Vox Patrum, 2025, Vol. 95: Miscellanea - Księga Jubileuszowa ku czci o. prof. Bazylego Degórskiego OSPPE
Permanent URI for this collectionhttps://repozytorium.kul.pl/handle/20.500.12153/8926
Browse
Recent Submissions
listelement.badge.dso-type Item , Curriculum vitae o. prof. dr. hab. Bazylego Degórskiego OSPPE(Wydawnictwo KUL, 2025) Szczur, PiotrArtykuł zawiera biogram o. prof. Bazylego Degórskiego. The article contains a biography of Fr Prof. Bazyli Degórski.listelement.badge.dso-type Item , Bibliografia prac naukowych o. prof. dr. hab. Bazylego Degórskiego OSPPE(Wydawnictwo KUL, 2025) Dzhana, Olhalistelement.badge.dso-type Item , Prace dyplomowe napisane pod kierunkiem o. prof. dr. hab. Bazylego Degórskiego OSPPE(Wydawnictwo KUL, 2025) Dzhana, OlhaWykaz prac dyplomowych napisanych pod kierunkiem o. prof. dr. hab. Bazylego Degórskiego OSPPE. A list of the diploma theses written under the supervision of Fr. Prof. dr. hab. Bazyli Degórski OSPPE.listelement.badge.dso-type Item , “Predicare” e “credere” Gesù nel IV e V secolo: Niceta di Remesiana (ca. 335‑414)(Wydawnictwo KUL, 2025) Bianco, Maria GraziaNiceta (ca. 335-after 414) was a bishop of Remesiana (Serbia) who traveled by land to proclaim the Gospel. Although he is the only witness to Latin culture in the Danuban area between the 4th and 5th century, still he is an author very little studied; the fragments of his catechesis attest to the liveliness and richness of the language of an educated person, committed to pastoral work and capable of immediate contact with his listeners. The most important work of Niceta is Instructiones. It is a simple, clear exposition of the Christian doctrine, almost a western complement to the catechesis of the Greek theologian Cyril. Niceta shows a kind of instinctive reluctance towards the tortuous arguments on the Trinitarian debate. He shows himself interested in spiritual theology and attentive to an exposition of the Christian message accessible to all. In this paper I will present two examples of the proclamation of Jesus on the early 5th century: the first one referring to Augustine’s De catechizandis rudibus, and the second to Niceta’s works. There is a difference between these two authors: Augustine illustrates how to catechize those who have already decided to receive the baptism, while Niceta addresses people who do not know Jesus at all. In the 8th century Niceta’s works have been suggested by Alcuin to Arno of Salzburg to catechize peoples conquered by Charlemagne.listelement.badge.dso-type Item , Świętość eremity Piotra Galaty według Teodoreta z Cyru(Wydawnictwo KUL, 2025) Budzanowska-Weglenda, Dominika ŁucjaCelem niniejszego artykułu jest zbadanie, jak Teodoret z Cyru w Historia religiosa ukazuje syryjskich ascetów i ich praktyki prowadzące do świętości – zwłaszcza w biografii Piotra z Antiochii, zwanego Piotrem Galatą, któremu autor poświęcił część dzieła. Przypomniano krótko postać autora. Przede wszystkim artykuł stanowi analizę fragmentów rozdziału IX Historia religiosa (w języku greckim i polskim przekładzie), w którym Teodoret zawarł biografię Piotra, jego pochodzenie, cel wyprawy do Palestyny, opis jego ascetycznego stylu życia, kiedy osiadł w Antiochii, życzliwych kontaktów eremity z jej mieszkańcami, w tym wieloletniej relacji z rodziną Teodoreta, cudów, życia Słowem Bożym i modlitwą. Nie pominięto szerszego kontekstu związanego z Kościołem Syrii w wieku IV i życiem innych tamtejszych ascetów. The aim of this article is to explore how Theodoret of Cyrrhus in Historia religiosa portrays Syrian ascetics and their practices leading to sanctity – especially in the biography of Peter of Antioch, known as Peter Galata, to whom the author devoted part of the of the work. The figure of the author is briefly recalled. Above all, the article is an an analysis of excerpts from chapter IX of the Historia religiosa (in Greek and Polish translation), in which Theodoret included a Peter’s biography, his origins, the purpose of his expedition to Palestine, a description of his ascetic lifestyle when he settled in Antioch, the eremite’s benevolent contacts with its inhabitants, including his long-standing relationship with Theodoret’s family, his miracles, his life of the Word of God and prayer. The wider context related to the Church of Syria in the 4th century and the lives of other ascetics there.listelement.badge.dso-type Item , Program doskonalenia chrześcijańskiego zawarty w ekshortacjach pastoralnych św. Cezarego z Arles (cz. II)(Wydawnictwo KUL, 2025) Celary, IreneuszArtykuł jest drugą częścią studiów dotyczących programu doskonalenia zaproponowanego przez św. Cezarego z Arles. Po przedstawieniu pierwszego etapu doskonalenia, obejmującego podjęcie walki z grzechami w kolejnej części naszej refleksji zostanie omówiony drugi jego etap, który polega – według św. Cezarego – na nabywaniu cnót, czyli na szeroko rozumianym upodabnianiu się do Chrystusa w oparciu o środki doskonalenia chrześcijańskiego, które proponuje on odbiorcom swoich kazań jako najlepiej służące doskonaleniu chrześcijańskiemu. Konfrontując wskazania biskupa Arles z nauczaniem współczesnego Kościoła postaramy się ukazać ponadczasowość i aktualność jego nauczania. This article is the second part of a study of the programme of perfection proposed by St Caesarius of Arles. After presenting the first stage of perfection, encouraging the struggle against sins , the second part of our reflection will deal with the process of acquiring virtues, that is, in the broad sense of becoming more like Christ, based on the means of Christian perfection that the Bishop of Arles proposes to the recipients of his sermons as best serving Christian perfection. In these exhortations we note that he sought to give encouragement to the faithful striving for the ideal of holiness. For in them he pointed out that on the path of Christian perfection, they are not alone and on their own. For God gives everyone the possibility of perfecting themselves and supports them in this process by his grace. In this article, we would also like to point out that the teaching of St Caesarius continues to be held in high esteem in the Church and that, in the context of the new conditions, circumstances and circumstances of life, it is worthy of further scholarly reflection, presenting the relevance of this teaching to today's reality of the Church and the world.listelement.badge.dso-type Item , Rola i zadania ksieni według Reguły św. Donata(Wydawnictwo KUL, 2025) Czyżewski, Bogdan StanisławŚw. Donat, (590/596-670), autor Reguły dla dziewic żyjących w galijskim klasztorze Joussa-Moutier (Jussanum monasterium), należał do znaczących postaci Kościoła pierwszych wieków. Był metropolitą galijskiego Besançon (Vesontium), uczestniczył w trzech ważnych synodach kościelnych, założył też klasztor pod wezwaniem św. Pawła. Jego Reguła nie jest dziełem oryginalnym, ponieważ stanowi kompilację trzech znanych Reguł, które wyszły spod ręki św. Benedykta, św. Cezarego z Arles i św. Kolumbana. Mimo to warto się z nią zapoznać, by dojść do przekonania, że Donat na podstawie trzech utworów potrafił napisać dobrą, dostosowaną do żeńskiego klasztoru Regułę, zarówno pod względem przepisów jak i dopasowania słownictwa odnoszącego się do kobiet. Prawodawca wiele miejsca poświęca ksieni (abbatissa), która była odpowiednikiem opata (abbas) we wspólnocie męskiej. Musiała odznaczać się wieloma przymiotami duchowymi i moralnymi, znać Pismo Święte, przestrzegać Reguły, być dla sióstr prawdziwą matką, która potrafi napominać i karcić z miłością, stawiać wymagania i kochać, a przede wszystkim zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności przed Bogiem za podejmowane w klasztorze decyzje. St. Donatus (590/596–670), author of the Rule for virgins living in the Gaul monastery Joussa-Moutier (Jussanum monasterium), belonged to eminent figures of the early Church. He was Bishop of Besançon (Vesontium) in Gallia, participant in three important church synods and also founder of the monastery of Saint Paul. His Rule is not an original work but a compilation of three known rules written by of St. Benedict, St. Caesarius of Arles and St. Columbanus. Despite this, it is worth getting acquainted with it to be convinced that based on elements of three works, Donatus was able to write a good rule, adapted to a women’s convent both in terms of provisions and vocabulary referring to women. The legislator devoted much space to the abbess (abbatissa), the equivalent of the abbot (abbas) in a men’s community. She was to have exceptional spiritual and moral qualities, know the Holy Scriptures, observe the Rule, be a true mother to the nuns, able to admonish and rebuke them with love, make demands and love them, and above all, be aware of her responsibility before God for all decisions made in the abbey.listelement.badge.dso-type Item , Myśl historyczna Diodora Sycylijskiego a recepcja "Biblioteki Historycznej" przez autorów chrześcijańskich(Wydawnictwo KUL, 2025) Dudziński, AndrzejArtykuł analizuje powody wzrostu popularności Biblioteki Historycznej Diodora Sycylijskiego wśród wczesnochrześcijańskich pisarzy. Dzieło Diodora jest jednym z najważniejszych źródeł literackich dla historii starożytnej, a mimo to zostało niemal całkowicie zignorowane przez pogańskich autorów w starożytności. Tym bardziej intrygujące są przyczyny nieoczekiwanego zainteresowania ze strony chrześcijańskich autorów. Po pierwsze, artykuł krótko omawia wczesną recepcję dzieła Diodora zarówno przez pogańskich, jak i chrześcijańskich pisarzy, aż do okresu bizantyjskiego. Następnie przedstawia przyjęte przez Diodor euhemerystyczne spojrzenie na a mitologię, uważane zwykle za główny powód popularności Biblioteki wśród chrześcijańskich autorów, którzy wykorzystywali ją do wykazania fałszu pogańskich bogów. Nie negując znaczenia euhemeryzmu, artykuł wskazuje na inne aspekty dzieła Diodora, które chrześcijańscy autorzy mogli również uznać za atrakcyjne. Należą do nich przede wszystkim linearna (w przeciwieństwie do cyklicznej) koncepcja czasu przyjęta przez Diodora, jego zainteresowanie dostarczaniem czytelnikom moralnych lekcji oraz jego decyzja o połączeniu wszystkich ludów oikoumene w jedną narrację historyczną. Artykuł przedstawia hipotezę, że przekonanie Diodora, iż historia i historycy, niemal jak kapłani „boskiej opatrzności”, wspierają rozwój ludzkości, również mogło być atrakcyjne dla pisarzy chrześcijańskich. The article analyses the reasons for the increased popularity of Diodorus Siculus’ Library of History among the early Christian writers. Diodorus’ work is one of the most important literary sources for the ancient history, yet it has been almost entirely ignored by the pagan authors in antiquity. The causes of the unexpected interest on the part of the Christian authors is thereby even more intriguing. Firstly, the article discusses briefly the early reception of Diodorus’ work by both the pagan and the Christian writers, up to the byzantine period. Next it discusses the philosophical approach of euhemerism. Diodorus’ decision to embrace the euhemeristic philosophy is usually considered the main reason for the popularity of the Library among the Christian authors, who used it to demonstrate the falsehood of the pagan gods. Notwithstanding the importance of euhemerism, the article points out other aspects of the Diodorus’ work that the Christian authors may have found appealing. These include first and foremost the linear (as opposed to circular) conception of time adopted by Diodorus, his interest in providing his readers with the moral lessons, and his decision to bring all the peoples of the oikoumene into one historical narrative. The article puts forward a hypothesis that Diodorus’ conviction that the history and historians, almost like the priests of the “divine providence”, support the development of the humanity, may also have been attractive to the Christian writers.listelement.badge.dso-type Item , Autorytet świętego Augustyna w Marcina Kromera dyskusji z Reformacją(Wydawnictwo KUL, 2025) Dziuba, AgnieszkaMarcin Kromer był jednym z pierwszych polskich humanistów, który aktywnie włączył się w walkę z reformacją. W polskich rozmowach i w ich łacińskiej, znacznie obszerniejszej, wersji podjął się nie tylko obalenia teologicznych wywodów Marcina Lutra i jego zwolenników, ale przede wszystkim dał kompetentny wykład ówczesnej nauki Kościoła katolickiego. Świetnie znający tekst Pisma Świętego wraz z komentarzami, oczytany w pismach Ojców Kościoła i teologów późniejszej epok aż do czasów sobie współczesny, znakomicie orientował się też w książkach swoich adwersarzy. Erudycja Kromera pozwoliła mu stworzyć przede wszystkim w łacińskich Rozmowach obraz duchownego (Monachus), który z odwagą i bez wahania zbija argumenty przeciwników i jasno wyjaśnia zawiłości katolickiej teologii. Spośród autorytetów, po których pisma i poglądy najczęściej sięga Kromer jest Augustyn, pisarz niezwykle ważny dla samego Lutra. Autor dialogu wykorzystuje postać Biskupa z Hippony w różny sposób. Czasami jego imię pojawia się wśród innych piszących na dany temat, czasami jest on „wyznacznikiem czasu”. Najczęściej jednak jego pisma dostarczają argumentów w dyskusji nad rozumieniem i interpretacją Pisma Świętego, nad sakramentem chrztu, a przede wszystkim cytaty z jego dzieł pojawiają się, gdy jest mowa o Tradycji Kościoła, o soborach i hierarchii w Kościele. O tym, jak wysoko ceni sobie Kromer Augustyna, świadczy fakt, że samodzielnie tłumaczy niektóre jego myśli na język polski. W ten sposób nieznające łaciny społeczeństwo polskie po raz pierwszy styka się ze słowami afrykańskiego biskupa. Nie bez znaczenia jest także zauważenie i docenienie przez Kromera stylu Augustyna. Polski pisarz sięga niekiedy po udane frazy z dzieł Biskupa z Hippony, by ozdobić i wzbogacić elokucyjnie własne zdania. Można zatem stwierdzić, że widoczny autorytet Augustyna w dialogach Kromera jest wykorzystywany przez humanistę w różnorodny i erudycyjny sposób. Marcin Kromer was one of the first Polish humanists who actively joined the fight against the Reformation. In Polish conversations and in their Latin, much more extensive version, he not only undertook to refute the theological arguments of Martin Luther and his followers, but above all, he gave a competent exposition of the teachings of the Catholic Church at that time. He had an excellent knowledge of the text of the Holy Scripture along with its commentaries, was well-read in the writings of the Fathers of the Church and theologians of later eras up to contemporary times, and was also well versed in the books of his adversaries. Kromer's erudition allowed him to create, especially in the Latin Conversations, the image of a priest (Monachus) who courageously and without hesitation refutes the arguments of his opponents and clearly explains the intricacies of Catholic theology. Among the authorities whose writings and views Kromer most often refers to is Augustine, a writer extremely important to Luther himself. The author of the dialogue uses the figure of the bishop of Hippo in various ways. Sometimes his name appears among others writing on a given topic, sometimes he is a "time marker". Most often, however, his writings provide arguments in the discussion on the understanding and interpretation of the Holy Scripture, on the sacrament of baptism, and above all, quotations from his works appear when talking about the Tradition of the Church, councils and hierarchy in the Church. Kromer's appreciation of Augustyn is demonstrated by the fact that he independently translates some of his thoughts into Polish. In this way, Polish society, which does not know Latin, comes into contact with the words of an African bishop for the first time. It is also important that Kromer noticed and appreciated Augustine's style. The Polish writer sometimes uses successful phrases from the works of the Bishop of Hippo to decorate and enrich his own sentences with elocution. It can therefore be said that Augustine's visible authority in Kromer's dialogues is used by the humanist in a diverse and erudite way.listelement.badge.dso-type Item , De significatione vocis “divinae catastrophes” in hymno qui a verbis Iam toto subitus vesper incipit adnotationes quaedam(Wydawnictwo KUL, 2025) Gacia, TadeuszThe author of a study written in Latin establishes the meaning of the expression divina catastrophe in the breviary hymn for the feast of the Seven Sorrows of the Blessed Virgin Mary Iam toto subitus vesper eat polo, written by Callisto Palombella. He argues against contemporary translations of the hymn, which translate the word catastrophe in an anachronistic way, disregarding the narrower semantic scope of the word at the time of the hymn's composition, and interpret it as God's passion, as God's suffering. Meanwhile, the word catastrophe meant at the time - as in ancient drama - a sudden change of situation, a subversion of order, a turn of events, which makes us see the death of Christ as totius ordinis eversio - a revolution in which all bewildered nature also participates. Autor opracowania napisanego w języku łacińskim ustala znaczenie wyrażenia divina catastrophe w hymnie brewiarzowym na święto Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny Iam toto subitus vesper eat polo, którego autorem jest Callisto Palombella. Polemizuje z nowożytnymi przekładami hymnu, które słowo catastrophe tłumaczą w sposób anachroniczny, nie biorąc pod uwagę węższego zakresu semantycznego tego słowa w okresie powstania hymnu, interpretują je jako Bożą mękę, jako cierpienie Boga. Tymczasem słowo catastrophe oznaczało wtedy - jak w dramacie starożytnym - gwałtowną zmianę sytuacji, wywrócenie porządku, punkt zwrotny akcji, co każe widzieć w śmierci Chrystusa jak gdyby ordinis eversio – przewrót, w którym uczestniczy także cała zdumiona natura.listelement.badge.dso-type Item , Zamieszkanie Boga w człowieku jako cel życia duchowego według Anastazego Synaity(Wydawnictwo KUL, 2025) Gilski, Marek; Zieliński, SławomirCelem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób Anastazy z Synaju rozumie zamieszkanie Boga w człowieku. Synaita definiuje człowieka jako prawdziwy i rozumny dom Boga. Artykuł składa się z dwóch części: pierwsza prezentuje skutki zamieszkania Boga w ludzkiej naturze (wcielenie), druga natomiast cel, sposoby i skutki zamieszkania Boga w chrześcijaninie. Do najważniejszych wniosków należą: 1. Zamieszkanie Boga w człowieku to najważniejszy cel życia. Nie wystarczy poprawna wiara i pobożne uczynki. Chrześcijaninem jest ten, w którym zamieszkała Trójca Święta. 2. Owocem zamieszkania Boga w chrześcijaninie jest kult w Duchu i prawdzie, mądrość, świętość i czystość. 3. Skutkiem zamieszkania Boga w naturze ludzkiej jest śmiałość ludzi wobec Boga jako jednego z nich. Tej śmiałości nie mają aniołowie, ponieważ Bóg nie zamieszkał w ich naturze. 4. Dla człowieka, w którym zamieszkał Bóg, zewnętrzne praktyki religijne przestają być istotne. One mają jedynie funkcję pomocniczą w oczyszczeniu człowieka z grzechu. This article aims to answer the question of how Anastasius of Sinai understands God's dwelling in man. The Sinaitic defines man as the true and rational house of God. The article consists of two parts: the first presents the effects of God's indwelling in human nature (incarnation), while the second presents the purpose, ways and effects of God's indwelling in the Christian. Among the most important conclusions are: 1. The indwelling of God in man is the most important goal of life. Correct faith and pious deeds are not enough. A Christian is the one in whom the Holy Trinity has dwelt. 2. The fruit of God's indwelling in a Christian is worship in Spirit and truth, wisdom, holiness and purity. 3.The effect of God's indwelling in human nature is the boldness of people toward God as one of them. Angels do not possess this boldness because God did not dwell in their nature. 4. For a man in whom God has taken up residence, external religious practices cease to be important. They only have an auxiliary function in cleansing man from sin.listelement.badge.dso-type Item , Cirillo di Alessandria, Ipazia, l’impero: razionalità e strategie di potere nella violenza tardoantica(Wydawnictwo KUL, 2025) Gobbi, IreneI primi tre anni dell’episcopato di Cirillo di Alessandria (412-415) sono tornati ad accendere l’interesse del mondo accademico soprattutto negli ultimi due decenni, anche per la straordinaria rilevanza che la figura della filosofa neoplatonica Ipazia ha assunto nell’immaginario culturale occidentale. Numerosi studiosi dell’Antichità cristiana – Luciano Canfora e Silvia Ronchey in primis – hanno sostenuto che la tragica fine di Ipazia fu dovuta ad un atto sostanzialmente impulsivo di Cirillo, colpito dal cosiddetto φθόνος (l’«invidia» nella sua forma più irrazionale e ferina, di cui si è creduto di trovare allusioni perfino nel coevo poeta Nonno di Panopoli). La mia indagine si propone di inscrivere questa teoria in un quadro assai più ampio: alla luce delle rare ma preziose cronache riguardanti la prima metà del V secolo (Socrate Scolastico, Damascio, Giovanni Malala, Giovanni di Nikiû), si compareranno le strategie implementate dal vescovo e dalla reggente Pulcheria di Costantinopoli, riconducendo quindi gli avvenimenti di Alessandria ad una linea politica organica le cui radici sono da ricercarsi in una convergenza di intenti – divenuta poi palese durante il concilio di Efeso – fra l’impero e la più importante sede ecclesiastica orientale. The first three years of Cyril of Alexandria’s episcopate (412‐415) have returned to ignite the interest of the academic world especially in the last two decades, partly due to the extraordinary relevance that the figure of the Neoplatonic philosopher Hypatia has assumed in the Western cultural imaginary. My investigation aims to inscribe this theory in a much broader framework: in the light of the rare but valuable chronicles covering the first half of the 5th century (Socrates Scholasticus, Damascius, John Malalas, John of Nikiû), the strategies implemented by the bishop and the regent Pulcheria of Constantinople will be compared, thus tracing the events in Alexandria back in greater detail to an organic political line whose roots can be found in a convergence of intentions between the Empire and the most important eastern ecclesiastical See, which later became obvious during the Council of Ephesus.The first three years of Cyril of Alexandria’s episcopate (412‐415) have returned to ignite the interest of the academic world especially in the last two decades, partly due to the extraordinary relevance that the figure of the Neoplatonic philosopher Hypatia has assumed in the Western cultural imaginary. My investigation aims to inscribe this theory in a much broader framework: in the light of the rare but valuable chronicles covering the first half of the 5th century (Socrates Scholasticus, Damascius, John Malalas, John of Nikiû), the strategies implemented by the bishop and the regent Pulcheria of Constantinople will be compared, thus tracing the events in Alexandria back in greater detail to an organic political line whose roots can be found in a convergence of intentions between the Empire and the most important eastern ecclesiastical See, which later became obvious during the Council of Ephesus.listelement.badge.dso-type Item , Obraz "paradisus terrestris" w łacińskiej poezji wczesnochrześcijańskiej(Wydawnictwo KUL, 2025) Górka, ElżbietaCelem artykułu jest analiza wybranych obrazów raju ziemskiego w poezji wczesnochrześcijańskiej pod kątem przeplatania się obrazowania biblijnego oraz zaczerpniętego z literatury klasycznej. Analizie poddane zostały passusy z De ave Phoenice Laktancjusza, De iudicio Domini Pseudo-Tertuliana, Cento Vergilianus de laudibus Dei Faltonii Betity Proby, Cathemerinon Prudencjusza, Alethii Wiktoriusza, Laudes Dei Drakoncjusza oraz z De spiritalis historiae gestis Awita. Poeci obok źródeł biblijnych: obrazów Edenu, „ogrodu Bożego” z Księgi Ezechiela oraz Nowego Jeruzalem z Apokalipsy, sięgali do poezji pogańskiej, w szczególności do opisu Pól Elizejskich VI księgi Eneidy Wergiliusza oraz Złotego Wieku w I księdze Metamorfoz Owidiusza. Powtarzającymi się charakterystykami ziemskiego raju były: położenie na wschodzie, na wysokiej górze, wieczna wiosna, brak niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych, natura niosąca sama z siebie owoce, źródło, z którego wypływają cztery rajskie rzeki. Paradisus terrestris wypełniony był światłem, przyjemnym zapachem i muzyką. Częstym mieszkańcem raju ziemskiego był mityczny ptak feniks, symbol zmartwychwstania, które otworzy na powrót drogę do raju rodzajowi ludzkiemu. The aim of this article is to analyze selected depictions of the earthly paradise in early Christian poetry, with a focus on the interweaving of biblical imagery and elements drawn from classical literature. The analysis examines passages from De ave Phoenice by Lactantius, De iudicio Domini by Pseudo-Tertullian, Cento Vergilianus de laudibus Dei by Proba, Cathemerinon by Prudentius, Alethia by Victorinus, Laudes Dei by Dracontius, and De spiritalis historiae gestis by Avitus. The poets drew not only on biblical sources – such as the imagery of Eden, the „Garden of God” from the Book of Ezekiel, and the New Jerusalem from the Book of Revelation—but also on pagan poetry, particularly the description of the Elysian Fields in Book VI of Virgil’s Aeneid and the Golden Age in Book I of Ovid’s Metamorphoses. Common characteristics of the earthly paradise include its location in the east, on a high mountain, eternal spring, the absence of dangerous weather phenomena, nature spontaneously bearing fruit, and a source from which the four rivers flow. Paradisus terrestris was portrayed as being filled with light, pleasant fragrances, and music. A frequent inhabitant of the earthly paradise was the mythical phoenix, a symbol of resurrection, which would once again open the path to paradise for humanity.listelement.badge.dso-type Item , Struktura obrazu – kształt myśli. Kognitywne aspekty średniowiecznych diagramów(Wydawnictwo KUL, 2025) Janowski, Jarosław; Rupiewicz, RomanaArystoteles zauważył, że intelekt posługuje się wyobraźnią wizualną, a Pseudo-Dionizy wskazał na możliwość ukazania w materii tego, co niewidzialne. Mimo to funkcja obrazów od czasów antycznych rozumiana była zazwyczaj jako ukazywanie iluzyjnego wyglądu istniejących rzeczy. W szerszym kontekście problemem ten obecny jest w filozofii od zawsze – myśliciele rozważali, czym są pojęcia abstrakcyjne i jak odnoszą się do świata zmysłowego. Współcześnie zagadnieniem tym zajmuje się psychologia poznawcza oraz kognitywistyka. Obie dziedziny badają funkcjonowanie procesów wyobrażeniowych, związanych z myśleniem abstrakcyjnym. Wyobraźnia stanowi podstawę przedstawiania tego co „niewidzialne”. Kognitywistka posługuje się teorią ucieleśnionego umysłu, który funkcjonuje w przestrzennym środowisku. Już w Timajosie Platona pojawiła się myśl o cielesności powiązanej z przestrzenią i jej kierunkami, a antyczna sztuka pamięci łączyła wyobraźnię wizualną z odczuciami ciała w przestrzeni. Tę starożytną praktykę mistrzów oratorstwa omówiono na początku artykułu. Następnie na podstawie współczesnych ustaleń nauk kognitywnych przeanalizowano związek doznań przestrzennych w myśleniu logicznym oraz posługiwaniu się metaforami w komunikacji językowej i wizualnej. Ustalenia nauk szczegółowych dotyczące ludzkich władz poznawczych posłużyły do analiz wybranych średniowiecznych iluminacji, wykorzystujących logikę Arystotelesa w obrazowaniu wiedzy pojęciowej. W ich wyniku okazuje się, że średniowieczni miniaturzyści ukazali siłę myślenia wzrokowego i skuteczność obrazów w przekazie i zapamiętywaniu złożonych treści. Aristotle observed that the intellect operates using visual imagination, while Pseudo-Dionysius pointed to the possibility of representing the invisible through material forms. Nevertheless, since antiquity, the function of images has typically been understood as the depiction of an illusory appearance of existing things. In a broader context, this issue has always been present in philosophy—thinkers have pondered the nature of abstract concepts and their relation to the sensory world. Today, this subject is studied by cognitive psychology and cognitive science, both of which investigate how imaginative processes associated with abstract thinking function. Imagination forms the foundation for representing the "invisible." Cognitive science employs the theory of the embodied mind, which operates within a spatial environment. The idea of corporeality linked to space and its directions appears as early as Plato's Timaeus, and the ancient art of memory connected visual imagination with bodily sensations in space. This ancient practice of oratory masters is discussed at the beginning of the article. Subsequently, based on contemporary findings in cognitive science, the relationship between spatial experiences in logical thinking and the use of metaphors in linguistic and visual communication is analyzed. Detailed scientific insights into human cognitive faculties have been used to analyze selected medieval illuminations that employed Aristotle’s logic in visualizing conceptual knowledge. The findings reveal that medieval miniaturists demonstrated the power of visual thinking and the effectiveness of images in conveying and memorizing complex content.listelement.badge.dso-type Item , „Błogosławieństwo Judy” (Rdz 49, 8-12) w interpretacji św. Ambrożego z Mediolanu i Rufina z Akwilei(Wydawnictwo KUL, 2025) Jóźwiak, Magdalena MałgorzataKsięga Rodzaju 49, 1-28 prezentuje scenę, która ma miejsce przy łożu śmierci Jakuba. Patriarcha przed śmiercią zawezwał do siebie wszystkich swych synów, by ich pobłogosławić. W biblistyce ten rozdział z Księgi Rodzaju jest nazywany "błogosławieństwem Jakuba". Jednym z synów, którym Patriarcha Jakub błogosławi jest Juda. Celem tego artykułu jest przeanalizowanie "błogosławieństwa Judy" (Rdz 49, 8-12) w interpretacji św. Ambrożego z Mediolanu (por. Ambrosius, De Patriarchis IV, 16-25) i Rufina z Akwilei (por. Rufinus, Rescripta ad Presbyterum Paulinum de Iudae Benedictionibus I, 1-4; De benedictionibus patriarcharum I, 5-11). Konkludując, komentarz Rufina do "błogosławieństwa Judy" jest dłuższy, bardziej szczegółowy. Obaj egzegeci sięgają po tradycje żydowskie i przeplatają wykładnię literalną z alegoryczną. Także obaj komentatorzy preferują model interpretacji typicznej, stąd Juda jest dla nich "typem" Jezusa Chrystusa, jego męki i zmartwychwstania. The Book of Genesis 49:1‐28 presents a scene that takes place at Jacob’s deathbed. Before his death, the Patriarch called all his sons to himself to bless them. In biblical studies, this chapter from the Book of Genesis is called “the blessing of Jacob”. One of the sons that Patriarch Jacob blesses is Judah. The subject of this article is to analyze the “blessing of Judah” (Genesis 49:8‐12) as interpreted by St. Ambrose of Milan (cf. Ambrosius, De Patriarchis IV 16‐25) and Rufinus of Aquileia (cf. Rufinus, Rescripta ad Presbyterum Paulinum de Iudae Benedictionibus I 1‐4; De benedictionibus Patriarcharum I 5‐11). In conclusion, Rufinus’ commentary on the “blessing of Judah” is longer, more detailed. Both exegetes draw on Jewish traditions and literal and allegorical interpretations. Both commentators also prefer the model of typical interpretation, hence Judah is for them a “type” of Jesus Christ, his suffering and resurrection.listelement.badge.dso-type Item , Ludzka wola Chrystusa w ujęciu teologów kapadockich IV wieku(Wydawnictwo KUL, 2025) Kashchuk, OleksandrArtykuł poświęcono kwestii ludzkiej woli Chrystusa w myśli teologów kapadockich IV wieku w kontekście wczesnochrześcijańskiego rozwoju doktryny o naturach Chrystusa. Jego celem jest ukazanie roli i znaczenia ludzkiej woli Chrystusa w chrystologii Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu i Grzegorza z Nyssy. Wszyscy trzej myśliciele podkreślali pełnię człowieczeństwa Chrystusa, a każdy a nich w pewnym stopniu sygnalizował lub zwracał uwagę na istnienie i funkcję Jego ludzkiej woli. Refleksja teologów kapadockich stanowiła istotny krok w rozwoju chrystologii, kładąc fundamenty nauczania, że Chrystus jako prawdziwy człowiek musiał posiadać autentyczną ludzką wolę, która pozostawała w doskonałej harmonii z Jego wolą boską. Ta koncepcja wpłynęła na dalsze debaty teologiczne i odegrała istotną rolę w późniejszym sformułowaniu doktryny o dwóch wolach w Chrystusie w Bizancjum w VII wieku. The article is dedicated to the issue of Christ’s human will in the thought of the Cappadocian theologians of the fourth century, in the context of the early Christian development of the doctrine of Christ’s natures. Its aim is to highlight the role and significance of Christ’s human will in the Christology of Basil the Great, Gregory of Nazianzus, and Gregory of Nyssa. All three thinkers emphasized the fullness of Christ’s humanity, and each of them, to some extent, signaled or drew attention to the existence and function of His human will. The reflection of the Cappadocian theologians was a significant step in the development of Christology, laying the foundations for the teaching that Christ, as a true man, had to possess an authentic human will, which remained in perfect harmony with His divine will. This concept influenced further theological debates and played a crucial role in the later formulation of the doctrine of two wills in Christ in Byzantium in the seventh century.listelement.badge.dso-type Item , Misterium śmierci wg "Prognosticum Futuri Saeculi" Juliana z Toledo(Wydawnictwo KUL, 2025) Kasprzak, Dariusz Antoni; Zbroja, BogdanPierwsza księga traktatu Juliana z Toledo pt. Prognosticum futuri saeculi jest poświęcona misterium ludzkiej śmierci. To kwestia eschatologicznie, ale i egzystencjalnie ważna dla każdego. Myśl eschatologiczna trzydziestego pierwszego biskupa Toledo (sprawował ten urząd w latach 380-390), także ta dotycząca tajemnicy śmierci dalej pozostaje nieznana współczesnym teologom. Postanowiliśmy zatem prześledzić i przemyślenia Juliana dotyczące misterium śmierci, skomentować je i określić, czy wynikają one z tekstu biblijnego, czy są bardziej wnioskowaniem religijnym wysnutym na podstawie tradycji chrześcijańskiej. Doszliśmy do wniosku, że w swym podstawowym ujęciu Julianowy opis misterium mortis wynika z prawd wiary chrześcijańskiej, zawartych objawieniu publicznym przekazanym Kościołowi w objawieniu biblijnym oraz w objawieniu Tradycji Kościoła. Śmierć dla Juliana jest konsekwencją grzechu ludzkiego, stanowi oddzielenie duszy od ciała, ale nie należy się jej obawiać, gdyż dla wierzących jest ona oczyszczeniem z grzechów, wyjściem na spotkanie z Chrystusem w wieczności. Nie jest to myśl oryginalna, gdyż bp Toledo bazuje przede wszystkim na tezach teologicznych wcześniejszych ojców Kościoła (głównie: Augustyna z Hippony oraz Cypriana z Kartaginy). Na dwadzieścia dwie tezy zawarte Prognosticum futuri saeculi liber I, w dwudziestu jeden z nich stosuje on argumentację teologiczną, a tylko w jednej argumentacja jest ściśle biblijna. Kiedy bp Toledo odwołuje się do tekstu Pisma świętego, to czyni to, by uzasadnić wcześniej postawioną tezę z Tradycji. Natomiast zasługą Juliana jest sama konstrukcja traktatu, w sposób zwięzły i prosty, czasami może zbyt dydaktyczny i upraszczający, przekazuje on zarys katechezy o tym, że chrześcijanin nie powinien bać się śmierci. Julian of Toledo's Prognosticum futuri saeculi is a treatise that tackles the profound enigma of human death. This issue is of existential and eschatological significance for all of us, yet the full scope of the eschatological thought of the thirty-first Bishop of Toledo (who held office from 380-390) remains shrouded in mystery, including his views on death. We have traced Julian's thoughts on the mystery of death, commented on them and determined whether they stem from the biblical text or are more of a religious inference made on the basis of Christian tradition.We concluded that Julian's description of the mysterium mortis follows from the truths of the Christian faith, contained in the public revelation given to the Church in biblical revelation and in the revelation of Church Tradition. Julian's view is that death is a consequence of human sin and represents the separation of the soul from the body. However, he does not fear it, since for believers it is a cleansing from sins and an exit to meet Christ in eternity.This is not an original thought, as Msgr. Toledo is based primarily on the theological theses of the earlier Church Fathers (mainly Augustine of Hippo and Cyprian of Carthage). In Prognosticum futuri saeculi liber I, he uses theological argumentation in twenty-one of the twenty-two theses. In only one does the argumentation strictly come from Scripture; when Bishop Toledo refers to the text of Scripture, it is to justify a previously stated thesis from Tradition. Julian's skill lies in the structure of the treatise itself; he presents a concise and straightforward catechesis on the idea that Christians should not fear death, though it occasionally comes across as overly simplistic and didactic.listelement.badge.dso-type Item , Struktura arki Noego (Rdz 6,14-16) w pismach św. Augustyna(Wydawnictwo KUL, 2025) Kochanek, PiotrAugustyn rekonstruował strukturę arki Noego na podstawie Rdz 6,14-16 oraz pism kilku swoich poprzedników. Rekonstrukcja ta wywarła bardzo duży wpływ na następne pokolenia łacińskich pisarzy kościelnych. Biskup Hippony z jednej strony zebrał dorobek swych poprzedników w tej materii, z drugiej zaś dodał wiele istotnych, nowych elementów. W ten sposób stworzył on swój własny obraz struktury arki Noego. Obraz ten jest jednak rozproszony po wielu jego pismach. Można by rzec, że Augustyn kilkakrotnie powracał do zagadnienia struktury arki Noego. Najważniejsze opisy tej struktury zostały przedstawione w czterech jego dziełach. W porządku chronologicznym są to: „Contra Faustum”, „De baptismo”, „De civitate Dei” i „Quaestiones in Heptateuchum”. Godne uwagi fragmenty poświęcone strukturze arki są również w (porządek alfabetyczny): „Contra Secundinum”, „De doctrina christiana”, „Enarrationes in Psalmos”, „Epistula ad Catholicos de secta Donatistorum”, „In Ioannis Evangelium tractatus CXXIV” i w „Sermones”. Generalnie Augustyński obraz struktury arki, miał na celu nie tylko „zadowolenie” ówczesnych znawców teologii biblijnej, lecz także obraz ten miał zaspokoić ciekawość zwykłych ludzi, przez których arka Noego mogła być postrzegana jako swego rodzaju interesujący, biblijny szczegół techniczny. Augustine reconstructed the structure of Noah's ark on the basis of Gen 6:14-16 and the writings of several of his predecessors. This reconstruction had a great influence on subsequent generations of Latin ecclesiastical writers. On the one hand, the Bishop of Hippo gathered the achievements of his predecessors in this matter, and on the other hand, he added many important new elements. In this way, he created his own image of the structure of Noah’s Ark. However, this image is scattered throughout many of his writings. It could be said that Augustine returned to the issue of the structure of Noah’s Ark several times. The most important descriptions of this structure are presented in four of his works. In chronological order, they are: „Contra Faustum”, „De baptismo”, „De civitate Dei” and „Quaestiones in Heptateuchum”. Noteworthy passages on the structure of the ark are also in (in alphabetical order): „Contra Secundinum”, „De doctrina christiana”, „Enarrationes in Psalmos”, „Epistula ad Catholicos de secta Donatistorum”, „In Ioannis Evangelium tractatus CXXIV” and in „Sermones”. In general, Augustine's image of the structure of the ark was intended not only to „satisfy” the connoisseurs of biblical theology of his time, but also to satisfy the curiosity of ordinary people, for whom Noah’s Ark could be treated as some kind of interesting, biblical technical detail.listelement.badge.dso-type Item , Święty Józef w nauczaniu św. Hieronima ze Strydonu(Wydawnictwo KUL, 2025) Łukaszczyk, MichałArtykuł podejmuje problematykę józefologiczną w pismach Hieronima ze Strydonu. Mnich z Betlejem w swoich rozważaniach nie poświęca miejsca temu świętemu w sposób bezpośredni. Józef zajmuje ważne miejsce w dyskusjach chrystologicznych oraz w obronie dziewictwa Maryi. Autor Wulgaty posługuje się również przykładem Józefa w dyskusjach dotyczących wyższości życia w dziewictwie nad życiem w małżeństwie. Można wyodrębnić kilka tematów związanych ze św. Józefem, które porusza Hieronim w swoich dziełach: odrzucenie wdowieństwa św. Józefa, podkreślanie jego dziewiczości, walka o prawdziwe a nie legendarne przedstawienie postaci Opiekuna Zbawiciela oraz uzasadnianie jego pozostania w stanie bezżennym spowodowane misją daną od Boga. Należy jednak stwierdzić, że Autor Wulgaty porusza wątki związane z Opiekunem Zbawiciela w celu przedstawienia prawdziwej chrystologii lub obrony dziewictwa Najświętszej Maryi Panny. Wartym podkreślenie jest fakt, że w tekstach Strydończyka możemy zaobserwować początki myśli teologicznej o misji św. Józefa. This article deals with Josephological issues in the writings of Jerome of Stridon. The monk from Bethlehem does not devote space to this saint directly in his reflections. Joseph occupies an important place in Christological discussions and in the defence of Mary's virginity. The author of the Vulgate also uses the example of Joseph in discussions concerning the superiority of a life of virginity over a life of marriage. It is possible to identify several themes related to St Joseph that Jerome addresses in his works: rejecting St Joseph's widowhood, emphasising his virginity, fighting for a true and not legendary representation of the figure of the Saviour's Protector, and justifying his remaining celibate due to his God-given mission. However, it must be said that the Author of the Vulgate touches on themes related to the Saviour's Protector in order to present a true Christology or to defend the Virgin Mary's virginity. It is worth emphasising that in the texts of Stridonian we can observe the beginnings of theological thought on the mission of St Joseph.listelement.badge.dso-type Item , Religijna terminologia Jeznika z Kolb w dziele „Przeciwko sektom”. Wybrane zagadnienia(Wydawnictwo KUL, 2025) Magakian, GrairArtykuł analizuje problem terminologii teologicznej w traktacie Jeznika z Kolb Przeciwko sektom, koncentrując się na etymologii kluczowych pojęć oraz ich znaczeniu w kształtowaniu wczesnochrześcijańskiej myśli Armenii. Struktura analizy obejmuje omówienie historycznego kontekstu dzieła, podział traktatu na cztery części oraz szczegółowe przedstawienie wybranych terminów. Autor bada ich źródła, zakres semantyczny i funkcję w polemice z dualistycznymi oraz pogańskimi systemami religijnymi. Metodologia opiera się na analizie źródłowej, etymologicznej oraz teologicznej, uwzględniając wpływy greckie, syryjskie i irańskie. Głównym wnioskiem jest stwierdzenie, że Jeznik stworzył nową warstwę terminologiczną, dostosowując pojęcia filozoficzne do chrześcijańskiej doktryny monoteizmu. Źródła antyczne obejmują pisma Ojców Kościoła i Biblię, które Jeznik adaptował na potrzeby ormiańskiej teologii. Wkład pracy polega na ukazaniu jego roli jako pioniera ormiańskiej terminologii teologicznej oraz jej znaczenia dla dalszego rozwoju myśli chrześcijańskiej w Armenii. Artykuł wnosi istotny wkład w badania nad językiem i teologią antycznego chrześcijaństwa. The article analyzes the issue of theological terminology in the treatise by Yeznik of Kolb Against the Sects, focusing on the etymology of key concepts and their significance in shaping early Christian thought in Armenia. The structure of the analysis includes a discussion of the historical context of the work, the division of the treatise into four parts, and a detailed presentation of selected terms. The author examines their sources, semantic range, and function in the polemics against dualistic and pagan religious systems. The methodology is based on source analysis, etymology, and theology, considering Greek, Syrian, and Iranian influences. The main conclusion is that Yeznik created a new layer of terminology, adapting philosophical concepts to the Christian doctrine of monotheism. Ancient sources include the writings of the Church Fathers and the Bible, which Yeznik adapted for the needs of Armenian theology. The contribution of this work lies in demonstrating Yeznik’s role as a pioneer of Armenian theological terminology and its significance for the further development of Christian thought in Armenia. The article makes an important contribution to the study of the language and theology of ancient Christianity.