Rozprawy doktorskie (WT)
Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12153/315
Browse
Recent Submissions
listelement.badge.dso-type Item , Model chrześcijanina według Lucyfera z Cagliari(2025-11-28) Wilk, PiotrPraca doktorska nosi tytuł "Model chrześcijanina według Lucyfera z Cagliari" i została napisana przez ks. Piotra Wilka pod kierunkiem promotora - ks. prof. dr. hab. Marcina Wysockiego. Dysertacja składa się ze wstępu, trzech rozdziałów, zakończenia i bibliografii. Praca przede wszystkim opisuje zawarty w pismach Lucyfera z Cagliari model męczennika za ortodoksję. Wstęp zawiera informacje na temat życia i działalności Lucyfera z Cagliari, źródeł wiedzy o jego osobie oraz studiów jemu poświęconych. Przedstawiono w nim także problem badawczy, materiał źródłowy oraz metodę prowadzenia badań w niniejszej pracy doktorskiej. W rozdziale pierwszym przedstawiono, jaki model chrześcijanina prezentowali pisarze, z których dzieł Lucyfer z Cagliari korzystał, a mianowicie Tertulian, Cyprian, Nowacjan i Laktancjusz. Wskazano również na orzeczenia synodów, do których nawiązywał nasz Autor, m.in. Nicea (325), Antiochia (341), Sardyka (343), Sirmium (351), Mediolan (355), W rozdziale drugim na podstawie analizy dzieł Lucyfera z Cagliari ustalono, że modelowy chrześcijanin to przede wszystkim osoba, która broni prawdziwej wiary oraz jest gotowa za nią oddać życie, czyli jest męczennikiem za ortodoksję. Aby wyraźnie ukazać wyjątkowość tego rodzaju męczeństwa, to, że jego powodem jest ortodoksja, opisano w rozdziale drugim powody prześladowań, w tym główną ich przyczynę - credo z Nicei, oraz scharakteryzowano prześladowcę i prześladowanego. Pokazano, że zdaniem Lucyfera powody prześladowań są na wskroś dogmatyczne, tzn. wynikają one z pobłądzenia w wierze i popadniecie w herezję. W rozdziale trzecim na podstawie dzieł Kalarytańczyka przedstawiono te cechy chrześcijanina, które go charakteryzują, ale nie są one wyrażone w tonie nakazu lub powinności, lecz w formie opisu. Wyodrębniono i opisano cztery kwestie: jakie znaczenie ma Biblia dla chrześcijanina, w jaki sposób odnosi się on do władzy doczesnej, jak chrześcijanin realizuje model postępowania jako biskup lub po prostu jako wyznawca Chrystusa. Zakończenie zawiera wnioski, które płyną z przeprowadzonych badań, i odpowiedzi na postawione pytania badawcze. Przedstawiono również perspektywy dalszych badań. This doctoral dissertation is titled The Model of a Christian According to Lucifer of Cagliari and was written by Rev. Piotr Wilk, under the direction of Rev. Prof. Dr Habil. Marcin Wysocki. The work consists of an introduction, three chapters, conclusions and a bibliography. It focuses on the model of a martyr for the orthodox faith found in the writings of Lucifer of Cagliari. The introduction presents the life and work of Lucifer of Cagliari, the available sources and studies dedicated to him. This section also states the research problem, source material and the method used throughout the dissertation. Chapter 1 looks at the model of a Christian espoused by the writers that Lucifer of Cagliari drew from, namely Tertullian, Cyprian, Novatian, and Lactantius. Reference was also made to decisions that Lucifer drew on, formulated by the synods of Nicea (325), Antioch (341), Serdica (343), Sirmium (351), Milan (355). Chapter 2 analyses the works of Lucifer of Cagliari to determine that the exemplary Christian is, first and foremost, one who defends the true faith, being ready to give his life for it - in other words, he is a martyr for orthodoxy. In order to demonstrate the uniqueness of this kind of martyrdom, that it follows from orthodoxy, the author mentions here the reasons for religious persecution, including its principal cause - the Nicene Creed - and characterises the oppressor and the victim. It is shown that according to Lucifer the justification of persecution is utterly dogmatic as resulting from erring in faith and falling into heresy. Chapter 3, based on Lucifer's works, presents the qualities that make a Christian but are not formulated as an imperative or a obligation; instead, they are descriptive. Four questions are identified and described: What meaning does the Bible carry for a Christian? How does the Christian see worldly authority? How does the Christian follow the model of conduct as a bishop or simply as a follower of Christ? The final section offers conclusions that the presented research implies and provides answers to the research questions stated at the outset. Prospects for further research are also indicated.listelement.badge.dso-type Item , Postawy młodzieży maturalnej wobec Kościoła katolickiego w Polsce. Studium katechetyczno-pastoralne(2025-10-17) Pązik, TomaszRozprawa analizuje postawy eklezjalne polskich maturzystów z liceów ogólnokształcących. Celem było określenie, w jakim stopniu młodzież identyfikuje się z Kościołem katolickim, oraz sformułowanie zaleceń katechetycznych i duszpasterskich. Autor wprowadza termin „postawa eklezjalna”, obejmujący komponenty: poznawczy, emocjonalny i behawioralny. Badanie objęło analizę podstawy programowej katechezy, opracowanie autorskiego kwestionariusza i badanie 1 509 maturzystów. Wyniki pokazały zróżnicowany poziom wiedzy, umiarkowanie pozytywne lub neutralne postawy oraz niskie zaangażowanie praktyczne. Zidentyfikowano trzy typy postaw: pozytywną, neutralną i negatywną, przy czym pozytywna postawa była dwukrotnie częstsza niż negatywna. Istotne znaczenie miały praktyki religijne w rodzinie i pozytywne doświadczenia wspólnotowe. Część jakościowa ukazała motywacje i bariery w przeżywaniu wiary. Rekomendacje obejmują wzmocnienie preewangelizacji, elastyczne przygotowanie sakramentalne oraz rozwój małych grup formacyjnych. Praca wskazuje także kierunki dalszych badań nad religijnością młodzieży. The dissertation examines ecclesial attitudes among Polish high school seniors. Its aim was to assess the degree to which youth identify with the Catholic Church and to develop catechetical and pastoral recommendations. The author introduces the term “ecclesial attitude,” encompassing cognitive, emotional, and behavioral components. The study included an analysis of the catechetical curriculum, the development of a validated questionnaire, and a survey of 1,509 students. Results showed varied levels of knowledge, generally neutral or moderately positive attitudes, and low practical engagement. Three types of ecclesial attitudes were identified; positive, neutral, and negative—with positive attitudes occurring twice as often as negative ones. Regular family religious practice and positive community experiences were significant factors. The qualitative part revealed motivations and barriers related to faith engagement. Recommendations include strengthening pre evangelization, flexible sacramental preparation, and supporting small faith-based groups. The study also outlines directions for future research on youth religiosity.listelement.badge.dso-type Item , Uwarunkowania przekazu wiary we współczesnej rodzinie. Studium teologicznomoralne(2025-09-23) Pierzchała, MichałRozprawa doktorska pt. „Uwarunkowania przekazu wiary we współczesnej rodzinie. Studium teologicznomoralne” została poświęcona refleksji nad głęboką i niezwykle aktualną tematyką przekazu wiary w rodzinach katolickich, stanowiąc próbę odpowiedzi na pytanie, jakie podmioty i czynniki odgrywają kluczową rolę w tym procesie w kontekście współczesnych wyzwań. W obliczu postępującej sekularyzacji, globalizacji oraz postmodernistycznego relatywizmu rodzina katolicka, jako podstawowa wspólnota życia i wiary, staje wobec szczególnej misji i odpowiedzialności. Centralnym pytaniem badawczym było: Jakie podmioty i czynniki wpływają na przekaz wiary we współczesnej rodzinie? Zaś hipoteza zakładała, że główną rolę w tym procesie odgrywają rodzice, których świadectwo życia religijnego ma istotny wpływ na stosunek dzieci do wiary. Wiara, rozumiana jako dar i zadanie, była przedmiotem szczegółowej analizy, której celem było ukazanie jej biblijnych oraz patrystycznych korzeni, a także współczesnych interpretacji teologicznych. W kontekście rodziny wiara jawi się nie tylko jako przekazywanie doktryny, lecz przede wszystkim jako żywa więź z Bogiem i Jego Kościołem urzeczywistniania we wzajemnej miłości, modlitwie i codziennym świadectwie życia rodzinnego. Rodzina katolicka, zanurzona w misterium Trójcy Świętej, staje się domowym Kościołem, przestrzenią, w której dzieci uczą się nie tylko podstawowych prawd wiary, lecz także przebaczenia, ofiarności i miłości bliźniego. Analiza kondycji współczesnych rodzin ukazuje wyzwania, przed którymi stają w zsekularyzowanym świecie. Kryzys więzi rodzinnych, zmieniające się w przestrzeni społecznej modele rodziny, a także wpływ masowej kultury i mediów społecznościowych w istotny sposób wpływają na proces wychowania w duchu chrześcijańskim. W rodzinach, w których rodzice żyją wiarą autentycznie i głęboko, dzieci mają większą szansę przyjąć chrześcijańskie wartości jako fundament swojego życia. Badania podkreślają, że wspólne życie sakramentalne, modlitwa oraz codzienne doświadczenie miłości i jedności tworzą środowisko, w którym młode pokolenie uczy się przeżywania wiary w sposób naturalny i integralny. Praca uwypukla także rolę Kościoła w procesie wspierania rodzin w ich misji ewangelizacyjnej. Zadaniem Kościoła jest nie tylko sprawowanie sakramentów czy katecheza szkolna, ale także troska o permanentną formację rodziców i małżonków. Podkreślono potrzebę umacniania wspólnot parafialnych jako przestrzeni wsparcia i towarzyszenia rodzinom na różnych etapach ich życia. Kościół, w swojej misyjnej trosce, powinien integrować i wspierać wszystkie rodziny, w tym te przeżywające trudności, aby umożliwić im wypełnianie ich powołania jako świadków Chrystusa w świecie. Dysertacja ukazuje rodzinę katolicką jako niezastąpioną w kształtowaniu serc i sumień młodych pokoleń. Przekaz wiary nie ogranicza się jedynie do nauczania, lecz wymaga codziennego życia w zgodzie z Ewangelią, co stanowi dla dzieci najbardziej przekonujące świadectwo. W obliczu wyzwań współczesności, takich jak indywidualizacja życia, rozpad więzi czy wpływ materializmu, rodzina katolicka jawi się jako ostoja wartości, które budują zarówno wspólnotę Kościoła, jak i społeczeństwo oparte na godności człowieka i dobru wspólnym. Główne osiągnięcie pracy stanowi uzasadnienie, dlaczego rodzice pełnią najważniejszą rolę w przekazie wiary we współczesnych rodzinach oraz jak świadectwo ich życia oddziałuje pozytywnie na efektywność przekazu wiary. Wyniki analiz teologicznych i społecznych wskazują, że dzieci wychowywane w atmosferze miłości, troski i wrażliwości chętniej przejmują wiarę katolicką jako swój sposób realizacji życia duchowego i zachowują więź z Tradycją Kościoła. Jednocześnie praca zwraca uwagę na potrzebę dalszych badań nad wpływem mediów, przemian kulturowych i relacji międzypokoleniowych na proces przekazu wiary. Rozprawa kończy się zachętą do troski o autentyczne świadectwo chrześcijańskie w rodzinach oraz do pogłębienia refleksji nad metodami duszpasterstwa, które mogłyby lepiej odpowiadać na potrzeby współczesnych rodzin. The doctoral dissertation titled "Conditions for the Transmission of Faith in the Contemporary Family: A Theological-Moral Study" focuses on the profound and highly relevant topic of transmitting faith in Catholic families. It seeks to address the question of which agents and factors play a key role in this process amidst the challenges of modernity. In the face of increasing secularization, globalization, and postmodern relativism, the Catholic family, as the fundamental community of life and faith, is confronted with a unique mission and responsibility. The central research question of this study is: Which agents andfactors influence the transmission o f faith in contemporary families? The hypothesis posited that parents play the primary role in this process, with their testimony of religious life having a significant impact on their children's attitudes toward faith. Faith, understood as both a gift and a task, is subjected to an in-depth analysis. This analysis highlights its biblical and patristic roots as well as its contemporary theological interpretations. In the context of the family, faith emerges not merely as the transmission of doctrine but primarily as a living relationship with God and His Church, realized in mutual love, prayer, and daily witness within family life. The Catholic family, immersed in the mystery of the Holy Trinity, becomes a domestic Church— a space where children learn not only the fundamental truths of faith but also forgiveness, self-sacrifice, and love for one’s neighbor. The study delves into the condition of contemporary families, revealing the challenges they face in a secularized world. These include the crisis of family bonds, evolving societal models of family life, and the influence of mass culture and social media. Such factors significantly affect the process of raising children in a Christian spirit. However, in families where parents live their faith authentically and deeply, children are more likely to adopt Christian values as the foundation of their lives. Research highlights that shared sacramental life, prayer, and daily experiences of love and unity create an environment in which younger generations naturally and integrally embrace the faith. The dissertation also emphasizes the role of the Church in supporting families in their evangelizing mission. The Church's role is not limited to the administration of sacraments or school catechesis but extends to the ongoing formation of parents and spouses. It underscores the need to strengthen parish communities as spaces for supporting and accompanying families through various stages of life. In its missionary care, the Church must integrate and support all families, including those experiencing difficulties, enabling them to fulfill their vocation as witnesses of Christ in the world. The Catholic family is presented as indispensable in shaping the hearts and consciences of younger generations. The transmission of faith goes beyond teaching; it requires living in accordance with the Gospel, which provides children with the most convincing testimony. In the face of contemporary challenges such as individualization, the breakdown of relationships, and the influence of materialism, the Catholic family stands as a bastion of values that contribute to both the community of the Church and a society rooted in human dignity and the common good. The primary achievement of this dissertation lies in substantiating why parents play the most crucial role in transmitting faith in contemporary families and how their witness positively influences the effectiveness of faith transmission. Theological and sociological analyses indicate that children raised in an atmosphere of love, care, and sensitivity are more inclined to adopt the Catholic faith as a way of spiritual life and maintain a connection with the Church's Tradition. Simultaneously, the work highlights the need for further research into the impact of media, cultural transformations, and intergenerational relations on the process of faith transmission. The dissertation concludes with an appeal to foster authentic Christian witness within families and to deepen reflection on pastoral methods that could better address the needs of contemporary families.listelement.badge.dso-type Item , Znajomość i akceptacja katolickich wartości religijno-moralnych. Studium katechetyczne w świetle badań licealistów diecezji świdnickiej(2025-09-29) Zając, Mateusz RafałWychowanie młodego pokolenia stanowi jedno z fundamentalnych zadań Kościoła katolickiego, od lat zajmujące centralne miejsce w jego refleksji pastoralno-katechetycznej. Niniejsza rozprawa doktorska wpisuje się w ten nurt troski Kościoła o integralną formację młodych chrześcijan, łącząc perspektywę diagnozy poziomu wiedzy o katolickich wartościach oraz ich akceptacji z próbą głębszego zrozumienia młodzieży katolickiej zamieszkującej teren diecezji świdnickiej. W kontekście dynamicznych przemian społeczno-kulturowych obserwuje się wyraźny spadek poziomu religijności młodzieży w Polsce, przejawiający się m.in. ograniczonym uczestnictwem w praktykach religijnych oraz rosnącej kontestacji nauczania Kościoła, szczególnie w zakresie norm moralnych. W odpowiedzi na te zjawiska, celem dysertacji stało się empiryczne zbadanie poziomu znajomości oraz stopnia akceptacji katolickich wartości religijno-moralnych wśród uczniów liceów ogólnokształcących diecezji świdnickiej. Ze względu na brak wcześniejszych badań o podobnym profilu w tej części kraju, dysertacja uzupełnia lukę na mapie badań religijności młodzieży katolickiej w Polsce. Rozprawa doktorska stanowi wkład w rozwój teologii pastoralnej i katechetyki jako dyscyplin naukowych oraz dostarcza praktycznych wskazań dla działalności formacyjnej Kościoła w środowisku młodzieży. The education of the younger generation constitutes a fundamental task of the Catholic Church, which has been at the center of its pastoral and catechetical reflection for many years. This doctoral dissertation is part of the Church's concern for the integral formation of young Christians. It combines a diagnosis of the level of knowledge about Catholic values and their acceptance with an attempt to gain a deeper understanding of Catholic youth living in the Diocese of Świdnica. In the context of dynamic socio-cultural changes, a clear decline in the level of religiosity among young people in Poland has been observed. This decline is manifested in a number of ways, including limited participation in religious practices and growing contestation of Church teaching, particularly in the area of moral norms. In response to these phenomena, the aim of the dissertation was to empirically examine the level of knowledge and acceptance of Catholic religious and moral values among high school students in the Diocese of Świdnica. The dissertation addresses a significant gap in the existing research by offering a novel perspective on the topic of Catholic youth religiosity in Poland. The dissertation makes a significant contribution to the development of pastoral theology and catechetics as academic disciplines. Furthermore, it provides practical guidelines for the Church's formative activity among young people.listelement.badge.dso-type Item , Podstawowe funkcje urzeczywistniania się Kościoła w Ruchu Światło-Życie. Studium pastoralnokatechetyczne(2025-06-20) Józefczyk, MarcinCelem naukowym niniejszej rozprawy doktorskiej jest ukazanie założonych i realizowanych podstawowych funkcji urzeczywistniania się Kościoła w formacji podstawowej Ruchu Światło-Życie. Tak postawiony problem badawczy można przedstawić za pomocą trójstopniowego pytania: w jaki sposób w katechezie Ruchu Światło-Życie założone są podstawowe funkcje urzeczywistniania się Kościoła, w jakim stopniu są one realizowane oraz jakie są pastoralnokatechetyczne postulaty, by ich realizacja w przyszłości była efektywniejsza? Dla rozwiązania postawionego problemu zastosowano metodę paradygmatu trzech etapów analizy teologii pastoralnej. Nowością dysertacji jest ukazanie nie tylko aspektu historycznego dokonań Blachnickiego, ale spojrzenie na aktualną sytuację Ruchu Światło-Życie w połączeniu z dorobkiem współczesnej europejskiej katechetyki, a dokładnie z badaniami Emilio Albericha. Projekt Blachnickiego opracowany już blisko 50 lat temu zostanie zestawiony ze współczesnym odnowionym pastoralnokatechetycznym programem w ujęciu Albericha, dla którego puntem wyjścia jest soborowe spojrzenie na Kościół, będący widzialnym wymiarem Królestwa Bożego realizowanego po pierwsze «w znaku ewangelizacyjnym» diakonii, przeżywanego w drugim «znaku ewangelizacyjnym» koinonii, głoszonego w trzecim «znaku ewangelizacyjnym» martyrii i celebrowanego w czwartym «znaku ewangelizacyjnym» leiturgii. W pracy ukazano blaski i cienie, mocne i słabe strony aktualnego funkcjonowania Ruchu Światło-Życie w kluczu podstawowych funkcji urzeczywistniania się Kościoła. The scientific aim of this doctoral dissertation is to show the assumed and realized basic functions of the realization of the Church in the basic formation of the Light-Life Movement. The research problem thus posed can be presented using a threefold question: in what way are the basic functions o f the realization of the Church assumed in the catechesis of the Light-Life Movement, to what extent are they realized and what are the pastoral-catechetical postulates for their realization in the future to be more effective? To solve the problem posed, the paradigm method of a three-stage analysis of pastoral theology was applied. The novelty of the dissertation is to show not only the historical aspect of Blachnicki’s achievements, but to look at the current situation of the Light-Life Movement in connection with the achievements of contemporary European catechetics, specifically with the research of Emilio Alberich. Blachnicki’s project elaborated almost 50 years ago will be juxtaposed with the contemporary renewed pastoral-catechetical program as seen by Alberich, whose starting point is the conciliar view of the Church as the visible dimension of the Kingdom of God realized firstly in the «evangelizing sign» of diaconia, lived in the second «evangelizing sign» of koinonia, proclaimed in the third «evangelizing sign» of martyria and celebrated in the fourth «evangelizing sign» of leiturgia. The work shows the glories and shadows, the strengths and weaknesses of the current functioning of the Light-Life Movement in the key of the basic functions of the realization of the Church.listelement.badge.dso-type Item , Dialogiczna eklezjologia Waltera Kaspera(2025-06-18) Kornek, TomaszZasadniczym celem rozprawy była rekonstrukcja oraz interpretacja eklezjologii niemieckiego teologa. Chodzi nie tylko o całościową i uporządkowaną prezentację eklezjologicznej myśli Kaspera, lecz przede wszystkim o rozpoznanie i określenie jej podstaw oraz ukazanie jej specyfiki. Krytyczna analiza materiału źródłowego pozwoliła sformułować hipotezę badawczą: eklezjologia rozwijana przez niemieckiego kardynała ma charakter dialogiczny. Dialogiczność należy do samej istoty Kościoła i stanowi warunek sine qua non jego skutecznej obecności „w świecie” i „dla świata”. Praca składa się z czterech rozdziałów. Układ rozprawy wynika z analizy tekstów niemieckiego kardynała i stanowi formę złożonej odpowiedzi na postawione pytania badawcze. Najbardziej oryginalne pomysły zawarł Kasper w swojej koncepcji Boga jako dialogicznej wspólnoty, w której Osoby nie tylko prowadzą dialog, lecz są dialogiem. Jedno Boskie życie realizuje się w (communio) dialogu trzech Osób. Kardynał w sposób twórczy i nowatorski rozwija eklezjologię opartą na misterium Trójjedynego Boga. O jej oryginalności decyduje także radykalna i konsekwentna interpretacja istoty Kościoła: Communio Trójjedynego Boga jest fundamentem communio-Kościoia. Nie tylko teoretyczne ani tym bardziej eklektyczne, lecz całościowe i konsekwentne powiązanie istoty oraz genezy Kościoła z misterium Trójcy Świętej stanowią podstawową cechę eklezjologii Kaspera, będącą jej największą zaletą i wartością. Powyższe wyniki inspirują i zapraszają do dalszych badań nad teologiczną refleksją kardynała Waltera Kaspera. The fundamental purpose of this dissertation is to reconstruct and interpret the Walter Kasper's ecclesiology. The idea is not only to present his ecclesiological thought in a comprehensive and orderly way, but first of all to identify and define its foundations, and then show its specifics. Research hypothesis: the ecclesiology developed by the cardinal is dialogical in nature. Dialogicity belongs to the very essence of the Church and is the sine qua non of its effective presence 'in the world’ and 'for the world’. The work consists of four chapters. The layout of the dissertation results from the analysis of the Kasper's texts and constitutes a form of complex response to the research questions posed. Kasper's most original ideas are contained in his conception of God as a dialogical community, in which the Persons not only dialogue, but are a dialogue. The One Divine Life is realized in the (communio) dialogue of the three Persons. Cardinal creatively develops an ecclesiology based on the mystery of the Triune God. Its originality is also determined by a radical and consistent interpretation of the essence of the Church: the communio of the Triune God is the foundation of the communio-Church. Not merely theoretical, but holistic and consistent connection of the mystery and genesis of the Church with the mystery' of the Trinity are the basic feature of Kasper's ecclesiology, which is its greatest virtue and value. These factors and the consistent personal-Trinitarian perspective determine its originality and value. The above results inspire and invite further research on the theological reflection of Walter Kasper.listelement.badge.dso-type Item , Idea miłosierdzia Bożego w posoborowej perspektywie ekumenicznej(2025-06-17) Godlewski, Karol KajetanRozprawa doktorska analizuje eklezjalny wymiar miłosierdzia Bożego w kontekście ekumenizmu. Autor odwołuje się do metafory pasterza troszczącego się o owce, odnosząc ją do jedności i podziałów w Kościele. Kluczowym zagadnieniem jest problem „rozproszenia owiec” i rola miłosierdzia jako odpowiedzi na podziały chrześcijan. Kościół katolicki, zgodnie z Soborem Watykańskim II, uznaje, że podziały nie są winą współczesnych chrześcijan, ale wynikają z grzechu. Ekumenizm jest odpowiedzią na modlitwę Chrystusa o jedność i działaniem Ducha Świętego, prowadzącym do skruchy i pojednania. Jan Paweł II podkreślał, że zjednoczenie wymaga uzdrowienia ran, a Franciszek nazywa ekumenizm „łaską Ducha Świętego”. Miłosierdzie Boże, ukazane najpełniej w Misterium Paschalnym, jest fundamentem ekumenizmu. Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa burzą mur wrogości, dlatego działania ekumeniczne powinny opierać się na miłosierdziu i skrusze. Kościół postrzega ekumenizm jako „czynienie miłosierdzia” i wezwaniem do pokuty za historyczne podziały. Pojednanie chrześcijan nie może być jedynie organizacyjne, lecz wymaga duchowej przemiany. Ostatecznym celem jest pełne uczestnictwo wszystkich wierzących w tajemnicy zbawienia objawionej w Chrystusie. The doctoral dissertation examines the ecclesial dimension of God's mercy in the context of ecumenism. The author refers to the metaphor of a shepherd caring for his sheep, relating it to the unity and divisions within the Church. The key issue is the problem of the "scattering of the sheep" and the role of mercy as a response to Christian divisions. The Catholic Church, in line with the Second Vatican Council, acknowledges that divisions are not the fault of contemporary Christians but stem from sin. Ecumenism is a response to Christ’s prayer for unity and the work of the Holy Spirit, leading to repentance and reconcili ation. John Paul II emphasized that true unity requires healing wounds, while Pope Francis calls ecumenism "a grace of the Holy Spirit." God's mercy, most fully revealed in the Paschal Mystery, is the foundation of ecumenism. Christ’s death and resurrection break down the walls of hostility, so ecumenical efforts should be based on mercy and repentance. The Church sees ecumenism as "an act of mercy" and a call to repentance for historical divisions. The reconciliation of Christians cannot be merely organizational but must involve a deep spiritual transformation. The ultimate goal is the full participation of all believers in the mystery of salvation revealed in Christ.listelement.badge.dso-type Item , Wspólnota Przyjaciele Oblubieńca jako środowisko formacji katolików świeckich. Studium teologicznopastoralne(2025-05-27) Maluszczak, MariuszWspólnota Przyjaciele Oblubieńca, będąca przedmiotem dysertacji, stanowi jedno z nowych środowisk, które skutecznie realizują misję powierzoną całemu Kościołowi. Uwzględnia przy tym współczesne wyzwania społeczno-kulturowe i religijne, charakterystyczne dla człowieka XXI wieku. Jej działalność skierowana jest do osób dorosłych i stanowi katolickie środowisko ewangelizacyjno-formacyjne. Wspólnota wpisuje się w nurt nowych wspólnot ewangelizacyjnych, będących owocem posoborowej wizji Kościoła communio. W pierwszym rozdziale opisano fundamenty Wspólnoty Przyjaciele Oblubieńca: źródła powstania, jej historię (począwszy od 2004 przez 2010, aż do 2024 roku) oraz strukturę. Drugi rozdział opisuje kolejno podstawy teologiczne formacji świeckich w tejże wspólnocie: chrystologiczne, pneumatologiczne i eklezjologiczne. Rozdział trzeci przedstawia zgodne z wizją Kościoła cele ogólne formacji świeckich oraz opisane trzy cele pośrednie mające prowadzić do osiągnięcia celów ogólnych. W czwartym rozdziale opisane zostały metody i środki formacji. Celem ostatniego rozdziału była ocena oraz wskazanie perspektyw rozwoju wspólnoty jako środowiska formacji katolików świeckich. The Friends of the Bridegroom Community, which is the subject of the dissertation, is one of the new communities that effectively carry out the mission entrusted to the whole Church. In doing so, it considers contemporary socio cultural and religious challenges characteristic of 21st century man. Its activities are aimed at adults and constitute a Catholic evangelization and formation environment. The Community is part of the trend of new evangelization communities, which are the fruit of the post-conciliar vision of the Church communio. The first chapter describes the foundations of the Friends o f the Bridegroom Community, the origins of its founding, its history (from 2004 through 2010, until 2024) and its structure. The second chapter describes in turn the theological foundations for the formation of the laity in this community: christological, pneumatological and ecclesioligical. The third chapter presents the general goals of lay formation in accordance with the Church's vision, and the three intermediate goals described to lead to the achievement of the general goals. The fourth chapter describes the methods and means of formation. The purpose of the last chapter was to evaluate and indicate the prospects for the development of the community as a formation environment for lay Catholics.listelement.badge.dso-type Item , Sakramenty i sakramentalia w agendach liturgicznych diecezji polskich (1963-2021) a posoborowa reforma liturgiczna(2025-05-26) Golec, ŁukaszPraca zawiera materiał uzyskany w wyniku przeprowadzonych badań, uporządkowany według klucza, jakim jest układ treści Katechizmu Kościoła Katolickiego. Rozdział I to zagadnienia introdukcyjne dotyczące samego rozumienia pojęć sakramentów i sakramentaliów oraz ich rozwoju; w teologii ze szczególnym uwzględnieniem prądów czasu Vaticanum II. Wskazano również na główne źródła posoborowej teologii i prawa sakramentów. Szczegółową analizę materiału w każdym rozdziale poprzedza geneza terminów, którymi posługuje się Katechizm, grupując sakramenty: wtajemniczenia chrześcijańskiego (rozdział II), uzdrowienia (rozdział III), w służbie komunii (rozdział IV), a także inne celebracje liturgiczne: błogosławieństwa (rozdział V) oraz pogrzeb chrześcijański (rozdział VI). Bibliografia zawiera uporządkowane źródła. Agendy liturgiczne stanowią dla celebransa i posługujących pomoc w przygotowaniu oraz sprawowaniu czynności liturgicznych i nabożeństw. Nie będąc księgami liturgicznymi w sensie ścisłym, zawierają czasem także teksty liturgii i przepisy liturgiczne. Jednak ich celem nie jest zastąpienie ksiąg liturgicznych. Badania ujawniły, że w niektórych podręcznikach znajdują się też komentarze i dopowiedzenia autorów, mające objaśniać przygotowanie danej celebracji, dzięki czemu dostarczają cennych wskazań praktycznych. Jako celebracje związane z liturgią sakramentów badane agendy podają m.in. nabożeństwa znajdujące się w programie przygotowania do Pierwszej Komunii świętej lub bierzmowania, a także celebracje rocznic sakramentów, m.in. jubileuszy małżeńskich czy kapłańskich. Badania wykazały, że większość z nich jest albo przedrukiem, albo modyfikacją tekstów z ksiąg liturgicznych, które są zgodne z teologią Vaticanum II. Znajdują się tam również całkiem nowe kompozycje. The work contains material obtained as a result of the research, arranged according to the key, which is the content o f the Catechism of the Catholic Church. Chapter I is introductory issues concerning the understanding of the concepts of sacraments and sacramentals and their development in theology, with particular emphasis on the currents of Vatican II. The main sources of post-conciliar theology and the law of sacraments were also indicated. A detailed analysis of the material in each chapter is preceded by the genesis of the terms used in the Catechism, grouping the sacraments: Christian initiation (chapter II), healing (chapter III), in the service of communion (chapter IV), as well as other liturgical celebrations: blessings (chapter V) and Christian funeral (chapter VI). The bibliography contains organized sources. Liturgical agendas assist the celebrant and ministers in preparing and performing liturgical activities and services. Not being liturgical books in the strict sense, they sometimes also contain liturgical texts and liturgical regulations. However, their purpose is not to replace liturgical books. Research has revealed that some textbooks also contain comments and additions by the authors, intended to explain the preparation of a given celebration, thus providing valuable practical advice. Celebrations related to the liturgy of the sacraments are mentioned by the examined agencies as: services included in the program of preparation for First Holy Communion or Confirmation, as well as celebrations of sacramental anniversaries, including marital or priestly anniversaries. Research has shown that most of them are either reprints or modifications of texts from liturgical books that are consistent with the theology of Vatican II. There are also completely new compositions.listelement.badge.dso-type Item , Posługa pastoralno-liturgiczna wobec chorych w szpitalach w Chicago(2023-03-13) Przeszło, MarzenaW Ameryce jest używany termin "kapelan świecki” w znaczeniu specyficznej opieki nad chorym, która polega na duchowym wsparciu chorego, jego rodziny, jak również zespołu medycznego. Jest on etatowym pracownikiem szpitala i należy do zespołu medycznego. Program szkolenia Credential Pastoral Education dla kapelanów szpitalnych i studentów teologii opracował pastor Anton Boisen. Zbadano wymogi Joint Commission, która nadzoruje prace szpitali oraz stawia wymagania odnośnie zatrudniania i wykształcenia personelu medycznego, a także wytyczne National Association of Catholic Chaplains. Praca badawcza objęła sposób posługi pastoralnej świeckich pomocników odnośnie spiritual assessment (rozeznanie duchowe) i w przygotowaniu do sakramentów. Szpitale publiczne lub wielowyznaniowe rzadziej zatrudniają duchownych, a częściej kapelanów świeckich różnych wyznań, a nawet ateistów (!), którzy sprostali wymaganiom Joint Commission i uzyskali dyplom kapelana. Badania dotyczyły Advance Directive, Living Act Will i innych przepisów stanowych, które służą pacjentowi podczas podejmowania decyzji odnośnie metod leczenia lub jego zaprzestania w obliczu śmierci. Zweryfikowano pozytywnie hipotezę badawczą dotyczącą doniosłej roli katolickich kapelanów świeckich. The term “lay chaplain” is use in America to mean specific care for the sick, which means spiritual support of the patients, families and medical team. A chaplain is a full-time employee of the hospital and part of the medical team. The training program called Credential Pastoral Education for hospital chaplain and theological students was developed by pastor Anton Boisen. The research refers to the regulations developed by Joint Commission which supervises the work of hospitals and sets requirements for the employees and education of medical staff and includes guidelines of the national Association o f Catholic Chaplains. The research covered the role of catholic “lay chaplains” in spiritual assessment and preparation of patients for sacraments. Public or private hospitals more likely employ “lay chaplains” of various denominations, and even atheists (!) who have passed the regiments of the Joint Commission and obtained a chaplain certification. Further research concerned the manner of Catholic ministry “lay chaplains” in Advance Directives, Living Act Will and other State laws to help patients make treatment decision or discontinue treatment in the face of death. The conducted research presented in the dissertation gave a positive answer to the question of whether there is a need for the ministry of catholic “lay chaplains” in hospitals in Chicago.listelement.badge.dso-type Item , Reinterpretacja Księgi Kapłańskiej 18,5 i Księgi Powtórzonego Prawa 30,11-14 w Liście do Rzymian 10,4-8. Analiza intertekstualna(2020-09-21) Wyrzykowski, MateuszW Rz 10,4 Paweł stwierdza, że Chrystus jest kresem Prawa (τέλος γάρ νόμου Χριστός). Argumentując tę tezę powołuje się na Kpł 18,5 i Pwt 30,11-14. Kpł 18,5 mówi o tym, że człowiek powinien przestrzegać Prawa, by żyć, zaś w Pwt 30,11-14 Mojżesz oczekuje od Izraela interioryzacji Prawa. Niniejsza dysertacja prezentuje jak Kpł 18,5 i Pwt 30,11-14 były rozumiane w Starym i Nowym Testamencie, manuskryptach z Qumran, apokryfach, tekstach Filona z Aleksandrii i targumach. W kontekście tych tekstów możemy lepiej zrozumieć argumentację Pawła. Teksty pozabiblijne opisują Prawo jako drogę. Miało ono przygotować Izrael na spotkanie z Bogiem. Paweł w liście do Kościoła w Rzymie przedstawia swoje nauczanie, zgodnie z którym jedynym sposobem zbawienia jest wiara człowieka w Chrystusa. Człowiek nie jest w stanie osiągnąć zbawienia dzięki swojemu postępowaniu. Dysertacja pokazuje argumentację zawartą w Rz 10,4-8 w kontekście Rz 9-11, gdzie Paweł wielokrotnie powołuje się na Stary Testament oraz całego listu. Następnie została przedstawiona szczegółowa analiza oraz porównanie analogicznych tekstów, na które powołuje się Paweł, w celu wykazania podobieństw i różnic oraz wyciągnięcia wniosków do analizy Rz 10,4-8. In Rom 10:4, Paul states that Christ is the end of the Law (τέλος γάρ νόμου Χριστός). Arguing this thesis cites Lev 18:5 and Dt 30:11-14. Lev 18:5 says that all people should obey the Law to live, and in Dt 30:11-11 Moses wants the law to be interiorized in Israel. This dissertation shows how Lev 18:5 and Dt 30:11-14 were understood in the Old and New Testaments, Qumran, Apocrypha, Philo Alexandria texts and Targum. In the context of these texts, we can better understand Pawel's arguments. Non-biblical texts describe the Law as a way. It was to prepare Israel for a meeting with God. In a letter to the Church in Rome, Paul presents his teaching according to which the only way of salvation is man's faith in Christ. Man can't achieve salvation through his works. The dissertation shows the arguments contained in Rom 10:4-8 in the context of Rom 9-11, where Paul repeatedly refers to the Old Testament and the entire letter. Then a detailed analysis and comparison of analogous texts to which Paweł cites is presented in order to show similarities and differences and to draw conclusions for the analysis of Rom 10.4-8.listelement.badge.dso-type Item , Ewangelicka etyka teologiczna w ujęciu ks. Witolda Benedyktowicza(2020-09-29) Orłowski, MariuszRozprawa prezentuje oryginalny system etyczny stworzony przez ks. Witolda Benedyktowicza (1921-1997), najwybitniejszego polskiego etyka ewangelickiego XX wieku. Twierdzi on, że głównym obszarem zainteresowań ewangelickiej etyki teologicznej są pryncypia etyczne oraz ogólne ramy postępowania wierzących (paradygmaty). Do pryncypiów ewangelickiej etyki teologicznej ks. W. Benedyktowicz zalicza: łaskę i wiarę, dobro jako rzeczywistość w Chrystusie, Zakon i Ewangelię jako dwie postacie Słowa Bożego, Przykazanie, które przynosi wolność, cnotę i obowiązek, posłuszeństwo i wolność w odpowiedzialnym działaniu, pokutę, czyli nawrócenie i opamiętanie oraz doskonałość chrześcijańską. Teolog wymienia też paradygmaty ewangelickiej etyki teologicznej dotyczące: obrazu świata, stosunku do bliźniego, sfery seksualnej, rodziny, własności, pracy, kultury, społeczeństwa, patriotyzmu, pokoju, Kościoła oraz przyszłości świata. Trwałym dorobkiem ks. W. Benedyktowicza jest wskazanie na eklezjalny wymiar ewangelickiej etyki teologicznej. The treatise presents an original ethical system created by rev. Witold Benedyktowicz (1921-1997), the most outstanding Polish Evangelical ethicist of the 20th century. He states that the main interest of Evangelical theological ethics is in ethical principles and in main behavioural frameworks of believers (paradigms). The principles of Evangelical theological ethics (according to rev. W. Benedyktowicz) include: grace and faith, good (as a reality in Christ), Law (of Moses) and Gospel (as two forms of Word of God), Commandment (which brings freedom), virtue and duty, obedience and freedom in responsible behaviour, repentance and Christian perfection. The theologian mentions also paradigms of Evangelical theological ethics concerning of a view of the world, an attitude to the neighbour, sexual behaviour, family, proprietary, work, culture, society, patriotism, peace, Church and the future of the world. A crucial input of rev. W. Benedyktowicz is emphasis on an ecclesiastical dimension of the Evangelical theological ethics.listelement.badge.dso-type Item , Mowa eschatologiczna Jezusa (Mt 25,1-46) w polskim przepowiadaniu posoborowym. Studium homiletyczne(2020-09-23) Kaleta, AndrzejPrzedmiotem badawczym rozprawy jest naukowe opracowanie współczesnego przepowiadania kerygmatu „Mowy eschatologicznej Jezusa” (Mt 25,1-46). Głównym celem pracy jest odpowiedź na pytanie: Jaka winna być zawartość treściowa homilii opartej na kerygmacie Mowy eschatologicznej Jezusa i jakie miejsce znalazła ona w polskim przepowiadaniu posoborowym? Odpowiedź na to pytanie przedstawiono w pięciu rozdziałach. Refleksje zawarte w rozdziale pt. Analiza Mowy eschatologicznej Jezusa (Mt 25,1-46) w ramach Pisma św. pomogły odkryć główne tematy kerygmatyczne analizowanych perykop biblijnych. W rozdziale II pt. Interpretacja Mowy eschatologicznej Jezusa (Mt 25,1-46) w kontekście liturgicznym kerygmat badanego tekstu został poddany interpretacji w kluczu celebracji. Refleksje zawarte w rozdziale III pt. Kerygmat „Mowy eschatologicznej Jezusa” (Mt 25,1-46) jako treściowa zawartość homilii są teologicznym pogłębieniem kerygmatu tekstów świętych oraz ich liturgiczną i antropologiczną aktualizacją. Czwarty rozdział pracy: Krytyczna analiza przepowiadania kerygmatu "Mowy eschatologicznej Jezusa" (Mt 25,1-46) zawiera badania dotyczące polskiego przepowiadania kerygmatu badanej Mowy. Analiza porównawcza pozwoliła ukazać zgodność przepowiadania z kerygmatem tekstów świętych oraz wskazać pominięcia, rozbieżności i błędy. W rozdziale V pt. Wnioski i postulaty odnowy przepowiadania kerygmatu "Mowy eschatologicznej Jezusa" (Mt 25,1-46) przedstawiono wnioski i postulaty dotyczące odnowy polskiego przepowiadania kerygmatu "Mowy eschatologicznej Jezusa". The dissertation’s research subject is an academic report on the contemporary message of the kerygma of "Jesus' eschatological sermon" (Mt 25: 1-46). The main purpose of the work is to answer the following questions: What should be the content of a homily based on the kerygma of Jesus' eschatological sermon, and what place does it have in post-Conciliar preaching in Poland? The answer to these questions is presented in five chapters. Reflections contained in the chapter entitled An Analysis of Jesus' Eschatological Sermon (Mt 25: 1-46) in Sacred Scriptures helped us to discover the main kerygmatic themes of the analyzed biblical pericopes. In Chapter II, An Interpretation of Jesus' Eschatological Sermon (Mt 25: 1-46) in the Liturgical Context in the kerygma of the studied text has been interpreted according to the celebration. Reflections contained in Chapter III, The Kerygma of Jesus’ Eschatological Sermon (Mt 25: 1-46) as the Contents of Homilies are theological deepening of the kerygma of the sacred texts and their liturgical and anthropological update. The fourth chapter of the work, A Critical Analysis of the Preaching of the Kerygma in Jesus’ Eschatological Sermon (Mt 25: 1-46) contains research on homilies preached in Poland based on the kerygma of the examined Speech. A comparative analysis allowed us to prove the compliance of the message with the kerygma of the sacred texts and point out omissions, discrepancies and errors. Chapter V entitled Conclusions and Postulates for the Renewal of the Preaching of the Kerygma of Jesus’ Eschatological Sermon (Mt 25: 1-46) presents the conclusions and postulates regarding the renewal of preaching the kerygma of Jesus’ eschatological sermon in Poland.listelement.badge.dso-type Item , Moralne aspekty prawa do posiadania i użycia broni palnej(2020-09-24) Plichta, SebastianRozprawa doktorska pt. "Moralne aspekty prawa do posiadania i użycia broni palnej" wpisuje się w coraz głośniejszą w ostatnich latach dyskusję w przestrzeni publicznej na temat dostępu do broni. Przedmiotem niniejszego studium było ukazanie moralnych aspektów prawa do posiadania i użycia broni palnej. Podstawowym narzędziem badawczym była skrupulatna analiza dokumentów Kościoła oraz szeregu opracowań z zakresu teologii moralnej, które zawierają naukę o godności i prawach człowieka. Pierwszy rozdział ukazał wzrost zainteresowania Polaków dostępem do broni i rozwój prawa do posiadania broni palnej w Polsce. Ukazany został również współczesny podział i rodzaje broni palnej. Rozdział drugi poświęcony został aspektom prawnym dostępu do broni palnej. Zaprezentowane w nim zostały aktualne rozwiązania prawne w kwestii dostępu do posiadania i użytkowania broni palnej w Polsce i Unii Europejskiej. W trzecim rozdziale zaprezentowane zostały kryteria, jakie należy brać pod uwagę w tworzeniu prawa do posiadania i użycia broni palnej. Swoje miejsce w niniejszym rozdziale znalazła także skrupulatna analiza prawa użycia broni palnej przez służby mundurowe. Analizie poddano także prawo do obrony koniecznej ze szczególnym uwzględnieniem użycia broni palnej. Czwarty rozdział miał na celu ocenę moralną prawa do dostępu i użycia broni palnej. Szczególnej analizie zostały poddane dwa opozycyjne względem siebie kierunki rozwoju wspomnianego prawa tj. jego zaostrzenia i liberalizacji oraz ukazanie implikacji moralnych płynących z posiadania i używania broni palnej. The following doctoral dissertation entitled: “The moral aspects o f the right to possess and use firearms. ” is a part of an increasingly heated social debate regarding access to firearms. The subject of this study was to show the moral aspects of the right to posses and use firearms. The basic research tool was a thorough analysis of the Church's documents and a series of studies in the field of moral theology, which include the study of human rights and dignity. The first chapter one showed the growing interest of Poles in access to firearms, and the development of the right to own firearms in Poland. The modem division and types of firearms were also presented. The second chapter is devoted to the legal aspects of access to firearms. It presents the current legal solution regarding access to the possession and use of firearms in Poland and in the European Union. The third chapter presents the criteria that should be taken into consideration in creating the rules regarding the right to possess and use firearms. A meticulous analysis of the right to use firearms services. The right to self-defense was also analyzed, with particular emphasis on the use of firearms. The fourth chapter was intended to evaluate the moral right to access and use firearms. Two opposing directions of development of the aforementioned law, i.e. its tightening and liberalization, were subjected to a special analysis and demonstration of the moral implications of ownership and use of firearms served as a means of summary.listelement.badge.dso-type Item , "'Ut ab omnibus omnia deleantur hominibus facinora”. Praktyki pokutne Kościoła irlandzkiego i brytyjskiego w świetle ksiąg pokutnych (V-VIII w.)(2025-04-29) Witowski, WojciechRozprawa doktorska, przygotowana w formie cyklu siedmiu artykułów naukowych, analizuje praktyki pokutne Kościoła irlandzkiego i brytyjskiego na podstawie ksiąg pokutnych (V-VIII wiek). Autoreferat, poprzedzający cykl, wprowadza w tematykę badań, omawia źródła i podsumowuje wyniki. Celem pracy jest ukazanie praktyk pokuty indywidualnej propagowanej przez mnichów iroszkockich, jako drogi do osobistej świętości. Badania łączą metody historyczno-krytyczne, hermeneutyczne i komparatystyczne. Cykl podzielono na trzy części. Pierwsza (artykuły 1-2) przedstawia mnichów iroszkockich jako twórców ksiąg pokutnych. Druga (artykuły 3-5) opisuje praktyki pokutne w kontekście życia codziennego, np. służby wojskowej, rodziny i Eucharystii. Trzecia (artykuły 6-7) ukazuje duchowy wymiar pokuty, interpretując grzech jako „chorobę duszy”, a nawrócenie jako drogę do „duchowego zdrowia”. Księgi pokutne ukształtowały praktykę indywidualnej i powtarzalnej pokuty, wpływając na duchowość i dyscyplinę kościelną w Europie. Rozprawa podkreśla znaczenie tradycji iroszkockiej jako unikalnego fenomenu w historii Kościoła zachodniego. The doctoral thesis, which is presented in the form of a series of seven academic articles, analyses the penitential practices of the Irish and British Church on the basis of the penitential books (5th-8th centuries). The author's abstract, which precedes the series, introduces the subject of the research, discusses the sources and summarises the results. The aim of the thesis is to show that individual penance, as propagated by the Irish monks, was a path to personal holiness. The research combines historical- critical, hermeneutic and comparative methods. The series is divided into three parts. The first (articles 1-2) presents the Irish monks as the creators of the penitential books. The second part (articles 3-5) describes penitential practices in the context of everyday life, e.g. military service, family and the Eucharist. The third part (articles 6-7) shows the spiritual dimension of penance, interpreting sin as a ‘disease of the soul’ and conversion as a path to ‘spiritual health’. The books of penance shaped the practice of individual and repetitive penance, influencing spirituality and ecclesiastical discipline in Europe. The dissertation emphasises the significance of the Scottish tradition as a unique phenomenon in the history of the Western Church.listelement.badge.dso-type Item , Ojcostwo Boga w Ewangelii Janowej w kontekście Targumu Neofiti 1. Analiza egzegetyczno-teologiczna(2025-01-29) Chwiła, DorotaRozprawa doktorska składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy i drugi przedstawiają ogólne idee dotyczące ojcostwa Boga w Targumie Neofiti 1 i Ewangelii Janowej. Posiadają one paralelną strukturę, by wyraźniej ukazać podobieństwa. Dwa następne rozdziały analizują wybrane wersety czwartej Ewangelii w kontekście omawianego targumu. Również w tym przypadku widoczna jest ich podobna struktura wynikająca z przyjętej metody historyczno-krytycznej i egzegezy teologicznej. Pierwszy rozdział jest zatytułowany „Bóg jako Ojciec w Targumie Neofiti 1”. Przedstawia ojcostwo Boga w trzech aspektach: transcendentnym (Ojciec, który jest w niebie), immanentnym (Bóg, który objawia się na ziemi) oraz społecznym (Bóg wobec synów Izraela). Drugi rozdział podejmuje temat: „Bóg jako Ojciec w czwartej Ewangelii”. Został on przeanalizowany w sposób analogiczny do poprzedniego rozdziału. Trzeci rozdział: "Jezus jako Syn Boga" analizuje wybrane teksty Ewangelii Janowej dotyczącej ojcostwa Boga względem Jezusa (J 1,18: 10,30; 17,1). W czwartym rozdziale, „Uczniowie jako dzieci Boga”, przeprowadzono analizę literacką, egzegetyczną i teologiczną wybranych tekstów Janowych (J 1,12-13; 3,3-5; 17,20-21). Podsumowując, niniejsza praca wykazuje wiele podobieństw między Janową ideą ojcostwa Boga a tradycjami zawartymi w Targumie Neofiti 1. Janowy sposób ukazania relacji Ojca z Synem, jak i z uczniami, wielokrotnie odnosi się do terminów, czy też idei przekazanych w tradycji targumicznej. Przeprowadzone badania potwierdzają, że teksty czwartej Ewangelii mogą być głębiej rozumiane w świetle tegoż targumu. The dissertation consists of four chapters. The first and second present general ideas about the fatherhood of God in Targum Neofiti 1 and the Gospel of John. They have a parallel structure in order to make the similarities clearer. The next two chapters analyse selected verses of the fourth Gospel in the context of the respective Targum. Again, the similarity in structure is due to the historical-critical method and theological exegesis adopted. The first chapter is entitled ‘God as Father in Targum Neofiti 1’. It presents the fatherhood of God in three aspects: transcendent (the Father who is in heaven), immanent (God who manifests himself on earth) and social (God towards the sons of Israel). The second chapter takes up the theme: ‘God as Father in the Fourth Gospel’. It is analysed in three aspects, analogous to the previous chapter. The third chapter: ‘Jesus as the Son of God’ analyses selected texts from the Gospel of John concerning the fatherhood of God in relation to Jesus (Jn 1:18; 10:30; 17:1). The fourth chapter, ‘The disciples as children of God’, provides a literary, exegetieal and theological analysis of selected texts from John (Jn 1:12-13; 3:3-5; 17:20-21). In conclusion, this thesis shows many similarities between John’s idea of the fatherhood of God and the traditions contained in the Targum Neofiti 1. John’s presentation of the Father's relationship with the Son and with the disciples repeatedly refers to terms or ideas found in the Targum tradition. The research carried out confirms that the texts of the Fourth Gospel can be better understood in the light of this targum.listelement.badge.dso-type Item , Paradoksalna Mądrość krzyża objawiona przez Ducha. Analiza literacko-retoryczna 1 Kor 1,18-2,16(2024-12-12) Stępień, AdrianWyniki analizy retoryczno-literackiej oraz teologicznej fragmentu 1 Kor 1,18-2,16 mogą być podsumowane w pięciu kluczowych punktach, które ukazują głębię i złożoność Pawłowego nauczania. Praca ta szczegółowo bada, jak Paweł wykorzystuje model oralny i dyskursywny w analizowanym fragmencie. Jako ewangelizator oraz biegły w sztuce przekonywania, Paweł skutecznie buduje zakorzenioną w tradycji biblijnej mowę, która została utrwalona na piśmie w formie listu. Wykorzystuje przy tym wyrafinowaną retorykę, aby zwrócić uwagę na wielkość działania Boga, które dokonuje się w paradoksalnym znaku krzyża - znaku, który dla mentalności zarówno żydowskiej, jak i greckiej był zgorszeniem. W kompozycji perykopy napotykamy cechy przekazu ustnego, co wskazuje na tzw. kulturę oralną. Objawia się ona przez agoniczność, zastosowanie antytez, powtórzeń oraz paronomazji, które podkreślają zwycięstwo Bożej Mądrości nad ludzkimi zamysłami. Te środki retoryczne nie tylko wzmacniają przekaz, ale także niwelują dystans między odbiorcami a tekstem. Przykłady zastosowania paralelizmów, chiasmów i powtórzeń przyciągają uwagę słuchaczy i skupiają ją na Bogu jako głównym działającym w historii zbawienia. Dzięki tym zabiegom Paweł podkreśla Bożą moc, która manifestuje się w życiu i działalności wspólnoty, a także w jego własnej posłudze apostolskiej. Wskazuje na to, że dar Ducha Boga pozwala wierzącym przyjmować i rozumieć Bożą Mądrość. Następnie praca podjęła się ustalenia dynamiki argumentacyjnej fragmentu 1 Kor 1,18-2,16, w której Paweł wprowadza kluczową tezę w 1 Kor 1,18: „Nauka bowiem krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą zaś dla nas, którzy dostępujemy zbawienia”. Analiza fragmentu ujawnia, że poszczególne segmenty argumentacyjne nawiązują do myśli z przywołanego tu propositio, które w teorii retorycznej jest tezą ustalającą przebieg i cel argumentacji. Wskazanie na rolę propositio w 1 Kor 1,18 jako punkt wyjścia w argumentacji pomaga w uchwyceniu Pawłowego przesłania. Kluczowe terminy rozwijane w dalszej argumentacji podkreślają napięcie między ludzką a Bożą mądrością, co umożliwia Pawłowi przedstawienie Bożej mocy objawionej w krzyżu. W kolejnym kroku badań ujawnia się tajemnica Bożej Mądrości, która w 1 Kor 2,1-10 zostaje przedstawiona jako dostępna jedynie dla tych, którzy przyjmują Ducha Boga. Paweł, odwołując się do Pisma w 1 Kor 1,19, cytuje proroka Izajasza, aby pokazać, że Boża Mądrość przewyższa ludzkie zrozumienie. Użycie paralelizmu i antytezy podkreśla różnicę między ludzką a Bożą mądrością, dokonując ostatecznego ukazania krzyża jako źródła prawdziwej mądrości. Wprowadzenie pojęcia misterion wskazuje, że dostęp do przyjęcia Bożej Mądrości jest możliwy tylko dzięki działaniu Ducha, a nie przez ludzkie zabiegi. Przykład z proroka Jeremiasza, który przypomina, że tylko w Bogu możemy się chlubić, podkreśla, iż to On dokonał naszego zbawienia. W kolejnym etapie analizy praca zaprasza do zbadania kontekstów starotestamentalnych, które ukazują, jak Paweł korzysta z tradycji biblijnej, aby wzmocnić swoją argumentację. W szczególności odniesienia do Księgi Mądrości i Księgi Przysłów ukazują Bożą Mądrość jako tajemnicę, która wykracza poza ludzkie zrozumienie. W 1 Kor 1,18-2,16, Paweł ukazuje krzyż Chrystusa jako objawienie Bożej Mądrości, która w oczach świata wydaj e się głupotą, ale jest mocą dla wierzących. Nawiązując do postaci Sługi Pańskiego z Iz 49,2, Paweł w 1 Kor 2,7-8 podkreśla ukryty i paradoksalny charakter misji Chrystusa, który, podobnie jak Sługa Jahwe, cierpi i jest odrzucany przez świat, ale przez wierność dokonuje dzieła Boga. Kluczowym zadaniem analizy 1 Kor 1,18-2,16 jest także ukazanie roli Ducha Świętego w poznaniu Bożej Mądrości. Paweł przypomina, że prawdziwe zrozumienie nauki krzyża, czyli jego zbawczego objawienia, jest możliwe tylko przez działanie Ducha, a nie przez ludzką mądrość. W swoim przekazie Paweł pozostaje wierny tradycji biblijnej, ukazując przełożenie starotestamentalnego przekazu w odniesieniu do Chrystusa, co mocno podkreśla w swoich protokanonicznych pismach oraz hymnach chrystologicznych, takich jak Flp 2,6-11 i Kol 1,15-20. Analiza retoryczno-literacka i teologiczna fragmentu 1 Kor 1,18-2,16 ukazuje, że Paweł skutecznie łączy techniki retoryczne z teologicznym przesłaniem o mądrości Bożej objawionej w krzyżu. Jego argumentacja nie tylko odpowiada na aktualne problemy wspólnoty korynckiej, ale także stanowi ważny element w zrozumieniu Bożego planu zbawienia, który obejmuje zarówno Żydów, jak i pogan. Tajemnica Bożej Mądrości, jaką objawia krzyż, pozostaje kluczowym tematem, który ma istotne znaczenie dla dalszego nauczania Pawła i dla życia Kościoła. W ten sposób praca dostarcza cennych wniosków na temat głębi Pawłowej teologii i jej znaczenia dla współczesnych wspólnot chrześcijańskich. The results of the rhetorical-literary and theological analysis of the fragment of 1 Cor 1:18-2:16 can be summarized in five key points that show the depth and complexity of Paul's teaching. This work examines in detail how Paul uses the oral and discursive model in the analyzed fragment. As an evangelizer and an expert in the art of persuasion, Paul effectively builds a speech rooted in the biblical tradition, which was recorded in writing in the form of a letter. He uses sophisticated rhetoric to draw attention to the greatness of God's action, which is accomplished in the paradoxical sign of the cross - a sign that was a scandal for both the Jewish and Greek mentality. In the composition of the pericope, we encounter features of oral communication, which indicate the so-called oral culture. It is revealed through agonism, the use of antitheses, repetitions and paronomasia, which emphasize the victory of God's Wisdom over human intentions. These rhetorical devices not only reinforce the message, but also reduce the distance between the recipients and the text. Examples of the use of parallelisms, chiasms, and repetitions attract the attention of the listeners and focus it on God as the main agent in the history of salvation. Through these devices, Paul emphasizes God’s power, which is manifest in the life and activity of the community, as well as in his own apostolic ministry. He indicates that the gift of the Spirit of God allows believers to accept and understand God's Wisdom. Then, the work undertook to determine the argumentative dynamics of the fragment 1 Cor 1:18-2:16, in which Paul introduces the key thesis in 1 Cor 1:18: "For the message of the cross is foolishness to those who are perishing, but to us who are being saved it is the power of God." Analysis of the fragment reveals that individual argumentative segments refer to the thoughts from the propositio cited here, which in rhetorical theory is a thesis establishing the course and purpose of the argument. Pointing out the role of propositio in 1 Cor 1:18 as a starting point for the argument helps to grasp Paul’s message. Key terms developed in the argument further emphasize the tension between human and divine wisdom, which enables Paul to present God’s power revealed in the cross. The next step in the research reveals the mystery of God’s Wisdom, which in 1 Cor 2:1-10 is presented as accessible only to those who receive the Spirit of God. Paul, referring to Scripture in 1 Cor 1:19, quotes the prophet Isaiah to show that God’s Wisdom surpasses human understanding. The use of parallelism and antithesis emphasizes the difference between human and divine wisdom, ultimately presenting the cross as the source of time wisdom. The introduction of the concept of mysterion indicates that access to the reception of God’s Wisdom is possible only through the action of the Spirit, not through human endeavors. The example from the prophet Jeremiah, who reminds us that only in God can we boast, emphasizes that it is He who has accomplished our salvation. In the next stage of the analysis, the work invites us to examine the Old Testament contexts that show how Paul uses the biblical tradition to strengthen his argument. In particular, references to the Book of Wisdom and the Book of Proverbs present God's Wisdom as a mystery that goes beyond human understanding. In 1 Cor 1:18- 2:16, Paul presents the cross of Christ as a revelation of God's Wisdom, which seems foolishness to the world but is power for believers. Referring to the figure of the Servant of the Lord from Is 49:2, Paul in 1 Cor 2:7-8 emphasizes the hidden and paradoxical nature of Christ's mission, who, like the Servant of Yahweh, suffers and is rejected by the world, but through faithfulness accomplishes the work of God. The key task of analyzing 1 Cor 1:18-2:16 is also to show the role of the Holy Spirit in the knowledge of God's Wisdom. Paul reminds us that true understanding of the teaching of the cross, or its saving revelation, is possible only through the work of the Spirit, not through human wisdom. In his message, Paul remains faithful to the biblical tradition, showing the translation of the Old Testament message in relation to Christ, which he strongly emphasizes in his proto- canonical writings and Christological hymns, such as Phil 2:6-11 and Col 1:15-20. A rhetorical, literary and theological analysis of the fragment 1 Cor 1:18-2:16 shows that Paul effectively combines rhetorical techniques with the theological message about God's wisdom revealed in the cross. His argument not only responds to the current problems of the Corinthian community, but also constitutes an important element in understanding God's plan of salvation, which includes both Jews and pagans. The mystery of God’s Wisdom, as revealed by the cross, remains a key theme that has profound implications for Paul’s continuing teaching and for the life of the Church. In this way, the work provides valuable insights into the depth of Paul’s theology and its relevance for contemporary Christian communities.listelement.badge.dso-type Item , Umacnianie miłości małżeńskiej. Studium z duszpasterstwa rodzin w świetle badań małżonków(2024-12-05) Kuczmarska, ElżbietaCelem dysertacji jest ukazanie nauczania Kościoła na temat miłości małżeńskiej oraz zaprezentowanie przekonań małżonków dotyczących ich troski o miłość w małżeństwie. Praca składa się z sześciu rozdziałów. Wstęp nakreśla kontekst współczesnych przemian dotyczących życia małżeńskiego, następnie stan badań, problem badawczy, problemy szczegółowe oraz źródła, metody i strukturę dysertacji. Miłość w nauczaniu Kościoła jest określana jako podstawowe i wrodzone powołanie każdego człowieka. Łącząca mężczyznę i kobietę więź jest jej szczególnym wyrazem w małżeństwie. W dysertacji został podjęty temat umacniania miłości małżeńskiej. W pierwszym rozdziale ukazano nauczanie Kościoła dotyczące tematu miłości małżeńskiej. Zawarto w nim antropologiczno-biblijne podstawy miłości małżeńskiej, teologiczne rozumienie miłości małżeńskiej, psychologiczne ujęcie miłości i więzi małżeńskiej oraz społeczno-kulturowe uwarunkowania realizacji miłości przez małżonków. Kolejne części dysertacji prezentacją wyniki badań. Rozdział drugi przedstawia metodologię badań. Trzeci ukazuje wyniki badań dotyczące troski małżonków o miłość w wymiarze antropologicznym, religijnym oraz moralnym. W czwartym ukazano rezultaty badań dotyczące troski małżonków o więź miłości w wymiarze psychologicznym oraz ich stosunek do uwarunkowań społeczno-kulturowych. Piąty rozdział ukazuje oczekiwania małżonków wobec duszpasterstwa w zakresie towarzyszenia małżonkom w umacnianiu miłości. Ostatni, szósty prezentuje wnioski oraz postulaty pastoralne. The aim of the dissertation is to show the teaching of the Church on marital love and to present the beliefs of spouses regarding their concern for love in marriage. The dissertation consists of six chapters. The introduction outlines the context of contemporary developments in marital life, followed by the state of the research, the research problem, the specific problems and the sources, methods and structure of the dissertation. Love in the teaching of the Church is defined as a fundamental and innate vocation of every human being. The bond between man and woman is its particular expression in marriage. The dissertation deals with the strengthening of conjugal love. The first chapter presents the teaching of the Church on the topic of conjugal love. It includes the anthropological and biblical foundations of marital love, the theological understanding of marital love, the psychological understanding of love and the marital bond, and the socio-cultural conditions of the realisation of love by spouses. The following sections of the dissertation present the results of the research. The second chapter presents the research methodology. The third shows the results of the research on spouses' concern for love in anthropological, religious and moral dimensions. The fourth chapter shows the results of the research on spouses' concern for the bond of love in the psychological dimension and their attitude towards socio-cultural conditions. The fifth chapter shows the expectations of spouses towards pastoral care in terms of accompanying spouses in strengthening love. The final, sixth chapter presents conclusions and pastoral proposals.listelement.badge.dso-type Item , Ostatnie słowa króla Dawida i ich deuteronomistyczna relektura. Studium historyczno-krytyczne 2Sm 23,1-7 i 1Krl 2,1-11(2024-12-02) Altman, Jakub PiotrRozprawa stawia sobie cztery główne cele badawcze: 1) analiza form i struktur literackich zapisu królewskiego testamentu w społecznościach starożytnego Bliskiego Wschodu oraz podstaw prawnych tej instytucji; 2) zdefiniowanie kontekstu społeczno-politycznego i religijno-kulturowego biblijnych zapisów ostatniej woli władcy w zestawieniu z ich bliskowschodnimi odpowiednikami; 3) analiza literacka, egzegetyczna i porównawcza biblijnych źródeł 2Sm 23,1-7 i 1Krl 2,1-11; 4) określenie społeczno-politycznej, militarnej i historiozbawczej koncepcji władzy królewskiej w Izraelu oraz jej specyficznych aspektów związanych z figurą króla Dawida, m.in., idei dynastii królewskiej, zjednoczonej monarchii i przymierza Dawidowego (2Sm 7). W realizacji wytyczonych celów badawczych wykorzystano metodę historyczno-krytyczną oraz, pomocniczo, metodę porównawczą (intertekstualną). Uznano 1Krl 2,1-11 za przemyślaną rewizję wcześniejszej wersji testamentu z 2Sm 23,1-7. Zasugerowano, iż za ostateczny kształt wtórnej perykopy testamentalnej odpowiada środowisko deuteronomistyczne (interpolacje 2,2b-4 i 2,10- 11). Podobne motywy tematyczne i równie rygorystyczna formuła pouczeń/instrukcji królewskich występują w "Instrukcjach z Szuruppak", "Traktacie sukcesyjnym Asarhaddona", "Instrukcji Hordedefa", "Maksymach Wezyra Ptahhotepa" czy też "Naukach dla Króla Merikare". Przeprowadzone analizy pozwoliły postawić hipotezę o proleptycznym rysie testamentu Dawida powstałym wskutek redakcyjnych interwencji środowisk deuteronomistycznych, które nadały obu perykopom oraz ich najbliższym biblijnym kontekstom ostateczny kształt już z perspektywy rozpadu monarchii. The dissertation has four main research objectives: 1) to analyse the literary forms and structures of the recording of the royal will in ancient Near Eastern societies and the legal basis of this institution; 2) to define the socio political and religious-cultural context of the biblical records of the ruler's last will in juxtaposition with their Near Eastern counterparts; 3) a literary, exegetical and comparative analysis of the biblical sources of 2Sm 23:1-7 and 1Kings 2:1-11; 4) defining the socio-political, military and historico- redemptive conception of royal authority in Israel and its specific aspects related to the figure of King David, incl. among others, the idea of a royal dynasty, a united monarchy and the Davidic covenant (2Sm 7). The historical- critical method and, in an auxiliary way, the comparative (intertextual) method were used to achieve the set research objectives. 1Kings 2:1-11 was considered a thoughtful revision of the earlier testament of 2Sm 23:1-7. It has been suggested that a Deuteronomistic circle is responsible for the final form of the secondary testamentary pericope (interpolations of 2,2b-4 and 2,10-11). Similar thematic motifs and an equally rigorous formula of royal instructions/instructions are found in the "Instructions of Shuruppak", "Asarhaddon's Succession Treaty", "Hordedef's Instruction", "Vizier Ptahhotep's Maxims" or the "Teachings to King Merikare". The analyses carried out have made it possible to hypothesise a proleptic feature of the Davidic testament created by the editorial interventions of Deuteronomistic circles, which gave both pericopes and their closest biblical contexts their final shape already from the perspective of the monarchy's disintegration.listelement.badge.dso-type Item , Teologicznoduchowa analiza pism s. Błażei - Teresy Siewierskiej (1934-2014)(2024-11-21) Kozieł, Agnieszka„Teologicznoduchowa analiza pism s. Błażei -Teresy Siewierskiej (1934-2014)" to tytuł rozprawy doktorskiej, która dotyczy duchowych natchnień siostry ze Zgromadzenia Sióstr Albertynek Posługujących Ubogim. Obejmuje notatki, które pisała przez dwadzieścia sześć lat życia zakonnego. Stanowią je zapiski w liczbie 4473 stron, maszynopisy w liczbie 1362 strony, skany 1002 strony, pisma 1129 stron oraz nagrania audio trwające 245 minut. W nich ukazuje Boga Ojca jako źródło i cel życia duchowego. Szczególnie koncentruje się na Bogu jako Świętości, który szczególnie ukochał człowieka. Za tę miłość powinniśmy być Mu wdzięczni, uwielbiać Go oraz okazać ufność. Albertynka widzi w Synu Bożym wzór życia duchowego. Odkupiciela i Zbawcę, który bardzo troszczy się o człowieka aż po śmierć na krzyżu. Rozważa, że Duch Święty dopełnia dzieła odkupienia, jest Uświęcicielem i Pocieszycielem. Siostra Błażeja pragnie, aby nastała Nowa Era Ducha Świętego, która opiera się na wzajemnej miłości. Ukazuje Kościół jako Mistyczne Ciało Chrystusa, w którym przez chrzest jest człowiek zanurzony. Kościół jest naszą Matką i zarazem wspólnotą świętych, gdzie największym wzorem jest Maryja, nasza Matka i Królowa. W Kościele sprawowana Eucharystia jest dziękczynieniem składanym Bogu. Istotą dla s. Błażei jest prymat papieża. Zaznacza w swoich notatkach istotę posłannictwa Maryi i Jej Niepokalanego Serca. Ważny dla s. Błażei jest tytuł Maryi jako Królowej a Chrystusa jako Króla Polski. Jest przekonana, że Ewangelia jest drogowskazem życia, zaś wdzięczność i uwielbienie są misją, którą powierzył jej Bóg. Pragnie, aby ludzie byli wdzięczni Bogu za okazaną miłość. Ta wdzięczność ma przejawiać się w sprawowanej Eucharystii tydzień po niedzieli Miłosierdzia. Taka forma wdzięczności zapoczątkowana przez s. Błażeję Siewierską w Parafii Borzęcin trwa po dzień dzisiejszy. Albertynka dużo czerpie od s. Faustyny. Według niej miłosierdzie staje się nieodzownym czynnikiem kształtującym wzajemne stosunki między ludźmi w duchu poszanowania wszystkiego, co ludzkie oraz wzajemnego braterstwa. Podkreśla, że odpowiedzią na oczekiwanie Jezusa jest wdzięczność i uwielbienie ze strony człowieka. A theological and spiritual analysis of writings published over a twenty-six year period. They contain the source of God the Father as the source and goal of spiritual life. The application concerns God as holiness, who especially loved man. To be grateful to Him for this love, available to I lim and with additional trust. Albertine sees in the Son of God a Redeemer and Savior who cares deeply for humanity even to the point of death on the cross. He believes that jthe Holy Spirit completes the work of redemption and is the Sanctifier and Comforter. Sister Błażeja wants to create a New Era of the Holy Spirit, which will be based on mutual love. It shows the Church as the Mystical Body of Christ in which the godparent appears. The Church is our Mother and is the community of saints where Mary, our Mother and Queen, is. In the Church, the Eucharist is thanksgiving to God. The essence for Sr. Błażej is the primacy of the Pope. In his notes, he emphasizes the essence of the mission of Mary and Her Immaculate Heart. For Sister Błażej, the title of Mary as Queen and Christ as King of Poland is important. She is convinced that the Gospel is the signpost of life, and gratitude and praise are the mission that entrusted her to God.