Artykuły naukowe (WF)
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Artykuły naukowe (WF) by browse.metadata.type "info:eu-repo/semantics/article"
Now showing 1 - 20 of 31
Results Per Page
Sort Options
- ItemAristotle's Syllogistic as a Deductive System(MDPI, 2020-05-19) Kulicki, PiotrAristotle's syllogistic is the first ever deductive system. After centuries, Aristotle's ideas are still interesting for logicians who develop Aristotle's work and draw inspiration from his results and even more from his methods. In the paper we discuss the essential elements of the Aristotelian system of syllogistic and Łukasiewicz's reconstruction of it based on the tools of modern formal logic. We pay special attention to the notion of completeness of a deductive system as discussed by both authors. We describe in detail how completeness can be defined and proved with the use of an axiomatic refutation system. Finally, we apply this methodology to different axiomatizations of syllogistic presented by Łukasiewicz, Lemmon and Shepherdson.
- ItemBody–Soul and the Birth and Death of Man: Benedict Hesse’s Opinion in the Mediaeval Discussion(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Bajor, WandaThis issue was discussed with regard to chosen commentaries to Aristotle’s treatise De anima, formed in the so-called via moderna mainstream, in particular those of John Buridan, Nicole Oresme and Laurentius of Lindores. In such a context, the Cracovian commentaries referring to Parisian nominalists were presented by those of Benedict Hesse and Anonymus. The analyses carried out above allow one to ascertain that although William of Ockham’s opinion questioning the possibility of knowledge of the soul in the field of philosophy, nominalists of the late Middle Ages did not resign from speculation on the beginning (birth) and the separation (death) from the body of the soul, also the fate of the soul after death. They focused on the nature of the matter – human body (embryo, semen) and his relation with the soul (forma) – in the moment of birth. In the aspect of death 14th century scholars undertook the struggle, which was one with the justification of the psycho-physical unity of the human being existing after death solely as an immortal soul. In both thems, they tried to find their solutions, while if they could not solve these aporeticals questions – they had the courage to admit, that is not possible by solely relying on the natural forces of reason. They had to refer to the teaching of christianity, without however falling prey to fideism. This was a methodical endeavour based on the experience that natural reason in searching for the truth is not capable of its own efforts to attain to certain concepts and might on occasion err, it is then that faith becomes its guide and supplies it with more acceptable solutions. This is the courage of one of the greatest philosophers – Plato, who said that you have to have this “great courage” to undertake only probable knowledge, when another is not possible.
- ItemBył dla nas darem(Instytut Jana Pawła II KUL, 2007) Ferenc, EdwardEdward Ferenc przedstawia esej, w którym opisuje swoją wieloletnią przyjaźń z Wojciechem Chudym, a w szczególności okres lat 70. XX wieku, kiedy obydwaj byli studentami filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Autor jednocześnie zdaje relację z jedynej w swoim rodzaju atmosfery w KUL lat 70. ubiegłego wieku, stworzonej przez profesorów, studentów, jak również przez administrację uniwersytecką, która umożliwiła studiowanie wybranego kierunku studiów i uzyskanie stopnia naukowego przez niepełnosprawnych studentów. (Według streszcz. ang. Doroty Chabrajskiej)
- ItemDendroflora of roadside sacral objects in the Trzydnik Duży commune (Lublin voivodeship)(Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2017) Kulesza, Piotr; Lubiarz, Magdalena; Żak-Kulesza, MałgorzataAmong numerous elements of the Polish landscape, especially noteworthy are the roadside sacral objects. They are a testimony to national and local identity, and express centuries-old religious values. What is more, roadside crosses and shrines, surrounded by trees and shrubs, accentuate the space with exceptional decorative and cultural value. The presence of vegetation enriches the compositional value of these objects, complements their spatial structure, and highlights the aesthetic value. This paper presents the results of a study of regarding roadside sacral objects, carried out in the Trzydnik Duży Commune, Lublin Voivodeship. The study was performed as an inventory, enabling us to determine the species composition, health condition, and age of the dendroflora accompanying the roadside sacral objects. Within the studied area, 73 roadside sacral objects were inventoried. It was found that 53 of them were surrounded by trees and shrubs that represent 42 species. The most common include limes, lilacs, and white cedars. Health condition of the dendroflora is varied, however 78 % of the examined trees and shrubs are of very good or good health condition.
- ItemEkolodzy a ekologiści. Aspekty filozoficzne(Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2022) Guz, TadeuszW tej rozprawie chodzi o ukazanie istotnej różnicy pomiędzy ekologami jako miłośnikami i stróżami przyrody a ekologistami względnie ekoterrorystami jako ideologami niszczącymi przyrodę. Ekolodzy szukają, poznają i miłują Boga jako Stwórcę kosmosu, natomiast ekologiści, względnie ekoterroryści, ulegają złudzeniom różnorakich bóstw i ostatecznie głupocie antyboskości, co odcina ich namysł nad człowiekiem i przyrodą od najważniejszej transcendentnej racji, którą jest Osobowy Stwórca wszechświata. Tenże Bóg jako Kreator odwdzięcza się prawemu, dobremu i pobożnemu człowiekowi za jego wierność i służbę względem Niego i Jego Boskich dzieł w postaci widzialnego stworzenia a nieprawego, złego czy niesprawiedliwego człowieka karze za jego błędne i zakłamane podejście do Jego Boskich dzieł. Ekolodzy szanują, wspierają i rozwijają człowieka jako widzialnego władcę świata, któremu Bóg odwieczny zawierzył wszechświat i przekazał nad nim władzę, zaś ekologiści i ekoterroryści kasują człowieka jako kogoś wyższego od zwierząt, roślin i pozostałych stworzeń. W tym kontekście zmagań ideowych koniecznym jest powrót do realistycznej, chrześcijańskiej koncepcji człowieka jako osoby i wszechświata jako niezwykłego ładu ontycznego oraz do metafizyczno-chrześcijańskiej etyki, będącej dobrym antidotum na współczesny kryzys ekologiczny, który na pewnych grupach wyciska nawet piętno ekorewolucjonistów. Ekolodzy troszczą się o małżeństwo i rodzinę jako podstawy „ekologii” w nauczaniu społecznym katolickiego Kościoła Chrystusowego a w przeciwieństwie do nich ekologiści i ekorewolucjoniści dokonują zamachu na człowieka jako jednostkę oraz niszczą małżeństwa i rodziny jako fundamenty „ekologii” prawdziwie „ludzkiej” (Jan Paweł II). Ekolodzy troszczą się o przyrodę, ponieważ reprezentują etos Bożego ładu a ekologiści i ekoterroryści wyzyskują i niszczą ją na różne inne sposoby, ponieważ odrzucili Boga i tym samym pogardzili człowiekiem, któremu ta przyroda ma być pomocną na drodze do doskonałości moralnej. Ekolodzy rozumieją, że zwierzęta też uczestniczą w ofierze przebłagalnej, ponieważ zmierzają gatunkowo lub indywidualnie także ku Królestwu Niebieskiemu, czyli ku odkupieniu, natomiast ekologiści i ekoterroryści odrzucają zbawczy wymiar naszego kosmicznego bytowania, skoro uprzednio odrzucili dar Bożego zbawienia. Ekolodzy wprawdzie poważnie traktują zwierzęta i rośliny, ale nie przyjmują ich za partnerów, w przeciwieństwie do ekologistów i ekoterrorystów, którym zwierzęta zastępują drugiego człowieka jako bliźniego. Ekolodzy bronią siebie i innych ludzi przed negatywnym wpływem zwierząt na gruncie prawa naturalnego, tzn. łowiąc czy usuwając niebezpieczne zwierzęta a ekologiści i ekoterroryści nazywają myśliwych „mordercami” tylko dlatego, że pełnią przecież tak ważną misję bezpieczeństwa w świecie przyrody. Człowiek ma realne i prawne możliwości podporządkowywania sobie świata zwierząt i roślin, aby jemu dobrze służyły, ale tę prawdę kwestionują ekoterroryści, którzy detronizują osobę ludzką w ich ateistycznej i neomaterialistycznej ideologii ekologizmu albo ekoterroyzmu z bycia widzialnym królem świata do bytu-przedmiotu podległego temuż obiektywnie przedmiotowemu światu. Ekolodzy słusznie domagają się ingerencji państwa w sprawę ochrony szeroko pojętego środowiska człowieka i przyrody, natomiast ekologiści i ekoterroryści negują suwerenną podmiotowość państwa w tym względzie i dokonują różnych nieprawości np. donoszą na Państwo Polskie do Unii Europejskiej. Ekolodzy są za Królestwem Bożym i wiecznym szczęściem zbawionych a ekologiści i ekoterroryści pracują dla królestwa szatana i ostatecznego potępienia upadłej w tragiczną bezbożność i nieprawość ludzkości względem Boga i świata jako dzieła stworzenia Boskiego. The aim of this dissertation is to show the important difference between environmentalists as lovers and guardians of nature and ecologists or ecoterrorists as ideologues who destroy nature. Environmentalists seek, know, and love God as the Creator of the cosmos, while ecologists or ecoterrorists succumb to the illusions of various deities and ultimately to the stupidity of anti-godliness, which cuts off their reflection on man and nature from the most important transcendent reason, which is the Personal Creator of the universe. The same God, as the Creator, repays righteous, good, and pious man for his faithfulness and service to Him and His Divine works in the form of a visible creature, and punishes the unrighteous, evil, or unjust man for his erroneous and hypocritical approach to His Divine works. Environmentalists respect, support and develop man as the visible ruler of the world, to whom the eternal God has entrusted the universe and handed over power over it, while ecologists and ecoterrorists delete man as someone superior to animals, plants and other creatures. In this context of ideological struggle, it is necessary to return to the realistic Christian concept of man as a person and the universe as an extraordinary ontic order and to metaphysical-Christian ethics, which is a good antidote to the contemporary ecological crisis, which even leaves the mark of ecorevolutionaries on some groups. Environmentalists care about marriage and the family as the basis of “ecology” in the social teaching of the Catholic Church of Christ, and in contrast, ecologists and ecorevolutionaries attack man as an individual and destroy marriage and families as the foundations of a truly “human ecology” (John Paul II). Environmentalists care about nature because they represent the ethos of God’s order, and ecologists and ecoterrorists exploit and destroy it in various other ways because they have rejected God and thus despised man, to whom this nature is supposed to be helpful on the way to moral perfection. Environmentalists understand that animals also participate in the propitiatory sacrifice because they are also moving speciesily or individually toward the Kingdom of Heaven, that is, toward redemption, while ecologists and ecoterrorists reject the saving dimension of our cosmic existence, since they have previously rejected the gift of God’s salvation. Environmentalists do take animals and plants seriously, but they do not accept them as partners, unlike ecologists and ecoterrorists, to whom animals replace other people as neighbours. Environmentalists defend themselves and other people against the negative influence of animals on the basis of natural law, i.e. catching or removing dangerous animals, and ecologists and ecoterrorists call hunters “murderers” only because they perform such an important mission of safety in the natural world. Man has real and legal possibilities of subjugating the animal and plant world to serve him well, but this truth is questioned by ecoterrorists who dethrone the human person in their atheistic and neo-materialistic ideology of ecologism or ecoterrorism from being the visible king of the world to an entity-object subordinate to this objectively objective world. Environmentalists rightly demand state interference in the matter of protection of the broadly understood human environment and nature, while ecologists and ecoterrorists deny the sovereign subjectivity of the state in this respect and commit various iniquities, e.g. report on the Polish State to the European Union. Environmentalists are for the Kingdom of God and the eternal happiness of the saved, and ecologists and ecoterrorists work for the kingdom of Satan and the final condemnation of mankind fallen into the tragic impiety and iniquity of God and the world as the work of God’s creation.
- ItemFakt kulturowy i problem kryteriów jego oceny(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kiereś, HenrykArtykuł podejmuje problem oceny faktów kulturowych. Zagadnienie to jest osadzone w perspektywie filozoficznej, ale dzieje filozofii to historia sporów, z których pierwszy toczy się wewnątrz tradycji idealizmu pomiędzy racjonalizmem i irracjonalizmem, a drugi pomiędzy idealizmem – jego dwoma nurtami – i tradycją realizmu poznawczego. Różnica pomiędzy faktami kulturowymi a kulturotwórczymi uzasadnia istnienie aktów oceny, a także dzięki teorii dobra oraz teorii ludzkiego życia prowadzi do wniosku, iż miarą oceny tych aktów jest ludzkie życie. Jest ono dobrem bezwzględnym, żyjąc doskonalimy je, aktualizujemy zawarte w nim potencjalności, ale stawia nas ono przed koniecznością rozstrzygnięcia, co jest jego celem ostatecznym, czyli takim, do którego powinniśmy zmierzać. Ta decyzja wpływa na charakter naszej działalności, decyduje o doborze dóbr partykularnych (użytecznych i przyjemnościowych), których wartość pozwala ów cel osiągnąć. Nie jest to zadanie proste i łatwe, ale właśnie na tym polega dramat naszego bytowania w świecie.
- ItemFilozof do filozofa. Wokół listu Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Zajączkowski, RyszardW artykule zaprezentowano nieznany list Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka znaleziony w jego archiwum w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Jest to okazja do przypomnienia tych wybitnych, choć nieco zapomnianych filozofów oraz do prezentacji ich powiązań intelektualnych. Poznali się w 1937 r. w Paryżu i odtąd utrzymywali bliskie kontakty, aż do śmierci Micińskiego w 1943 r. Od początku łączył ich sprzeciw wobec idealistycznej filozofii niemieckiej oraz neopozytywizmu Koła Wiedeńskiego z jego materializmem, scjentyzmem i sceptycyzmem. Miciński odkrywał u ks. Jakubisiaka bliskie sobie poglądy na temat przestrzeni i czasu. W ostatnich esejach Micińskiego z okresu wojny pojawiają się tezy o charakterze moralnym, które głosił ks. Jakubisiak, a mianowicie jednostkowość i autodeterminizm. Jednostkowość oznacza dowartościowanie jednostki w obliczu wszystkiego, co może jej zagrażać, zwłaszcza totalizmów. Z kolei autodeterminizm to przyznanie ludzkiemu bytowi absolutnej autonomii i wolności, która działa w przyjętym uprzednio kierunku. Było to zanegowanie determinizmu i ateizmu. Konteksty wypowiedzi Micińskiego na temat jednostki i autodeterminizmu (a także słabiej zarysowane problemy czasu i przestrzeni) wskazują, że nie tylko przejął on od Jakubisiaka istotne dla niego pojęcia, lecz także osadził je w bliskim sobie kontekście światopoglądowym. Myśl polskiego duchownego musiała być dla Micińskiego podwójnie inspirująca. Po pierwsze, odkrywał w jego pracach znane sobie style filozofowania wywodzące się od św. Augustyna, Leibniza, Pascala czy Kanta. Z drugiej strony poszerzał pola własnych poszukiwań i znajdował odpowiedzi na istotne egzystencjalne pytania; zwracał się w kierunku współczesnej nauki (chociażby teorii Einsteina), a zwłaszcza chrześcijaństwa, które stawało się dla niego coraz ważniejszym intelektualnym i duchowym azylem.
- ItemFilozofia jako fundament badań nad ubóstwem i strategii jego zwalczania(KUL, 2011) Lekka-Kowalik, AgnieszkaArtykuł analizuje metodologiczne aspekty pojęcia ubóstwa. Analiza ta pokazuje, że to pojęcie jest wielowymiarowe, syndromatyczne, nasycone wartościami i uteoretyzowane. W konsekwencji próby empirycznego mierzenia ubóstwa czy konstruowania strategii jego zwalczania wymagają przyjęcia definicji i wskaźników ubóstwa ( czy to jednostki, czy grupy, czy kraju), zaś przyjęcie owych definicji i wskaźników wymaga uzasadnienia, jeśli wyniki empiryczne pomiarów i idące za tymi wynikami programy społeczne nie mają być stanowione przez autorytet władzy. W artykule twierdzi się, że źródłem uzasadnienia definicji i wskaźników i ubóstwa jest filozofia, i to taka, która pokazuje dlaczego ubóstwo jest złem, dlaczego powinno być zwalczane, i dlaczego owo "powinno być zwalczane" ma charakter moralny. Filozofia klasyczna odwołująca się do tradycji arystotelesowsko-tomistycznej spełnia wskazane warunki.
- ItemHow to Be a Christian Ultimist? On Three Lessons J. L. Schellenberg and the Christian Theist Can Learn from Each Other(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Wojtysiak, JacekIn this text, in discussion with J. L. Schellenberg, I develop a position that I call Christian ultimism. This position lies between Schellenberg’s simple ultimism and traditional Christian theism. Christian ultimism is more apophatic than personalistic, though it more clearly emphasizes the presence of a supra-personal and communicative element in the Ultimate Reality. The proposed position is resistant to a philosophical version of the hiddenness argument, but it must answer to the challenge of the theological problem of the lack of universal access to Christian revelation. Schellenberg’s idea of deep time both magnifies this problem and provides the tools for solving it: the awareness of deep time does not allow us to judge the future, but it does allow us to hope for a revelation accessible to all at the eschatological end of time.
- ItemJakim rodzajem wnioskowania jest według Arystotelesa argumentacja przez przykład (paradeigma)?(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Stefańczyk, Andrzej P.Argumentem indukcyjnym w retoryce jest paradygmat (przykład); paradygmat jednak nie polega na przechodzeniu od wielu szczegółowych przypadków do pewnego uogólnienia, czyli uniwersalizacji wszystkich poszczególnych przypadków — jak normalnie w argumentacji z indukcji — lecz jest przejściem od jednego szczegółu do szczegółu innego, podobnego, przy czym wymaganym warunkiem jest to, że jeden i drugi konkretny przypadek należą do tego samego rodzaju. Paradygmat zatem nie jest indukcją w znaczeniu ścisłym, ale wydaje się bardziej spełniać warunki analogii. W artykule zostaje sformułowana teza, że u Arystotelesa występują trzy rodzaje wnioskowań: dedukcja, indukcja i wnioskowanie z przykładu; dla zaprezentowania specyfiki wnioskowania przez paradygmat są także analizowane różne typy wnioskowań, tzn. sylogizm apodeiktyczny, dialektyczny, indukcyjny, aby na tym tle wykazać odrębność wnioskowań przez paradygmat, które wydają się być pewnym rodzajem analogii. Prezentowany więc artykuł jest próbą podania charakterystyki i specyfiki argumentacji przez paradygmat u Arystotelesa w świetle jego Retoryki oraz pism logicznych (Analityki I i Analityki II, Topiki, O dowodach sofistycznych).
- ItemKarol Wojtyła’s Concept of Personal Transcendence(Wydawnictwo KUL, 2022) Gudaniec, ArkadiuszThe article presents the understanding of the transcendence of the person in Wojtyła’s philosophy. The text discusses in turn: the role of the experience of the person; the concept of transcendence in relation to other concepts used by Wojtyła; the reference to the truth as the basis of personal transcendence; the integration of the person; the transcendence in the personal existence. The analyses conducted in the article show that transcendence of the person in the proper sense reveals the spiritual dimension of his existence as being superior to the material dimension. The presented text draws attention to the richness of threads showing the transcendence of the person in action on the basis of an analysis of lived experience. This approach not only illuminates or presents from another side the traditional concept of transcendence, based on the essential distinction between person and nature, but also adds new and revealing aspects to it. The person as an autonomous subjectivity not only freely determines himself/herself, but moreover transcends humanity as a general human nature – in virtue of an individual, unique personal existence. As a crowning achievement of the concept of the transcendence of the person, the metaphysical aspect of anthropology, which is strongly present in Wojtyła’s thought, is proposed here, which is somewhat new in the treatment of the topic of transcendence. According to this approach, transcendence experienced in action reveals its deeper level: transcendence in existence, which reveals the deepest foundation of being a person.
- ItemLiteratura mądrościowa a Boecjuszowe "O pocieszeniu jakie daje filozofia"(Wydawnictwo KUL, 2021) Kijewska, AgnieszkaW tym artykule starałam się zarysować liczne analogie pomiędzy myślą Boecjusza a tym, co zawiera Księga Mądrości. Punktem wyjścia tych rozważań jest fakt, że w Boecjuszowym O pocieszeniu, jakie daje filozofia znajduje się bezpośredni cytat z Księgi Mądrości (8,1). Wydobywane w toku analiz podobieństwa i analogie dotyczą przede wszystkim kwestii etycznych: problemu relacji człowieka do Boga, ludzkiego cierpienia oraz kwestii zła. W kontekście najbardziej palących zagadnień, jakie jawią się w studiach nad myślą Boecjusza, jak kwestia jego chrystianizmu czy miejsca jego edukacji, być może, na bazie tych analogii, będzie można przybliżyć się nieco do rozwiązania tych problemów.
- ItemMetoda waloryzacji przydrożnych obiektów sakralnych(Polskie Towarzystwo Geograficzne, 2019) Kulesza, Piotr; Lubiarz, Magdalena; Żak-Kulesza, MałgorzataPrzydrożne obiekty sakralne stanowią ważny element polskiego krajobrazu kulturowego świadcząc o jego dziedzictwie i tożsamości. Dotychczasowe studia nad tego typu obiektami są różnorodne, jednak wiążą się przede wszystkim z ich znaczeniem kulturowym. Niewiele jest badań dotyczących także roślinności towarzyszącej przydrożnym obiektom sakralnym oraz poruszających kwestie analiz krajobrazowych. Niniejsza praca prezentuje próbę połączenia powyższych zagadnień. Autorzy zaproponowali wieloaspektową metodę oceny przydrożnych obiektów sakralnych w trzech ujęciach: krajobrazowym (ocena wizualno-przestrzenna), kulturowym (ocena unikalności) i przyrodniczym (ocena roślinności towarzyszącej). Metoda jest rodzajem bonitacji punktowej, gdzie poszczególnym kryteriom ewaluacyjnym przyznawane są wartości punktowe. Im wyższy wynik końcowy, tym większa wartość krajobrazowa badanego obiektu. Zaletą metody jest powtarzalność, a czytelność formularza ewaluacyjnego zapewnia możliwość jej stosowania przez różnych badaczy.
- ItemModel duszy wieloczęściowej jako starożytny horyzont pytania o ludzką wolę w świetle Etyki nikomachejskiej 1111b i Politei 437B – 440D(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Pasterczyk, PiotrAnaliza pojęcia postanowienia (προαίρεσις) i rozumnego pożądania (βούλησις) w trzeciej księdze Etyki Nikomachejskiej 1111B prowadzi Arystotelesa do dyskusji problemu słabości woli (ἀκρασία) w kontekście stosunku między rozumem, pożądliwością i gniewem. Filozoficznym źródłem możliwości takiej dyskusji jest najprawdopodobniej tekst czwartej księgi Politei, w którym Platon dokonuje fundacji teorii wieloczęściowej duszy, umożliwiając tym samym odpowiedź na pytanie o różne od rozumu źródła motywacji ludzkiego działania. Tym samym Platon rozwiązuje aporię sokratejskiego intelektualizmu, w świetle której odpowiedzialny za ludzkie motywacje rozum znajduje się w sprzeczności do fenomenów działania pozbawionych cech rozumności i opanowania. Zestawienie tekstu Etyki 111B oraz Politei 437B – 440D otwiera horyzont pytania o możliwość platońskiej genezy ludzkich aktów wolitywnych, a w dalszej perspektywie także pojęcia ludzkiej woli. Owocem tego zestawienia jest bowiem próba interpretacji platońskiej teorii duszy w świetle arystotelesowskiego pojęcia ὄρεξις, za którego pomocą Stagiryta wyodrębnia trzy analogiczne do platońskiego rozumu, pożądliwości i gniewu (λογισμός – ἐπιθυμία – θυμός) elementy duszy, takie jak rozumne pożądanie, pożądliwość i gniew (βούλησις – θυμοειδές – ἐπιθυμητικόν). Dostrzeżenie możliwości platońskiej genezy aktów wolitywnych zdefiniowanych później przez Augustyna w kontekście pojęcia woli (voluntas) opiera się na stwierdzeniu związku między rozumnym pożądaniem interpretowanym przez Arystotelesa jak akt wolitywny (βούλησις) a interpretacją rozumu przez Platona nie tylko jako intelektu, ale także jako dynamiki jawiącej się z jednej strony w postaci siły erotycznej (Sympozjon, Fajdros), z drugiej strony zaś w postaci rozumnego pożądania (Hippiasz Mniejszy, Gorgiasz).
- ItemMyślenie utopijne w nauce, o nauce i dzięki nauce. Źródło inspiracji czy zagrożeń?(KUL, 2014) Lekka-Kowalik, AgnieszkaW tekście rozważany jest schemat myślenia utopijnego w kontekście nauki rozumianej jako science. Punktem wyjścia jest dwuznaczność greckiego źródłosłowu terminu „utopia”: outopos tj „miejsce nieistniejące” i eutopia tj. „dobre miejsce”. Dwuznaczność ta wskazuje na rozziew między tym, co jest, a tym, co być powinno: prawdziwie dobre dla człowieka miejsce nie istnieje. Implicite jest to także diagnoza dotyczącą aktualnego świata: nie jest taki, jaki być powinien. Utopia staje się przez to projektem zbudowania doskonałego świata, czyli takiego jaki być powinien. Takie rozumowanie można odnaleźć w myśleniu naukowym: aktualna wiedza nie jest tym, co człowiek wiedzieć powinien i stąd konieczny jest nieustanny postęp naukowy bez względu na konsekwencje. Są też utopijne: koncepcje nauki - aktualna nauka nie jest taka, jak być powinna i wobec tego należy skonstruować jej lepsze paradygmaty; utopijna polityka nauka – ponieważ nauka nie osiąga spodziewanych rezultatów, narzucenie na czynności wiedzotwórcze zaplanowanych przez organa rządzące nauką procedur pozwoli zbudować naukę taką, jak ona być powinna. Nauka może też być źródłem utopii rozumianych jako alternatywy dla aktualnej organizacji świata, może mieć utopię jako konsekwencję swego rozwoju, i wreszcie może czynić utopie projektami atrakcyjnymi, gdy człowieka i świat ujmuje jedynie jako „materiał” do przekształcania zgodnie z pomysłem. Autorka broni tezy, iż utopijność da się wyrazić poprzez szereg prymatów: idei nad bytem, procedur nad człowiekiem, struktury społecznej nad jednostką, kontroli nad rozumieniem, wrażenia nad rzeczywistością, myślenia nad poznaniem, metody nad przedmiotem, paradygmatu nad faktem, skuteczności nad prawdą. Cechą charakterystyczną jest to, że człon prymarny (nadrzędny) jest produktem świadomości, a nie rezultatem poznania. Następuje pojetyzacja - zastąpieniem poznania teoretycznego twórczością. Akceptacja tych prymatów w nauce i myśleniu o nauce przekształci naukę w utopię z wszystkimi – także historycznie znanymi, a niepożądanymi – tego konsekwencjami tak dla nauki, jak i dla społeczeństwa. Wstępem dla rozważań są analizy niektórych aspektów utopii rozumianej jako projekt społeczny.
- ItemNew Personalistic Philosophy Based on Hans Eduard Hengstenberg’s Interpretation of Max Scheler's System(Wydawnictwo KUL, 2020) Pasterczyk, PiotrThe article discusses the possibility of a new personalistic anthropology rooted in philosophia perennis and modern phenomenology, based on the thoughts of German anthropologist Hans Eduard Hengstenberg. Unlike Wojtyła and Stein, who did not create a new synthesis based on Husserl’s or Scheler’s phenomenology and the metaphysics of Thomas Aquinas, Hengstenberg was able to create an original concept of the human person involving metaphysical and phenomenological inspirations. It is personalism, based on the phenomenological theory of a spiritual act (Scheler) and the metaphysical theory of constitution (Plato, St. Augustine). According to Hengstenberg, the possibility of a new personalistic philosophy starts with a phenomenological analysis of three basic attitudes of human behavior: consensual to the object of cognition and emotion, contrary to the object of cognition and emotion, and utilitarian. The metaphysical heart of Hengstenberg’s personalism forms the theory of the metaphysical constitution of the spirit, body and personalistic principle.
- ItemNeyman-Pearson Hypothesis Testing, Epistemic Reliability and Pragmatic Value-Laden Asymmetric Error Risks(Springer, 2021-03-18) Kubiak, Adam Paweł; Kawalec, Paweł; Kiersztyn, AdamWe show that if among the tested hypotheses the number of true hypotheses is not equal to the number of false hypotheses, then Neyman-Pearson theory of testing hypotheses does not warrant minimal epistemic reliability (the feature of driving to true conclusions more often than to false ones). We also argue that N-P does not protect from the possible negative effects of the pragmatic value-laden unequal setting of error probabilities on N-P’s epistemic reliability. Most importantly, we argue that in the case of a negative impact no methodological adjustment is available to neutralize it, so in such cases the discussed pragmatic-value-ladenness of N-P inevitably compromises the goal of attaining truth.
- ItemO nieadekwatności Bertranda Russella rozróżnienia na prymarne i sekundarne użycie zwrotów denotujących(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Lipski, PiotrW swojej przełomowej pracy „Denotowanie” Bertrand Russell wprowadza rozróżnienie między prymarnym i sekundarnym użyciem zwrotów denotujących. Rozróżnienie umożliwia opis wieloznaczności niektórych zdań zawierających zwroty denotujące. Jak zauważył Saul Kripke, chociaż rozróżnienie Russella wydaje się być dychotomiczne, niektóre wieloznaczne zdania zawierające zwroty denotujące można interpretować na więcej niż tylko dwa sposoby. W niniejszym artykule argumentuję, że istnieją jeszcze inne możliwe interpretacje, niewzmiankowane ani przez Russella, ani przez Kripkego. Ponadto pokazuję, że te inne możliwe interpretacje różnią się również od tzw. interpretacji Fodor.
- ItemO uporczywej terapii oraz środkach zwyczajnych i nadzwyczajnych w polskim kontekście bioetycznym. Na marginesie dwóch debat Polskiego Towarzystwa Bioetycznego(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Ferdynus, MarcinW artykule rozważam opinię mówiącą o rezygnacji z terminu „uporczywa terapia” i o potrzebie zastąpienia go terminem „terapia medycznie daremna”. Ponadto zastanawiam się nad przydatnością podziału środków medycznych na zwyczajne i nadzwyczajne. Opowiadam się przeciwko odrzuceniu terminu „uporczywa terapia”, jak również staram się pokazać, że klasyfikacja środków medycznych, która łączy pary pojęć „proporcjonalne/nieproporcjonalne” i „zwyczajne/nadzwyczajne”, może stanowić skuteczną pomoc w podejmowaniu decyzji o rezygnacji z uporczywej terapii zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta. Przedmiotem refleksji czynię wypracowaną przez Polską Grupę Roboczą ds. Etyki Końca Życia definicję uporczywej terapii oraz jej zmodyfikowaną wersję. Zasadniczym kontekstem prowadzonych analiz są opinie niektórych autorów biorących udział w debatach zorganizowanych przez Polskie Towarzystwo Bioetyczne na temat uporczywej terapii oraz terapii medycznie daremnej.
- ItemProtection of Roadside Shrines and Crosses in Poland Against The Background of Historical Events and in Light of Established Legal Acts(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Żak-Kulesza, MałgorzataRoadside crosses and shrines are a characteristic element of the Polish landscape. Small sacred objects are intertwined with history and the cultural context of Polish countryside and cities, arising from the need of faith, and have manifested piety for generations. Many crosses and shrines were erected as mementos of important national events, uprisings, war skirmishes, independence spurts that took place in the 19th and in the first half of the 20th centuries, commemorating national anniversaries, for instance 1918, anniversaries of Christianization of Poland, jubilees of historic events. They were also built upon old mass graves of victims of bygone epidemics. In the context of historic events, objects of small sacral architecture were met with harassment and repressions. Therefore, after regaining independence legal initiatives were undertaken by the state and the Church to save these objects. Unfortunately, not always did this type of object receive sufficient legal protection or proper appraisal. In documents they are present in the background. That is why ethnographic studies are often the only way to save their memory, and preserve the image of old crosses, statues, and shrines.