Kontrola stemplowa umów sprzedaży nieruchomości sporządzanych przed notariuszem w świetle przepisów ustawy o opłatach stemplowych z 1926 r. – studium przypadków

Abstract
Ustawa z 1 lipca 1926 r. o opłatach stemplowych usunęła ostatecznie z polskiego porządku praw­nego przepisy państw zaborczych, eliminując rozbieżności regulacji, zawiłość legislacyjną, niejednolite ujęcie przedmiotu opodatkowania oraz archaiczne sposoby uiszczania opłaty stemplowej. Jednocześnie do 1933 r. utrzymano przepisy odrębne dla terenów b. Galicji. W konsekwencji można mówić zatem jedynie o unifika­cji rodzaju pobieranych opłat stemplowych przy zachowaniu odrębnych zasad i trybu ich pobierania. Sama opłata była niczym innym jak szczególnego rodzaju świadczeniem pieniężnym pobieranym przez państwo od wszelkich pism stwierdzających czynność prawną oraz od czynności prawnych niesporządzonych w formie pi­semnej. Celem ułatwienia systemu poboru opłat stemplowych ustawodawca obdarzył notariusza przymiotem organu urzędowego odpowiedzialnego za wymiar i pobór tej opłaty. Wobec takiego rozwiązania ustawodawca musiał wprowadzić mechanizm kontroli, ujawniający sytuacje zastosowania przez notariusza błędnej stawki opłaty lub obejścia ustawy przez strony umowy poprzez wskazanie notariuszowi wartości przedmiotu umowy niezgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy, od której pobierano opłatę. W pierwszym przypadku podatnik miał praktycznie dwa wyjścia: zgodzić się z wymiarem opłaty stemplowej przedstawionej nakazem płatniczym lub wnieść stosowne odwołanie do Izby Skarbowej. Istotne jest to, że pomimo błędu notariusza to sam podat­nik w toku procesu odwoławczego musiał de facto bronić stanowiska urzędnika. Zaniżenie natomiast wartości transakcji, czyli świadome podanie notariuszowi stanu faktycznego niezgodnego z rzeczywistością, było już przestępstwem zagrożonym karą. W obu tych przypadkach dochodziło do uszczuplenia dochodów Skarbu Państwa, jednak różne były konsekwencje ponoszone przez podatnika. Pomimo tego ustawodawca nie zdecy­dował się na wprowadzenie obowiązku przedstawiana każdorazowego aktu notarialnego sprzedaży nierucho­mości, co pozwoliłoby na szybką weryfikację tak zastosowanej stawki, jak i wartości umowy.
The Act of July 1, 1926 on stamp duty finally removed the provisions of the partitioning powers from the Polish legal order, eliminating the divergence of the regulations, legislative complexity, uneven treatment of the subject of taxation, and archaic methods of paying the stamp duty. At the same time, until 1933, separate provisions for former Galicia were maintained. As a consequence, we can only talk about the unification of the type of stamp duties charged, while maintaining separate rules for the manner of collecting them. The stamp duty itself was nothing more than a special type of cash benefit collected by the State from all letters confirming legal action and from legal acts not in writing. In order to facilitate the system of collecting stamp duties, the legislator gave the notary public the attribute of an official authority, responsible for its calculation and collection. In view of this solution, the legislator had to introduce a control mechanism that was to disclose situations where such a notary would make an error, by applying an incorrect rate of stamp duty or bypassing the act by the parties to the contract, by indicating to the notary public the value of the subject of the contract which is incompatible with the actual state of affairs from which the stamp duty was charged. In the first case, the taxpayer had practically two options: to agree with the size of the stamp duty presented by the payment order or to lodge an appropriate appeal to the Tax Chamber. It is important that, despite the notary’s error, it was the taxpayer himself who had de facto defended the notary’s position during the appeal process. On the other hand, underestimating the value of the transaction, that is, knowingly giving a notary a false statement of actual state of fact, was already a criminal offence. In both cases, there was a decrease in the State Treasury’s income, but the consequences for the taxpayer were different. Despite this, the legislator did not decide to introduce an obligation to present each notary deed of sale, which would allow for a quick verification of both the rate and value of the contract used
Закон от 1 июля 1926 года о гербовом сборе окончательно исключил из польского правового порядка положения государств, разделивших Речь Посполитую, устранив расхождения в нормативных актах, законодательную сложность, неравномерное представление объекта налогообложения и архаичные методы уплаты гербового сбора. В то же время, до 1933 года сохранялись отдельные положения для районов бывшей Галиции. Поэтому можно говорить лишь об унификации вида взимаемого гербового сбора при сохранении отдельных правил и порядка его взимания. Сам сбор был не чем иным, как особым видом денежного платежа, взимаемого государством со всех писем, подтверждающих судебный иск, и с судебных исков, не оформленных в письменном виде. В целях упрощения системы взимания гербового сбора законодатель наделил нотариуса статусом официального органа, ответственного за начисление и взимание сбора. В связи с таким решением законодателю необходимо было ввести механизм контроля, раскрывающий ситуации, когда нотариус применяет неверный размер сбора или стороны договора обходят закон, указывая нотариусу стоимость предмета договора, по которому взимался сбор, не соответствующую реальному положению дел. В первом случае у налогоплательщика было два варианта решения: мог согласиться со ставкой гербового сбора, представленной платежным поручением, или подать соответствующую апелляцию в Налоговую палату. Важно, что, несмотря на ошибку нотариуса, именно налогоплательщику пришлось de facto отстаивать позицию чиновника во время апелляционного процесса. Занижение стоимости сделки, то есть намеренное предоставление нотариусу фактов, противоречащих действительности, уже являлось наказуемым преступлением. В обоих случаях доход государственной казны был сокращен, но последствия для налогоплательщика были разными. Несмотря на это, законодатель не принял решения о введении обязанности предъявления каждого нотариального акта о продаже недвижимости, что позволило бы быстро проверить как применяемую ставку, так и стоимость договора.
Description
Keywords
opłata stemplowa, kontrola stemplowa, notariusz, okres międzywojenny, stamp duties, stamp control, notary public, interwar period, гербовый сбор, гербовый контроль, нотариус, межвоенный период
Citation
"Studia Prawnicze KUL", 2021, nr 1, s. 165-183
ISBN