Browse
Recent Submissions
- Item"'Ut ab omnibus omnia deleantur hominibus facinora”. Praktyki pokutne Kościoła irlandzkiego i brytyjskiego w świetle ksiąg pokutnych (V-VIII w.)(2025-04-29) Witowski, WojciechRozprawa doktorska, przygotowana w formie cyklu siedmiu artykułów naukowych, analizuje praktyki pokutne Kościoła irlandzkiego i brytyjskiego na podstawie ksiąg pokutnych (V-VIII wiek). Autoreferat, poprzedzający cykl, wprowadza w tematykę badań, omawia źródła i podsumowuje wyniki. Celem pracy jest ukazanie praktyk pokuty indywidualnej propagowanej przez mnichów iroszkockich, jako drogi do osobistej świętości. Badania łączą metody historyczno-krytyczne, hermeneutyczne i komparatystyczne. Cykl podzielono na trzy części. Pierwsza (artykuły 1-2) przedstawia mnichów iroszkockich jako twórców ksiąg pokutnych. Druga (artykuły 3-5) opisuje praktyki pokutne w kontekście życia codziennego, np. służby wojskowej, rodziny i Eucharystii. Trzecia (artykuły 6-7) ukazuje duchowy wymiar pokuty, interpretując grzech jako „chorobę duszy”, a nawrócenie jako drogę do „duchowego zdrowia”. Księgi pokutne ukształtowały praktykę indywidualnej i powtarzalnej pokuty, wpływając na duchowość i dyscyplinę kościelną w Europie. Rozprawa podkreśla znaczenie tradycji iroszkockiej jako unikalnego fenomenu w historii Kościoła zachodniego. The doctoral thesis, which is presented in the form of a series of seven academic articles, analyses the penitential practices of the Irish and British Church on the basis of the penitential books (5th-8th centuries). The author's abstract, which precedes the series, introduces the subject of the research, discusses the sources and summarises the results. The aim of the thesis is to show that individual penance, as propagated by the Irish monks, was a path to personal holiness. The research combines historical- critical, hermeneutic and comparative methods. The series is divided into three parts. The first (articles 1-2) presents the Irish monks as the creators of the penitential books. The second part (articles 3-5) describes penitential practices in the context of everyday life, e.g. military service, family and the Eucharist. The third part (articles 6-7) shows the spiritual dimension of penance, interpreting sin as a ‘disease of the soul’ and conversion as a path to ‘spiritual health’. The books of penance shaped the practice of individual and repetitive penance, influencing spirituality and ecclesiastical discipline in Europe. The dissertation emphasises the significance of the Scottish tradition as a unique phenomenon in the history of the Western Church.
- ItemOjcostwo Boga w Ewangelii Janowej w kontekście Targumu Neofiti 1. Analiza egzegetyczno-teologiczna(2025-01-29) Chwiła, DorotaRozprawa doktorska składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy i drugi przedstawiają ogólne idee dotyczące ojcostwa Boga w Targumie Neofiti 1 i Ewangelii Janowej. Posiadają one paralelną strukturę, by wyraźniej ukazać podobieństwa. Dwa następne rozdziały analizują wybrane wersety czwartej Ewangelii w kontekście omawianego targumu. Również w tym przypadku widoczna jest ich podobna struktura wynikająca z przyjętej metody historyczno-krytycznej i egzegezy teologicznej. Pierwszy rozdział jest zatytułowany „Bóg jako Ojciec w Targumie Neofiti 1”. Przedstawia ojcostwo Boga w trzech aspektach: transcendentnym (Ojciec, który jest w niebie), immanentnym (Bóg, który objawia się na ziemi) oraz społecznym (Bóg wobec synów Izraela). Drugi rozdział podejmuje temat: „Bóg jako Ojciec w czwartej Ewangelii”. Został on przeanalizowany w sposób analogiczny do poprzedniego rozdziału. Trzeci rozdział: "Jezus jako Syn Boga" analizuje wybrane teksty Ewangelii Janowej dotyczącej ojcostwa Boga względem Jezusa (J 1,18: 10,30; 17,1). W czwartym rozdziale, „Uczniowie jako dzieci Boga”, przeprowadzono analizę literacką, egzegetyczną i teologiczną wybranych tekstów Janowych (J 1,12-13; 3,3-5; 17,20-21). Podsumowując, niniejsza praca wykazuje wiele podobieństw między Janową ideą ojcostwa Boga a tradycjami zawartymi w Targumie Neofiti 1. Janowy sposób ukazania relacji Ojca z Synem, jak i z uczniami, wielokrotnie odnosi się do terminów, czy też idei przekazanych w tradycji targumicznej. Przeprowadzone badania potwierdzają, że teksty czwartej Ewangelii mogą być głębiej rozumiane w świetle tegoż targumu. The dissertation consists of four chapters. The first and second present general ideas about the fatherhood of God in Targum Neofiti 1 and the Gospel of John. They have a parallel structure in order to make the similarities clearer. The next two chapters analyse selected verses of the fourth Gospel in the context of the respective Targum. Again, the similarity in structure is due to the historical-critical method and theological exegesis adopted. The first chapter is entitled ‘God as Father in Targum Neofiti 1’. It presents the fatherhood of God in three aspects: transcendent (the Father who is in heaven), immanent (God who manifests himself on earth) and social (God towards the sons of Israel). The second chapter takes up the theme: ‘God as Father in the Fourth Gospel’. It is analysed in three aspects, analogous to the previous chapter. The third chapter: ‘Jesus as the Son of God’ analyses selected texts from the Gospel of John concerning the fatherhood of God in relation to Jesus (Jn 1:18; 10:30; 17:1). The fourth chapter, ‘The disciples as children of God’, provides a literary, exegetieal and theological analysis of selected texts from John (Jn 1:12-13; 3:3-5; 17:20-21). In conclusion, this thesis shows many similarities between John’s idea of the fatherhood of God and the traditions contained in the Targum Neofiti 1. John’s presentation of the Father's relationship with the Son and with the disciples repeatedly refers to terms or ideas found in the Targum tradition. The research carried out confirms that the texts of the Fourth Gospel can be better understood in the light of this targum.
- ItemParadoksalna Mądrość krzyża objawiona przez Ducha. Analiza literacko-retoryczna 1 Kor 1,18-2,16(2024-12-12) Stępień, AdrianWyniki analizy retoryczno-literackiej oraz teologicznej fragmentu 1 Kor 1,18-2,16 mogą być podsumowane w pięciu kluczowych punktach, które ukazują głębię i złożoność Pawłowego nauczania. Praca ta szczegółowo bada, jak Paweł wykorzystuje model oralny i dyskursywny w analizowanym fragmencie. Jako ewangelizator oraz biegły w sztuce przekonywania, Paweł skutecznie buduje zakorzenioną w tradycji biblijnej mowę, która została utrwalona na piśmie w formie listu. Wykorzystuje przy tym wyrafinowaną retorykę, aby zwrócić uwagę na wielkość działania Boga, które dokonuje się w paradoksalnym znaku krzyża - znaku, który dla mentalności zarówno żydowskiej, jak i greckiej był zgorszeniem. W kompozycji perykopy napotykamy cechy przekazu ustnego, co wskazuje na tzw. kulturę oralną. Objawia się ona przez agoniczność, zastosowanie antytez, powtórzeń oraz paronomazji, które podkreślają zwycięstwo Bożej Mądrości nad ludzkimi zamysłami. Te środki retoryczne nie tylko wzmacniają przekaz, ale także niwelują dystans między odbiorcami a tekstem. Przykłady zastosowania paralelizmów, chiasmów i powtórzeń przyciągają uwagę słuchaczy i skupiają ją na Bogu jako głównym działającym w historii zbawienia. Dzięki tym zabiegom Paweł podkreśla Bożą moc, która manifestuje się w życiu i działalności wspólnoty, a także w jego własnej posłudze apostolskiej. Wskazuje na to, że dar Ducha Boga pozwala wierzącym przyjmować i rozumieć Bożą Mądrość. Następnie praca podjęła się ustalenia dynamiki argumentacyjnej fragmentu 1 Kor 1,18-2,16, w której Paweł wprowadza kluczową tezę w 1 Kor 1,18: „Nauka bowiem krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą zaś dla nas, którzy dostępujemy zbawienia”. Analiza fragmentu ujawnia, że poszczególne segmenty argumentacyjne nawiązują do myśli z przywołanego tu propositio, które w teorii retorycznej jest tezą ustalającą przebieg i cel argumentacji. Wskazanie na rolę propositio w 1 Kor 1,18 jako punkt wyjścia w argumentacji pomaga w uchwyceniu Pawłowego przesłania. Kluczowe terminy rozwijane w dalszej argumentacji podkreślają napięcie między ludzką a Bożą mądrością, co umożliwia Pawłowi przedstawienie Bożej mocy objawionej w krzyżu. W kolejnym kroku badań ujawnia się tajemnica Bożej Mądrości, która w 1 Kor 2,1-10 zostaje przedstawiona jako dostępna jedynie dla tych, którzy przyjmują Ducha Boga. Paweł, odwołując się do Pisma w 1 Kor 1,19, cytuje proroka Izajasza, aby pokazać, że Boża Mądrość przewyższa ludzkie zrozumienie. Użycie paralelizmu i antytezy podkreśla różnicę między ludzką a Bożą mądrością, dokonując ostatecznego ukazania krzyża jako źródła prawdziwej mądrości. Wprowadzenie pojęcia misterion wskazuje, że dostęp do przyjęcia Bożej Mądrości jest możliwy tylko dzięki działaniu Ducha, a nie przez ludzkie zabiegi. Przykład z proroka Jeremiasza, który przypomina, że tylko w Bogu możemy się chlubić, podkreśla, iż to On dokonał naszego zbawienia. W kolejnym etapie analizy praca zaprasza do zbadania kontekstów starotestamentalnych, które ukazują, jak Paweł korzysta z tradycji biblijnej, aby wzmocnić swoją argumentację. W szczególności odniesienia do Księgi Mądrości i Księgi Przysłów ukazują Bożą Mądrość jako tajemnicę, która wykracza poza ludzkie zrozumienie. W 1 Kor 1,18-2,16, Paweł ukazuje krzyż Chrystusa jako objawienie Bożej Mądrości, która w oczach świata wydaj e się głupotą, ale jest mocą dla wierzących. Nawiązując do postaci Sługi Pańskiego z Iz 49,2, Paweł w 1 Kor 2,7-8 podkreśla ukryty i paradoksalny charakter misji Chrystusa, który, podobnie jak Sługa Jahwe, cierpi i jest odrzucany przez świat, ale przez wierność dokonuje dzieła Boga. Kluczowym zadaniem analizy 1 Kor 1,18-2,16 jest także ukazanie roli Ducha Świętego w poznaniu Bożej Mądrości. Paweł przypomina, że prawdziwe zrozumienie nauki krzyża, czyli jego zbawczego objawienia, jest możliwe tylko przez działanie Ducha, a nie przez ludzką mądrość. W swoim przekazie Paweł pozostaje wierny tradycji biblijnej, ukazując przełożenie starotestamentalnego przekazu w odniesieniu do Chrystusa, co mocno podkreśla w swoich protokanonicznych pismach oraz hymnach chrystologicznych, takich jak Flp 2,6-11 i Kol 1,15-20. Analiza retoryczno-literacka i teologiczna fragmentu 1 Kor 1,18-2,16 ukazuje, że Paweł skutecznie łączy techniki retoryczne z teologicznym przesłaniem o mądrości Bożej objawionej w krzyżu. Jego argumentacja nie tylko odpowiada na aktualne problemy wspólnoty korynckiej, ale także stanowi ważny element w zrozumieniu Bożego planu zbawienia, który obejmuje zarówno Żydów, jak i pogan. Tajemnica Bożej Mądrości, jaką objawia krzyż, pozostaje kluczowym tematem, który ma istotne znaczenie dla dalszego nauczania Pawła i dla życia Kościoła. W ten sposób praca dostarcza cennych wniosków na temat głębi Pawłowej teologii i jej znaczenia dla współczesnych wspólnot chrześcijańskich. The results of the rhetorical-literary and theological analysis of the fragment of 1 Cor 1:18-2:16 can be summarized in five key points that show the depth and complexity of Paul's teaching. This work examines in detail how Paul uses the oral and discursive model in the analyzed fragment. As an evangelizer and an expert in the art of persuasion, Paul effectively builds a speech rooted in the biblical tradition, which was recorded in writing in the form of a letter. He uses sophisticated rhetoric to draw attention to the greatness of God's action, which is accomplished in the paradoxical sign of the cross - a sign that was a scandal for both the Jewish and Greek mentality. In the composition of the pericope, we encounter features of oral communication, which indicate the so-called oral culture. It is revealed through agonism, the use of antitheses, repetitions and paronomasia, which emphasize the victory of God's Wisdom over human intentions. These rhetorical devices not only reinforce the message, but also reduce the distance between the recipients and the text. Examples of the use of parallelisms, chiasms, and repetitions attract the attention of the listeners and focus it on God as the main agent in the history of salvation. Through these devices, Paul emphasizes God’s power, which is manifest in the life and activity of the community, as well as in his own apostolic ministry. He indicates that the gift of the Spirit of God allows believers to accept and understand God's Wisdom. Then, the work undertook to determine the argumentative dynamics of the fragment 1 Cor 1:18-2:16, in which Paul introduces the key thesis in 1 Cor 1:18: "For the message of the cross is foolishness to those who are perishing, but to us who are being saved it is the power of God." Analysis of the fragment reveals that individual argumentative segments refer to the thoughts from the propositio cited here, which in rhetorical theory is a thesis establishing the course and purpose of the argument. Pointing out the role of propositio in 1 Cor 1:18 as a starting point for the argument helps to grasp Paul’s message. Key terms developed in the argument further emphasize the tension between human and divine wisdom, which enables Paul to present God’s power revealed in the cross. The next step in the research reveals the mystery of God’s Wisdom, which in 1 Cor 2:1-10 is presented as accessible only to those who receive the Spirit of God. Paul, referring to Scripture in 1 Cor 1:19, quotes the prophet Isaiah to show that God’s Wisdom surpasses human understanding. The use of parallelism and antithesis emphasizes the difference between human and divine wisdom, ultimately presenting the cross as the source of time wisdom. The introduction of the concept of mysterion indicates that access to the reception of God’s Wisdom is possible only through the action of the Spirit, not through human endeavors. The example from the prophet Jeremiah, who reminds us that only in God can we boast, emphasizes that it is He who has accomplished our salvation. In the next stage of the analysis, the work invites us to examine the Old Testament contexts that show how Paul uses the biblical tradition to strengthen his argument. In particular, references to the Book of Wisdom and the Book of Proverbs present God's Wisdom as a mystery that goes beyond human understanding. In 1 Cor 1:18- 2:16, Paul presents the cross of Christ as a revelation of God's Wisdom, which seems foolishness to the world but is power for believers. Referring to the figure of the Servant of the Lord from Is 49:2, Paul in 1 Cor 2:7-8 emphasizes the hidden and paradoxical nature of Christ's mission, who, like the Servant of Yahweh, suffers and is rejected by the world, but through faithfulness accomplishes the work of God. The key task of analyzing 1 Cor 1:18-2:16 is also to show the role of the Holy Spirit in the knowledge of God's Wisdom. Paul reminds us that true understanding of the teaching of the cross, or its saving revelation, is possible only through the work of the Spirit, not through human wisdom. In his message, Paul remains faithful to the biblical tradition, showing the translation of the Old Testament message in relation to Christ, which he strongly emphasizes in his proto- canonical writings and Christological hymns, such as Phil 2:6-11 and Col 1:15-20. A rhetorical, literary and theological analysis of the fragment 1 Cor 1:18-2:16 shows that Paul effectively combines rhetorical techniques with the theological message about God's wisdom revealed in the cross. His argument not only responds to the current problems of the Corinthian community, but also constitutes an important element in understanding God's plan of salvation, which includes both Jews and pagans. The mystery of God’s Wisdom, as revealed by the cross, remains a key theme that has profound implications for Paul’s continuing teaching and for the life of the Church. In this way, the work provides valuable insights into the depth of Paul’s theology and its relevance for contemporary Christian communities.
- ItemUmacnianie miłości małżeńskiej. Studium z duszpasterstwa rodzin w świetle badań małżonków(2024-12-05) Kuczmarska, ElżbietaCelem dysertacji jest ukazanie nauczania Kościoła na temat miłości małżeńskiej oraz zaprezentowanie przekonań małżonków dotyczących ich troski o miłość w małżeństwie. Praca składa się z sześciu rozdziałów. Wstęp nakreśla kontekst współczesnych przemian dotyczących życia małżeńskiego, następnie stan badań, problem badawczy, problemy szczegółowe oraz źródła, metody i strukturę dysertacji. Miłość w nauczaniu Kościoła jest określana jako podstawowe i wrodzone powołanie każdego człowieka. Łącząca mężczyznę i kobietę więź jest jej szczególnym wyrazem w małżeństwie. W dysertacji został podjęty temat umacniania miłości małżeńskiej. W pierwszym rozdziale ukazano nauczanie Kościoła dotyczące tematu miłości małżeńskiej. Zawarto w nim antropologiczno-biblijne podstawy miłości małżeńskiej, teologiczne rozumienie miłości małżeńskiej, psychologiczne ujęcie miłości i więzi małżeńskiej oraz społeczno-kulturowe uwarunkowania realizacji miłości przez małżonków. Kolejne części dysertacji prezentacją wyniki badań. Rozdział drugi przedstawia metodologię badań. Trzeci ukazuje wyniki badań dotyczące troski małżonków o miłość w wymiarze antropologicznym, religijnym oraz moralnym. W czwartym ukazano rezultaty badań dotyczące troski małżonków o więź miłości w wymiarze psychologicznym oraz ich stosunek do uwarunkowań społeczno-kulturowych. Piąty rozdział ukazuje oczekiwania małżonków wobec duszpasterstwa w zakresie towarzyszenia małżonkom w umacnianiu miłości. Ostatni, szósty prezentuje wnioski oraz postulaty pastoralne. The aim of the dissertation is to show the teaching of the Church on marital love and to present the beliefs of spouses regarding their concern for love in marriage. The dissertation consists of six chapters. The introduction outlines the context of contemporary developments in marital life, followed by the state of the research, the research problem, the specific problems and the sources, methods and structure of the dissertation. Love in the teaching of the Church is defined as a fundamental and innate vocation of every human being. The bond between man and woman is its particular expression in marriage. The dissertation deals with the strengthening of conjugal love. The first chapter presents the teaching of the Church on the topic of conjugal love. It includes the anthropological and biblical foundations of marital love, the theological understanding of marital love, the psychological understanding of love and the marital bond, and the socio-cultural conditions of the realisation of love by spouses. The following sections of the dissertation present the results of the research. The second chapter presents the research methodology. The third shows the results of the research on spouses' concern for love in anthropological, religious and moral dimensions. The fourth chapter shows the results of the research on spouses' concern for the bond of love in the psychological dimension and their attitude towards socio-cultural conditions. The fifth chapter shows the expectations of spouses towards pastoral care in terms of accompanying spouses in strengthening love. The final, sixth chapter presents conclusions and pastoral proposals.
- ItemOstatnie słowa króla Dawida i ich deuteronomistyczna relektura. Studium historyczno-krytyczne 2Sm 23,1-7 i 1Krl 2,1-11(2024-12-02) Altman, JakubRozprawa stawia sobie cztery główne cele badawcze: 1) analiza form i struktur literackich zapisu królewskiego testamentu w społecznościach starożytnego Bliskiego Wschodu oraz podstaw prawnych tej instytucji; 2) zdefiniowanie kontekstu społeczno-politycznego i religijno-kulturowego biblijnych zapisów ostatniej woli władcy w zestawieniu z ich bliskowschodnimi odpowiednikami; 3) analiza literacka, egzegetyczna i porównawcza biblijnych źródeł 2Sm 23,1-7 i 1Krl 2,1-11; 4) określenie społeczno-politycznej, militarnej i historiozbawczej koncepcji władzy królewskiej w Izraelu oraz jej specyficznych aspektów związanych z figurą króla Dawida, m.in., idei dynastii królewskiej, zjednoczonej monarchii i przymierza Dawidowego (2Sm 7). W realizacji wytyczonych celów badawczych wykorzystano metodę historyczno-krytyczną oraz, pomocniczo, metodę porównawczą (intertekstualną). Uznano 1Krl 2,1-11 za przemyślaną rewizję wcześniejszej wersji testamentu z 2Sm 23,1-7. Zasugerowano, iż za ostateczny kształt wtórnej perykopy testamentalnej odpowiada środowisko deuteronomistyczne (interpolacje 2,2b-4 i 2,10- 11). Podobne motywy tematyczne i równie rygorystyczna formuła pouczeń/instrukcji królewskich występują w "Instrukcjach z Szuruppak", "Traktacie sukcesyjnym Asarhaddona", "Instrukcji Hordedefa", "Maksymach Wezyra Ptahhotepa" czy też "Naukach dla Króla Merikare". Przeprowadzone analizy pozwoliły postawić hipotezę o proleptycznym rysie testamentu Dawida powstałym wskutek redakcyjnych interwencji środowisk deuteronomistycznych, które nadały obu perykopom oraz ich najbliższym biblijnym kontekstom ostateczny kształt już z perspektywy rozpadu monarchii. The dissertation has four main research objectives: 1) to analyse the literary forms and structures of the recording of the royal will in ancient Near Eastern societies and the legal basis of this institution; 2) to define the socio political and religious-cultural context of the biblical records of the ruler's last will in juxtaposition with their Near Eastern counterparts; 3) a literary, exegetical and comparative analysis of the biblical sources of 2Sm 23:1-7 and 1Kings 2:1-11; 4) defining the socio-political, military and historico- redemptive conception of royal authority in Israel and its specific aspects related to the figure of King David, incl. among others, the idea of a royal dynasty, a united monarchy and the Davidic covenant (2Sm 7). The historical- critical method and, in an auxiliary way, the comparative (intertextual) method were used to achieve the set research objectives. 1Kings 2:1-11 was considered a thoughtful revision of the earlier testament of 2Sm 23:1-7. It has been suggested that a Deuteronomistic circle is responsible for the final form of the secondary testamentary pericope (interpolations of 2,2b-4 and 2,10-11). Similar thematic motifs and an equally rigorous formula of royal instructions/instructions are found in the "Instructions of Shuruppak", "Asarhaddon's Succession Treaty", "Hordedef's Instruction", "Vizier Ptahhotep's Maxims" or the "Teachings to King Merikare". The analyses carried out have made it possible to hypothesise a proleptic feature of the Davidic testament created by the editorial interventions of Deuteronomistic circles, which gave both pericopes and their closest biblical contexts their final shape already from the perspective of the monarchy's disintegration.