Autorytet świętego Augustyna w Marcina Kromera dyskusji z Reformacją

Abstract

Marcin Kromer był jednym z pierwszych polskich humanistów, który aktywnie włączył się w walkę z reformacją. W polskich rozmowach i w ich łacińskiej, znacznie obszerniejszej, wersji podjął się nie tylko obalenia teologicznych wywodów Marcina Lutra i jego zwolenników, ale przede wszystkim dał kompetentny wykład ówczesnej nauki Kościoła katolickiego. Świetnie znający tekst Pisma Świętego wraz z komentarzami, oczytany w pismach Ojców Kościoła i teologów późniejszej epok aż do czasów sobie współczesny, znakomicie orientował się też w książkach swoich adwersarzy. Erudycja Kromera pozwoliła mu stworzyć przede wszystkim w łacińskich Rozmowach obraz duchownego (Monachus), który z odwagą i bez wahania zbija argumenty przeciwników i jasno wyjaśnia zawiłości katolickiej teologii. Spośród autorytetów, po których pisma i poglądy najczęściej sięga Kromer jest Augustyn, pisarz niezwykle ważny dla samego Lutra. Autor dialogu wykorzystuje postać Biskupa z Hippony w różny sposób. Czasami jego imię pojawia się wśród innych piszących na dany temat, czasami jest on „wyznacznikiem czasu”. Najczęściej jednak jego pisma dostarczają argumentów w dyskusji nad rozumieniem i interpretacją Pisma Świętego, nad sakramentem chrztu, a przede wszystkim cytaty z jego dzieł pojawiają się, gdy jest mowa o Tradycji Kościoła, o soborach i hierarchii w Kościele. O tym, jak wysoko ceni sobie Kromer Augustyna, świadczy fakt, że samodzielnie tłumaczy niektóre jego myśli na język polski. W ten sposób nieznające łaciny społeczeństwo polskie po raz pierwszy styka się ze słowami afrykańskiego biskupa. Nie bez znaczenia jest także zauważenie i docenienie przez Kromera stylu Augustyna. Polski pisarz sięga niekiedy po udane frazy z dzieł Biskupa z Hippony, by ozdobić i wzbogacić elokucyjnie własne zdania. Można zatem stwierdzić, że widoczny autorytet Augustyna w dialogach Kromera jest wykorzystywany przez humanistę w różnorodny i erudycyjny sposób.

Marcin Kromer was one of the first Polish humanists who actively joined the fight against the Reformation. In Polish conversations and in their Latin, much more extensive version, he not only undertook to refute the theological arguments of Martin Luther and his followers, but above all, he gave a competent exposition of the teachings of the Catholic Church at that time. He had an excellent knowledge of the text of the Holy Scripture along with its commentaries, was well-read in the writings of the Fathers of the Church and theologians of later eras up to contemporary times, and was also well versed in the books of his adversaries. Kromer's erudition allowed him to create, especially in the Latin Conversations, the image of a priest (Monachus) who courageously and without hesitation refutes the arguments of his opponents and clearly explains the intricacies of Catholic theology. Among the authorities whose writings and views Kromer most often refers to is Augustine, a writer extremely important to Luther himself. The author of the dialogue uses the figure of the bishop of Hippo in various ways. Sometimes his name appears among others writing on a given topic, sometimes he is a "time marker". Most often, however, his writings provide arguments in the discussion on the understanding and interpretation of the Holy Scripture, on the sacrament of baptism, and above all, quotations from his works appear when talking about the Tradition of the Church, councils and hierarchy in the Church. Kromer's appreciation of Augustyn is demonstrated by the fact that he independently translates some of his thoughts into Polish. In this way, Polish society, which does not know Latin, comes into contact with the words of an African bishop for the first time. It is also important that Kromer noticed and appreciated Augustine's style. The Polish writer sometimes uses successful phrases from the works of the Bishop of Hippo to decorate and enrich his own sentences with elocution. It can therefore be said that Augustine's visible authority in Kromer's dialogues is used by the humanist in a diverse and erudite way.