Spuścizna pisarska Jana Chądzyńskiego w kontekście polskiej i europejskiej myśli politycznej i społecznej Towarzystwa Jezusowego (do połowy XVII wieku)
Loading...
Date
2025-06-26
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Dysertacja poświęcona jest analizie spuścizny pisarskiej Jana Chądzyńskiego (ok. 1602-1660), jezuity, autora traktatów politycznych i społecznych, satyr antyprotestanckich oraz utworów panegirycznych. Praca rekonstruuje jego biografię, ustala zakres dorobku piśmienniczego i osadza jego poglądy w kontekście jezuickiej refleksji politycznej i społecznej w Rzeczypospolitej oraz Europie. Głównym celem dysertacji jest zrozumienie idei jezuity z zakresu ustroju Rzeczypospolitej i jego reformy, sprawiedliwości społecznej oraz polemik wyznaniowych. Punktem wyjścia dla rozważań stały się utrwalone w literaturze przedmiotu hipotezy dotyczące reorientacji politycznej jezuitów w następstwie rokoszu Zebrzydowskiego, a także stosunku Chądzyńskiego do uciskanych warstw społecznych i protestantów. Przeprowadzone badania konfrontują twórczość autora z myślą innych staropolskich oraz europejskich pisarzy jezuickich, uwzględniając kluczowe kategorie teorii politycznej i społecznej oraz teologii polemicznej. Na przykładzie analizy idei Chądzyńskiego, praca wskazuje na potrzebę pogłębionych studiów nad rolą Towarzystwa Jezusowego w Rzeczypospolitej oraz szerzej zakrojonych ujęć porównawczych, które pozwoliłyby na osadzenie dorobku polskich i litewskich jezuitów w dyskursie europejskim.
This dissertation examines the literary legacy of Jan Chądzyński (c. 1602-1660), a Jesuit and author of political and social treatises, anti Protestant satires, and panegyrical works. It reconstructs his biography, delineates the scope of his writings, and situates his views within the broader framework of Jesuit political and social thought in Poland-Lithuania and Europe. The primary objective of the study is to elucidate Chądzyńskie ideas concerning the political structure and reform of the Commonwealth, social justice, and confessional polemics. The inquiry is grounded in prevailing scholarly hypotheses regarding the Jesuits’ alleged political reorientation following the Zebrzydowskie Rokosz, as well as Chądzyńskie stance on marginalized social groups and Protestants. His writings are analyzed in relation to the thought of other early modern Jesuit writers in Poland and across Europe, with attention to key categories of political and social theory and polemical theology. Through the examination of Chądzyńskie ideas, the dissertation emphasizes the need for a more nuanced understanding of the role of the Society of Jesus in Poland-Lithuania. It further advocates for broader comparative studies that would embed the intellectual legacy of Polish and Lithuanian Jesuits within the wider European discourse.
Description
Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Literaturoznawstwa; promotor: prof. dr hab. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee, prof. dr Robert Aleksander Maryks
Keywords
Jan Chądzyński, jezuici w Rzeczypospolitej, myśl polityczna, myśl społeczna, polemiki wyznaniowe, Jesuits in Poland-Lithuania, political thought, social thought, religious polemics