Nadużycie prawa w polskim prawie spadkowym
Abstract
Przedmiotem niniejszej dysertacji jest analiza zastosowania instytucji nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) w odniesieniu do unormowania polskiego prawa spadkowego. Postawionym celem badawczym było ukazanie specyfiki możliwości uznania wykonywania tzw. spadkowych praw podmiotowych jako owego nadużycia prawa, czyli uznania go za działanie niekorzystające z ochrony prawnej. Konieczną częścią podjętych rozważań było ukazanie ogólnej charakterystyki konstrukcji nadużycia prawa przyjętej w polskim prawie prywatnym. Następnie skomentować należało specyfikę norm księgi czwartej kodeksu cywilnego (prawa spadkowego). Dalej zauważyć należy, że kluczowe dla całego systemu prawa pojęcie „dziedziczenia” w samym podstawowym elemencie sukcesji (transferu majątku) nie jest oparte na wykonywaniu jakiegokolwiek prawa, bowiem nabycie spadku następuje z mocy samego prawa (ex lege). Artykuł 5 k.c. zasadniczo nie znajduje swojego zastosowania również w zakresie problematyki sporządzenia testamentu. Spadkowym prawem podmiotowym, które w najpełniejszy sposób podlega ocenie w optyce instytucji nadużycia prawa, jest roszczenie z tytułu zachowku. Wskazane zagadnienie jest wieloaspektowe, ale najważniejszą kwestią jest konieczność uznania, że możliwość zastosowania art. 5 k.c. przywraca prawdziwe funkcje zachowku i zapobiega wydawaniu orzeczeń dalece niesłusznych. Jako nadużycie prawa podmiotowego ocenione może być również dochodzenie innych długów spadkowych.
The subject of this dissertation is an analysis of the application of the institution of abuse of right (article 5 of the Civil Code) in relation to the regulation of Polish law of inheritance. The stated research goal was to show the specificity of the possibility of recognizing the performance of the so-called inheritance rights as this abuse of rights, i.e. recognizing it as an action that does not benefit from legal protection. A necessary part of the undertaken considerations was to show the general characteristics of the structure of abuse of right adopted in Polish private law. Next, it was necessary to comment on the specificity of the norms of the fourth book of the Civil Code (inheritance law). First of all, it should be noted that the concept of "inheritance", which is crucial for the entire legal system, in the very basic element of succession (transfer of property) is not based on the exercise of any law, because the acquisition of inheritance takes place by virtue of the law itself (ex lege). Article 5 of the Civil Code generally does not apply to the issue of making a will. The subjective right of inheritance, which is assessed in the fullest way from the point of view of the institution of abuse of law, is a claim for a reserved share. The indicated issue is multifaceted, but the most important issue is the need to recognize that the possibility of applying article 5 of the Civil Code restores the real functions of the reserved share and prevents the issuance of highly unjust judgments. Pursuing inheritance debts may also be assessed as an abuse of the subjective right.
Description
Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Instytut Nauk Prawnych; promotor: dr hab. Hanna Witczak, prof. KUL
Keywords
nadużycie prawa, spadek, testament, zachowek, abusive of right, inheritance, legitime