Teologiczne refleksje o sensie cierpienia
Loading...
Date
2019-06
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Caritas Polska Pomoc Bliźniemu
Abstract
Cierpienie jest zjawiskiem na tyle rozpowszechnionym (przestrzennie i czasowo), że wyraźne ślady pozostawia w każdej kulturze, społeczności i osobistym doświadczeniu człowieka. Wzbudza odczucie, że jego nieustępliwej wszechmocy nie sprostają ani osoba, ani społeczność. Namysł nad cierpieniem odsłania różne jego wymiary i sugeruje różne sensy adekwatne do interpretacji konkretnego doświadczenia, a nieoczywiste przy innym.
Jako „fakt osobowy zamknięty w konkretnym i niepowtarzalnym wnętrzu człowieka, cierpienie wydaje się jakby niewyrażalne oraz nieprzekazywalne”; równocześnie „może nic tak jak ono nie domaga się, w swej właśnie «przedmiotowej rzeczywistości», podjęcia, refleksji, ujęcia w kształt wyrazistego problemu, postawienia radykalnych pytań i szukania odpowiedzi. Jak widać, nie chodzi tu tylko o opis cierpienia. Są inne kryteria, wykraczające poza sferę opisu, które musimy wprowadzić, kiedy decydujemy się wniknąć w świat ludzkiego cierpienia”[Jan Paweł II, List apostolski o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia: Salvifici doloris, 11.02.1984, nr 5].
W tej perspektywie teologia wyodrębniła trzy porządki (kategorie) opisujące relacje Bóg-człowiek, które zachowując odrębność (inna faza dziejów ludzkich i Objawienia), zarazem integrują się w jednej logice wiary, którą kieruje się w życiu chrześcijanin. Są to: porządek (kategoria) stworzenia; porządek (kategoria) Odkupienia; porządek (kategoria) wieczności. Każdy z nich jest obecny w księgach biblijnych, nieproporcjonalnie w zakresie treści, w każdym pojawia się też zagadnienie cierpienia.
Zarówno otaczająca rzeczywistość, jak i tajemnica człowieka, nastręczają wciąż dużą trudność interpretacyjną. Poszczególne dziedziny nauki nie są w stanie całkowicie uzgodnić własnych stanowisk do tego stopnia, by zintegrować sposób ujęcia i też język, w którym wyraża się konkluzje. Teologiczna wizja komplikuje dialog naukowy z tego powodu, że podejmując dyskurs o Bogu, człowieku i całej rzeczywistości, posuwa się aż do tego, że nadaje mu charakter „teomorficzny”: nie tylko rozumuje z perspektywy Boga, ale wskazuje na „elementy Boskie” w człowieku i kosmosie. Antropologia teologiczna przeprowadza człowieka przez granicę doczesnego horyzontu, pobudzając umysł do postawienia jeszcze jednego kroku naprzód, tzn. transcendowania tego, co objęte zakresem czasu i przestrzeni. Można to uznać za szaleństwo albo za nową możliwość uchwycenia wszystkiego w perspektywie in excelsis, dla umysłu równie atrakcyjnej, jak inne perspektywy badawcze Gesché pyta retorycznie: „Czy istnieje zakaz odczytywania człowieka in excelsis?” – Adolphe Gesché, Człowiek, przeł. A. Kuryś, W Drodze, Poznań 2005, s. 59].
Teksty biblijne ukazują początki dziejów nieba i ziemi jako wolne od cierpienia. Także eschatologiczna wizja wieczności (nowa ziemia i nowe niebo) przedstawia radosną szczęśliwość, wolną od zagrożeń życia (śmierć), zdrowia (choroba), dobra (zło), miłości (nienawiść), prawdy (kłamstwo) itd. Pomiędzy bieguny „początku” i przyszłej „chwały” wpisało się cierpienie w ziemską doczesność jako fakt powiązany z grzechem pierworodnym i działaniem szatana, stworzenia upadłego i sprzeciwiającego się porządkowi zamierzonemu przez Boga. Duchowość chrześcijańska nie przyjmuje poglądu, że samo „istnienie jest złem, od którego trzeba się uwalniać” , głosi dobro istnienia i dobroć Stwórcy. Cierpienie zjawiło się wówczas, gdy człowiek od dobra „został odcięty lub którego sam się pozbawił” . Chrześcijańskie definiowanie cierpienia i jego interpretacja domagają się zatem odniesienia się do dobra, bez którego nie można odkryć jego prawdziwego sensu.
Teologiczne spojrzenie na cierpienie (gr. paschō, pathos; łac. passio, dolor) nie pozwala go absolutyzować. Jeśli w chrześcijańskim ujęciu sytuuje się je na skali wartości, to zawsze z odniesieniem do zasady, że „największa jest miłość” (1Kor 13, 13). Znaczy to, że chrześcijanin nie kultywuje cierpienia, nawet gdy kontempluje Ukrzyżowanego i czci Miłość Zbawiciela. Wiara Kościoła rezerwuje kult dla relacji z Osobami Boskimi, którym człowiek zawdzięcza wybawienie od zła, różnorakie łaski i dar życia wiecznego.
1. W porządku stworzenia: ewidentna „nie-wartość”
2. W porządku Odkupienia: con-solatio
3. W porządku wieczności: „już odtąd nie będzie” (Ap 21, 4)
Suffering is a universal phenomenon that it leaves distinct marks in every culture, community, and the personal experience of human beings. It leaves all people with the sense that no person or community can withstand its unyielding power. Reflection on suffering reveals its various dimensions and suggests various meanings, some of which adequate for the interpretation of a concrete experience while others are less obvious. “[As] a personal fact contained within man’s concrete and unrepeatable interior, suffering seems almost inexpressible and not transferable; [at the same time] nothing else requires as much as does suffering, in its ‘objective reality,’ to be dealt with, meditated upon, and conceived as an explicit problem; and that therefore basic questions be asked about it and the answers sought. It is evident that it is not a question here merely of giving a description of suffering. There are other criteria which go beyond the sphere of description, and which we must introduce when we wish to penetrate the world of human suffering” [John Paul II, Apostolic Letter on the Christian meaning of human suffering: Salvifici doloris, 11th Feb 1984, n.5]. Both the surrounding reality and the mystery of the human heart always present a great interpretative problem. Individual academic disciplines are not able to reach complete agreement in their respective positions to the degree that would make it possible to integrate their way of presentation and the language in which their conclusions are expressed. Theological vision complicates academic dialogue because, in undertaking discourse about God, humanity, and all of reality, it develops in a “theomorphic” character. Not only does it reason from God’s perspective, it points to “divine elements” in human beings and in the cosmos. Theological anthropology guides the human person across the threshold of the earthly horizon, inspiring the mind to make one step forward, that is, to transcend whatever is included within the limits of time and space. This may be regarded as either folly or a new possibility to grasp everything in the perspective of in excelsis, which can prove to be as attractive for the mind as much as other research perspectives [Gesché asks a rhetorical question: “Is there a prohibition of interpreting man from in excelsis perspective?” – Adolphe Gesché, Człowiek, transl. A. Kuryś, W Drodze, Poznań 2005, p. 59]. Biblical texts show the beginnings of the history of heaven and earth as free from suffering. The eschatological vision of eternity (the new earth and new heaven) also presents a joyful bliss, free from the dangers of life (death), health (disease), good (evil), love (hate), truth (falsehood), etc. Between the two poles of the “beginning” and the future “glory,” there is suffering which has come to this world from original sin and the actions of Satan, opposing all intended by God. Christian spirituality does not accept the view that “existence itself is some evil from which one should liberate himself;”[Zygmunt Zimowski, Na drodze człowieka cierpiącego. Bóg nawiedził lud swój, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013, p. 69] it proclaims the goodness of creation and the goodness of the Creator. Suffering has appeared when we were “cut off from good or deprived [ourselves] of it.” Therefore, the Christian definition of suffering and its interpretation demand its reference to good, without which it is impossible to discover its true meaning. A theological outlook on suffering (Greek paschō, pathos; Lat. passio, dolor) does not allow us to absolutize it. If in the Christian perspective it is situated on the scale of values, it is always with a reference to the principle that “the greatest is love” (1Cor 13:13). This means that the Christian does not cultivate suffering, even when contemplating the Crucified One and worshipping the Love of the Savior. The faith of the Church reserves worship for relationship with the Divine Persons, to whom we owe the salvation from evil, as well as various graces and the gift of eternal life. 1. In the order of creation: an evident “non-value” 2. In the order of Redemption: consolation (Latin con-solatio) 3. In the order of eternity: “shall be no more…” (Rev 21:4)
Suffering is a universal phenomenon that it leaves distinct marks in every culture, community, and the personal experience of human beings. It leaves all people with the sense that no person or community can withstand its unyielding power. Reflection on suffering reveals its various dimensions and suggests various meanings, some of which adequate for the interpretation of a concrete experience while others are less obvious. “[As] a personal fact contained within man’s concrete and unrepeatable interior, suffering seems almost inexpressible and not transferable; [at the same time] nothing else requires as much as does suffering, in its ‘objective reality,’ to be dealt with, meditated upon, and conceived as an explicit problem; and that therefore basic questions be asked about it and the answers sought. It is evident that it is not a question here merely of giving a description of suffering. There are other criteria which go beyond the sphere of description, and which we must introduce when we wish to penetrate the world of human suffering” [John Paul II, Apostolic Letter on the Christian meaning of human suffering: Salvifici doloris, 11th Feb 1984, n.5]. Both the surrounding reality and the mystery of the human heart always present a great interpretative problem. Individual academic disciplines are not able to reach complete agreement in their respective positions to the degree that would make it possible to integrate their way of presentation and the language in which their conclusions are expressed. Theological vision complicates academic dialogue because, in undertaking discourse about God, humanity, and all of reality, it develops in a “theomorphic” character. Not only does it reason from God’s perspective, it points to “divine elements” in human beings and in the cosmos. Theological anthropology guides the human person across the threshold of the earthly horizon, inspiring the mind to make one step forward, that is, to transcend whatever is included within the limits of time and space. This may be regarded as either folly or a new possibility to grasp everything in the perspective of in excelsis, which can prove to be as attractive for the mind as much as other research perspectives [Gesché asks a rhetorical question: “Is there a prohibition of interpreting man from in excelsis perspective?” – Adolphe Gesché, Człowiek, transl. A. Kuryś, W Drodze, Poznań 2005, p. 59]. Biblical texts show the beginnings of the history of heaven and earth as free from suffering. The eschatological vision of eternity (the new earth and new heaven) also presents a joyful bliss, free from the dangers of life (death), health (disease), good (evil), love (hate), truth (falsehood), etc. Between the two poles of the “beginning” and the future “glory,” there is suffering which has come to this world from original sin and the actions of Satan, opposing all intended by God. Christian spirituality does not accept the view that “existence itself is some evil from which one should liberate himself;”[Zygmunt Zimowski, Na drodze człowieka cierpiącego. Bóg nawiedził lud swój, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013, p. 69] it proclaims the goodness of creation and the goodness of the Creator. Suffering has appeared when we were “cut off from good or deprived [ourselves] of it.” Therefore, the Christian definition of suffering and its interpretation demand its reference to good, without which it is impossible to discover its true meaning. A theological outlook on suffering (Greek paschō, pathos; Lat. passio, dolor) does not allow us to absolutize it. If in the Christian perspective it is situated on the scale of values, it is always with a reference to the principle that “the greatest is love” (1Cor 13:13). This means that the Christian does not cultivate suffering, even when contemplating the Crucified One and worshipping the Love of the Savior. The faith of the Church reserves worship for relationship with the Divine Persons, to whom we owe the salvation from evil, as well as various graces and the gift of eternal life. 1. In the order of creation: an evident “non-value” 2. In the order of Redemption: consolation (Latin con-solatio) 3. In the order of eternity: “shall be no more…” (Rev 21:4)
Description
Keywords
cierpienie, umieranie, consolatio,, wartość, antywartość, godność
Citation
"Caritas"Zeszyt Naukowy" 2(2019): W obliczu cierpienia i umierania, s.14-34.