Artykuły naukowe (WT)

Permanent URI for this collection

Browse

Recent Submissions

Now showing 1 - 5 of 880
  • Item
    „Heri et hodie”. Chełmskie akta biskupie i konsystorskie według spisu zdawczo-odbiorczego z 1743 roku a obecny stan ich zachowania w Archiwum Archidiecezjalnym Lubelskim
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Marczewski, Jarosław Roman
    W 1743 r. kanonik Józef Ludwik Balicki sporządził spis dokumentów przekazywanych wówczas do archiwum kapituły przy katedrze w Krasnymstawie. Były to materiały pochodzące z kancelarii biskupów chełmskich oraz konsystorza chełmskiego. Spis ten został opublikowany w niniejszym artykule. Czy i w jakim zakresie wymienione w spisie materiały znajdują się obecnie w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego? Ustalenia poczynione w wyniku analizy porównawczej prowadzą do kilku wniosków ogólniejszej natury. Pozytywnym zaskoczeniem jest wysoki stopień zachowania omawianych materiałów. Spośród trzydziestu pięciu pozycji wymienionych w spisie kanonika Balickiego jedynie sześciu brakuje w dzisiejszych zasobach archiwum. Daje to powód do postawienia tezy o kompetentnym obchodzeniu się archiwariuszy z powierzonymi im materiałami i to pomimo gwałtownych przemian instytucjonalnych i niekorzystnych okoliczności dziejowych. Tylko w niewielkim stopniu księgi wykazują rozbieżność chronologiczną w stosunku do ich opisu w regestrze. Możliwe, że różnice te wynikają nie tyle z materialnych strat, co z pobieżnego oglądu i w konsekwencji omyłkowego omówienia dokonanego niegdyś przez autora regestru. Zdecydowane różnice występują natomiast w zewnętrznym wyglądzie ksiąg, a mianowicie w oprawach woluminów. In 1743 Canon Józef Ludwik Balicki drew up an inventory of the documents transferred to the Archive of the Cathedral Chapter in Krasnystaw. Those materials came from the office of the bishops of Chełm and the Consistory of Chełm. The inventory has been published in the following article. Are the materials listed in the inventory in the folds of the Archdiocesan Archives of Lublin now? And to what extent have they been preserved? The findings, done on the basis of the comparative analysis, lead to several conclusions of a more general nature. A positive surprise is the fact that most of those materials have been preserved. Of the thirty-five items listed in Canon Balicki’s inventory only six are missing in today’s records of the archive. It enables the author to propose a theory of competent handling the entrusted materials, in spite of the rapid institutional changes and the adverse circumstances in history. There are only little chronological discrepancies in the books in relation to their description in the register. It is possible that these differences arise not so much from the material losses, but from a cursory inspection and consequently wrong description of the material once done by its author. Distinct differences exist, however, in the external appearance of the books, namely the binding of the volumes.
  • Item
    Apoteoza godła heraldycznego biskupa Macieja Grzegorza Garnysza w łacińskich wierszach herbowych w rubrycelach diecezji chełmskiej
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Marczewski, Jarosław Roman; Strycharczuk, Agnieszka
    Ważną rolę w życiu pastoralnym każdej diecezji odgrywają rubrycele. W Polsce druki te znane są od XVI w. Zawierają one kalendarz liturgiczny uwzględniający lokalne obchody, dyrektywy duszpasterskie oraz listę instytucji i duchowieństwa pracującego w diecezji. Rubrycele wydawane są mocą władzy biskupa. We wcześniejszych wiekach stało się to okazją do drukowania na pierwszej stronie jego herbu rodowego oraz odpowiedniego łacińskiego utworu poetyckiego. Z okresu rządów biskupa chełmskiego Macieja Grzegorza Garnysza (†1790) zachowały się 4 rubrycele eksponujące herb rodu Garnyszów – Poraj. Autorzy zamieszczonych tam wierszy nie są znani. Wiersze te mają formę epigramatów. W zakresie kompozycji są to krótkie utwory liryczne ujęte w cztero- i sześciowersowe strofy, pisane dystychem elegijnym. W niniejszym artykule zostały one przedrukowane i przetłumaczone na język polski. Ich analiza i tłumaczenie jest zjawiskiem zupełnie nowym, gdyż dotychczas nie pojawiły się na gruncie polskim prace o charakterze przekładu czy naukowego opracowania wierszy zamieszczonych w rubrycelach. Directories play an important role in pastoral life of every diocsse. In Poland, the first known prints of this type come from the sixteenth century. They include liturgical calendar with the local celebrations, pastoral directives, a list of institutions and clergy working in the diocese. Directories are issued by the authority of the bishop. In the past, publishing them provided the opportunity to print bishop’s family crest and an appropriate Latin poem on the first page. From the period of the rule of the Bishop of Chełm Maciej Grzegorz Garnysz († 1790) there remained 4 directories exposing the Garnysz family crest - Poraj. The authors of the poems included in the above-mentioned prints are unknown. These poems are in the form of epigrams. In terms of the composition, they are short lyric poems with four- and six-line stanzas, written in elegiac couplet. In this article, they were reprinted and translated into Polish. Their analysis and translation are completely new phenomena, as in Poland there are no other works presenting translation or a study of the poems included in directories.
  • Item
    La elaboración y la estructura del Catecismo Romano
    (Wydawnictwo KUL, 2016) Ziarek, Andrzej
    Artykuł przybliża mało znaną historię powstania i strukturę pierwszego oficjalnego katechizmu Kościoła Katolickiego, tak zwanego Katechizmu Rzymskiego. Prace nad nowym katechizmem rozpoczęto na Soborze Trydenckim, 5 kwietnia 1546 roku, a ukończono już po jego zamknięciu, 23 września 1566 roku. W związku z pojawieniem się protestantyzmu, najwięcej dyskusji wzbudzał sam charakter dzieła, a także jego zastosowanie. Część teologów i przedstawicieli władzy świeckiej optowała za stworzeniem katechizmu typowo polemicznego, jednak większość była zwolennikami pozytywnej wykładni doktryny katolickiej. W artykule, oprócz historii powstania tekstu, analizie poddano również wewnętrzną strukturę dzieła. Podczas gdy większość katechizmów katolickich była napisana według schematu: wyznanie wiary – modlitwa – dekalog – sakramenty, Katechizm Rzymski prezentował nowy porządek: wyznanie wiary – sakramenty – dekalog – modlitwa. The article presents a little-known story of the origin and structure of the fi rst official catechism of the Catholic Church, the Roman Catechism. Although the idea of creating a single, universal catechism for the whole Church already existed in the 15th century, its implementation began only after Luther’s breach with the Roman Catholic Church and the division of Christianity. Work on the new catechism began at the Council of Trent on 5 April 1546 and was completed after its closure, 23 September 1566. In the meantime, the project underwent many changes. Due to the emergence of Protestantism, the very nature of the work as well as its application were strongly disputed. Some theologians and representatives of the secular authority opted for the creation of a polemical catechism, but the majority supported a positive interpretation of the Catholic doctrine. In addition to the history of the text, the article focused on the internal structure of the work. From the patristic times onwards, religious education revolved around four basic elements: the profession of faith, the Ten Commandments, the sacraments and prayer. Over time these elements became part of all catechisms, including the Roman Catechism. However, they did not always follow the same pattern. While most of the Catholic catechisms were written in accordance with the following pattern: the profession of faith – prayer – the Ten Commandments – the sacraments, the Roman Catechism presented a new order: the profession of faith – the sacraments – the Ten Commandments – prayer. According to the research conducted in the article, this pattern was probably used deliberately, because it was more suitable for the Catholic doctrine of justifi cation.