Miejsce pamięci jako przestrzeń zaangażowania. Uwagi o koncepcji ideowo-artystycznej Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze
Loading...
Date
2021-05
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów
Abstract
Artykuł dotyczy realizacji nowej koncepcji ideowo-artystycznej Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, wyłonionej na podstawie konkursie z 2013 roku. Analizując zwycięski projekt obejmujący oprócz opracowania przestrzennego terenów poobozowych także budowę obiektu muzealnego (etap już zrealizowany, budynek udostępniono w 2020 roku), autorka proponuje pojęcie „przestrzeni zaangażowania”, jako najlepiej charakteryzujące miejsca pamięci powstające na terenach dawnych nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady ludności pochodzenia żydowskiego. Jako punkt wyjścia przywołane zostają przykłady sposobów upamiętniania takich miejsc, począwszy od pierwszych pomników z lat 40. XX wieku poprzez niezwykle istotny w procesie redefinicji pomnika konkurs na Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu w Birkenau z 1957 roku. Nagrodzony, choć nieskierowany do realizacji wobec protestów byłych więźniów Auschwitz, projekt Pomnika-Drogi Oskara Hansena i zespołu stał się odtąd punktem odniesienia, wobec którego powstawały kolejne koncepcje. W relacji do pojęcia kontr-pomnika (counter-monument) Jamesa E. Younga zostaje także wspomniane założenie memorialne na terenie byłego obozu zagłady w Bełżcu z 2004. Głównym przedmiotem analiz jest jednak refleksja nad środkami, dzięki którym aktualnie organizowane architektoniczno-przestrzennie Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze – w tym stała ekspozycja w nowo wybudowanym obiekcie muzealnym – staje się przestrzenią zaangażowania dla współczesnych odbiorców na różnych poziomach percepcji, ich wielozmysłowej aktywności nieodzownej w procesie pamiętania.
The implementation of the new ideological and artistic concept of the Museum and Memorial in Sobibór on the site of the former Nazi German death camp selected in the 2013 competition is discussed. The winning design is analysed; apart from the arranging of the area of the former camp, it also envisaged raising of a museum, the latter stage already completed with the building opened to the public in 2020. The concept of ‘space of engagement’ is proposed by the Author as best characterising a memorial site created on the premises of the former Nazi concentration camps and death camps for the people of Jewish descent. As a departure point, earlier examples of commemorating similar sites are recalled, beginning with the early monuments from the 1940s, through the 1957 competition for the International Monument to the Victims of the Auschwitz-Birkenau Camp, the latter of major impact on the process of the redefinition of monuments. The then awarded design of the The Road Monument by Oskar Hansen and his team, however unimplemented owing to the protest of former Auschwitz prisoners, became from that time onwards a benchmark for subsequent concepts. Also the mentioned memorial design on the area of the former Bełżec extermination camp from 2004 is related to James E. Young’s concept of a counter-monument. The main subject of the paper’s analysis is, however, the reflection on means thanks to which the currently mounted Museum and Memorial in Sobibór, including the permanent display at the newly-raised Museum, become ‘space of engagement’ for contemporary public on different perception levels of their multi-sensual activity essential in the process of remembrance.
The implementation of the new ideological and artistic concept of the Museum and Memorial in Sobibór on the site of the former Nazi German death camp selected in the 2013 competition is discussed. The winning design is analysed; apart from the arranging of the area of the former camp, it also envisaged raising of a museum, the latter stage already completed with the building opened to the public in 2020. The concept of ‘space of engagement’ is proposed by the Author as best characterising a memorial site created on the premises of the former Nazi concentration camps and death camps for the people of Jewish descent. As a departure point, earlier examples of commemorating similar sites are recalled, beginning with the early monuments from the 1940s, through the 1957 competition for the International Monument to the Victims of the Auschwitz-Birkenau Camp, the latter of major impact on the process of the redefinition of monuments. The then awarded design of the The Road Monument by Oskar Hansen and his team, however unimplemented owing to the protest of former Auschwitz prisoners, became from that time onwards a benchmark for subsequent concepts. Also the mentioned memorial design on the area of the former Bełżec extermination camp from 2004 is related to James E. Young’s concept of a counter-monument. The main subject of the paper’s analysis is, however, the reflection on means thanks to which the currently mounted Museum and Memorial in Sobibór, including the permanent display at the newly-raised Museum, become ‘space of engagement’ for contemporary public on different perception levels of their multi-sensual activity essential in the process of remembrance.
Description
Keywords
Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze, Museum and Memorial in Sobibór, „przestrzeń zaangażowania”, 'space of engagement', pomnik, monument, kontr-pomnik (counter-monument), counter-monument
Citation
„Muzealnictwo”, vol. 62 (2021), s. 73-83