The Exsultet chant in the sixteenth-century Missale Paulinorum
No Thumbnail Available
Date
2015
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Towarzystwo Naukowe KUL
Abstract
The aim of the present study is to characterise the Easter chant Exsultet from the Jagiellon Missal from the Jasna Góra archive contained and to compare it with the Roman version, as well as to point to certain links with the mutation of this work in Jan Haller’s printed Missale Gnesnense from 1506, mainly on account of the similar dates of the two books. The Pauline missal transmits a textual-melodic version of the Exsultet chant (fos. 116r–119r) that in its melodic layer clearly differs from the Norman version adopted in the thirteenth century, thanks to the Franciscans, by Rome and after the Council of Trent, in 1570, incorporated into the official edition of the missal. Comparing the textual layer of the proclamation under discussion with the version printed in the post-Trent missal, one can point to certain differences, generally of a minor character, in relation to the missal of Pius V. In light of the information gleaned from musical analysis concerning the version of the Exsultet chant in the Missale Paulinorum, it should be stated that this is not a faithful copy of either the Norman melody widespread in Europe or of the Gniezno melody. Its melody is full of modifications of various types in relation to the selected comparative sources, for the most part reflecting favourably on the originality of the Pauline source. We have observed in it, for example, certain features shared with the Roman version or different to it, differing from the Gniezno version but close to the Roman, or else displaying a surprising similarity with the Gniezno version but differing from the Roman, a salient example being the initial leap of a fourth. It cannot be excluded that the Pauline and Gniezno versions made use of a common melodic model (from Cracow, for example), whilst the authors of each imparted to their notation an individual colouring. This kind of variability to the melody attests on one hand the considerable migration of this chant and on the other the growing differences between melodic versions towards the end of the Middle Ages.
Śpiew Exsultet zamieszczony w Missale Paulinorum nie jest wierną kopią ani melodii normandzkiej rozpowszechnionej w Europie, ani gnieźnieńskiej. Jego melodia pełna jest różnego typu przeobrażeń w stosunku do wybranych źródeł porównawczych, co w dużym stopniu wpływa korzystnie na oryginalność przekazu paulińskiego. Zaobserwowano w nim pewne cechy wspólne z wersją rzymską, bądź w stosunku do niej odmienne albo różniące je od gnieźnieńskiej a bliskie rzymskiej lub też wykazujące duże podobieństwo z wersją gnieźnieńską, a z kolei odmienne od rzymskiej. Niewykluczone, że wersja paulińska i gnieźnieńska korzystały ze wspólnego wzorca melodycznego (na przykład krakowskiego), natomiast autorzy każdej z nich nadali im indywidualny koloryt. Tego rodzaju wariabilność melodii świadczy z jednej strony o dużej migracji tego śpiewu, a z drugiej o nasilających się różnicach pomiędzy wersjami melodycznymi u schyłku średniowiecza. Można by to skomentować także jako swego rodzaju dążność do przełamywania uniwersalizmu tego śpiewu albo też chęć nadawania mu lokalnego kolorytu. Przebadany wariant pauliński orędzia wielkanocnego, zdradzający wysoki kunszt artystyczny, jest tego potwierdzeniem.
Śpiew Exsultet zamieszczony w Missale Paulinorum nie jest wierną kopią ani melodii normandzkiej rozpowszechnionej w Europie, ani gnieźnieńskiej. Jego melodia pełna jest różnego typu przeobrażeń w stosunku do wybranych źródeł porównawczych, co w dużym stopniu wpływa korzystnie na oryginalność przekazu paulińskiego. Zaobserwowano w nim pewne cechy wspólne z wersją rzymską, bądź w stosunku do niej odmienne albo różniące je od gnieźnieńskiej a bliskie rzymskiej lub też wykazujące duże podobieństwo z wersją gnieźnieńską, a z kolei odmienne od rzymskiej. Niewykluczone, że wersja paulińska i gnieźnieńska korzystały ze wspólnego wzorca melodycznego (na przykład krakowskiego), natomiast autorzy każdej z nich nadali im indywidualny koloryt. Tego rodzaju wariabilność melodii świadczy z jednej strony o dużej migracji tego śpiewu, a z drugiej o nasilających się różnicach pomiędzy wersjami melodycznymi u schyłku średniowiecza. Można by to skomentować także jako swego rodzaju dążność do przełamywania uniwersalizmu tego śpiewu albo też chęć nadawania mu lokalnego kolorytu. Przebadany wariant pauliński orędzia wielkanocnego, zdradzający wysoki kunszt artystyczny, jest tego potwierdzeniem.
Description
Keywords
Exsultet, Missale Paulinorum, prefacja, recytatyw liturgiczny, formuły inicjalne, kadencja, Missal from Jasna Góra, preface, reciting notes, initial formulas, cadential formulas, formuły kadencyjne
Citation
„Roczniki Teologiczne” 2015, LXII, z. 13, „Muzykologia”, s. 177-195