Budowanie tożsamości narodowej przez negację – problem cerkwi w okresie II Rzeczypospolitej

Loading...
Thumbnail Image
Date
2016
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Abstract
Po zakończeniu Wielkiej Wojny Polska odzyskała długo oczekiwaną niepodległość. Dla nowo odrodzonego państwa kwestią kluczową stała się materialna i duchowa odbudowa poczucia tożsamości narodowej jego obywateli. Tożsamość narodowa może opierać się zarówno na pozytywnych, jak i negatywnych postawach. Niniejszy artykuł dotyka jednego z aspektów polityki II RP wobec budowania polskiej tożsamości, opartej na negacji "Innego" - posługując się terminem Emmanuela Lévinasa - koncentrując się na losach cerkwi prawosławnych w okresie międzywojennym. Sytuacja Kościoła prawosławnego w II RP była dość trudna. Brak regulacji prawnych sprzyjał masowym akcjom rewindykacyjnym, które skutkowały zniszczeniem, a w najlepszym wypadku konwersją dawnych cerkwi na kościoły katolickie. W Polsce centralnej w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości dominowały spontaniczne reakcje społeczeństwa na religijne symbole carskiej rusyfikacji, jakimi bez wątpienia były cerkwie. O ile "odmoskwianie" większych polskich miast było "emocjonalnie" usprawiedliwione, o tyle ostatnia faza akcji rewindykacyjnej spowodowała wzrost antypolskich nastrojów wśród społeczności Ukraińców i Białorusinów (w większości prawosławnych). W konsekwencji była to polityka krótkowzroczna. Negacja tożsamości ‘Innego’ w imię umacniania własnej identyfikacji narodowej utworzyła słaby fundament, który rozpadł się wraz z wybuchem II wojny światowej.
After the end of World War I, Poland regained its long-awaited independence. For the politics of the newly reborn state, question of material and spiritual reconstruction of the state and rebuilding the sense of national identity among its inhabitants became a priority. National identity may be based on positive as well as on negative social attitudes. This paper examines one aspect of the policy of building Polish identity, implemented by authorities in the Second Polish Republic, as well as results of founding it on the negation of the “Other” – using Emmanuel Lévinas’ term – by focusing on the Orthodox Church and fate of the Orthodox churches in Poland in the interwar period. Situation of the Orthodox Church in the Second Polish Republic was very difficult. Absence of legal regulations was conducive to mass recovery actions, leading to demolition, or at best, conversion of the former Orthodox temples into Catholic churches. In central regions of Poland, first years after regaining independence were dominated by spontaneous reactions of the society towards religious symbols of the bygone tsarist Russification – which undoubtedly Orthodox churches were. While the ‘re-Moscow-ing’ [odmoskwianie] of the major Polish cities was ‘emotionally’ justified, the last phase of the reclamation actions increased the anti-Polish attitudes among the Ukrainian and Belarusian (mostly Orthodox) communities. In consequence it was a shortsighted policy. Negation of the “Other’s” identity in the name of reinforcing national single-ethnic self-identity provided weak foundations for the state, that collapsed with the outbreak of World War II.
Description
Keywords
tożsamość narodowa, national identity, cerkwie w II Rzeczpospolitej, Orthodox Churches in the Second Polish Republic, akcja rewindykacji cerkwi w II Rzeczpospolitej, The Revindication of Orthodox Churches in the Second Polish Republic
Citation
Odbudowy i modernizacje miast historycznych w Europie pierwszej połowy dwudziestego wieku. Naród, polityka, społeczeństwo, red. Iwona Barańska, Makary Górzyński, Kalisz 2016, s. 189-205
ISBN
978-83-62689-48-4