Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2015, Tom 58, Nr 1
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Now showing 1 - 5 of 8
- ItemThe secular state and religion’s contribution to a good society(Wydawnictwo KUL, 2015) Possenti, VittorioThe article analyzes the relationship between man and God. Religion is a primary level of the human life, and involves individuals, human groups and communities. Therefore it has a deep social impact. Present situation invites to face the always resurgent theologico-political problem, which includes the nexus between religion and politics, the role of religion in society, and basically the question whether from God’s will derive instructions for a good society. Many modern thinkers, from Machiavelli to Hobbes and Marx eliminates the religion, so the life of individual and society, seeing it as a threat to the good of society. But like any permanent problem, the theologico-political issue is present in the past and present century; it is still active and in fact emerges strongly in recent and less recent thought (J. Habermas, J. Maritain, J. Ratzinger, J. Rawls, Ch. Taylor), which rediscover the presence and role of religion in society. Autor artykułu analizuje relację, jaka zachodzi pomiędzy człowiekiem a Bogiem i religią w odniesieniu do życia ludzkiego, tak na płaszczyźnie życia indywidualnego, jak i zbiorowego. Zwraca uwagę na głęboki wpływ religii na życie społeczne. Cel, jaki sobie stawia, to ukazać wkład religii w dobro społeczeństwa. Religia, którą analizuje pod tym aspektem, jest religią chrześcijańską. Autor rozważa rolę religii w zachodnich społecznościach, które charakteryzują się demokratycznymi i świeckimi rządami oraz silnym trendami sekularyzacyjnymi. Autor zwraca uwagę, że wielu nowożytnych myślicieli, a także i współczesnych, począwszy do Machiavellego do Hobbes’a i Marksa i ich kontynuatorów, programowo ruguje religię, tak z życia indywidualnego, jak i społecznego, widząc w niej zagrożenie dla dobra społeczeństwa. Z tej racji autor chce pokazać nieprawdziwość tych ujęć i przywołać argumenty nie tylko historyczne, ale i merytoryczne na rzecz wielkiego wkładu religii chrześcijańskiej do budowania dobra ludzkich społeczności, przywołując dyskusję, jaką na ten temat prowadzili m.in.: J. Habermas, J. Maritain, J. Ratzinger, J. Rawls, Ch. Taylor, a także C. Schmitt i inni, w której wskazuje się na ścisłe powiązanie religii z jakością życia społeczności ludzkich.
- ItemVis cogitativa jako podmiotowa racja poznania istnienia jednostkowych rzeczy(Wydawnictwo KUL, 2015) Sulenta, PaulinaProwadzone w artykule analizy wpisują się w badania nad problematyką zdolności człowieka do poznania tego, co jednostkowe i konkretne. Celem rozważań jest przedstawienie podmiotowego uzasadnienia możliwości ujęcia istnienia jednostkowej rzeczy, które sprowadza się do wskazania w człowieku odpowiedniej władzy-podmiotu. Na gruncie metafizyki klasycznej za rację tę zwykło się uważać rozum szczegółowy, zwany także władzą kogitatywną (vis cogitativa). Autorka prezentuje interpretację władzy kogitatywnej, jakiej na podstawie wypowiedzi św. Tomasza z Akwinu dokonał M.A. Krąpiec w pracy Realizm ludzkiego poznania. W pierwszej części uwaga koncentruje się na dwóch porządkach poznania złożonego z istoty i istnienia bytu. Mimo pozornej dwutorowości procesu poznania, obserwuje się ścisłą współpracę w działaniu władz zmysłowych i intelektualnych, która skutkuje całościowym ujęciem istniejącego indywiduum. W drugiej części scharakteryzowano, czym jest i w jaki sposób działa vis cogitativa, porównując ją z władzą instynktu u zwierząt (vis aestimativa). W funkcjonowaniu zmysłów zwierzęcych i ludzkich nie ma różnicy pod względem przemiany, jaka zachodzi w organie i władzy pod wpływem działania zewnętrznych bodźców. Różnica dotyczy natomiast przedstawienia rzeczy, które kształtuje się w tych podmiotach. Specyfika funkcji rozumu szczegółowego wyraża się przede wszystkim w syntezie elementów poznania zmysłowego i intelektualnego, dzięki której możliwe staje się odczytanie istniejącego indywiduum jako realizacji pewnej ogólnej natury, czyli istniejącego w sobie podmiotu. Tym samym władza kogitatywna, będąca miejscem wydawania sądów egzystencjalnych o rzeczach materialnych, przedstawia się jako główny czynnik fundujący od strony podmiotu realizm poznawczy. The analyses made in the article belong to research on the problematic of man’s ability to acquire knowledge about what is individual and concrete. The purpose of these reflections is to present the subjective justification for the possibility of the apprehension of the individual thing; this is reduced to the indication of an appropriate faculty and subject in man. In classical metaphysics the particular reason, which is also called the cogitative faculty or power (vis cogitativa), is usually regarded as this reason. The author presents the interpretation of the cogitative faculty that M.A. Krąpiec made in the work Realizm ludzkiego poznania [The realism of human knowledge]. In the first she concentrates on the two orders of knowledge composed of the essence and existence of being. Despite the appearance that the process of knowledge moves on two different tracks, one observes close cooperation in the action of the sensory and intellectual powers; this cooperation results in a holistic perspective of an existing individual. In the second part, the author describes what the vis cogitativa is and how it acts, and compares it with the faculty of instincts in animals (vis aestimativa). In the functioning of the human and the animal senses there is no difference with regard to the change that occurs in the organ and faculty under the influence of external stimuli. However, there is a difference in the representation of the thing that takes shape in those subjects. The specific character of the function of the particular reason is expressed primarily in the synthesis of the elements of sensory and intellectual knowledge; by that synthesis it becomes possible to read and interpret the existing individual as a realization of a certain general nature, that is, as a subject that exists in itself. Thereby also the cogitative faculty, which is the place where existential judgements concerning material things are made, is presented as the main factor that provides a foundation from the side of the subject for cognitive realism.
- ItemNatura miarą sensu kultury(Wydawnictwo KUL, 2015) Duma, TomaszW artykule autor porusza problem korelacji kultury i natury, warunkujący uzasadnienie racjonalności pierwszej z wymienionych dziedzin. W punkcie pierwszym przeprowadza analizę stanowiska naturalistycznego, w świetle którego kultura redukowana jest do świata natury, zaś fenomeny niedające się wyrazić w języku naukowym stanowią tylko pewnego rodzaju „nadwyżkę pojęciową”. Następnie omawia sytuację odwrotną, kiedy interpretacja natury traktowana jest wyłącznie jako twór kulturowy, natomiast jedynym czynnikiem decydującym zarówno o naturze, jak i kulturze są „praktyki społeczne”. Konsekwencją wspomnianych stanowisk jest całkowita relatywizacja kultury. W drugiej części przedstawia realistyczne wyjaśnienie związków między kulturą i naturą, wypracowane na gruncie filozofii Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu przez polskiego filozofa, M.A. Krąpca, który odwołując się do metafizycznego rozumienia natury bytu, jako zasady istotnie determinującej od wewnątrz byt do właściwego mu działania, sformułował filozoficzną koncepcję kultury, zgodnie z którą cała kultura jest racjonalna i sensowna, ponieważ jest eksterioryzacją ludzkiego poznania. In this article the author discusses the problem of correlation between culture and nature as a condition in the justification of rationality of the former domain. The first section presents the analyses of a naturalistic position, according to which culture is reduced to the natural world, meanwhile the phenomena that could not be expressed in the language of science are only a kind of “conceptual surplus.” Afterwards the author focuses on the opposite situation, according to which the world of nature is treated nothing but as a product of culture, while the only factor determining both nature and culture is “social practices.” The consequence of these positions is the total relativization of culture. In the second part, the author provides a realistic explanation of the relationship between culture and nature, developed on the basis of the philosophy of Aristotle and St. Thomas Aquinas by a Polish philosopher Mieczysław A. Krąpiec, who referring to the metaphysical understanding of the nature of being as a principle basically determining the being to its proper action from within, has formulated the philosophical conception of culture, according to which the whole culture is rational and meaningful as exteriorizing human cognition.
- ItemMilan Machovec – marksistowski „prorok” humanistycznego dialogu?(Wydawnictwo KUL, 2015) Puzia, RobertArtykuł prezentuje zagadnienie rozumienia pojęcia dialogu marksistowsko-chrześcijańskiego w myśli czeskiego filozofa nurtu marksistowskiego Milana Machoveca. Autor artykułu stawia zapytanie o możliwość takiego dialogu i poprzez zwrócenie uwagi na trzy aspekty próbuje dać na nie odpowiedź. W artykule zaprezentowano najpierw najważniejsze etapy z biografii Machoveca, następnie dokonano analizy rozumienia zagadnienia Boga i zagadnienia dialogu w myśli czeskiego filozofa. Pozwoliło to zarysować kontekst, wobec którego jest możliwa próba odpowiedzi na pytanie o możliwość dialogu marksistowsko-chrześcijańskiego. The article presents the problem of understanding of the concept of the Marxist – Christian dialogue in the thought of the Czech Marxist philosopher Milan Machovec. The author of the article poses the question about the possibility of such dialogue and by taking notice to the tree aspects, he tries to give the answer to this question. The article presents first the most important stages in the biography of Machovec, then analyzes understanding of the issue of God and of the issue of dialogue in the thought of the Czech philosopher. This made it possible to outline the context, in which it is possible to answer the question about the possibility of the Marxist – Christian dialogue.
- ItemHipoteza ostatecznej decyzji. Filozoficzne ujęcie koncepcji śmierci Ladislausa Borosa(Wydawnictwo KUL, 2015) Juszkiewicz, WojciechL. Boros, rozważając zagadnienie śmierci, przedstawia hipotezę ostatecznej decyzji. Według niego w śmierci otwiera się możliwość pierwszego w pełni osobowego aktu człowieka, tym samym jest ona bytowo uprzywilejowanym miejscem świadomego stawania się, wolności, spotkania z Absolutem i podjęcia decyzji o swoim wiecznym losie. Swoje założenie rozpatruje w perspektywie filozoficznej i teologicznej. W naszych rozważaniach skupimy się na filozoficznym ujęciu tego problemu. Moment śmierci jest bezczasowym przełomem, ale jego bezczasowość warunkuje istniejące w czasie przejście. Gdyby przełom nie był bezczasowy, wtedy te dwa momenty – przedtem i potem – nie mogłyby zachodzić na siebie i tworzyć w ten sposób całościowej i właśnie dlatego istniejącej w czasie sytuacji. Dusza ludzka ma wtedy do dyspozycji jakiś „moment czasowy”, wystarczający na urzeczywistnienie w jednym akcie całego swojego bytu. Chociaż w śmierci dany jest tylko jeden akt w pełni osobowej aktywności bytu, to pełnię tego aktu możemy jedynie uchwycić, opisując go jako zbitkę wielu aktów duchowych. Śmierć z istoty swej jest więc obecna w strukturze życia ludzkiego i dlatego możemy dostrzec ją w bycie ludzkim za pomocą metody transcendentalnej, która wychodząc od konkretnych doświadczeń, sprowadza je do tkwiących u ich podstaw momentów apriorycznych. Punktem wyjścia dla Borosa jest podstawowy akt filozofowania – zdziwienie. Wymiaru śmierci Boros doszukuje się w wewnętrznej strukturze życia ludzkiego. Ową strukturę możemy uchwycić tam, gdzie odsłania się rozdwojenie naszej egzystencji. Dlatego Boros odwołuje się do refleksji tych filozofów, którzy najgłębiej doświadczyli dwoistości naszej egzystencji. Analiza poglądów Blondela (analiza chcenia), Marechala (analiza poznania), Bergsona (analiza postrzegania i pamięci), Marcela (analiza miłości), pozwoli stwierdzić, że śmierć odgrywa decydującą rolę w rozwoju człowieka. Boros twórczo rozwija ich wyniki i wysuwa istotne konsekwencje. Człowiek prawdziwie powstaje dopiero w momencie śmierci. Dusza otrzymuje w śmierci pełnię, do której zdążała w swoich aktach, a jednocześnie wrasta w podstawę świata. Te dwa wydarzenia według Borosa są ze sobą powiązane. Nie można bowiem myśleć o całościowym samostawaniu się duszy bez jej wejścia w świat. Dusza i świat przedstawiają się do siebie jak formalna i materialna strona tego samego procesu. Considering the question of death, Ladislaus Boros presents a hypothesis of final decision. According to him, death opens up a possibility of the first fully personal human act. Therefore death is the existentially privileged place of conscious development, freedom, meeting with Absolute, and making a decision about eternal destiny. Boros examines his assumption from philosophical and theological perspectives. The article focuses on his philosophical approach to the problem. The moment of death is a timeless turn, but its timelessness is a condition of the transition which exists in time. If the turn was not timeless, the two moments – of before and of after – could not overlap each other and create a situation which is comprehensive and exists in time. The starting point for Boros is the basic act of philosophy – surprise. Boros looks for the dimension of death in the internal structure of human life. That structure can be grasped where the split of our existence is revealed. That is why Boros refers to the reflection of those philosophers who most deeply experienced the duality of our existence. Analyzing views of Blondel (the analysis of volition), Marechal (the analysis of cognition), Bergson (the analysis of perception and memory), Marcel (the analysis of love), allows to state that death plays a crucial role in human development. Boros creatively develops their achievemnts and leads to significant consequences. According to Boros, man truly comes into existence only at the moment of his death.