Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2018, T. 109
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2018, T. 109 by browse.metadata.type "info:eu-repo/semantics/article"
Now showing 1 - 18 of 18
Results Per Page
Sort Options
- ItemAntoni Gąsiorowski – drukarz i wydawca z Johannisburga w Prusach Wschodnich(Wydawnictwo KUL, 2018) Warda, ElwiraW XIX wieku w Europie nastąpił gwałtowny rozwój piśmiennictwa. Książki i czasopisma stały się bardziej dostępne i docierały nie tylko do wyższych sfer społeczeństwa, lecz także do ludności mniej zamożnej. Zaczęły powstawać nowe drukarnie, również na terenie Prus, np. w Poznaniu oficyna wydawnicza Walentego Stefańskiego czy w Toruniu drukarnia Ernsta Lambecka. W oficynach tych sztuki drukowania i drzeworytnictwa uczył się Antoni Gąsiorowski. Własną drukarnię założył w Brodnicy w roku 1847, ale już w 1848 roku przeniósł ją na Mazury do Szczytna (Ortelsburg), a rok później do Pisza (Johannisburg). W Szczytnie zaczął drukować dwujęzyczny tygodnik "Kurek Mazurski – Der Masurische Hahn", którego wydawanie kontynuował w Johannisburgu. Oficyna Gąsiorowskiego była jedną z bardziej prężnych drukarni w Prusach Wschodnich, w której powstawało wiele czasopism. Jednak większość z nich kończyła swój żywot na numerze okazowym, np. "Ewangelicki Tygodnik Gminny" czy "Gospodarz Mazurski". Oprócz tygodników Antoni Gąsiorowski wydawał również książki w języku polskim i niemieckim, głównie o tematyce religijnej, podręczniki szkolne oraz kalendarze. W latach 60. XIX wieku spod pras jego drukarni wyszły również pisma tłoczone czcionkami cyrylickimi przeznaczone dla staroobrzędowców. Oficyna Gąsiorowskiego działała w Johannisburgu do roku 1866. Jednak już od roku 1862 większość wydawnictw – włącznie z kalendarzem – zaczęła przejmować od Gąsiorowskiego księgarnia i drukarnia Ernsta Lambecka w Toruniu. Ostatnim z druków polskich – wydanych przez Antoniego Gąsiorowskiego w roku 1865 – była książka B. Schmolkego Bogu poświęcony klejnot złoty dla ludzi Boga Ojca i Ducha Świętego chwalących. In the 19th century, writing underwent a rapid development. Books and magazines were widely available, not only among high society but also among the people who were less wealthy. New printing houses were established, also in Prussia, such as Walenty Stefański’s printing house in Poznań and Ernst Lambeck’s printing house in Toruń. Antoni Gąsiorowski learnt the art of printing and making woodcuts in the above-mentioned places. He set up his own printing house in Brodnica in 1847, but he transferred it to Masuria to Szczytno (Ortelsburg) in 1848, and a year later to Pisz (Johannisburg). In Szczytno he started printing the bilingual weekly "Kurek Mazurski – Der Masurische Hahn", which he continued to publish in Johannisburg. Gąsiorowski’s printing house was one of the most active printing houses in East Prussia, in which a number of magazines were published. However, most of them were discontinued after releasing the first issue, for instance, "Ewangelicki Tygodnik Gminny" or "Gospodarz Mazurski". Apart from weeklies, Antoni Gąsiorowski published Polish and German books, particularly religious ones, course books and calendars. In the 1860s, his printing press also released the texts written in Cyrillic intended for the Old Believers. Gąsiorowski’s printing house operated in Johannisburg until 1866. Nevertheless, from 1862 onwards, most publications – including the calendar – were taken over by the library and printing house of Ernst Lambeck in Toruń. The last Polish print published by Antoni Gąsiorowski was the book by B. Schmolke The Gold Jewel Dedicated to God Intended for People Worshipping God the Father and the Holy Spirit. It was released in 1865.
- ItemBiblioteka kolegium jezuitów w Lublinie i jej losy(Wydawnictwo KUL, 2018) Dymmel, Anna; Dymmel, PiotrBiblioteka kolegium jezuitów w Lublinie powstała w 1584 r. Sukcesywnie powiększana darami, zakupami, twórczością jezuitów i produkcją własnej drukarni liczyła w chwili kasaty zakonu 5.000-7.000 dzieł. Należała do grupy największych bibliotek jezuickich w Polsce. Znajdowały się w niej dzieła teologiczne, filozoficzne, historyczne, matematyczne, ponadto polityczne, prawne, do nauki szkolnej, medyczne, traktaty polemiczne, zbiory kazań i mów. W kolegium lubelskim działały różne rodzaje bibliotek. Najważniejszą, dostępną dla braci zakonnych, była biblioteka domowa, zwana też wspólną. Oprócz niej istniały biblioteki i księgozbiory związane z pełnieniem urzędów i funkcji, zwane specjalnymi lub specjalistycznymi. Można stwierdzić, ze w Lublinie było co najmniej 12 bibliotek specjalnych. Do połowy XVIII w. biblioteka jezuitów lubelskich specjalnie się nie wyróżniała spośród innych domów zakonnych, dopiero w połowie tego stulecia została odnowiona i ozdobiona sala biblioteki wspólnej. Dzięki temu nabrała ozdobnego charakteru, wzbudzając tym podziw oglądających. Uporządkowano też zapewne księgozbiór w ramach działów przedmiotowych. Niestety nie zachowały się dawne katalogi, o istnieniu których wiadomo z not własnościowych. Po kasacie zakonu jezuitów lubelska biblioteka nie wzbudzała większego zainteresowania, chociaż decyzją KEN powinna zasilić księgozbiory szkolne. Powolnej degradacji ulegał budynek biblioteki, księgozbiór, jako mało przydatny pozostawał w nieładzie. Jednak część zbiorów (prawdopodobnie ok. 500 książek) znalazło się w bibliotece szkoły powstałej w miejsce kolegium jezuickiego i dzieliło losy szkolnego księgozbioru. W 1919 r. księgozbiór po gimnazjum lubelskim przekazany został do biblioteki im. Hieronima Łopacińskiego, chociaż faktycznie trafił tam dopiero po II wojnie światowej. Obecnie według katalogu w zbiorach specjalnych Biblioteki Wojewódzkiej znajdują się 94 druki pochodzące z biblioteki pojezuickiej. Znaczna część zbiorów, bo ok. 3000 tomów została złożona w katedrze i w chwili przeniesienia Bobolanum do Lublina w okresie międzywojennym została włączona do jej biblioteki. The Library of the Jesuit College in Lublin was established in 1584. The collection successively increased thanks to gifts, purchases, Jesuit works and publications from its own printing house. At the time of the dissolution of the order, it included 5.000-7.000 works. It was one of the largest Jesuit libraries in Poland. It contained theological, philosophical, historical, mathematical, political, legal and medical works; school textbooks; polemical treatises; collections of sermons and talks. There were various types of libraries in the college of Lublin. The most important one, available to monks, was a home library (also called a common library). In addition, there were libraries and book collections related to different offices and functions; they were called special or specialized. There were at least 12 special libraries in Lublin. At first, the Library of the Lublin Jesuits was not particularly distinguished from other religious houses. However, in the middle of the 18th century, the common library hall was renovated and decorated. Thanks to this, it acquired a decorative character, arousing the admiration of visitors. The book collection was probably also arranged in subject sections. Unfortunately, the old catalogues have not survived, and we know about their existence from bookplates. After the dissolution of the Jesuits, the Library of Lublin did not attract much interest, although the Commission of National Education decided that the collection should be transferred to school libraries. Both the building of the library and the collection gradually deteriorated. However, some books of the collection (probably around 500) were placed in the library of the primary school established in the former Jesuit College. In 1919, the collection of the Jesuit Library was donated to Hieronim Łopaciński Library, although it was not transferred there until after World War II. Currently, according to the catalogue, in the special collections of the Provincial Library, there are 94 books from the Jesuit Library. A large part of the collection – about 3.000 volumes – was deposited in the cathedral, and at the time of transferring Bobolanum to Lublin in the interwar period, it was incorporated into the Bobolanum Library.
- ItemBronisław Gubrynowicz i uformowanie jego warsztatu badawczego w Stacji Naukowej PAN w Rzymie(Wydawnictwo KUL, 2018) Kruszewski, TomaszW artykule podjęto próbę charakterystyki tzw. biblioteki Gubrynowicza, należącej do profesora Bronisława Gubrynowicza, który w zapisie testamentowym przekazał prywatną kolekcję pod opiekę i w użytkowanie Stacji Rzymskiej Polskiej Akademii Umiejętności (obecnie PAN) Ten zasób naukowy i warsztat pracy uczonego nie był dotąd przedmiotem żadnych opracowań naukowych. W tekście dokonano krótkiej charakterystyki zbiorów oraz ich losów od śmierci Gubrynowicza do otwarcia biblioteki dla publiczności w 1939 roku. The article attempts to characterise so-called Gubrynowicz’s library, which belonged to Professor Bronisław Gubrynowicz, who in his will bequeathed his it to the Research Centre of the Polish Academy of Learning in Rome (currently the Polish Academy of Sciences). This research resource has not been studied so far. The text includes a brief analysis of the collection and its history from the death of Gubrynowicz to the opening of the library for the public in 1939.
- ItemCodzienność najmłodszych dzieci w polskim malarstwie religijnym 1400-1550(Wydawnictwo KUL, 2018) Gudowska, MartaArtykuł prezentuje środowisko, w jakim funkcjonowały dzieci od narodzenia do ok. 4 roku życia na wybranych przykładach rodzimego malarstwa: tablicowego, ściennego i iluminatorstwa. Tekst został podzielony na trzy części: Powijaki. Kołyski. Akcesoria; Karmienie niemowlęcia oraz Zabawki. Pierwsza omawia najpotrzebniejsze rzeczy do opieki nad noworodkiem i niemowlęciem. W tej kategorii znalazły się oprócz wspominanych powijaków i kołysek również sysułka, sustentaculum oraz nocnik. Druga część analizuje sposoby żywienia: karmienie piersią oraz żywienie sztuczne. Ostatnia, poparta odkryciami archeologicznymi, skupia się na wyszczególnieniu zabawek. Dzięki źródłom ikonograficznym oraz ustaleniom historyków i archeologów tworzy spójną opowieść o funkcjonowaniu najmłodszych w późnym średniowieczu i u progu nowożytności. The article presents the environment in which children lived from their birth to about the age of four, illustrated with the selected examples of the native painting: panel painting, wall painting and illumination. The text is divided into three parts: Swaddling bands. Cradles. Accessories, Feeding infants and Toys. The first one discusses things necessary for looking after a newborn baby and an infant. This category includes, apart from swaddling bands and cradles mentioned above, tied-cloth ‘pacifiers’, sustentaculum and chamber pots. The second part analyses different methods of feeding such as breastfeeding and formula feeding. The last section, based on archeological discoveries, focuses on toys. Thanks to iconographic sources and findings presented by historians and archeologists, the author was able to present a coherent story about the life of the youngest in the late Middle Ages and at the dawn of the early modern period.
- ItemElektroniczna Bibliografia Nauk Teologicznych jako źródło do badań historyczno-teologicznych(Wydawnictwo KUL, 2018) Muc, AgataElektroniczna Baza Nauk Teologicznych powstała w 2011 roku i jest tworzona przez Federację Bibliotek Kościelnych FIDES we współpracy z Biblioteką Narodową. W bibliografii indeksowana jest zawartość polskich czasopism teologicznych, religioznawczych i z szerzej rozumianych nauk kościelnych, zarówno naukowych jak i popularnonaukowych. Ponadto zamieszczane są wybrane prace zbiorowe, serie wydawnicze, księgi jubileuszowe, materiały konferencyjne itp. Pomimo że najważniejszą oraz najobszerniejszą część bibliografii stanowią czasopisma teologiczne, to jednak można tu również odnaleźć wiele pozycji o charakterze ogólnohumanistycznym i społecznym. Obejmuje głównie publikacje wydawane przez uczelnie kościelne i wydziały teologiczne oraz diecezjalne i zakonne instytucje naukowe. Zasięg chronologiczny bazy obejmuje zasadniczo piśmiennictwo od roku 1980, choć niektóre tytuły są opracowane w całości i dlatego czasem można napotkać także teksty pochodzące z lat wcześniejszych. Obecnie baza działa w systemie Koha, co pozwala na sprawne prowadzenie prac związanych z tworzeniem i uzupełnianiem bibliografii oraz znacznie upraszcza proces wyszukiwania informacji. The Electronic Database of the Theological Sciences was established by the Federation of the Polish Church Libraries FIDES in cooperation with the National Library in 2011. In the bibliography the following items are indexed: the content of Polish theological and religious journals as well as the magazines discussing, broadly understood, church sciences issues. The bibliography includes both academic articles and the ones intended for the general public. In addition, it contains selected joint works, publishing series, jubilee books, conference material etc. Although theological journals are the core of the bibliography, it is also possible to find a number of works on general humanistic and social issues. The publications included in the bibliography are mainly released by church universities, theological faculties as well as diocesan and monastic research institutions. The chronology of the database covers literature from 1980 onwards; however, due to the fact that the whole titles are analysed, sometimes the texts from previous years may also be encountered. Currently, the database operates in the Koha system, which allows efficient work on creating and supplementing the bibliography. Furthermore, the system significantly facilitates the information search process.
- ItemInwentarz rzymskokatolickiego kościoła parafialnego w Kobryniu z 21 sierpnia 1933 roku(Wydawnictwo KUL, 2018) Żurek, Waldemar WitoldPo zniszczeniu w 1812 roku parafialnego kościoła rzymskokatolickiego w Kobryniu, nowy wybudowany został przez parafian pod kierunkiem proboszcza ks. Antoniego Kisielewskiego i przez niego poświęcony w sierpniu 1845 roku, konsekrowany został w 1851 roku przez biskupa wileńskiego Wacława Żylińskiego. Prezentowany inwentarz Parafii Wniebowzięcia N.M. Panny w Kobryniu pochodzi z lat międzywojennych II Rzeczypospolitej. Inwentarz sporządził jego proboszcz ks. Józef Kuczyński dnia 21 sierpnia 1933 roku i według tego inwentarza przejął parafię kobryńską z przynależnym inwentarzem ks. Jan Węckiewicz, nowy proboszcz, w obecności ks. Bronisława Kiełbasy, delegata kurii pińskiej i dziekana brzeskiego. After destroying the Roman Catholic Parish Church in Kobryń in 1812, the new parish church was built under the supervision of the parish priest Rev. Antoni Kisielewski and blessed by him in August 1845, then consecrated by the bishop of Vilnius Wacław Żyliński in 1851. The presented inventory of the Parish dedicated to the Assumption of Mary in Kobryń dates back to the interwar years of the Second Polish Republic. The inventory was prepared by the parish priest Józef Kuczyński on 21 August 1933. According to this inventory, the parish of Kobryń (along with the all the inventory) was taken over by Rev. Jan Węckiewicz, a new parish priest, in the presence of Rev. Bronisław Kiełbasa, the delegate of the Curia of Pińsk and the dean of Brest.
- ItemKatedra p.w. Imienia Najświętszej Maryi Panny w Mińsku w opisie wizytacyjnym z 1829 roku(Wydawnictwo KUL, 2018) Hałaburda, MarekKościół p.w. Imienia Najświętszej Maryi Panny w Mińsku, wybudowano w latach 1700-1710, jako kościół klasztorny jezuitów. Po kasacie zakonu, został przekazany parafii. W 1797 r. budynek kościoła strawił pożar. Rok później świątynia wyznaczona została na katedrę utworzonej wówczas diecezji, ze stolicą w Mińsku. Odbudowana w latach 1798-1803 dzięki staraniom i funduszom bpa Jakuba Ignacego Dederki. W 1869 r. na skutek likwidacji diecezji, ponowie został zdegradowany do siedziby parafii. W listopadzie 1917 r. po reaktywowaniu diecezji mińskiej, kościół odzyskał rangę katedry. Jednak już w 1934 r. został odebrany wiernym. Zamknięty przez bolszewików, do 1941 r. był wykorzystywany jako garaż. Drugą wojnę światową przetrwał w stanie nienaruszonym, ale po wyzwoleniu przestał funkcjonować jako miejsce kultu. W 1947 r. władze sowieckie przekazały budynek na potrzeby klubu sportowego „Spartak”. W latach 1948-1951 kościół przebudowano na salę sportową. W 1982 r. przygotowano projekt jego restauracji, przeznaczając budynek na salę muzyki organowej i chórowej. W 1993 r. kościół katedralny powrócił do wiernych. W 1997 r. odbyły się uroczystości rekonsekracji świątyni. Aktualnie dawny pojezuicki kościół pełni rolę archikatedry, głównej świątyni archidiecezji i metropolii mińsko-mohylewskiej. Prezentowany protokół lustracji katedry mińskiej powstał w 1829 r., w ramach wizytacji metropolitalnej prowadzonej na obszarze archidiecezji mohylewskiej w latach 1828-1831 z mandatu abpa Kaspra Kazimierza Cieciszowskiego. Dokument jest przechowywany w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku (ros. Национальный исторический архив Беларуси), w zespole zatytułowanym „Mohylewski Rzymsko-Katolicki Duchowny Konsystorz” (ros. Могилевская р.-к. духовная консистория) pod sygnaturą: fond. 781, op. 27, sp. 427. Spisany został w języku polskim, całość zaś liczy 12 kart zapisanych dwustronnie. Edycję źródła przygotowano zgodnie z zasadami sformułowanymi w instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, autorstwa K. Lepszego, wydanej w 1953 r. w Warszawie. The Church dedicated to the Name of the Blessed Virgin Mary in Minsk was built as a Jesuit monastery church in the years 1700-1710. After the dissolution of the order, it was given to the parish. In 1797 the church was damaged by fire. A year later, it was designated as a cathedral of the newly created diocese, with the capital in Minsk. It was rebuilt thanks to the efforts and funds of Bishop Jakub Ignacy Dederka in the years 1798-1803. In 1869, as a result of the liquidation of the diocese, it was again demoted to the seat of the parish. After reactivating the diocese of Minsk in November 1917, the church regained the cathedral status. However, in 1934, it was taken away from the faithful, closed down by the Bolsheviks, and used as a garage until 1941. It survived the Second World War intact but ceased to serve as a place of worship after liberation. In 1941 the Soviet authorities donated the building to the ‘Spartak’ sports club. In the years 1948-1951, the church was converted into a sports hall. The project of its renovation, prepared in 1982, stated that the building was intended to be used as a room for the organ and choir music. In 1993 the cathedral church was returned to the faithful and was reconsecrated in 1997. Currently, the former Jesuit church serves as a cathedral, the main church of the archdiocese and metropolis of Minsk and Mogilev. The presented report on the inspection of the Minsk cathedral was written in 1829, as a result of the metropolitan visitation conducted in the archdiocese of Mogilev in the years 1828-1831, ordered by Archbishop Kasper Kazimierz Cieciszowski. The document is held in the National Historical Archive of Belarus in Minsk (in Russian Национальный исторический архив Беларуси), in the fonds entitled “Mogilev Roman Catholic Consistory” (in Russian Могилевская р.-к. духовная консистория) – the reference number: fond. 781, op. 27, sp. 427. It was written in Polish. The whole document is comprised of 12 cards written on both sides. The edition of the source was prepared in accordance with the instructions included in the publication manual for historical sources from the 16th to the mid-19th century, written by K. Lepszy, published in Warsaw in 1953.
- ItemKonwent Dominikanów w Brzegu w XIV-XVI wieku(Wydawnictwo KUL, 2018) Kaczmarek, KrzysztofHistoria klasztoru dominikanów w Brzegu nie cieszyła się dotąd wielkim zainteresowaniem historyków. Podstawowe do dziś opracowanie autorstwa K. Eiserta liczy kilkadziesiąt lat i jest oparte na ograniczonej podstawie źródłowej. W niniejszym opracowaniu odtworzono stan osobowy konwentu w Brzegu i jego wewnętrzną strukturę. Założony w połowie XIV w. konwent miał (jak się wydaje) dwa okresu świetności - zaraz po fundacji oraz na przełomie XV i XVI stulecia. Wiek XV natomiast, zwłaszcza jego druga połowa, to czasy mniejszego znaczenia domu w Brzegu w polskiej prowincji dominikanów. Powodem takiego stanu rzeczy był upadek klasztoru w dobie najazdów husyckich na Śląsk. Historians have not been much interested in the history of the Dominican monastery in Brzeg. The basic work by K. Eisert is several dozen years old and is based on a limited number of sources. The following study presents the members of the monastery in Brzeg and its internal structure. Founded in the middle of the 14th century, the monastery had – as it seems – two periods of magnificence - right after its foundation and at the turn of the 16th century. The 15th century, especially its second half, was the time of its lesser importance. The decline of the monastery was caused by the Hussite invasions of Silesia.
- ItemKrzyż jakiego nie znamy(Wydawnictwo KUL, 2018) Czachorowska, Alina; Wasilewska, JolantaW ciągu wieków pojawiało się wiele rodzajów krzyży. Posiadały one różne formy, znaczenie i symbolikę. W czasach prehistorycznych krzyż był amuletem, chronił przed złymi mocami, ale też symbolizował bóstwa. Krzyże były związane zazwyczaj z formą kultu sił przyrody, a w szczególności ognia, słońca oraz życia. Krzyże były noszone i tatuowane, rysowane i malowane na skałach, wyrabiano je z różnych materiałów, stawiano krzyże kamienne i drewniane, a także metalowe. Zanim krzyż stał się symbolem dla chrześcijan, był utożsamiany z narzędziem tortur, najgorszym z narzędzi męki. Wraz ze śmiercią Chrystusa, krzyż stał się jednym z najważniejszych symboli chrześcijaństwa. Krzyż jako znak zbawienia jest także atrybutem wielu świętych, których życie w szczególny sposób było z nim powiązane. Oprócz form krzyża związanego z religiami powstało wiele jego odmian pozareligijnych. Powszechny jest zwyczaj nadawanych obywatelom „krzyży” za wybitne zasługi będące wyrazem patriotyzmu, osiągnięć naukowych i społecznych. W czasach popkultury krzyż pojawił się także w kompozycjach infografiki, a nawet znaków firmowych. Throughout centuries a number of crosses appeared. They had different forms, meanings and symbolism. In prehistoric times, a cross was an amulet, it protected against evil powers, but it also symbolized deities. Crosses were usually connected with the cult of nature forces, particularly fire, the sun and life. Crosses were worn, tattooed, drawn and painted on rocks; they were made of various materials: stone wood and metal. Before a cross became a symbol of Christianity, it had been identified with an instrument of torture, as the worst of all. After the death of Christ, a cross became one of the most important symbols of Christianity. A cross as a sign of salvation is also an attribute of numerous saints, whose lives were connected in a special way with it. In addition to the forms of a cross associated with religions, a number of non-religious variations exist. It is the common custom to award people ‘crosses’ for outstanding services stemming from patriotism, scientific and social achievements. In a time of pop culture, a cross also appeared in the compositions of infographics, and even company logos.
- ItemMedytacyjne przedstawienia Boga w twórczości J. Kirka Richardsa(Wydawnictwo KUL, 2018) Lasota, PiotrWspółczesny artysta Kirk Richards, pomimo tego, że jest wyznania mormońskiego, wzorując się na twórczości Carla Heinricha Blocha, tworzy obrazy ukazujące oblicza Boga, będące wynikiem rozważania i medytacji Słowa Bożego. Contemporary artist Kirk Richards – despite being a Mormon – while modelling on the work of Carl Heinrich Bloch, creates the pictures of the face of God, which are the result of his meditation on the Word of God.
- ItemPrzebieg wizytacji kanonicznej biskupa Leona Wetmańskiego w sierpniu 1938 r. w Drobinie. Z dziejów parafii pw. św. Stanisława B. M. w dwudziestoleciu międzywojennym(Wydawnictwo KUL, 2018) Włodarski, ŁukaszDrobin położony jest na północnym Mazowszu nieopodal Płocka. W dwudziestoleciu międzywojennym przynależał on administracyjnie do województwa warszawskiego, a w nim do powiatu płockiego, natomiast w strukturach kościelnych do diecezji płockiej, a w niej do dekanatu raciąskiego. Proboszczem parafii w latach 1932-1956 był ksiądz kanonik Feliks Hilary Godlewski. W Drobinie pod koniec sierpnia 1938 r. odbyła się wizytacja kanoniczna parafii, która przeprowadzona została przez biskupa pomocniczego diecezji płockiej Leona Wetmańskiego. Na podstawie zachowanych sprawozdań w księdze protokołów Parafialnej Akcji Katolickiej oraz dekretu powizytacyjnego zapisanego na kartach kroniki parafialnej odtworzono przebieg wspomnianej wizyty, a także zrekonstruowano stan osobowy poszczególnych bractw i stowarzyszeń katolickich działających w parafii, co w efekcie dało nam ogólny obraz parafii Drobin u progu II wojny światowej. Drobin is located in the north of Mazowsze, near Płock. In the interwar period, it was part of the Warsaw province and the Płock district, whereas in the church structures it was part of the diocese of Płock and the deanery of Raciąż. In the years 1932-1956, Rev. Feliks Hilary Godlewski was a parish priest in Drobin. At the end of August 1938, the auxiliary bishop of the Płock diocese, Leon Wetmański held a canonical visitation in this parish. It was possible to reconstruct the visitation, the members of particular Catholic brotherhoods and associations in the aforementioned parish on the basis of the reports recorded in the record book of the Catholic Action and the visitation decree written in the parish chronicle. This reconstruction enabled the author to present a general picture of the parish of Drobin on the threshold of the Second World War II.
- ItemRelacje niemiecko-polskie w rzymskokatolickiej parafii pw. Świętej Trójcy w Machlińcu w archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego w przekazie ks. Władysława Krzystyniaka z 1922 roku(Wydawnictwo KUL, 2018) Chajko, GrzegorzHistoria Kresów Południowo-Wschodnich w okresie II Rzeczypospolitej wciąż pełna jest „białych plam”, które czekają na odkrycie. Dotyczy to również badań nad relacjami pomiędzy narodami zamieszkującymi te ziemie przed II wojną światową. Niniejsza publikacja szczegółowo przybliża i opisuje warunki życia Niemców i Polaków w rzymskokatolickiej parafii Machliniec koło miasta Stryja w archidiecezji lwowskiej według stanu z 1922 r., w parafii, w której zdecydowaną większość wiernych stanowiła pierwsza nacja. W artykule można zatem znaleźć szczegółowe informacje dotyczące warunków ich życia codziennego, wielopłaszczyznowych odniesień do spraw Kościoła rzymskokatolickiego, a przede wszystkim kwestii liturgii odmawianej w językach narodowych. Sporo miejsca poświęcono zwłaszcza społeczności polskiej, która w zdominowanej przez Niemców parafii posiadała ograniczone prawa i swobody. Omawiana publikacja w zasadniczej części składa się z edycji źródłowej sprawozdania przesłanego w 1922 r. do Kurii Metropolitalnej we Lwowie przez ówczesnego duszpasterza w Machlińcu ks. Władysława Krzystyniaka. Tekst dokumentu opracowano i opatrzono licznymi przypisami, a także poprzedzono wprowadzeniem redakcyjnym, który przybliża go czytelnikom. Całość uzupełnia krótki koncept odpowiedzi Kurii, skierowany do ks. Krzystyniaka, który mimo faktu, iż nie zachował się w całości, stanowi i tak ważny dowód na to, iż kwestie poruszone przez autora zostały zauważone i nie zlekceważone. Edytowany dokument ks. Krzystyniaka nie był jak dotąd publikowany. The history of the South-East Borderlands during the period of the Second Republic of Poland is still full of ‘missing pieces’, which are yet to be discovered. This also refers to research on the relations between nations living in this area before the Second World War. The following publication presents in detail the living conditions of the Germans and the Poles in the Roman Catholic parish in Machliniec near the town of Stryja in the archdiocese of Lviv in 1922, the parish where the former nation was in the majority. The article includes detailed information on their daily life, multifaceted references to the issues connected with the Roman Catholic Church, and above all the liturgy recited in national languages. There is also a good deal of information on the Polish community which had limited rights and liberties in the parish dominated by the Germans. The discussed publication consists mostly of the edition of the source account sent to the Metropolitan Curia in Lviv by the then priest in Machliniec Rev. Władysław Krzystyniak in 1922. The document was analysed and preceded by an editorial preface, which outlines the content of the text. In addition, numerous footnotes were added to it. It is also complemented by a short concept of Curia’s response, addressed to Rev. Krzystyniak, which – despite the fact that it didn’t survive in its entirety – is good proof that the issues raised by the author were noticed, not neglected. The edited document of Rev. Krzystyniak has not been published so far.
- ItemTebukonazol jako nowa substancja zastosowana do ochrony wybranych zasobów bibliotecznych pochodzących z biblioteki Romana Sanguszki(Wydawnictwo KUL, 2018) Bangrowska, AgnieszkaThe protection of library collections is currently subject to a number of justified scientific studies of microbiological, chemical or physicochemical nature1,2. Particularly microbiological processes due to the extensive and destructive effects that include irreversible changes in library collections cause the search for new substances and methods to inhibit and protect certain materials from the action of fungi and other physicochemical agents 3. Fungicides include substances that we call fungicides fungicidal and fungal. The basic component determining the specificity of a plant protection product used for book conservation is the substance biologically active in relation to certain organisms, i.e. which causes the disorder of the physiological processes by blocking the activity of the respective enzymes. We share them with surface-active fungicides, whose task is to block the breathing process. These include copper, sulfuric fungicides, triocarbonyl derivatives, dithiocarbamates, aromatic hydrocarbon derivatives, dicarboximide fungicides. The second group, in turn, include surface and internal fungicides. This is a systemic (systemic) action that involves the development of various pathogens and the inhibition of the destruction of the paper. These include: anilino pyrimidine, benzimidazole, phenylamides and triazole. The main aim of the study was to use tebuconazole from a number of tested triazole compounds as a novel substance to combat microbiological hazards in historic library collections. 24 volumes of dictionaries from the Library of Roman Sanguszka from 1803 were covered. Preservation of collections was good except for AN-XI volume, where there were evident traces of microbial activity, characteristic spots and discolourations, and therefore the presence of fungal colonies. In addition, paper fragments were visible. The remaining volumes were clean, without stains, traces of floods and humidities, which allowed them to be considered non-disinfection objects. Volume XI was subjected to a microbiological test which confirmed the presence of Penicillium chrysogenum. Its mechanism of biological activity is the inhibition of ergosterol, the substance building blocks of the cell membrane. Before the right investigation, the biological activity of the fungicides was refered in the ancient book preservation process, involving the appointment of the so-called. LD50 coefficients, i.e. how amount of the substance is needed to destroy half the population of pathogens. The LD50 is used to determine the concentration of working fluid, which should be sprayed on the surfaces of the protected material: paper, parchment, leather or fabric, providing the required protective efficacy. Zagadnienia ochrony zbiorów bibliotecznych są obecnie przedmiotem wielu uzasadnionych badań naukowych o charakterze mikrobiologicznym, chemicznym lub fizykochemicznym. Szczególnie procesy mikrobiologiczne ze względu na rozległe i niszczące działanie, które obejmują nieodwracalne zmiany w zabytkowych kolekcjach bibliotecznych, powodują poszukiwanie nowych substancji i sposobu powstrzymywania, jak również zabezpieczania określonych materiałów przed działaniem grzybów i innych czynników fizykochemicznych. Do zwalczania grzybów należą substancje, które nazywamy fungicydami o działaniu grzybobójczym i grzybostatycznym. Podstawowym składnikiem decydującym o specyfice działania środka ochrony roślin jest substancja aktywna czyli biologicznie czynna w stosunku do określonych organizmów, która powoduje zaburzenie ich procesów fizjologicznych na skutek blokowania aktywności odpowiednich enzymów. Dzielimy je na fungicydy o działaniu powierzchniowym, których zadaniem jest blokowanie procesów oddychania. Należą do nich fungicydy miedziowe, siarkowe, pochodne triokarbonylu, ditiokarbaminiany, pochodne węglowodorów aromatycznych, fungicydy dikarboksyimidowe. Do drugiej grupy z kolei należą fungicydy o działaniu powierzchniowym i wewnętrznym. Jest to działanie układowe (systemiczne), które polega na wywołaniu różnych zaburzeń rozwojowych patogenów i zahamowaniu procesu destrukcji papieru. Należą do nich związki: anilino pirymidyny, benzimidazolowe, fenyloamidy oraz triazolowe. Zasadniczym celem badań było zastosowanie tebukonazolu spośród szeregu przebadanych pochodnych związków triazolowych jako nowej substancji do zwalczania zagrożeń mikrobiologicznych w zabytkowych kolekcjach bibliotecznych. Baganiami były objęte 24 tomy słowników pochodzących z Biblioteki Romana Sanguszki z 1803 roku. Stan zachowania zbiorów był dobry za wyjątkiem tomu AN-XI, gdzie ewidentnie było widać ślady aktywności mikrobiologicznej, charakterystyczne plamy i przebarwienia, a więc obecność kolonii grzybów. Ponadto widoczne były przedarcia papieru i jego kruchość. Pozostałe tomy były czyste, bez zacieków, śladów zalań i zawilgoceń, co pozwoliło uznać je za obiekty nie wymagające dezynfekcji. Tom XI był poddany badaniu mikrobiologicznemu co potwierdziło obecność Penicillium chrysogenum. Mechanizm biologicznej aktywności tebukonazolu polega na inhibicji ergosterolu, substancji budulcowej błony komórkowej. Aby biologiczną aktywność tebukonazolu odnieść do książki zabytkowej należy wykonać badania podstawowe, polegające na wyznaczeniu tzw. współczynników LD50, a więc dawek tych substancji dla poszczególnych patogenów, dla których połowa populacji ulega zniszczeniu. To stanowi podstawę do wyznaczenia stężenia cieczy roboczej, zapewniającej wymaganą skuteczność ochronną, którą należy opryskać z określoną wydajnością dyszy, powierzchnie ochranianego materiału: papieru, pergaminu, skóry czy tkaniny.
- ItemTheatrum urbium italicarum Pietra Bertellego – przedsięwzięcie wydawnicze biskupa Hieronima Rozrażewskiego podczas jego podróży do Rzymu(Wydawnictwo KUL, 2018) Dudzik, SebastianZ końcem 1599 roku w Wenecji ukazała się bogato ilustrowana książka "Theatrum urbium Italicarum". Jej autorem oraz wydawcą był padewski drukarz i rytownik – Pietro Bertelli. Zgodnie z informacjami zawartymi we frontyspisie oraz tekście dedykacyjnym dzieło to ofiarowane zostało biskupowi kujawsko-pomorskiemu Hieronimowi Rozrażewskiemu (1542-1600). Niniejszy artykuł poświęcony jest kilku zasadniczym kwestiom związanym z powstaniem i oddziaływaniem tego wydawnictwa. W pierwszym rzędzie przybliżony został krąg bezpośrednich twórców książki: wydawcy Pietra Bertellego oraz dających się zidentyfikować twórców poszczególnych rycin (Jacoppo Monticolo, Francesco Bertelli). Następnie omówiona została typologia przedstawień miast, ich pierwowzory ikonograficzne i bezpośrednia proweniencja. Wskazanie tej ostatniej w powiązaniu z udowodnieniem realnego wpływu publikacji Bertellego na materiał ilustracyjny szeregu późniejszych przedsięwzięć wydawniczych, pozwolił określić znaczenie Theatrum w rozwoju nowożytnej książkowej weduty. Osobne omówienie znalazł w tekście problem okoliczności powstania książki oraz udział w całym przedsięwzięciu polskiego hierarchy. At the end of 1599, a richly illustrated book "Theatrum urbium Italicarum" appeared in Venice. The author and publisher was a printer and engraver of Padua - Pietro Bertelli. According to the information provided on the front page and the dedication text, the work was donated to the bishop of Kujawy and Pomorze, Hieronim Rozrażewski (1542-1600). The following article is devoted to several key issues related to the release and influence of this publication. First, the paper focuses on the direct creators of the book: the publisher Pietro Bertelli and the identifiable creators of the various prints (Jacopo Monticolo, Francesco Bertelli). Then it presents the typology of the town depictions, their iconographic representations and direct provenance. Establishing their origins and linking them with the real influence of Bertelli's publication on the illustration material of a number of later publishing undertakings allowed for determining Theatrum's importance in the development of a modern veduta. The text also discusses the problem of the origins of the book and the Polish hierarch’s involvement in this entire undertaking.
- ItemWspółpraca wydziałów wyznaniowych państw bloku wschodniego (wspólne narady)(Wydawnictwo KUL, 2018) Zamiatała, DominikPaństwa socjalistyczne od początku lat 60 do końca istnienia bloku wschodniego, podjęły współpracę w kwestiach dotyczących polityki wyznaniowej. Wyrazem tej współpracy były organizowane wspólne narady urzędników wyznaniowych z krajów bloku wschodniego. Stanowiły płaszczyznę wymiany informacji, doświadczeń, koordynacji i zharmonizowania głównych kierunkowych działań oraz pomoc w tworzeniu wyznaniowych struktur organizacyjnych ukierunkowywanych na realizację polityki zgodnej z doktryną komunistyczną, wspólne uzgadnianie przedstawicieli Kościołów, związków wyznaniowych i organizacji wyznaniowych z bloku wschodniego do władz w międzynarodowych organizacjach religijnych, jak np.: Berlińska Konferencja Katolików Europy i Chrześcijańska Konferencja Pokojowa, Światowa Rada Kościołów, a także omawianie i ustalanie wspólnej linii postępowania wobec Watykanu. Na tych naradach omawiano zasadnicze problemy polityki wyznaniowej, ze szczególnym uwzględnieniem analizy celów politycznych i taktyki działania najważniejszych Kościołów i organizacji wyznaniowych. Urzędnicy wyznaniowi poszczególnych krajów informowali pozostałych uczestników konferencji o zasadniczych problemach sytuacji w dziedzinie stosunków państwo-kościół u siebie. Spotkania te przyczyniły się do pogłębienia współpracy pomiędzy krajami socjalistycznymi w dziedzinie polityki wyznaniowej. Wynikały one z potrzeby współpracy w dziedzinie kościelno-politycznej, szczególnie od lat 60 XX wieku, gdy nastąpiła zmiana polityki Watykanu wobec bloku wschodniego oraz zwiększona aktywność innych Kościołów. From the early 1960s to the end of the existence of the Eastern Bloc, the socialist countries began cooperation on a religious policy. As a result, officials from the countries of the Eastern Bloc who dealt with religious matters held meetings to discuss the issues mentioned above. The meetings provided a great opportunity for the exchange of information, experience and coordination, and for the harmonization of the main trends in the activity of these countries; as well as assistance in creating religious organizational structures aimed at implementing a religious policy which would be in line with the communist doctrine. In addition, they met to discuss the course of action towards the Vatican, and to designate the representatives of Churches, religious associations and organizations from the Eastern Bloc for international religious organizations such as the Berlin Conference of European Catholics, the Christian Peace Conference and the World Council of Churches. These meetings were also an occasion for discussing major problems of a religious policy, with particular emphasis on the analysis of political goals and the tactics of the most important Churches and religious organizations. Officials dealing with religious matters informed the other members of the conference about major problems in the relations between the church and state in their countries. These meetings contributed to deepening cooperation between socialist countries on a religious policy. These consultations were held due to the necessity of mutual cooperation on the issues relating to the Church and politics, especially from the 1960s onwards, when the Vatican changed its policy towards the Eastern Bloc and when other Churches became more active.
- ItemZ dziejów parafii unickiej p.w. Wniebowzięcia Pańskiego w Szarowoli w świetle XVIII-wiecznych wizytacji kościelnych(Wydawnictwo KUL, 2018) Frykowski, Janusz AdamObecnie, wieś Szarowola położona jest w gminie Tomaszów Lubelski, w północnej części powiatu tomaszowskiego, w województwie lubelskim. Lokowana została w 1579 r. na gruntach wsi Rogóźna, w miejscu zwanym Porebrody, przez popa Kunata. W okresie staropolskim administracyjnie związana była z powiatem i województwem bełskim. Po I rozbiorze Polski znalazła się w monarchii Habsburgów, w okresie napoleońskim w Księstwie Warszawskim, a po Kongresie Wiedeńskim w zależnym od Rosji Królestwie Polskim. Pierwotnie funkcjonowała tam parafia prawosławna, a po zawarciu unii brzeskiej, unicka. Jako samodzielna jednostka kościelna przetrwała do końca XVIII wieku, kiedy została przez władze austriackie zdegradowana do miana cerkwi filialnej i włączona do parafii w Łosińcu, w której funkcjonowała do likwidacji unii. Przez pierwszy okres funkcjonowania parafia w Szarowoli organizacyjnie przynależna była do dekanatu tyszowieckiego, a pod koniec XVII w. do nowo utworzonej protopopi tomaszowskiej. Analizując protokoły powizytacyjne biskupów chełmskich, przedstawiono wygląd świątyni parafialnej i jej wyposażenie, a także zmiany, jakie zachodziły w tym zakresie w badanym okresie. Ustalono, ze parochowi do utrzymania służyły grunty orne i łąki, dzięki którym prowadził gospodarstwo, a ponadto różnorodne opłaty od wiernych. Duchowny miał do swojej dyspozycji niewielką plebanię wraz z zabudowaniami gospodarczymi. W miarę możliwości określono beneficjum cerkiewne i pokazano zachodzące w nim zmiany w badanym okresie. Na koniec zwrócono uwagę na liczbę wiernych oraz odtworzono liczbę duszpasterzy pracujących w tej parafii. The village of Szarowola is located in the district of Tomaszów Lubelski, in the northern part of the poviat of Tomaszów, in the province of Lublin. It was founded in 1579 in the land of the village of Rogóźno, in the place called Porebrody, by the Orthodox priest Kunat. In the Old Polish period, it was part of the district and proviat of Bełz. After the fist partition of Poland it was in the Habsburg Monarchy, in the Napoleonic period in the Duchy of Warsaw, and after the Congress of Vienna in the Polish Kingdom, which was dependant on Russia. Originally, in that village there was an orthodox parish, and after the proclamation of the Union of Brest, a Uniate one. As an independent church unit, it survived until the end of the eighteenth century, when it was relegated by the Austrian authorities to the affiliate Uniate church and included in the parish of Łosiniec, where it functioned until the liquidation of the union. During the first period of its existence the parish of Szarowola organizationally was part of the deanery of Tyszowce, and at the end of the seventeenth century part of a newly created protopope’s district of Tomaszów. Analyzing the post-visitation protocols of the Bishops of Chełm, the author presented the appearance of the parish church and its furnishings, as well as the changes taking place during the period under study. It was established that the parish priest (paroch) supported himself by cultivation of arable land and meadows, which enabled him to run a farm, and he also received money from the faithful. The clergyman had a small presbytery with outbuildings at his disposal. In addition, the article attempted to show benefices of the Orthodox Church and the changes in the period under study. Finally, the author drew attention to the number of the faithful and priests working in the parish.
- ItemZ Sitnicy przez Nemsyno, Rosumberk, Rozembark do Rożnowic(Wydawnictwo KUL, 2018) Brudzisz, MarianAnaliza królewskiego przywileju z 30 września 1351 upoważniającego Jana z Biecza do założenia wioski przy rzece Sczitniczy pozwoliła ustalić, że król Kazimierz Wielki nie upoważniał do założenia wioski Sitnicy, ale do przeniesienia wioski Nemsyno (także Niemcyno) z prawa polskiego na magdeburskie, która następnie otrzymała nazwę Rosumberk. W następnych stuleciach ta nazwa ulegała modyfikacji. Wioska była Rozumberkiem, Rosinbergiem, Rosenbergiem, od XVII Rozembarkiem, a od 1947 r. Rożnowicami. Sławnym dyplomatą i pisarzem politycznym na dworze królewskim był Mikołaj Rozembarski, herbu Jastrzębiec, ur. w Rozembergu ok. 1447 r., zm. 1507. The analysis of the royal privilege of 30 September 1351 authorizing Jan of Biecz to found a village by the River Sczitnicza allowed the author to establish the fact that King Kazimierz Wielki did not authorize the man mentioned above to found the village but to change the village of Nemsyno (also Niemczno), founded on the Polish law, into the village with the German law. The settlement after this change was named Rosumberk. Over the next centuries, this name was modified; the village was called Rozumberk, Rosinberg, Rosenberg, Rozembark from the 17th century and Rożnowice from 1947. Mikołaj Rozembarski, born in Rozemberg about 1447, died in 1507, was a famous diplomat and a political writer at the royal court.
- ItemZasób ksiąg metrykalnych w archiwach parafii rzymskokatolickich Lubelszczyzny. Część I(Wydawnictwo KUL, 2018) Rachwał, PiotrArtykuł prezentuje efekty kwerendy prowadzonej w latach 2012-2015 w 60 archiwach parafii rzymskokatolickich Lubelszczyzny. Jej celem było m.in. skatalogowanie wszystkich zachowanych ksiąg metrykalnych, w których wpisy rozpoczynają się przed grudniem 1900 r. Podobne próby podejmowano już na początku XX w., a do prekursorów w tym zakresie należał Henryk Wiercieński. Na omawianym terenie w okresie od XVI do XIX w. metryki sporządzano według trzech rodzajów formularzy. W okresie staropolskim posługiwano się formularzem trydenckim, w latach 1797-1810 formularzem austriackim, a od sierpnia 1810 r. tzw. formularzem polskim. W aneksie niniejszego studium umieszczono wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych 7 parafii. Pozostała część materiałów zostanie opublikowana na łamach kolejnych tomów czasopisma „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”. The article presents the effects of research conducted in the years 2012-2015 in 60 archives of the Roman Catholic parishes in the Lublin region. Its aim was, among others, to catalogue all the preserved register books whose entries started before December 1900. Similar attempts were made at the beginning of the 20th century, and Henryk Wiercieński was one of the precursors in this field. In the region under investigation, register books were based on three types of forms in the period from the 16th to the 19th centuries. In the Old Polish period, a Tridentine form was used, in the years 1797-1810 – an Austrian form, and from August 1810 onwards – so-called Polish form. An annexe to the following study includes the list of the preserved register books of seven parishes.