Vox Patrum, 2023, Vol. 88: Angelology of the Church Fathers

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/6183

Browse

Browsing Vox Patrum, 2023, Vol. 88: Angelology of the Church Fathers by browse.metadata.rights "Attribution-NoDerivatives 4.0 International"

Now showing 1 - 20 of 24
  • Item
    Alfio Giovanni Cristaudo, Giustino e la protoortodossia Giovannea. Il superamento della cristologia pneumatica e la nascita della teologia del Logos, Institutum Patristicum Augustinianum – Nerbini International, Roma 2023, pp. 647
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Misiarczyk, Leszek
    Review of the book: A.G. Cristaudo, Giustino e la protoortodossia Giovannea. Il superamento della cristologia pneumatica e la nascita della teologia del Logos, Institutum Patristicum Augustinianum – Nerbini International, Roma 2023. Recenzja książki: A.G. Cristaudo, Giustino e la protoortodossia Giovannea. Il superamento della cristologia pneumatica e la nascita della teologia del Logos, Institutum Patristicum Augustinianum – Nerbini International, Roma 2023.
  • Item
    Anastazy Synaita, Homilia na temat Psalmu VI
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Piasecki, Dariusz
    Homilia Anastazego Synaity na temat Psalmu VI utrzymana jest w konwencji pedagogiki chrześcijańskiej. Kaznodzieja przypomina słuchaczom o grzechu, zachęca do nawrócenia. Temu procesowi towarzyszy świadoma praca nad wadami, często łzy żalu oraz poprawa życia i naprawa zerwanych relacji z Bogiem i ludźmi. Owocem tak rozumianego wysiłku duchowego jest całkowite nawrócenie grzesznika, odpuszczenie grzechów i przygotowanie do śmierci, która jest nieuchronnym etapem ku życiu wiecznemu. Anastasius of Synai's homily on Psalm VI is maintained in the convention of Christian pedagogy. The preacher reminds his listeners of sin, encourages them to repent. This process is accompanied by conscious work on flaws, often tears of regret and improvement of life and repair of broken relationships with God and people. The fruit of spiritual effort understood in this way is the complete conversion of the sinner, forgiveness of sins and preparation for death, which is an inevitable stage towards eternal life.
  • Item
    Angelology in the "Letters" of St. Ambrose of Milan
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Czyżewski, Bogdan Stanisław
    In the letters of St. Ambrose of Milan, one can find many interesting theological topics, including motifs related to angelology. According to the bishop, angels were sent by God. They serve God and people, if only for the reason that man is the most important work of the Creator. Angels play an important role as guardians and protectors of people. Although the angelology contained in the letters of the Bishop of Milan is not one of his key topics, it reveals how he perceived the world of angels. W listach św. Ambrożego z Mediolanu odnaleźć można wiele ciekawych tematów teologicznych, między innymi wątki związane z angelologią. Biskup wierzy, że aniołowie zostali posłani przez Boga, służą Jemu ale też i ludziom, chociażby z tego powodu, że człowiek jest najważniejszym dziełem Stwórcy. Aniołowie, zdaniem Ambrożego, pełnią ważną rolę stróżów i opiekunów względem ludzi. Chociaż zawarta w listach biskupa Mediolanu angelologia nie należy do tematów wiodących, to jednak w oparciu o zawarte w nich wypowiedzi można odczytać, w jaki sposób postrzegał on świat aniołów.
  • Item
    Angelology in the Writings of Justin Martyr, Tatian and Athenagoras
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Misiarczyk, Leszek
    The aim of the study was to analyze the texts of Justin, Tatian and Athenagoras on the subject of angels. I do this on three points: the creation of angels by God/Logos as free beings (1); the tasks of angels (2) the sin of angels and the final annihilation of demons/evil angels. All three authors emphasize that God created angels and people as free beings, and therefore also responsible for their actions, and entrusted them with the care of people and his creation. However, some angels were deceived by the first angel (Tatian) or by the hostile power (Athenagoras), who let himself be carried away by vain glory, broke all ties of dependence on God and wanted to appropriate the deity. He turned into a demon and his followers into a host of demons. Athenagoras combines the concept of Tatian and Justin, stating that the power/spirit to whom God entrusted the management of matter and its forms, insulted its own essence and the power entrusted to it, and the angels from the first vault sinned by intercourse with women, which gave birth to giants. Tatian’s and Athenagoras’ concept of the sin of angels is definitely less mythical than that of Justin. According to Tatian and Athenagoras, this state of fallen angels is irreversible. Opracowanie stawia sobie za cel analizę tekstów Justyna, Tacjana i Atenagorasa na temat aniołów. Czynię to w trzech punktach: stworzenie aniołów przez Boga/Logos jako istot wolnych (1); zadania aniołów (2) oraz grzech aniołów i ostateczne unicestwienie demonów/złych aniołów. Wszyscy trzej autorzy podkreślają, że Bóg stworzył aniołów i ludzi jako istoty wolne, a więc też odpowiedzialne za swoje czyny i powierzył im opiekę nad ludźmi i swoim stworzeniem. Niektóre jednak anioły dały się zwieść pierwszemu aniołowi (Tacjan) czy mocy wrogiej (Atenagoras), który dał się ponieść próżnej chwale, zerwał wszelkie więzy zależności od Niego i chciał zawłaszczyć bóstwo. Zamienił się w demona, a jego zwolennicy w zastęp demonów. Atenagoras łączy koncepcję Tacjana i Justyna stwierdzając, że moc/duch, której Bóg powierzył zarząd nad materią i jej formami, znieważyła istotę swojego bytu i powierzoną jej władzę, zaś aniołowie z pierwszego sklepienia zgrzeszyli współżyciem z kobietami z czego narodzili się giganci. Koncepcja grzechu aniołów Tacjana i Atenagrasa jest zdecydowanie mniej mityczna niż Justyna. Według Tacjana i Atenagorasa ten stan upadku aniołów jest nieodwracalny.
  • Item
    Aniołowie (dobrzy i źli) w alegorycznej interpretacji Ksiąg Rodzaju, Wyjścia i Kapłańskiej w homiliach św. Cezarego z Arles
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Pochwat, Józef
    Święty Cezary z Arles (470-543), wielki kaznodzieja, duszpasterz, miłośnik Pisma Świętego, organizator życia kościelnego i monastycznego w Galii, pozostawił po sobie dzieła, których aktualność nie straciła swych walorów do dnia dzisiejszego. Jego nauczanie dotyczące aniołów (dobrych i złych) w oparciu o egzegezę alegoryczną Ksiąg Rodzaju, Wyjścia i Kapłańskiej może służyć dzisiejszym wiernym. Autor wykazuje błogosławione owoce współpracy człowieka z aniołami i zarazem niebezpieczeństwo ulegania pokusom, sprytnie podsuwanym człowiekowi przez diabła. Egzegeza Cezarego jest Chrystocentryczna, autor wykazuje jedność Biblii, Stary Testament wypełnia się w Nowym. Saint Caesarius of Arles (470-543), a great preacher, priest, lover of Sacred Scripture, organizer of the Church and monastic life in Gaul, left us writings that have not lost their value to this day. His teaching on angels (good and bad) based on the allegorical exegesis of the books of Genesis, Exodus and Leviticus can serve today’s believers. The author shows the blessed fruits of human cooperation with angels and, at the same time, the danger of submitting to temptations cleverly suggested by the devil. Caesarius’ exegesis is Christ-Centered, the author shows the unity of Bible; the Old Testament is fulfilled in the New Testament. The aim of this article is to present Caesarius’ views on the good and bad angels on a base of his homilies in which he uses allegorical interpretation of the above mentioned books of the Scripture.
  • Item
    Aniołowie w pierwszym łacińskim komentarzu do Apokalipsy Wiktoryna z Petowium
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Budzanowska-Weglenda, Dominika Łucja
    Celem niniejszego artykułu jest zbadanie, jak Wiktoryn z Petowium w Commentarius in Apocalypsim komentuje fragmenty Apokalipsy św. Jana, w których występuje termin ‘anioł’ – angelus, i jak interpretuje to pojęcie. Najpierw wspomniano częste występowanie aniołów w Piśmie Świętym, zwłaszcza w ostatniej księdze Biblii. Przypomniano za Augustynem z Hippony, że określenie angelus oznacza misję, a nie naturę istot tak określanych. Podkreślono również, że dla Ojców Kościoła angelologia nie była najistotniejszym zagadnieniem poruszanym przez nich w pismach, podobnie dość rzadko naukowcy zajmują się patrystyczną nauką o aniołach. Przedstawiono krótko biskupa Wiktoryna jako pierwszego egzegetę łacińskiego i styl jego interpretacji, szczególnie znaczenie alegorezy i typologii. Omówiono wszystkie objaśnienia dotyczące terminu angelus w zachowanych fragmentach komentarza Wiktoryna do Apokalipsy: najpierw przeanalizowane zostały te, w których anioł oznaczać ma Eliasza czy samego Chrystusa, następnie dobre anioły niebiańskie, a wreszcie złe anioły – diabła, Antychrysta. Przytoczono krótko też wyniki badań innego tekstu biskupa Petawium – De fabrica mundi, w którym to traktacie o stworzeniu świata pojawiają się ciekawe koncepcje autora o aniołach, dotyczące np. dwudziestu czterech aniołów pierwotnych stworzonych pierwszego dnia. The purpose of this article is to examine how Victorinus of Poetovium (Poetavium), in his Commentarius in Apocalypsim, comments on the passages in the Apocalypse of St John in which the term ‘angel’ – angelus – occurs, and how he interprets the term. First, the frequent occurrence of angels in Scripture, especially in the last book of the Bible, is mentioned. It was recalled, following Augustine of Hippo, that the term angelus denotes a mission and not the nature of the beings so termed. It was also stressed that, for the Church Fathers, angelology was not the most important issue addressed in their writings, and similarly, it is quite rare for scholars to deal with the patristic teaching on angels. A brief introduction is given to Bishop Victorinus as the first Latin exegete and his style of interpretation, especially the importance of alegoresis and typology. All explanations of the term angelus in the extant fragments of Victorinus’ commentary on the Apocalypse are discussed: first those in which angel is taken to mean Elijah or Christ himself, then the good heavenly angels, and finally the evil angels – the devil, the Antichrist – are analysed. The results of a study of another text by the Bishop of Poetovium, De fabrica mundi, are also briefly quoted, in which this treatise on the creation of the world contains interesting concepts by the author about angels, concerning, for example, the twenty-four original angels created on the first day.
  • Item
    Bibliografia do "Didache" (2001-2023)
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Suski, Andrzej
  • Item
    Doroczne Spotkanie Kanadyjskiego Towarzystwa Badań Patrystycznych (Toronto, Kanada, 29-31.05.2023)
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Wysocki, Marcin
    Sprawozdanie z dorocznego spotkania Kanadyjskiego Towarzystwa Badań Patrystycznych (Canadian Society of Patristic Studies), które miało miejsce w Toronto, Kanada w dniach 29-31.05.2023. Report from the Annual Meeting of the Canadian Society of Patristic Studies that took place on May 29-31, 2023 in Toronto, Canada.
  • Item
    Działalność Komisji Badań nad Antykiem Chrześcijańskim TN KUL w roku akademickim 2022/2023
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Wilk, Piotr
    Sprawozdanie zawiera opis działalności Komisji Badań nad Antykiem Chrześcijańskim TN KUL w roku akademickim 2022/2023. Wymieniono prelegentów poszczególnych posiedzeń oraz streszczono ich tematykę poszczególnych spotkań. The report contains a description of the activities of the Committee for Research on Christian Antiquity of the Catholic University of Lublin in the academic year 2022/2023. The speakers of individual meetings were listed and the topics of individual meetings were summarized.
  • Item
    Epiphanius of Salamis' Polemic with Angelological Heresies
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Drzyżdżyk, Szymon; Gilski, Marek
    The article presents the polemic of Epiphanius of Salamis with angelological heresies. Its purpose is therefore not only to present errors but is also an apology of correct faith. The article consists of four parts: the first concerns the existence of angels, the second focuses on their origins, the third deals with the question of their operation, and the fourth analyzes the role of angels in the afterlife of man. The most important conclusions from the analysis include: 1. Angelology was of interest not only in pre-Christian heresies (derived from Judaism) but also in heresies that emerged from Christianity. However, this topic does not appear when discussing the Greek schools of philosophy. 2. The author of Panarion does not always clearly present errors related to angelology. He himself points out that it was often not easy for him to precisely indicate the nature of a given heresy. 3. Epiphanius criticizes the angelological heresies on the basis of biblical and rational arguments, undermining their sources and reducing some theses to absurdity. He also uses the argument from authority, referring to the fathers (Clement, Irenaeus, Hippolytus). Artykuł prezentuje polemikę Epifaniusza z Salaminy z herezjami angelologicznymi. Jego celem nie jest więc tylko prezentowanie błędów, ale i apologia poprawnej wiary. Artykuł składa się z czterech części: pierwsza dotyczy istnienia aniołów, druga koncentruje się na ich pochodzeniu, trzecia podejmuje kwestię ich działania, a czwarta analizuje rolę aniołów w pośmiertnym życiu człowieka. Do najważniejszych wniosków płynących z analiz należą. 1. Angelologia była przedmiotem zainteresowania nie tylko herezji przedchrześcijańskich (wywodzących się z judaizmu), ale i herezji, które wyłoniły się z chrześcijaństwa. Ta tematyka nie pojawia się natomiast przy okazji omawiania greckich szkół filozoficznych. 2. Autor Panarionu nie zawsze jasno prezentuje błędy związane z angelologią. Sam bowiem zaznacza, że niejednokrotnie nie było mu łatwo precyzyjnie wskazać naturę danej herezji. 3. Epifaniusz poddaje herezje angelologiczne krytyce w oparciu o argumenty biblijne, rozumowe, podważając ich źródła, sprowadzając niektóre tezy do absurdu. Odwołuje się także do argumentu z autorytetu, powołując się na ojców (Klemens, Ireneusz, Hipolit).
  • Item
    Giulio Maspero, Rethinking the Filioque with the Greek Fathers, William B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids, Michigan 2023, pp. 326
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Przyszychowska, Marta
    A review of the book: Giulio Maspero, "Rethinking the Filioque with the Greek Fathers, William B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids, Michigan 2023. Recenzja książki: Giulio Maspero, "Rethinking the Filioque with the Greek Fathers, William B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids, Michigan 2023.
  • Item
    Hermetica Berolinensia II-VIII (Papyrus Berolinensis Graeca 17027)
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Sowińska, Agata Ewa
    Na berlińskie fragmenty hermetyczne składa się łącznie osiem fragmentarycznie zachowanych tekstów znajdujących się na Papirusach Berlińskich (Papyri Berolinenses Graecae 9794 et 17027) pochodzących z III (P.Berol. 9794) i IV wieku po Chrystusie (P.Berol. 17027). Fragmenty II-VIII (P.Berol. 17027) są znacząco wybrakowane. Zachowane elementy pozwalają jednakowoż przypuszczać, iż w niektórych przypadkach są one ekscerptami z hermetycznych traktatów filozoficznych lub niepoświadczonymi dotąd wersjami tychże. The Berlin Hermetic fragments consist of eight fragmentally preserved texts written on the Berlin Papyri (Papyri Berolinenses Graecae 9794 et 17027) from the third century AD (P.Berol. 9794) and the fourth century AD (P.Berol. 17027). Fragments II-VIII (P.Berol. 17027) are significantly deficient. The preserved elements allow, however, to assume that, in some cases, they are excerpts from Hermetic philosophical treatises or untestified versions of Hermetic texts.
  • Item
    Jan Chryzostom, Homilie do Listu Św. Pawła do Kolosan, przekład z języka greckiego opatrzony wprowadzeniem i notami: ks. Antoni Paciorek, Biblia Ojców 7, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2023, ss. 253
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Pochwat, Józef
    Recenzja książki "Jan Chryzostom, Homilie do Listu Św. Pawła do Kolosan", przekład z języka greckiego opatrzony wprowadzeniem i notami: ks. Antoni Paciorek, Biblia Ojców 7, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2023, ss. 253. Review of the book: "Jan Chryzostom, Homilie do Listu Św. Pawła do Kolosan", przekład z języka greckiego opatrzony wprowadzeniem i notami: ks. Antoni Paciorek, Biblia Ojców 7, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2023, pp. 253.
  • Item
    Kult archaniołów w późnej starożytności – wybrane zagadnienia
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Adamiak, Stanisław
    Artykuł przedstawia wybrane świadectwa kultu archaniołów w późnej starożytności. Analiza dotyczy opisów męczeństwa oraz różnych inskrypcji, przede wszystkim z terenów Afryki Północnej, Azji Mniejszej, Egiptu i Nubii. Zostały zaczerpnięte przede wszystkim z bazy danych „Cult of Saints in Late Antiquity”. Pokazane zostały zarówno przykłady ortodoksyjnej, jak i synkretystycznej pobożności przyzywającej wstawiennictwa archaniołów. Podkreślone specjalną rolę Archanioła Michała. Przedstawiono też rozważania na temat dopuszczalności wyobrażeń aniołów w sztuce chrześcijańskiej późnej starożytności. The article presents selected testimonies of the cult of archangels in Late Antiquity. The accounts of martyrdom and various inscriptions are analysed, primarily from North Africa, Asia Minor, Egypt and Nubia. They have been taken mainly from the “Cult of Saints in Late Antiquity” database. Examples of both orthodox and syncretistic piety invoking the intercession of archangels are shown. The special role of the Archangel Michael has been underlined. Considerations on the admissibility of depicting angels in the Christian art of Late Antiquity are also presented.
  • Item
    Oblicza Boga w chrześcijaństwie starożytnym (XLIX Spotkanie Badaczy Antyku Chrześcijańskiego, Papieski Instytut Patrystyczny Augustinianum, Rzym, 11-13.05.2023)
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Wysocki, Marcin
    Sprawozdanie z XLIX Spotkania Badaczy Antyku Chrześcijańskiego, zatytułowanego "Oblicza Boga w chrześcijaństwie starożytnym", które miało miejsce w Papieskim Instytucie Patrystycznym Augustinianum, Rzym, w dniach 11-13 maja 2023 r. Report from the XLIX Meeting of Scholars of Christian Antiquity, entitled "The Faces of God in Ancient Christianity", which took place at the Pontifical Patristic Institute Augustinianum, Rome, on May 11-13, 2023.
  • Item
  • Item
    Serafiny w egzegezie biblijnej św. Hieronima ze Strydonu
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Jóźwiak, Magdalena
    W okresie patrystycznym Księga Izajasza cieszyła się ogromnym zainteresowaniem tak wśród greckich, jak i łacińskich egzegetów. Sam św. Hieronim wyjaśniał proroka Izajasza niejednokrotnie. Ten komentarz jest uważany przez badaczy za szczyt Hieronimowej egzegezy. Przedmiotem niniejszego artykułu są passusy z księgi 3 Hieronimowego Komentarza do Księgi Izajasza, w której Strydończyk analizuje między innymi Iz 6, 1-3 oraz Iz 6, 6-7 (por. Hieronymus, Commentarii in Esaiam III 6, 1-3 i 6, 6-7, Vetus Latina 23, s. 307-315; s. 318-320). Otóż, w Iz 6 pojawiają się tajemnicze istoty zwane Serafinami. Po krótkim wprowadzeniu do samego komentarza, prezentujemy w tym artykule zagadnienie Serafinów w Hieronimowej egzegezie w 4 podpunktach: 1) Etymologia terminu Serafin (Serafini = incendentes, comburentes, ardor, incendium, principium oris eorum); 2) Sześć skrzydeł jako jedna z cech dystynktywnych Serafina (dwoma zakrywają twarz Boga (może swoją?), drugą parą skrzydeł zakrywają stopy Boga (a może swoje?), trzecia para zaś służy im do latania); 3) Obowiązki i zadania Serafinów (celebracja świętości Boga oraz są posyłane z różnymi zleceniami); 4) Alegoryczne rozumienie frazy Serafin (Serafiny mogą symbolizować: Stary i Nowy Testament, służebne moce niebieskie lub jakiś cień prawdy odnoszącej się do przyszłej niewoli). In the patristic era, the Book of Isaiah was of great interest to both Greek and Latin exegetes. St. Jerome of Stridon explained the prophet Isaiah many times. The subject of this article is the passages from book 3 of Jerome’s The Commentary on Isaiah, in which he analyzes, among others, Is 6:1-3 and Is 6:6-7 (cf. Hieronymus, Commentarii in Esaiam III 6, 1-3 and 6,6-7, Vetus Latina 23, p. 307-315, 318-320). Ergo, in Is 6 appear mysterious beings called Seraphim. After a short introduction to the commentary itself, in this article I present the issue of the Seraphim in Jerome’s exegesis in 4 subsections: (1) The etymology of the term Seraphim (Seraphim = incendentes, comburentes, ardor, incendium, principium oris eorum); (2) Six wings as one of the distinctive features of the Seraphim: (two cover the face of God (maybe theirs?), the second pair of wings covers God’s feet (or maybe theirs?), and the third pair is used for flying); (3) Duties and tasks of the Seraphim (celebration of the holiness of God and being sent with various commissions); (4) Allegorical meaning of the phrase Seraphim (Seraphim can symbolize: Old and New Testaments, serving celestial powers, or some shadow of truth relating to future captivity).
  • Item
    Śp. ks. prof. dr hab. Jerzy Pałucki (1955-2023)
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Wysocki, Marcin
  • Item
    The Angels are among us. A Study of the Writings of Paulinus of Nola
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Wysocki, Marcin
    Paulinus of Nola (c. 355-431) is undoubtedly one of the most interesting yet least known figures of early Christianity. Born into a wealthy senatorial family from Bordeaux, Paulinus gave up wealth, a career as a civil servant and the practice of secular poetry to follow St Felix on the path of Christian faith. One of its elements was the belief in the existence of angels. In the case of Paulinus of Nola, this belief took on a very concrete expression. The aim of this article is to show, on the basis of an analysis of the surviving letters and songs, the angelology of St Paulinus, which took on above all a pastoral aspect and showed very concrete manifestations of the action of angels for the benefit of the human beings. Paulin z Noli (ca 355-431) jest z pewnością jedną z najciekawszych, ale i najmniej znanych postaci wczesnego chrześcijaństwa. Pochodzący z bogatej, senatorskiej rodziny z Bordeaux, Paulin porzucił bogactwa, karierę urzędniczą, uprawianie świeckiej poezji, aby naśladować św. Feliksa i podążać drogą chrześcijańskiej wiary. Jednym z jej elementów była wiara w istnienie aniołów. W przypadku Paulina z Noli ta wiara przybrała bardzo konkretny wyraz. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, na podstawie analizy zachowanych listów i pieśni, angelologii św. Paulina, która miała przede wszystkim wymiar duszpasterski i ukazywała bardzo konkretne przejawy działania aniołów na rzecz człowieka.
  • Item
    The Angels’ Ministry to People According to "De civitate Dei" by St. Augustine
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Jaśkiewicz, Sylwester
    Angelological issues take centre stage in the classic work by St Augustine, De civitate Dei. In it, the thinker from Tagaste draws a Christian portrait of angels close to people, whom he often calls holy angels (sancti angeli), our angels (nostri angeli) or good angels (angeli boni). Although the Bishop of Hippo does not omit the issue of the creation and nature of angels, he gives their function and service to people a clear priority, which is confirmed by the use of the Latin term angelus, which for him means as much as nuntius, i.e. herald, messenger. The ministry of angels for people, their ministerium is, above all, the revelation of God in the world. They are the messengers who deliver the messages given to them; they are the servants who fulfil the task entrusted to them and who present the requests of the people to God. Even if angels serve both God and people, they are not mediators because the only mediator between God and people is the Man - Jesus Christ. Heavenly spirits do not grant people their immortality and happiness, and it is not through participation with them that these supernatural gifts also become part of man. People should imitate the goodwill of the holy angels and grow in their true – and free from weakness of affection – love. The angels lead men to the full glory of the true God and oppose any sacrifices made to them. Their help in man’s spiritual struggle, especially against pride, is invaluable. The early Christian thinker also reminds us about the presence of angels on the last day, when their task will be to gather the righteous. In the final dimension of eternal life, the equality (aequalitas) of people with angels announced by Christ will be the fullness of life in God. Problematyka angelologiczna w wiekopomnym dziele św. Augustyna De civitate Dei zajmuje miejsce centralne. Myśliciel z Tagasty kreśli w nim chrześcijański portret aniołów bliskich ludziom, których często nazywa: aniołami świętymi (sancti angeli), naszymi aniołami (nostri angeli) albo aniołami dobrymi (angeli boni). Choć biskup Hippony nie pomija kwestii stworzenia i natury aniołów, to jednak ich funkcji i posłudze na rzecz ludzi daje zdecydowany priorytet, co potwierdza choćby użycie łacińskiego terminu angelus, który znaczy dla niego tyle, co nuntius, a więc zwiastun, posłaniec. Służba aniołów na rzecz ludzi, ich ministerium, ma coś w sobie z pracy rolnika troszczącego się o płody ziemi czy z poświęcenia matki zatroskanej o otrzymane życie. Nawet jeśli aniołowie służą i Bogu i ludziom, to jednak dla tych ostatnich nie są pośrednikami, gdyż jedynym pośrednikiem między Bogiem i ludźmi jest Człowiek-Jezus Chrystus. Duchy niebieskie nie udzielają ludziom swojej nieśmiertelności i szczęśliwości, i nie przez uczestnictwo z nimi te nadprzyrodzone dary stają się także udziałem człowieka. Ludzie powinni naśladować dobrą wolę świętych aniołów i w ich prawdziwej i wolnej od słabości uczuć miłości wzrastać. Aniołowie prowadzą ludzi do pełnej chwały prawdziwego Boga i sprzeciwiają się, aby jakiekolwiek ofiary były i im składane. O obecności aniołów starochrześcijański myśliciel przypomina także w dniu ostatecznym, kiedy to ich zadaniem będzie zebranie sprawiedliwych. W ostatecznym wymiarze życia wiecznego zapowiedziana przez Chrystusa równość (aequalitas) ludzi z aniołami będzie pełnią życia w Bogu.