Klauzule umowne w handlu niewolnikami jako narzędzie polityki społecznej w okresie cesarstwa rzymskiego

Abstract

Celem artykułu jest prezentacja rzymskich regulacji dotyczących klauzul umownych dołączanych do umowy sprzedaży niewolnika: klauzuli ne manumittatur zakazującej wyzwolenia przez nabywcę i klauzuli ut exportetur, nakazującej jego wydalenie z określonego miejsca pobytu. Dzięki aktywności władzy publicznej, reskryptom i mandatom cesarskiej administracji klauzule mogły uzyskać oczekiwaną skuteczność, a właściciele niewolników uzyskać lepszą ochronę ich praw właścicielskich. Z drugiej strony, instytucje prawa prywatnego: prawa rzeczowego i obligacyjnego zostały “wzbogacone” o rozwiązania wychodzące poza prawo prywatne. Stały się one w rękach cesarzy rzymskich narzędziami kreowania polityki społecznej wobec niewolnictwa.