Exempla w nauczaniu ad status w świetle kolekcji kazań Macieja z Grochowa z rękopisu Biblioteki Jagiellońskiej z początku XV wieku

Simple item page
dc.contributor.authorBracha, Krzysztof
dc.date.accessioned2025-07-24T10:32:15Z
dc.date.available2025-07-24T10:32:15Z
dc.date.issued2025
dc.description.abstractW rękopisie BJ 1619 z początku XV wieku znajduje się kilka kolekcji kazań De tempore et de sanctis. Rękopis został w większości przepisany przez Macieja z Grochowa, wikariusza z Kcyni, w 1407 roku. W wymienionej kolekcji znajduje się niewielki zbiór kazań ad status z exemplami, skierowanymi w kolejności do bogaczy, biednych, kupców, czeladzi służebnej, sędziów, rycerzy oraz rolników. Kolekcja Michała z Grochowa bliższa jest prostym ekshortacjom niż pełnym modelowym kazaniom typu sermo modernus. Nie znajdziemy w nich scholastycznych podziałów na punkty, aparatu logicznych dowodów. Takie ekshortacje zamiast tego erudycyjnego i schematycznego gorsetu obfitowały w wątki narracyjne, legendy świętych, exempla. Kolekcja Michała z Grochowa nie jest zbiorem oryginalnym, lecz należy do późniejszych redakcji w długiej tradycji literackiej Sermo generalis Honoriusza z Autun. Pięć sermones odnajdujemy ponadto w rękopisie śląskim z XV wieku BUWr I F 607 w zbiorze Exempla valde pulcra, które w 1914 roku wydał Joseph Klapper. Zaproponowana przez kaznodzieję nauka nie jest wykładnią budowli społecznej, lecz obrazem stereotypów, motywowanym programem moralizatorskim. Kaznodzieja odwołuje się do drabiny feudalnej tylko z pozoru, gdyż jego celem nie było posługiwanie się kalką feudalną, lecz jej przełamaniem, refrakcją z pobudek moralizatorskich, gdyż dydaktyzm moralizatorski był podstawą kazania, a nie oddanie obrazu stosunków społecznych. Kolekcja zredagowana przez Michała z Grochowa to unikatowe świadectwo sermones ad status w polskich zbiorach, choć nieoryginalne. Brak w nim jakichkolwiek odniesień do realiów polskich, a wypełnia je przekaz o uniwersalnym wydźwięku. The BJ 1619 manuscript from the early 15th century contains several collections of De tempore et de sanctis sermons. The manuscript was mostly transcribed by Maciej of Grochów, vicar of Kcynia, in 1407. The aforementioned collection includes a small compilation of ad status sermons with exempla, addressed to the rich, the poor, merchants, servant journeymen, judges, knights and farmers, respectively. The collection of Michał of Grochów is more similar simple exhortations than full sermons of the sermo modernus type. They are devoid of scholastic divisions into points, or logical proofs. Instead of such erudite and schematic image, the exhortations abounded in narrative threads, legends of saints, and exempla. Michał of Grochów’s collection is not an original one, but it is among the later editions in the long literary tradition of Sermo generalis by Honorius of Autun. The five sermones are further found in a 15th century Silesian manuscript BUWr I F 607 in the collection Exempla valde pulcra, which was published by Joseph Klapper in 1914. The teaching proposed by the preacher is not an interpretation of social construction, but a picture of stereotypes, motivated by a moralizing agenda. The preacher refers to the feudal ladder only in appearance, since his goal was not to use feudal pattern, but to break it, reframe it for moralistic motives, since moralistic didacticism was the basis of the sermon, not a means to convey a picture of social relations. The collection edited by Michał of Grochów is a unique testimony to the sermones ad status in Polish collections, even if not an original one. It lacks any reference to Polish realities, and is filled with a message with universal appeal.
dc.description.sponsorshipPublikacja finansowana przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu Weave-UNISONO w programie Weave w ramach projektu nr DEC–2021/03/Y/HS3/00052: Pagans and Christians. Christianisation in the Bohemian and Polish Kingdoms in the Middle Ages. Projekt był prowadzony we współpracy z Grantová agentura České republiky, no. 22-18972K o tym samym tytule i realizowany przez Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz Filosofický ústav Akademie věd České republiky w Pradze. The publication was produced within the framework of the research grant Weave-UNISONO of the National Science Center, Poland, no. DEC–2021/03/Y/HS3/00052: Pagans and Christians. Christianisation in the Bohemian and Polish Kingdoms in the Middle Ages. It was conducted in collaboration with the Grantová agentura České republiky, no. 22-18972K of the same title.
dc.identifier.citation"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", 2025, Vol. 124, s. 33-74
dc.identifier.doi10.31743/abmk.17914
dc.identifier.issn2545-3491
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.12153/8810
dc.language.isopl
dc.publisherWydawnictwo KUL
dc.rightsAttribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 Internationalen
dc.rights.urihttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/
dc.subjectśredniowieczne kaznodziejstwo
dc.subjectexempla
dc.subjectkrytyka społeczna
dc.subjectmoralistyka
dc.subjectmedieval preaching
dc.subjectsocial criticism
dc.subjectmoralism
dc.titleExempla w nauczaniu ad status w świetle kolekcji kazań Macieja z Grochowa z rękopisu Biblioteki Jagiellońskiej z początku XV wieku
dc.title.alternativeExempla in ad status Teaching in the Light of a Collection of Sermons by Maciej of Grochów from the Jagiellonian Library Manuscript of the Early 15th Century
dc.typeinfo:eu-repo/semantics/article
Files
Original bundle
Now showing 1 - 1 of 1
Thumbnail Image
Name:
Bracha_Exempla_w_nauczaniu_ad_status_w_swietle_kolekcji_kazan_Macieja_z_Grochowa_z_rekopisu_Biblioteki_Jagiellonskiej.pdf
Size:
629.29 KB
Format:
Adobe Portable Document Format
Description:
Download

License bundle
Now showing 1 - 1 of 1
Thumbnail Image
Name:
license.txt
Size:
2.81 KB
Format:
Item-specific license agreed upon to submission
Description:
Download

Collections
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2025, T. 124