Pojęcie podmiotowości w pedagogice

Abstract

W artykule przedstawiono różne znaczenia terminu „podmiotowość”, które pojawiają się na gruncie pedagogiki w kontekście zagadnień związanych z opieką. Po prześledzeniu kontekstów, w jakich pojawia się ten termin, zaproponowano trzy jego podstawowe rozumienia: 1. specyficznie ludzka, stała i nieutracalna zdolność/dyspozycja/potencjalność; 2. zmienna i dynamiczna aktualizacja tej potencjalności; 3. uprawnienie wynikające z faktu bycia człowiekiem. Rozumienia te są przydatne w analizie sporu, czy opieka – rozumiana jako relacja, której charakterystyczną cechą jest przejęcie odpowiedzialności za podopiecznego przez opiekuna – pozbawia podopiecznego podmiotowości.

In my paper, I analyze the concept of subjectivity in the context of educational studies, especially polish pedagogy of care and upbringing. I consider three main meanings of the term „subjectivity”: 1) typical of human beings, constant ability/disposition/potentiality; 2) changing and dynamic actualization of this potentiality; 3) an authority as a result of being human. These meanings of subjectivity may be useful in the analysis of the dispute, whether the care – as a relation, where a caregiver is responsible for her ward – deprives a ward of her subjectivity.