Respublica litteraria pisarzy nowołacińskich XVI-XVII wieku. Studia i szkice, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2022, ss. 326 ("Studia i Materiały z Dziejów Literatury Wczesnonowożytnej" 9)
Loading...
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Książka zawiera dziewięć studiów i szkiców na temat wybranych twórców literatury nowołacińskiej XVI-XVII wieku jako reprezentantów ówczesnej reipublicae litterariae – ponadnarodowej i ponadwyznaniowej wspólnoty uczonych, której koncepcja, nawiązująca do źródeł antycznych, zrodziła się w kulturze humanistycznej XV-XVI wieku. U jej podstaw legła między innymi idea łączącej uczonych przyjaźni (amicitia eruditorum), opartej na wspólnych wartościach etycznych i intelektualnych. Niejako urzędowym językiem tej rzeczypospolitej uczonych była łacina. To właśnie w tym języku tworzono prace, które publikowano i czytano w całej Europie i dopiero wtórnie tłumaczono na języki wernakularne. Łacina była też głównym językiem humanistycznej epistolografii, która w epoce wczesnonowożytnej odgrywała istotną rolę jako narzędzie komunikacji, a ponadto służyła do nawiązywania kontaktów między członkami reipublicae litterariae. Udział polskich autorów w tych listownych rozmowach nieobecnych przyjaciół (amicorum colloquia absentium) oraz inne polonika ukryte w korespondencji dawnych humanistów, podobnie jak europejska recepcja dzieł pisarzy polsko-łacińskich i znacznie liczniejsze ślady recepcji literatury nowołacińskiej w Polsce, są jeszcze jednym i to ważnym świadectwem przynależności przedrozbiorowej Rzeczypospolitej do kultury łacińskiej Europy.
Przywołane wyżej najważniejsze pojęcia i tematy zostały rozwinięte i uszczegółowione w poszczególnych studiach i szkicach. Utrzymane w poetyce autonomicznych tekstów, pozostają one ze sobą w bliskim, dialogicznym niejako związku, przedstawiając i naświetlając wspomniane wyżej zagadnienia z odmiennej perspektywy, często wyznaczonej przez postaci i dzieła mało znane lub z pozoru mało istotne, które jednak starano się usytuować i przedstawić w możliwie szerokim kontekście współczesnej im kultury polskiej i europejskiej. W pierwszym rozdziale, w nawiązaniu do rozprawy Johanna Schraga (Johannes Schragius) Dissertatio academica de amicitia eruditorum ad ideam Plinii Secundi praesertim delineata (Strasburg 1696), zrekonstruowana została humanistyczna koncepcja przyjaźni uczonych (amicitia eruditorum). W rozdziale drugim ukazano jej związek z humanistyczną epistolografią. Rozdział trzeci poświęcony został obecnym w niej polonikom – korespondencji polskich i europejskich humanistów oraz świadectwom zainteresowania dawną Polską w listach autorów obcych. Ich przykładem jest m.in. list francuskiego humanisty Rolanda Desmarestsa (1594-1653) do Jeana-François Sarrasina (1614-1654) oraz zawarty w nim utwór Aloisiae Gonzagae ad Ladislaum Poloniae Regem sponsum proficiscentis propempticum (Pieśń pożegnalna dla Ludwiki Gonzagi, udającej się w drogę do swojego męża, króla Polski Władysława), któremu poświęcony został czwarty rozdział książki. W rozdziale piątym przedstawiono najważniejsze świadectwa recepcji niemieckiej literatury nowołacińskiej w dawnej Rzeczypospolitej oraz recepcji dzieł polskich autorów nowołacińskich w krajach niemieckojęzycznych. Egzemplifikacją obu tych zjawisk jest znajomość dzieł bawarskiego jezuity Jeremiasa Drexela w Polsce, której dotyczy rozdział szósty, oraz twórczości Szymona Szymonowica w Niemczech, o czym mowa w rozdziale ósmym. Szymona Szymonowica dotyczy również rozdział siódmy, poświęcony nieznanym aspektom biografii i twórczości tego nowołacińskiego poety. W rozdziale dziewiątym przedstawiono postać oraz najważniejsze dzieło – zbiór emblematów maryjnych Firmamentum symbolicum (1652) – siedemnastowiecznego karmelity polskiego Sebastiana a Matre Dei. Integralną częścią książki jest bibliografia, obejmująca teksty źródłowe oraz opracowania, i indeks nazwisk.
The book contains nine studies and essays on selected authors of Neo-Latin literature of the sixteenth and seventeenth centuries, collected here as representatives of the respublica litteraria of the time – a supra-national and supra-confessional community of scholars whose concept, drawing on ancient sources, was born in the humanist culture of the fifteenth and sixteenth centuries. One of its foundations was the idea of the friendship among scholars (amicitia eruditorum), based on their shared ethical and intellectual values: Latin being, as it were, the official language of this community of scholars. It was in this language that works were produced, published and read throughout Europe and only secondarily translated into vernacular languages. Latin was also the main language of humanist epistolography, which played an important role as a communication tool in the early modern era, and was also instrumental in establishing contacts between members of the respublica litteraria. The participation of Polish authors in these epistolary conversations of absent friends (amicorum colloquia absentium) and other polonica hidden in the correspondence of the ancient humanists, as well as the European reception of the works of Polish Latin writers and the much more numerous traces of the reception of Neo-Latin literature in Poland, are yet another and important testimony to the fact that the Polish-Lithuanian Commonwealth was an important contributing part of the European Latin culture. These key concepts and themes mentioned above have been developed and elaborated in the individual chapters of this book. While remaining autonomous studies on diverse subjects, they remain in a close, somehow dialogical relationship with each other, presenting and highlighting the above-mentioned issues from different perspectives, often provided by authors and works of little-known or seemingly insignificant importance; however, they have been presented in the broadest possible context of early modern Polish and European culture. In the first chapter, with reference to Johann Schrag's (Johannes Schragius) Dissertatio academica de amicitia eruditorum ad ideam Plinii Secundi praesertim delineata (Strasbourg 1696), the humanist notion of the friendship between scholars (amicitia eruditorum) is discussed. The second chapter shows its relationship to humanist epistolography. The third chapter is devoted to the correspondence of Polish and European humanists and to the latters’ interest in Poland as evidenced in their letters. Examples of this correspondence include the letter by the French humanist Roland Desmarests (1594-1653) to Jean-François Sarrasin (1614-1654), and the work contained therein, Aloisiae Gonzagae ad Ladislaum Poloniae Regem sponsum proficiscentis propempticum (Farewell Song for Louise Gonzaga, making her way to her husband, King Władysław of Poland), to which the fourth chapter of the book is devoted. Chapter five presents the most important cases of the reception of German Neo-Latin literature in the former Polish-Lithuanian Commonwealth and the reception of the works of Polish Neo-Latin authors in German-speaking countries. Both phenomena are exemplified by the career of the works of the Bavarian Jesuit Jeremias Drexel in Poland, which are discussed in chapter six, and the works of Szymon Szymonowic in Germany, which are discussed in chapter eight. Szymon Szymonowic is also dealt with in chapter seven, which is devoted to unknown aspects of the biography and work of this Neo-Latin poet. The ninth chapter presents the figure and most important work – a collection of Marian emblems Firmamentum symbolicum (1652) – of the seventeenth-century Polish Carmelite Sebastian a Matre Dei. An integral part of the book is a bibliography, including source texts and studies, and an index of names.
The book contains nine studies and essays on selected authors of Neo-Latin literature of the sixteenth and seventeenth centuries, collected here as representatives of the respublica litteraria of the time – a supra-national and supra-confessional community of scholars whose concept, drawing on ancient sources, was born in the humanist culture of the fifteenth and sixteenth centuries. One of its foundations was the idea of the friendship among scholars (amicitia eruditorum), based on their shared ethical and intellectual values: Latin being, as it were, the official language of this community of scholars. It was in this language that works were produced, published and read throughout Europe and only secondarily translated into vernacular languages. Latin was also the main language of humanist epistolography, which played an important role as a communication tool in the early modern era, and was also instrumental in establishing contacts between members of the respublica litteraria. The participation of Polish authors in these epistolary conversations of absent friends (amicorum colloquia absentium) and other polonica hidden in the correspondence of the ancient humanists, as well as the European reception of the works of Polish Latin writers and the much more numerous traces of the reception of Neo-Latin literature in Poland, are yet another and important testimony to the fact that the Polish-Lithuanian Commonwealth was an important contributing part of the European Latin culture. These key concepts and themes mentioned above have been developed and elaborated in the individual chapters of this book. While remaining autonomous studies on diverse subjects, they remain in a close, somehow dialogical relationship with each other, presenting and highlighting the above-mentioned issues from different perspectives, often provided by authors and works of little-known or seemingly insignificant importance; however, they have been presented in the broadest possible context of early modern Polish and European culture. In the first chapter, with reference to Johann Schrag's (Johannes Schragius) Dissertatio academica de amicitia eruditorum ad ideam Plinii Secundi praesertim delineata (Strasbourg 1696), the humanist notion of the friendship between scholars (amicitia eruditorum) is discussed. The second chapter shows its relationship to humanist epistolography. The third chapter is devoted to the correspondence of Polish and European humanists and to the latters’ interest in Poland as evidenced in their letters. Examples of this correspondence include the letter by the French humanist Roland Desmarests (1594-1653) to Jean-François Sarrasin (1614-1654), and the work contained therein, Aloisiae Gonzagae ad Ladislaum Poloniae Regem sponsum proficiscentis propempticum (Farewell Song for Louise Gonzaga, making her way to her husband, King Władysław of Poland), to which the fourth chapter of the book is devoted. Chapter five presents the most important cases of the reception of German Neo-Latin literature in the former Polish-Lithuanian Commonwealth and the reception of the works of Polish Neo-Latin authors in German-speaking countries. Both phenomena are exemplified by the career of the works of the Bavarian Jesuit Jeremias Drexel in Poland, which are discussed in chapter six, and the works of Szymon Szymonowic in Germany, which are discussed in chapter eight. Szymon Szymonowic is also dealt with in chapter seven, which is devoted to unknown aspects of the biography and work of this Neo-Latin poet. The ninth chapter presents the figure and most important work – a collection of Marian emblems Firmamentum symbolicum (1652) – of the seventeenth-century Polish Carmelite Sebastian a Matre Dei. An integral part of the book is a bibliography, including source texts and studies, and an index of names.
Description
Wprowadzenie
Keywords
literatura nowołacińska, literatura polska 16 wiek, literatura polska 17 wiek, humanizm, republika uczonych, przyjaźń w kulturze, epistolografia, emblematyka, niemiecko-polskie związki literackie, francusko-polskie związki literackie, Desmarests Roland, Drexel Jeremias, Sebastian od Matki Bożej, Szymonowic Szymon, Neo-Latin Literature, Republic of Letters,, Humanism, Literature of the sixteenth-seventeenth centuries, Friendship, Epistolography, Emblem books, German-Polish literary relations, French-Polish literary relations, Desmarests Roland, Drexel Jeremias, Sebastianus a Matre Dei
Citation
ISBN
978-83-8288-081-6