Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne
No Thumbnail Available
Date
2014
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Monografia jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym, tak obszernym, interdyscyplinarnym opracowaniem problemu sprzeciwu sumienia w praktyce medycznej. Obejmuje analizy wybitnych przedstawicieli nauk filozoficznych, prawnych i medycznych, a autorami tekstów są między innymi byli lub aktualni prezesi Trybunału Konstytucyjnego (Andrzej Zoll), Naczelnej Izby Lekarskiej (Konstanty Radziwiłł) i Naczelnej Izby Diagnostów Laboratoryjnych (Elżbieta Puacz). W pracy prezentowane są różne punkty widzenia, uwzględniające zarówno odmienność perspektyw badawczych, tradycji religijno-filozoficznych, jak i poglądów doktrynalno-ustrojowych, co stanowi odzwierciedlenie stanu dyskusji nad przepisami regulującymi sprzeciw sumienia. Materiał został podzielony na trzy części obejmujące perspektywę filozoficzno-religijną, prawną i medyczną. Rozważania zawarte w części pierwszej obejmują m.in. analizę kategorii sumienia w etyce, prezentację stanowiska Kościoła Katolickiego wobec wzbudzających obiekcje moralne procedur medycznych, a także omówienie relacji między dotyczącymi tych kwestii przepisami wewnętrznymi niektórych związków wyznaniowych a prawem państwowym. Część druga zawiera refleksję nad prawem do sprzeciwu sumienia w medycynie z perspektywy praw człowieka (a zwłaszcza praw osób wykonujących zawody medyczne oraz praw pacjenta), przepisów Konstytucji RP i umów międzynarodowych. Obejmuje też rozważania dotyczące reżimu prawnego dotyczącego wybranych procedur medycznych. Teksty zgrupowane w części trzeciej dotyczą zakresu wolności sumienia zarówno w praktyce lekarskiej, jak i w wykonywaniu innych zawodów medycznych: farmaceuty, pielęgniarki, położnej i diagnosty laboratoryjnego. Monografia wpisuje się w aktualną dyskusję społeczną i naukową dotyczącą klauzuli sumienia w medycynie, a autorzy poszczególnych opracowań formułują wiele godnych uwagi postulatów, które mogą się przyczynić do wypracowania właściwych zasad postępowania w tym zakresie.
Description
Gdy w pierwszych miesiącach 2013 r. finalizowane były prace nad koncepcją i programem konferencji pt. Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, trudno było przewidywać, że już po upływie kolejnego roku kwestia stosowania klauzuli sumienia przez członków personelu medycznego stanie się przedmiotem jednego z najgorętszych sporów ostatnich lat. Nie sposób było w szczególności przewidzieć, że konsekwentna – i zdaniem redaktorów tego opracowania – w pełni uzasadniona postawa prof. Bogdana Chazana, odmawiającego jakiegokolwiek udziału w procedurach zmierzających do przerwania ciąży, stanie się przyczyną odwołania go z funkcji dyrektora Szpitala Specjalistycznego im. Świętej Rodziny w Warszawie, prowadząc w dalszej kolejności do polaryzacji opinii prezentowanych nie tylko przez teoretyków i praktyków zajmujących się prawem i medycyną, ale i przez polityków oraz innych zainteresowanych, zwłaszcza aktualnych lub potencjalnych pacjentów. Już w trakcie przygotowywania tej konferencji jasne było natomiast, że polskie przepisy dotyczące prawa osób wykonujących zawody medyczne do korzystania z tzw. sprzeciwu (klauzuli) sumienia budzą różnorodne wątpliwości, które powinny zostać wyjaśnione dla dobra wszystkich, których wolności i prawa wchodzą w grę, a w konsekwencji również dla dobra całego społeczeństwa. Mając świadomość istnienia zasygnalizowanych wątpliwości, a zwłaszcza kierując się przekonaniem o niepełnej ochronie wolności praktykowania religii przez osoby wchodzące w skład personelu medycznego, Katedra Prawa Wyznaniowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Zakład Etyki i Filozofii Człowieka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, we współpracy z lubelskim oddziałem Stowarzyszenia Civitas Christiana i Krajową Izbą Diagnostów Laboratoryjnych, zdecydowały się na zorganizowanie ogólnopolskiej konferencji naukowej, której efektem miały być wnioski odnoszące się do prawa i praktyki. Spotkanie to odbyło się na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL w dniu 28 listopada 2013 r., przy czynnym udziale przedstawicieli licznych ośrodków naukowych, a jego pokłosiem jest niniejsza publikacja.
Zasadnicza struktura opracowania odpowiada porządkowi obrad, chociaż z różnych przyczyn nie wszystkie wygłoszone referaty posiadają swoje odpowiedniki w opublikowanych materiałach. Część pierwszą stanowią rozważania sformułowane z perspektywy etycznej i religijnej (w tym prawno-kanonicznej) przez takich autorów, jak ks. Andrzej Szostek, ks. Waldemar Głusiec, Katarzyna Krzysztofek i ks. Michał Czelny. Na część drugą składają się teksty skoncentrowane na analizie obowiązujących przepisów, napisane przez przedstawicieli nauki prawa (do których należą: Andrzej Zoll, Leszek Bosek, Oktawian Nawrot, Mirosław Nesterowicz i Natalia Karczewska-Kamińska oraz Małgorzata Gałązka). Natomiast część trzecią tworzą opracowania, które wyszły spod pióra badaczy reprezentujących nauki medyczne: Jakuba Pawlikowskiego, Aliny T. Midro, Krzysztofa Marczewskiego, Konstantego Radziwiłła (którego tekst powstał w trakcie dyskusji pokonferencyjnej, jaka wywiązała się na łamach czasopisma „Medycyna Praktyczna”), Beaty Dobrowolskiej, Małgorzaty Prusak oraz Elżbiety Puacz we współpracy z ks. Waldemarem Głuścem. Całość poprzedza przesłanie, jakie do uczestników konferencji skierował Ks. Abp Zygmunt Zimowski, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Służby Zdrowia i Duszpasterstwa Chorych.
W monografii przedstawione zostały różne punkty widzenia, które odzwierciedlają stan dyskusji nad przepisami regulującymi sprzeciw sumienia, co nie oznacza, że redaktorzy monografi i utożsamiają się ze wszystkimi tezami i wnioskami prezentowanymi przez poszczególnych autorów. Obecny stan naukowej dyskusji nad prawem osób wykonujących zawody medyczne do korzystania z klauzuli sumienia uniemożliwia wypowiedzenie na jej podstawie ostatecznych stwierdzeń. Nowe perspektywy otworzy zapewne oczekiwane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, który na wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej jest w trakcie badania zgodności art. 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty z art. 53 oraz art. 2 i art. 65 (w związku z art. 30 i art. 31) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Można mieć jednak nadzieję, że publikacja kilkunastu opracowań uwzględniających różne perspektywy badawcze i przygotowanych przez uznanych Autorów stanie się ważnym głosem w prowadzonej dyskusji i przyczyni się do wypracowania właściwych rozwiązań.
Keywords
sprzeciw sumienia, wolność religijna, klauzula sumienia, wolność sumienia i religii, pielęgniarka, lekarz, położna, farmaceuta, freedom of conscience and religion, conscientious objection
Citation
Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. P. Stanisz, J. Pawlikowski, M. Ordon, Lublin 2014.
ISBN
978-83-7702-980-0