Islam w rozdziale 100/101 De Haeresibus Jana z Damaszku. Analiza źródłoznawcza – wybrane zagadnienia
Loading...
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
W niniejszym artykule zaprezentowane zostały wybrane fragmenty z dzieła Jana z Damaszku pt. Historia herezji. W skład tego dzieła wchodzi rozdział 100/101, który jest stosunkowo niedługim opisem herezji Izmaelitów – Islamu. Rozdział ten, pomimo stosunkowo niewielkiej objętości treściowej, jest bardzo rozbudowany pod kątem opisu wierzeń przedmuzułmańskiej Arabii, roszczeń prorockich Mahometa, zarysu kontrowersji chrześcijańsko-muzułmańskich na temat wiary. Według obecnego stanu badań rozdział 100/101 jest autorstwa Jana z Damaszku. Mając na uwadze życiorys Jana jako potomka rodziny, która, jak i on sam, pełniła funkcje publiczne w Kalifacie, oraz jego wykształcenie i znajomość wczesnej kultury muzułmańskiej, tekst rozdziału 100/101 stanowi cenne źródło historyczne. Tekst ten powstał w określonym środowisku (Sitz im Leben). Środowiskiem tym był obszar Bliskiego Wschodu wraz z jego zróżnicowaną kulturą oraz środowiskiem językowym tworzonym przez semicki substrat etniczny (język aramejski i arabski), jak i przebywających na tym obszarze od czasów Aleksandra Macedońskiego Greków (substrat hellenistyczny). Święty Jan z Damaszku, jak zostało to wykazane, wywodził się z elementu semickiego, na co wskazywałby imiona rodowe dziadka i ojca oraz, pośrednio, stosunkowo późne zapoznanie się z kulturą i językiem greckim. Niemniej jednak to właśnie to pochodzenie pozwoliło Janowi przekazać za pośrednictwem języka greckiego jeden z najwcześniejszych opisów islamu w zachodniej, grecko-rzymskiej kulturze. Jan, który rozpoczął swój opis od zaprezentowania kontekstu historycznego pojawienia się religii islamu nazywanego przez niego chrześcijańską herezją, przechodzi stopniowo do prezentacji samej treści. Prezentując niektóre wątki zawarte w Księdze Mahometa, stara się udostępnić, poprzez adaptację arabskich terminów na grunt języka greckiego, opis treści posłannictwa Mahometa. Niestety, zabiegi Jana względem adaptacji terminologii koranicznej na grunt języka greckiego zatarły pewne prawidłowe rozumienie przekazu. Wymagało to ponownego porównania tekstu Jana z podobnymi pod względem przekazu źródłami. Analiza pod względem historycznym i pojęciowym tekstów polemicznych z islamem oraz tekstu samego Koranu wykazały dobrą znajomość przez Jana z Damaszku treści religii muzułmańskiej. Damasceńczyk pokazuje bardzo dobre wyczucie w adaptacji terminologii dotyczącej opisania chrześcijańskiej koncepcji Trójcy Świętej, mając za podstawę słownictwo koraniczne. Jak można było się o tym przekonać, jest to cecha wszystkich tekstów polemicznych pisanych w języku arabskim i syryjskim. Zasługą Jana na tym polu jest adaptacja, w możliwie jak najlepszy sposób, terminologii Koranu na grunt języka greckiego. Zaprezentowany zarys treści rozdziału 100/101 De Haeresibus wykazuje w zestawieniu z innymi źródłami na temat islamu, że święty Jan z Damaszku potrafił wykorzystać swoją wiedzę teologiczną i znajomość języka arabskiego dla zaprezentowania nauk głoszonych przez Mahometa jako zagrożenie dla wiary chrześcijańskiej. Wykazał dobrą orientację w materii Koranu w celu wykazania fałszywych roszczeń Mahometa jako proroka.
Article presents selected fragments derived from John’s of Damascus History of heresies. This opus includes chapter 100/101, a short description of Ismalites heresy – Islam. Despite its shortness chapters contains wide depiction of pre-Islamic Arabian beliefs, Muhammad claims on prophethood, outline of Christian-Muslim disputes. Based on actual state of our knowledge this chapter is indeed made by John of Damascus himself. Knowing that John’s family as he himself was dealing with finical affairs of Caliphate, but also due to his education and overall knowledge about early Islamic culture chapter 100/101 becomes valuable source for historical studies. The content of chapter 100/101 is product of cultural mix in Middle East, as a result of Semitic traditions and cultures (Syrian and Arab) mixed with Greek tradition in the background (since Greeks were part of Middle East since Alexander the Great conquest). Saint John of Damascus, as it was proven, came out of Semitic culture, as his father and grandfather’s names shows, was accustomed with Greek language and culture in his adulthood. Despite this his Semitic heritage allowed St. John to give the one most complete description of Islam into west Roman-Greek world via Greek language. St. John began his depiction with historical context of Islam origin, describing it as a Christian heresy, later step by step explaining it. Using specific passages of Quran he describes Muhammad’s prophethood in Greek with use of adopted Arabic terms. Unfortunately while adapting those terms lost overtime their true sense. This caused a need of compering St. John works with similar texts. Historical and terminological analysis of his anti-islamic scripture proves great knowledge of Arabic terminology and about religion itself. He also seems to have good ability to use Arabic terms from Quran for describing Christian idea of Holy Trinity. We can see that is trait of all polemic texts written in Arabic and Syriac. The greatest contribution of St. John texts are adaptations of Quranic terms into Greek language.
Article presents selected fragments derived from John’s of Damascus History of heresies. This opus includes chapter 100/101, a short description of Ismalites heresy – Islam. Despite its shortness chapters contains wide depiction of pre-Islamic Arabian beliefs, Muhammad claims on prophethood, outline of Christian-Muslim disputes. Based on actual state of our knowledge this chapter is indeed made by John of Damascus himself. Knowing that John’s family as he himself was dealing with finical affairs of Caliphate, but also due to his education and overall knowledge about early Islamic culture chapter 100/101 becomes valuable source for historical studies. The content of chapter 100/101 is product of cultural mix in Middle East, as a result of Semitic traditions and cultures (Syrian and Arab) mixed with Greek tradition in the background (since Greeks were part of Middle East since Alexander the Great conquest). Saint John of Damascus, as it was proven, came out of Semitic culture, as his father and grandfather’s names shows, was accustomed with Greek language and culture in his adulthood. Despite this his Semitic heritage allowed St. John to give the one most complete description of Islam into west Roman-Greek world via Greek language. St. John began his depiction with historical context of Islam origin, describing it as a Christian heresy, later step by step explaining it. Using specific passages of Quran he describes Muhammad’s prophethood in Greek with use of adopted Arabic terms. Unfortunately while adapting those terms lost overtime their true sense. This caused a need of compering St. John works with similar texts. Historical and terminological analysis of his anti-islamic scripture proves great knowledge of Arabic terminology and about religion itself. He also seems to have good ability to use Arabic terms from Quran for describing Christian idea of Holy Trinity. We can see that is trait of all polemic texts written in Arabic and Syriac. The greatest contribution of St. John texts are adaptations of Quranic terms into Greek language.
Description
Keywords
relacje muzułmańsko-chrześcijańskie, Jan z Damaszku, chrześcijaństwo o islamie, patrystyka i późny antyk, Muslim-Christian relations, John of Damascus, Christandom on Islam, patristics and late antiquity
Citation
"Vox Patrum", 2020, T. 75, s. 229-266