"Dwór" w mieście. Realizacja tęsknoty za "swojskością" w architekturze międzywojennego Lublina
Loading...
Date
2015
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Abstract
Dwór, średniej wielkości wiejska siedziba szlachecka, stopniowo stał się odpowiednikiem „rodzimości”, programowo poszukiwanej w architekturze, najbardziej intensywnie na pocz. XX wieku. Na popularyzację tego zjawiska na ziemiach polskich duży wpływ miały wyniki konkursów architektonicznych na dwory w Opinogórze (1908) i Niegowici (1913) oraz projekty konkursowe pawilonu polskiego na wystawę w Rzymie (1911) i typowych domów mieszkalnych w otoczeniu ogrodowym (1912). Większość siedzib ziemiańskich powstałych przed I wojną światową formalnie była utrzymana w tradycji architektury rodzimej, nawiązującej nie tylko do neoklasycyzmu czy baroku, ale także do gotyku, polskiego renesansu czy stylu zakopiańskiego.
Popularny w Polsce w okresie międzywojennym, a zwłaszcza w pierwszej połowie lat 20. tzw. styl dworkowy, wykorzystywał detale architektoniczne wywodzące się z różnych okresów historycznych, przede wszystkim barokowe łamane naczółki i klasycyzujące ganki kolumnowe. Styl dworkowy stosowany był wówczas przede wszystkim w jednorodzinnej architekturze mieszkaniowej oraz w realizacjach budynków użyteczności publicznej. Zorganizowaną zabudowę w stylu dworkowym można spotkać w miastach-ogrodach, lub częściej w dzielnicach-ogrodach, tworzonych zgodnie z ideą brytyjskiego urbanisty Ebenezera Howarda (jej pierwsze przykłady na ziemiach polskich to nieukończone Ząbki, zaprojektowane przez Tadeusza Tołwińskiego w 1911 oraz Młociny projektu Ignacego Miśkiewicza z ok. 1913).
W międzywojennym Lublinie wille miejskie w formie dworków, otoczone zielenią, powstawały m.in. przy ulicach Ogrodowej, Rayskiego i Beliniaków. Zespół domów, o skromniejszym detalu, powstał w na Dziesiątej, zaprojektowany jako dzielnica-ogród. W Lublinie powstały również dwa reprezentacyjne budynki użyteczności publicznej: dworzec kolejowy nawiązujący do nowożytnego pałacu lub zamku oraz dawna łaźnia miejska na Bronowicach z oryginalnym potrójnym podcieniem arkadowym. Projekt szkół bliźniaczych przy ul. Lipowej Ignacego Kędzierskiego nie został niezrealizowany.
Poszukiwanie stylu narodowego w architekturze, znajdujące odzwierciedlenie w stylu dworkowym, można zaobserwować nie tylko w Polsce, ale także w krajach skandynawskich oraz w Europie Środkowo-Wschodniej. Małgorzata Omilanowska, która podjęła próbę całościowego spojrzenia na te zjawiska w architekturze europejskiej, dostrzegła podobieństwa w rozwiązaniach formalnych stosowanych w krajach, które nie miały ze sobą żadnych relacji artystycznych bądź miały nieliczne kontakty.
The manor house, a medium-sized countryside gentry’s seat, became a manifestation of “nativeness” in Polish architecture that was sought after mainly at the beginning of the 20th century. The phenomenon’s popularisation on the Polish territories was strongly influenced by the results of architectural contests for the manor houses in Opinogóra (1908) and Niegowić (1913) and by contest projects of the Polish pavilion for the 1911 Rome exposition as well as by projects of typical residential houses with gardens (1912). Most manorial seats constructed before the First World War formally maintained the tradition of native architecture, referring to neo-classicist and baroque styles, but also to gothic art, the Polish Renaissance and the Zakopane style. The so-called manor house style, popular in Poland in the interwar period, especially in the first half of the 1920s, employed diverse architectural details which derived from different historical periods, but its main features were the baroque broken pediments and the classicising column porch. At the time, the manor house style was primarily used in single-family residential architecture and in realisations of public buildings. Organised housing in the manor house style can be found in garden cities or, more often, in garden districts created according to the idea of a British urban planner, Ebenezer Howard (the first examples in Poland are the unfinished Ząbki designed by Tadeusz Tołwiński in 1911 and Młociny designed by Ignacy Miśkiewicz in ca. 1913). In the interwar Lublin, city villas in the form of manor houses, surrounded by greenery were built for instance at Ogrodowa, Rayskiego and Beliniaków streets. A large cluster of houses, more modest in details, were erected in Dziesiąta district near Lublin, designed as a garden district. Another two representative public buildings were constructed in Lublin: the railway station that referred to a modern palace or castle and the former city bath house in Bronowice with an original triple arcade. Ignacy Kędzierski’s projects of twin schools at Lipowa Street remained unrealised. The search of national style in architecture, expressed in the manor house style of the 19th and the early 20th century can be observed not only in Poland, but also in Scandinavian countries as well as in Central and Eastern Europe. Małgorzata Omilanowska, who undertook the task of taking an overall look at these phenomena in European architecture, noticed similarities in the formal solutions used in those countries with almost no direct artistic contacts.
The manor house, a medium-sized countryside gentry’s seat, became a manifestation of “nativeness” in Polish architecture that was sought after mainly at the beginning of the 20th century. The phenomenon’s popularisation on the Polish territories was strongly influenced by the results of architectural contests for the manor houses in Opinogóra (1908) and Niegowić (1913) and by contest projects of the Polish pavilion for the 1911 Rome exposition as well as by projects of typical residential houses with gardens (1912). Most manorial seats constructed before the First World War formally maintained the tradition of native architecture, referring to neo-classicist and baroque styles, but also to gothic art, the Polish Renaissance and the Zakopane style. The so-called manor house style, popular in Poland in the interwar period, especially in the first half of the 1920s, employed diverse architectural details which derived from different historical periods, but its main features were the baroque broken pediments and the classicising column porch. At the time, the manor house style was primarily used in single-family residential architecture and in realisations of public buildings. Organised housing in the manor house style can be found in garden cities or, more often, in garden districts created according to the idea of a British urban planner, Ebenezer Howard (the first examples in Poland are the unfinished Ząbki designed by Tadeusz Tołwiński in 1911 and Młociny designed by Ignacy Miśkiewicz in ca. 1913). In the interwar Lublin, city villas in the form of manor houses, surrounded by greenery were built for instance at Ogrodowa, Rayskiego and Beliniaków streets. A large cluster of houses, more modest in details, were erected in Dziesiąta district near Lublin, designed as a garden district. Another two representative public buildings were constructed in Lublin: the railway station that referred to a modern palace or castle and the former city bath house in Bronowice with an original triple arcade. Ignacy Kędzierski’s projects of twin schools at Lipowa Street remained unrealised. The search of national style in architecture, expressed in the manor house style of the 19th and the early 20th century can be observed not only in Poland, but also in Scandinavian countries as well as in Central and Eastern Europe. Małgorzata Omilanowska, who undertook the task of taking an overall look at these phenomena in European architecture, noticed similarities in the formal solutions used in those countries with almost no direct artistic contacts.
Description
Keywords
architektura dwudziestolecia międzywojennego, architecture of the interwar period, styl dworkowy, manor house style, styl narodowy, national style, architektura w Lublinie, architecture in Lublin
Citation
Poszukiwanie tożsamości kulturowej w Europie Środkowo-Wschodniej 1919-2014 = The Search for Cultural Identity in East-Central Europe 1919-2014, red. Irena Kossowska, Toruń 2015, s. 323-338
ISBN
978-83-231-3409-1