Ślady działalności oficyn jezuickich w Wilnie i Braniewie na przełomie XVI i XVII wieku w zbiorach Biblioteki „Hosianum” w Olsztynie jako przykład procesów integracyjnych w Rzeczpospolitej Obojga Narodów
Loading...
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie jest spadkobierczynią biblioteki Kolegium Jezuickiego w Braniewie, założonego w 1565 roku przez kard. Stanisława Hozjusza. Nie dziwi więc fakt, że duża liczba jej zabytkowego księgozbioru została wydrukowana w oficynach jezuickich w Wilnie i w Braniewie. Artykuł jest próbą omówienia powstałych w nich, a zachowanych w zbiorach książnicy seminaryjnej starych druków z przełomu XVI i XVII wieku jako swoistego zwierciadła działalności jezuitów w kontekście szerszych procesów religijnych, społecznych i kulturowych, biorąc pod uwagę książki jako element dziedzictwa kulturowego, ale także jako nośnik kultury, wiedzy i nauki. Do takiego opracowania skłoniła autora 450. rocznica unii lubelskiej. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, zwany Sierotką, porzuciwszy wyznanie kalwińskie, przeniósł warsztat drukarski z Brześcia do Wilna. Drukarnia była własnością M.K. Radziwiłła, jednak pracowała pod opieką jezuitów i tłoczyła niemal wyłącznie książki środowiska jezuickiego. Książę prawdopodobnie w 1586 roku przekazał oficynę na własność kolegium jezuickiemu. Wileńska drukarnia należy do najstarszych jezuickich warsztatów na terenie Polski. Wśród najbardziej znanych autorów druków tam wytłoczonych należy wymienić: Piotra Skargę, Emanuela Vegę, Stanisława Grodzickiego czy Marcina Śmigleckiego. Rozprawa P. Skargi Pro Sacratissima Eucharistia (1576) zapoczątkowała działalność wileńskiej oficyny. Jednym z najciekawszych i najcenniejszych druków pochodzących z oficyny w Braniewie jest Agenda Parva (1622). Dziełko było przeznaczone dla licznych misji jezuickich obejmujących swoim zasięgiem nie tylko litewską prowincję, lecz także Inflanty. Jest nie tylko jedynym zachowanym egzemplarzem w Polsce, ale i na świecie. Ciekawym i dosyć rzadkim drukiem z braniewskiej drukarni jest Hierosolymitana peregrinatio. Jest to pierwsza polska drukowana relacja z podróży do Ziemi Świętej. Jej autorem jest M.K. Radziwiłł. Przykładem współpracy między oficynami w Braniewie i w Wilnie jest tzw. oprawa braniewska, która pojawiła się w ostatniej ćwierci XVI wieku. Narzędzia wykorzystywane do jej wykonania zostały przejęte przez introligatora działającego później w Wilnie i związanego z tamtejszą akademią, a stosowane były aż do 1650 roku.
The library of the ‘Hosianum’ Higher Theological Seminary of the Warmia Metropolis in Olsztyn is the ‘descendant’ of the library of the Jesuit College in Braniewo, founded in 1565 by Cardinal Stanisław Hozjusz. It is not surprising that a large number of its historical book collection was printed in Jesuit publishing houses in Vilnius and Braniewo. The article is an attempt to discuss the old prints from the turn of the 16th and 17th centuries, which were produced in those publishing houses and preserved in the collection of the seminary library, as a refl ection of the Jesuits’ activity in the context of broader religious, social and cultural processes, considering the books as an element of cultural heritage, but also as a carrier of culture, knowledge and science. The author was prompted to do so by the 450th anniversary of the Lublin Union. Having abandoned his Calvinistic confession, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, nicknamed ‘the Orphan’, moved his printing workshop from Brest to Vilnius. The printing house was owned by M.K. Radziwiłł, but it operated under the care of the Jesuits and produced almost exclusively books of the Jesuit community. The duke probably handed over the publishing house to the Jesuit college in 1586. The Vilnius printing house is one of the oldest Jesuit workshops in Poland. The most famous authors of printed materials embossed there included: Piotr Skarga, Emanuel Vega, Stanisław Grodzicki and Marcin Śmiglecki. The dissertation of P. Skarga, Pro Sacratissima Eucharistia (1576), launched the operation of the Vilnius publishing house. One of the most interesting and valuable prints from the publishing house in Braniewo is Agenda Parva (1622). The work was intended for numerous Jesuit missions covering not only the Lithuanian province, but also Livonia. It is not only the sole surviving copy in Poland, but also in the world. An interesting and quite rare print from the Braniewo printing house is Hierosolymitana peregrinatio. It is the fi rst Polish printed report from a journey to the Holy Land. It was written by M.K. Radziwill. An example of cooperation between the publishing houses in Braniewo and Vilnius is the so-called Braniewo binding, which was developed in the last quarter of the 16th century. The tools used to produce it were taken over by a bookbinder later operating in Vilnius and associated with the Vilnius academy, and were in use until 1650.
The library of the ‘Hosianum’ Higher Theological Seminary of the Warmia Metropolis in Olsztyn is the ‘descendant’ of the library of the Jesuit College in Braniewo, founded in 1565 by Cardinal Stanisław Hozjusz. It is not surprising that a large number of its historical book collection was printed in Jesuit publishing houses in Vilnius and Braniewo. The article is an attempt to discuss the old prints from the turn of the 16th and 17th centuries, which were produced in those publishing houses and preserved in the collection of the seminary library, as a refl ection of the Jesuits’ activity in the context of broader religious, social and cultural processes, considering the books as an element of cultural heritage, but also as a carrier of culture, knowledge and science. The author was prompted to do so by the 450th anniversary of the Lublin Union. Having abandoned his Calvinistic confession, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, nicknamed ‘the Orphan’, moved his printing workshop from Brest to Vilnius. The printing house was owned by M.K. Radziwiłł, but it operated under the care of the Jesuits and produced almost exclusively books of the Jesuit community. The duke probably handed over the publishing house to the Jesuit college in 1586. The Vilnius printing house is one of the oldest Jesuit workshops in Poland. The most famous authors of printed materials embossed there included: Piotr Skarga, Emanuel Vega, Stanisław Grodzicki and Marcin Śmiglecki. The dissertation of P. Skarga, Pro Sacratissima Eucharistia (1576), launched the operation of the Vilnius publishing house. One of the most interesting and valuable prints from the publishing house in Braniewo is Agenda Parva (1622). The work was intended for numerous Jesuit missions covering not only the Lithuanian province, but also Livonia. It is not only the sole surviving copy in Poland, but also in the world. An interesting and quite rare print from the Braniewo printing house is Hierosolymitana peregrinatio. It is the fi rst Polish printed report from a journey to the Holy Land. It was written by M.K. Radziwill. An example of cooperation between the publishing houses in Braniewo and Vilnius is the so-called Braniewo binding, which was developed in the last quarter of the 16th century. The tools used to produce it were taken over by a bookbinder later operating in Vilnius and associated with the Vilnius academy, and were in use until 1650.
Description
Keywords
Kolegium Jezuickie w Braniewie, oficyna braniewska, Kolegium Jezuickie w Wilnie, Akademia Wileńska, oficyna wileńska, Biblioteka WSD MW „Hosianum”, starodruki, Jesuit College in Braniewo, Braniewo publishing house, Jesuit College in Vilnius, Vilnius Academy, Vilnius publishing house, Library of the ‘Hosianum’ Higher Theological Seminary of the Warmia Metropolis, old prints
Citation
"Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne" 2020, T. 113, s. 117-144