Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2023, Tom 66, Nr 4
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
- ItemSolidarity Mobilisation Capital and Its Conversions. From the Solidarity Movement of 1980–1981 to the Movement to Help War Refugees from Ukraine in 2022–2023(Wydawnictwo KUL, 2023) Rymsza, MarekAkcja pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy prowadzona w Polsce po napaści Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w lutym 2022 roku jest przykładem nadzwyczajnej mobilizacji społecznej. Fenomen tej akcji pomocowej jest analizowany w artykule z odwołaniem do autorskiej koncepcji solidarnościowego kapitału mobilizacyjnego. Podstawą kompetencji mobilizacyjnych Polaków są doświadczenia samoorganizacji społecznej związane z działalnością ruchu Solidarności w latach 1980–1981. Doświadczenia te utrwaliły wzory samoorganizacji społecznej w postaci umiejętności uruchamiania ad hoc masowych akcji społecznych. Przerwanie rozwoju ruchu przez jego delegalizację po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. sprawiło, że nie zdążyły się wówczas wytworzyć mechanizmy konwersji kapitału nadzwyczajnej mobilizacji w kapitał solidarności jako zbiorową dyspozycję do zorganizowanego działania na rzecz dobra wspólnego w stanie normalizacji. Niemniej jednak doświadczenie zbiorowego zaangażowania w ruch Solidarności pozostawiło trwały ślad w pamięci zbiorowej w formie przekazywanej międzypokoleniowo dyspozycji do nadzwyczajnej mobilizacji społecznej w sytuacjach szczególnych. Taką sytuację wywołał w 2022 roku kryzys migracyjny związany z napływem uchodźców wojennych z Ukrainy, a aktywowany solidarnościowy kapitał mobilizacyjny pozwolił na społeczną absorpcję uchodźców bez konieczności tworzenia obozów dla uchodźców. Potrzeba udzielania pomocy uchodźcom w dłuższej perspektywie czasowej stwarza okazję do przekształcania aktywowanego kapitału nadzwyczajnej mobilizacji w społeczno-instytucjonalno-moralny kapitał solidarności. Jeśli tak się stanie, ruch pomocy uchodźcom będzie niezwykle ważnym ogólnospołecznym doświadczeniem o charakterze uobywatelniającym. he initiative to help war refugees from Ukraine undertaken in Poland after the Russian Federation’s attack on Ukraine in February 2022 is explained in the paper a social phenomenon with reference to the author’s concept of solidarity-mobilisation capital. In this respect, at the foundation of the mobilisation competence of Poles lies the experience of social self-organisation related to the activity of the Solidarity movement of 1980–1981. This experience consolidated patterns of social self-organisation understood as the ability to launch mass social actions on an ad hoc basis. The development of the movement was interrupted by its delegitimisation by the imposition of martial law in December 1981. This meant that the mechanisms for converting the capital of extraordinary mobilisation into solidarity capital as a collective disposition for organised action for the common good – as a normalised state of affairs – did not have time to develop. This intense collective experience, however, left a lasting mark as an intergenerationally transformed disposition for extraordinary mobilisation in specific situations requiring society-wide solidarity, recorded in collective memory. Such a situation was created in 2022 in connection with the influx of war refugees from Ukraine into Poland, and the solidarity mobilisation capital activated at that time made it possible to launch a grass-rooted social aid campaign, thanks to which there was no need to set up refugee camps. At the same time, due to the need to continue providing assistance to war refugees in connection with Ukraine’s protracted defence war, the war-refugee aid movement provides an opportunity to convert the activated capital of extraordinary mobilisation into a social, institutional and moral capital of solidarity. If this happens, the refugee-aid movement will be an immensely important general social experience of citizen empowerment.
- ItemObrzędy i rytuały inicjacyjne w Casamance (Senegal). Analiza etnohistoryczna(2023) Pomiecińsk, Adam; Sall, MoustaphaW artykule przedstawiono wybrane elementy organizacji społecznej i kulturowej niektórych grup (Baynounk i Diola) żyjących obecnie w Casamance, regionie położonym w południowo-zachodniej części Senegalu. Na podstawie danych historycznych oraz antropologicznych ukazano chronologię osadnictwa w regionie oraz jego specyfikę. Owa „specyfika” interpretowana jest przez pryzmat obrzędów i rytuałów inicjacyjnych (także przedinicjacyjnych) u Baynounk i Diola. Rytuały te mają istotne znaczenie w kontekście kulturowych różnic, które podnoszone są w sytuacji konfliktu i dążeń separatystycznych mieszkańców Casamance. Są one wciąż bardzo żywe, pomimo zachodzących procesów modernizacyjnych wzmacniają ich tożsamości regionalne. Tekst oparty został na dostępnych źródłach historycznych oraz materiałach etnograficznych pozyskanych podczas kilku wyjazdów terenowych do Casamance w Senegalu. This article presents selected elements of the social and cultural organization of some groups (Bayno-unk and Diola) currently living in Casamance, a region in the southwestern part of Senegal. Based on ethnohistorical and anthropological data, it presents the chronology of settlement in the region and its specificity. This “specificity” is interpreted through the prism of initiation rites and rituals (including pre-initiation) in Baynounk and Diola. These rituals are important in the context of cultural differences that arise in the context of conflict and separatist aspirations of the inhabitants of Casamance. They are still very much alive, and despite the ongoing modernization processes, they strengthen their regional identities. This paper is based on available historical sources and ethnographic materials obtained during several research trips to Casamance in Senegal.
- ItemJęzyk ojczysty i jego znaczenie w procesie kumulowania kapitału kulturowego wśród migrantów na przykładzie Fundacji im. Władysława Reymonta(Wydawnictwo KUL, 2023) Jurczak, AgnieszkaArtykuł dotyczy kapitału kulturowego młodzieży polonijnej w Kanadzie oraz znaczenia znajomości języka polskiego w kontekście kumulowania tego zasobu. Przedstawia wyniki socjologicznych badań empirycznych, z których wynika, że posługiwanie się językiem ojczystym związane jest z praktykowaniem określonych nawyków, które wpływają z kolei na umiejętność stosowania i odczytywania kodów kulturowych, wysokość zasobów ekonomicznych oraz posiadanie przedmiotów związanych z krajem ojczystym, a także wyższych kompetencji i częściej deklarowanego zaangażowania społecznego. Znajomość języka polskiego wpływa więc na wysokość zasobów kapitału kulturowego w formie inkorporowanej, zobiektywizowanej i zinstytucjonalizowanej. This article concerns the cultural capital of Polish youth in Canada and the importance of Polish lan-guage knowledge in the context of accumulating this resource. It presents the results of sociological empirical research, which show that the ability to use the native language is related to the practice of specific habits that affect the ability to use and read cultural codes, the amount of economic resources and items related to the mother country, as well as having higher competences and more often declared social involvement. Therefore, knowledge of the Polish language influences the amount of cultural capital resources in an incorporated, objectified and institutionalized form.
- ItemSamozatrudnienie jako forma aktywności zawodowej osób 50 plus z perspektywy badań sytuacji pracy(Wydawnictwo KUL, 2023) Jezior, JagodaArtykuł jest poświęcony problematyce działalności gospodarczej na własny rachunek rozpatrywanej w kontekście zmian dokonujących się na polskim rynku pracy oraz znaczenia zjawiska samozatrudnienia w rozwiązywaniu kwestii bezrobocia i aktywizacji zawodowej. Zgodnie z przyjętą perspektywą badawczą uwaga została skoncentrowana na sytuacji pracy osób prowadzących działalność gospodarczą, zwłaszcza jednoosobową. Jakkolwiek celem analizy był opis wybranych aspektów sytuacji pracy osób z kategorii określanej jako 50 plus, to w celach porównawczych uwzględniono przedstawicieli młodszych grup wiekowych. Materiał źródłowy pochodzi z badań sondażowych wykonanych w latach 2011 i 2019 w województwie lubelskim. Omówienie wyników tych badań napotyka na ograniczenia spowodowane m.in. dyferencjacją zbiorowości osób samozatrudnionych, podobnie jak kategorii 50 plus, ale też właściwościami prób badawczych. Niemniej wykazano charakterystyczne różnice sytuacji pracy ze względu na wiek, w tym (późny) wiek podejmowania własnej działalności gospodarczej. Wobec procesu starzenia się polskiego społeczeństwa i zmian równowagi pokoleniowej na rynku pracy należy również podkreślić istotny wpływ samozatrudnienia na możliwości wykorzystania potencjału starszych uczestników tego rynku oraz formowanie wzorów aktywności zawodowej. This article is devoted to the scope of issues concerning self-employed business activity considered in the context of changes taking place in the Polish labour market and the importance of self-employ-ment for solving the problem of unemployment and occupational activation. In accordance with the adopted research perspective, this paper focuses on the work situation of persons engaged in business activity, especially those who are self-employed. Although the analysis aimed to describe the selected aspects of the work situation of people aged 50+, the representatives of younger age groups were also considered for comparative purposes. The source material comes from survey studies carried out in 2011 and 2019 in the Lublin Province. Discussion of the results encounters limitations caused by, among other things, differentiation of the self-employed population, similar to the category 50+, as well as the properties of research samples. Nevertheless, characteristic differences in the work situation were confirmed according to age, including late age at starting a business. Considering the ageing of Polish society and changes in the generational balance in the labour market, it is also important to emphasize the significant effect of self-employment on the possibilities of using the potential of older participants of this market and shaping patterns of professional activity.
- ItemDoświadczenia i eksperymenty na ludziach. Podejście socjomedyczne(Wydawnictwo KUL, 2023) Piątkowski, WłodzimierzW naukach medycznych badania eksperymentalne wiążą się z główną misją medycyny, jaką jest ratowanie zdrowia i życia ludzkiego. Oprócz orientacji na pragmatyzm i funkcjonalność medycyna ma również powinności etyczne wiążące się z przestrzeganiem zasad moralnych oraz m.in. podmiotowym traktowaniem pacjenta. Jednak historia medycyny dostarcza przykładów „reifikacji chorych” i wykorzystywania ich jako „obiekty” w eksperymentalnych metodach leczenia. W tym kontekście istotną rolę rzecznika praw pacjentów zaczęła odgrywać bioetyka oraz nauki humanistyczne i społeczne w medycynie. Celem artykułu jest próba opisu i interpretacji znaczenia wybranych, eksperymentalnych technik i technologii medycznych stosowanych wobec pacjentów oraz ich konsekwencji, widzianych w perspektywie klasycznej socjologii medycyny. W pracy wykorzystano dostępną literaturę przedmiotu oraz wyniki badań sondażowych dotyczących eksperymentów i doświadczeń na ludziach co stanowi przedmiot zainteresowań nauk socjologicznych. Wyniki przeprowadzonych przez autora badań techniką desk-research wskazały, iż opisywane w literaturze przedmiotu eksperymenty medyczne i doświadczenia na ludziach testujące nowatorskie technologie skutkowały również niezamierzonymi, negatywnymi rezultatami dla zdrowia pacjentów. Aktualny poziom rozwoju medycyny, stan legislacji, poziom świadomości społecznej i zakres wiedzy pacjentów wyznaczają stan rzeczy, w ramach którego powinno dochodzić do ustalania uniwersalnych zasad bezpiecznego stosowania na etapie badań podstawowych innowacyjnych technologii medycznych opartych na wynikach eksperymentów i doświadczeń na ludziach. Przedstawiona w artykule problematyka jest niezmiernie rzadko poruszana w ramach polskiej socjologii medycyny. Opisane w tekście przykłady doświadczeń tego rodzaju budzą kontrowersje natury etyczno-moralnej, w badaniach eksperymentalnych dotyczących człowieka nie mogą być akceptowane techniki ingerujące w integralność oraz tożsamość osoby ludzkiej, tak np. akty zewnętrznej ingerencji w dziedzictwo genetyczne są przeciwne godności istoty ludzkiej i nie powinny być usprawiedliwiane przez wzgląd na ewentualne, potencjalne, dobroczynne skutki zdrowotne w przyszłości. In medical science, experimental research is associated with the main mission of medicine, which is to save human health and life. In addition to an orientation towards pragmatism and functionality, medicine also has ethical duties involving adherence to moral principles and, among other things, the subjective treatment of the patient. However, the history of medicine provides examples of reifying patients and using” them as “objects” in experimental treatments. In this context, bioethics and the humanities and social sciences in medicine have begun to play an important advocacy role for patients’ rights. This article attempts to describe and interpret the meaning of selected experimental medical techniques and technologies applied to patients and their consequences from the perspective of the classical sociology of medicine. This paper uses the available literature on the subject and the results of a survey of experiences and experiments on humans, which is a subject of interest in sociological sciences. The results of the author’s desk research indicated that medical experiences and experiments on humans testing novel technologies described in the literature also resulted in unintended adverse outcomes for the health of patients. The current level of medical development, the state of legislation, the level of public awareness and the extent of patient knowledge determine the state of affairs, within which there should be the establishment of universal rules for the safe use at the stage of fundamental research of innovative medical technologies based on the results of experiences and experiments on humans. The issues presented in this article are scarcely addressed within the Polish sociology of medicine. The example of experiments of this kind described here raises controversies of ethical and moral nature. In experimental research on humans, techniques that interfere with the integrity and identity of the human person cannot be accepted, so, for example, acts of external interference with genetic heritage are against the dignity of the human being and should not be justified for the sake of any potential beneficial health effects in the future.