Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2024, Tom 67, Nr 1

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/6401

Browse

Recent Submissions

Now showing 1 - 5 of 6
  • Item
    Księdza Profesora Jana Szymczyka narracja socjologiczna o wartościach
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Mariański, Janusz
    Father Jan Szymczyk researched social life from a sociological-axiological perspective. Following in the footsteps of his deliberations, we will try to present his sociological understanding of values from a theoretical standpoint, present the theoretical aspects of the values orientations research model and briefly outline the concept of value transformation in Polish society. In this regard, values are construed as spiritual and moral core beliefs that determine attitudes and behavioural patterns of individuals. If values change, so do the attitudes and behaviour patterns that depend on them. Values are more general and permanent orientations, defining the perspectives of everyday life and its meaning and significance and indirectly setting the norms that determine specific actions. Conceived as goals of action, values function in the consciousness of individuals and are activated and actualised in specific contexts and situations when appropriate reasons, motivations or challenges arise. They play a special role in each person’s belief system. Indeed, something is always valuable or represents a value to someone. Ultimately, value results from the relation between the active, experiencing subject and certain objects of the external world. The axiological perspective adopted by Fr. Jan Szymczyk constitutes one of the most essential research concepts that make it possible to view and construct images of concrete subjects and phenomena of social life. Applying this perspective allows sociological research – conducted from the point of view of values (their declaration, and especially their recognition and internalisation) – to provide a lot of valuable information on the quality and condition of various forms and structures of public life. An accepted set or arrangement of values often translates into an affirmed lifestyle, mentality, a specific social identity and action strategy of individuals and various social actors. The researcher’s intention is often not to directly characterise values as such but rather to reveal them in the ways of conceiving politics, the economy, public life and culture, i.e. when discussing the fundamental issues at the core of theoretical analyses and sociological research. The psychosocial and relationalist perspectives that Jan Szymczyk adopts in his sociological research on values afford him a relatively integrated view of the diverse attitudes that subjects (individuals) hold towards values. First, values can be seen as existing in tangible and intangible objects (objective understanding). Second, they are identified with actions, i.e. they are related to the very relationship that exists between a subject and an object (“indirect” understanding). Third, axiological categories fall within human experience (subjective understanding). Ksiądz Jan Szymczyk prowadził swoje badania nad życiem społecznym z perspektywy socjologiczno-aksjologicznej. Idąc tropem jego rozważań, spróbujemy od strony teoretycznej zaprezentować jego socjologiczne rozumienie wartości, przedstawić teoretyczne aspekty modelu badawczego orientacji wartościujących oraz w skrócie zarysować koncepcję transformacji wartości w społeczeństwie polskim. Wartości rozumie się jako duchowe, moralne przekonania podstawowe, kierujące postawami i wzorami zachowań jednostek. Jeżeli zmieniają się wartości, zmieniają się również zależne od nich postawy i wzory zachowań. Wartości mają charakter bardziej ogólnych i trwałych orientacji, określających perspektywy życia codziennego, jego sens i znaczenie, a także wyznaczają pośrednio normy określające konkretne działania. Wartości pojmowane jako cele działań funkcjonują w świadomości jednostek, są uruchamiane i aktualizowane w określonych kontekstach i sytuacjach, kiedy pojawiają się odpowiednie racje, motywacje czy wyzwania. Odgrywają one szczególną rolę w systemie przekonań każdej osoby. Coś jest wartością dla kogoś albo coś ma wartość dla kogoś. Ostatecznie wartość jest wynikiem relacji doznającego i aktywnego podmiotu wobec pewnych przedmiotów świata zewnętrznego. Perspektywa aksjologiczna, którą przyjmuje ks. Jan Szymczyk, stanowi jedno z najbardziej istotnych pojęć badawczych, umożliwiających oglądy i konstruowanie obrazów konkretnych podmiotów i fenomenów życia społecznego. Zastosowanie (aplikacja) tej perspektywy sprawia, że badania socjologiczne prowadzone z punktu widzenia wartości (ich deklarowanie, a zwłaszcza uznawanie i internalizowanie), dostarczają wielu cennych informacji na temat jakości i kondycji różnych form i struktur życia publicznego. Akceptowany zbiór czy układ wartości niejednokrotnie przekłada się na afirmowany styl życia, mentalność oraz określoną tożsamość społeczną i strategię działań jednostek i różnych aktorów społecznych. Często zamierzeniem badacza nie jest bezpośrednia charakterystyka wartości jako wartości, ale raczej odkrywanie ich w sposobach myślenia o polityce, gospodarce, życiu publicznym, w kulturze, czyli przy okazji omawiania zasadniczych kwestii, stanowiących przedmiot teoretycznych analiz i badań socjologicznych. Perspektywa psychospołeczna czy relacjonistyczna, którą przyjmuje w swoich badaniach socjologicznych nad wartościami Jan Szymczyk, pozwala mu na relatywnie zintegrowany ogląd zróżnicowanych postaw, jakie podmioty (jednostki) zajmują wobec wartości. Wartości mogą być ujmowane jako istniejące w przedmiotach materialnych i niematerialnych (rozumienie przedmiotowe). Po drugie, utożsamia się je z działaniami, czyli związane są z samą relacją, jaka dokonuje się pomiędzy podmiotem a przedmiotem (rozumienie „pośrednie”). Po trzecie, kategorie aksjologiczne sytuują się w doświadczeniu człowieka (rozumienie podmiotowe).
  • Item
    Narcyzm a autodeklaracja religijna i wartości. Czy istnieją przesłanki empiryczne za powiązaniem tych aspektów?
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kurtyka-Chałas, Justyna
    This article attempts to search for links between narcissism – understood in the NARC model – and self-declaration of religiosity and preferred values. The research project was based on analysing available theoretical data and empirical research results. The study was conducted on a sample of 122 young people. The results confirmed the hypotheses regarding the links between narcissism and self-declaration of religiosity, including some links with preferred values. The subjects differed in their preferred values – both those they considered most important to them and those they named as the least important, depending on the characteristics of the quality of narcissism: narcissistic competition or narcissistic admiration. W artykule została podjęta próba poszukiwania powiązań pomiędzy narcyzmem – operacjonalizowanym w modelu NARC – a autodeklaracją religijną i preferowanymi wartościami. Projekt badań powstał na podstawie analizy dostępnych danych teoretycznych i wyników badań empirycznych. Badanie zostało przeprowadzone na próbie 122 młodych osób. Uzyskane wyniki potwierdziły hipotezy dotyczące powiązań pomiędzy narcyzmem a autodeklaracją religijną oraz pewne powiązania z preferowanymi wartościami. Badane osoby różniły się w zakresie preferowanych wartości – zarówno tych, które uważali za najważniejsze dla siebie, jak i tych, które kategoryzowali jako najmniej ważne, w zależności od charakterystyki jakości narcyzmu: narcystyczna rywalizacja lub narcystyczny podziw.
  • Item
    Wobec dobra uroczystego. Religijność uczniów szkół białostockich
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Zemło, Mariusz
    This article aims to present the religiosity of school students in Bialystok, a city of 300,000. The data underlying the findings come from quantitative surveys conducted in the fourth quarter of 2022. The respondents were young people aged 14–20. The basis of the discussion is more than 3,500 posts. In answering the primary question, the rate of self-declaration of faith and religious practices was considered. To provide contextual references for the data presented, it was decided to compare them with similar projects of regional and national scope (only drawing on the most recent due to rapid changes in the area discussed). Moreover, they were compared with 2015 and 2019 surveys conducted in the same city, which made it possible to identify the changes in school student religiosity and indicate their trends. W artykule przedstawiono religijność uczniów uczęszczających do szkół w Białymstoku, liczącym 300 tysięcy mieszkańców. Dane stanowiące podstawę rozstrzygnięć pochodzą z badań ilościowych przeprowadzonych w czwartym kwartale 2022 roku. Uczestniczyła w nich młodzież w wieku od 14 do 20 lat. Podstawę omówienia stanowi ponad 3,5 tysiąca ankiet. W rozstrzygnięciu podstawowej kwestii wzięto pod uwagę wskaźnik autodeklaracji wiary oraz praktyk religijnych. By prezentowane dane uzyskały kontekstualne odniesienia postanowiono zestawić je z przedsięwzięciami podobnego typu o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim (sięgając jedynie do najnowszych, z uwagi na szybko dokonujące się przeobrażenia w omawianej sferze faktów). Nadto porównano je z badaniami z 2015 i 2019 roku przeprowadzanych w tym samym mieście, co pozwoliło zidentyfikować zmiany, jakim podlega religijność młodzieży szkolnej, oraz określić ich kierunek.
  • Item
    Hierarchia kultury na tle nierówności ekonomicznych i kapitału społecznego
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Domański, Henryk
    Cultural inequality is one of the constitutive factors of the class structure. This analysis aims to determine the extent to which cultural participation reflects class inequalities in comparison with two other dimensions of the class structure, i.e. economic inequalities and social capital. Cultural participation is measured in terms of musical tastes. Drawing on data from a 2019 research conducted on a representative sample in Poland, I attempt to assess the role of this variable in shaping class structure. The findings show that class distances are better reflected in economic inequalities (family income) than in musical tastes – with a minor role of social capital – which confirms the hypothesis. The same pattern is reflected in the effect of father’s class on family income and cultural capital, which indicates intergenerational transmission of these factors. Nierówności w dostępie do kultury są elementem struktury klasowej. Celem tego artykułu jest porównanie ważności tego wymiaru z innymi wyznacznikami hierarchii klasowej. Opierając się na danych pochodzących z badań zrealizowanych w 2019 roku na próbie ogólnopolskiej, próbuję określić znaczenie kultury w porównaniu z nierównościami ekonomicznymi i kapitałem społecznym. Wskaźnikiem uczestniczenia w kulturze są gusty muzyczne, pozycja ekonomiczna mierzona jest wielkością dochodów rodziny a kapitał społeczny – pomocą ze strony znajomych. Wyniki analizy wskazują, że podziały klasowe znajdują silniejsze odzwierciedlenie w nierównościach ekonomicznych niż w stylu życia i kapitale społecznym. Prawidłowości jest również znaczące oddziaływanie pozycji klasowej ojca, co wskazywałoby na międzypokoleniową transmisję tych zjawisk.
  • Item
    „Pułapka Tukidydesa” 2.0 (komentarz socjologiczny w spolaryzowanym społeczeństwie)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Łęcki, Krzysztof
    This article addresses the question of the extent to which the conflict of recent years in Poland, which in social discourse and journalism is referred to as the “Polish-Polish war” or the “cold civil war”, fulfils the model conditions that justify calling it a “civil war”. The description of the civil war in Korkyra was chosen as a model for this type of conflict. This non-obvious perspective was selected for two reasons. Firstly, it allows a similar conflict to be discussed sine ira et studio. Secondly, it also makes it possible to examine the cognitive status of the “engaged observer” in a polarised society, thus analysing the issues of reporting objectivity and reporting bias, or the much-discussed of late “symmetrism” (much attacked from various sides). This article attempts to test the validity of a certain analytical approach to understanding a highly polarised modernity. The particular frame of reference is the interpretation of historical cases taken as models. The choice of such a perspective is supported not only by the opportunity to show the sociologically relevant and enduring contours of the interpreted phenomenon. Its advantage also lies in the possibility of distancing oneself from the emotionally saturated discourse of current political disputes. Artykuł poświęcony jest próbie odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu konflikt ostatnich kilkunastu lat w Polsce, funkcjonujący w dyskursie społecznym i publicystyce jako „wojna polsko-polska”, spełnia modelowe warunki uprawniające do określania go mianem „wojny domowej”? Jako model tego typu starcia wybrano opis wojny domowej w Korkirze. Zdecydowano się na tę perspektywę z dwu powodów; pierwszy – bo pozwala przedstawić problem podobnego konfliktu sine ira et studio. Drugi – w tym samym duchu – pozwala przedyskutować problem statusu poznawczego „zaangażowanego obserwatora” w spolaryzowanym społeczeństwie, a więc także takie kwestie jak obiektywizm, stronniczość czy – tak szeroko dyskutowany w przestrzeni medialnej ostatnich lat – symetryzm. Niniejszy artykuł jest próbą sprawdzenia sensowności pewnego typu analitycznego podejścia do rozumienia silnie spolaryzowanej współczesności. Szczególnym układem odniesienia pozostaje tu interpretacja przyjętych za modelowe przypadków historycznych. Za wyborem takiej właśnie perspektywy zdaje się przemawiać nie tylko możliwość ukazania istotnych socjologicznie, a trwałych konturów interpretowanego zjawiska. Jej zaleta tkwi także w możliwości zdystansowania się od nasyconego emocjami dyskursu aktualnych politycznych sporów.