Wydział Nauk Humanistycznych / Faculty of Humanities
Permanent URI for this community
* Instytut Językoznawstwa * Instytut Literaturoznawstwa * Instytut Nauk o Sztuce * Instytut Historii
Browse
Browsing Wydział Nauk Humanistycznych / Faculty of Humanities by browse.metadata.rights "Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International"
Now showing 1 - 20 of 40
Results Per Page
Sort Options
- ItemA struggle for survival : the continuity of catholic religious literature in Holland : the example of Delft (1450-1650)(Wydawnictwo KUL, 2012) Polkowski, MarcinOver a period of two hundred years, between c. 1450 and c. 1650, the Catholic religious literature of Delft in the Netherlands underwent consecutive stages of growth, crisis and (to a certain extent) rebirth. All this occurred in the face of relentless social, political and cultural change, and amidst alternating periods of stability and turmoil. Yet despite a number of setbacks, Delft's Catholic religious literature displayed a surprising continuity, not only surviving, but even attaining a small 'Golden Age' of its own in the first decades of the 17th century. This study documents that 'struggle for survival' by presenting a broad synthesis of the production and reception of Catholic religious literature in Delft within a range of literary-historical and cultural contexts. Monografia "A Struggle for Survival. The Continuity of Catholic Religious Literature in Holland: The Example of Delft (1450-1650)" stanowi w swym zamierzeniu szeroko pojętą syntezę dziejów dawnej wernakularnej literatury religijnej wywodzącej się z niderlandzkiego miasta Delft. Na tę syntezę składa się całościowy obraz twórczości literackiej środowisk religijnych o charakterze rzymsko-katolickim. Analiza filologiczna (tekstualna) dzieł literackich została zintegrowana z badaniem zjawisk z obszaru społecznego funkcjonowania dawnej literatury niderlandzkiej, a zwłaszcza paradygmatów produkcji oraz recepcji literackiej. Monografia "A Struggle for Survival…" w swych założeniach wychodzi naprzeciw najnowszym trendom w niderlandzkim literaturoznawstwie historycznym, gdzie od pewnego czasu uwaga badaczy zwrócona jest w stronę społeczności lokalnych, instytucji literackich i organizacji bądź powiązań interpersonalnych, za sprawą których odbywał się transfer informacji pomiędzy poszczególnymi ośrodkami skupiającymi twórców i odbiorców literatury. W monografii wybrano perspektywę diachroniczną, służącą pokazaniu zjawisk literackich zachodzących na obszarze katolickiej literatury religijnej w Delft w okresie dwustu lat. Tak wyznaczona perspektywa czasowa posłużyła do ukazania dziejów literatury lokalnej w poszczególnych fazach jej istnienia: od etapu dynamicznego rozwoju ilościowego i jakościowego w okresie przejściowym pomiędzy literaturą rękopiśmienną a literaturą drukowaną (do ok. 1520 r.), poprzez etap kryzysu towarzyszący wydarzeniom polityczno-religijnym Reformacji i Powstania w Niderlandach (od ok. 1520 r. do ok. 1600 r.), aż po powolną odbudowę, już w nowym uwarunkowanym społeczno-politycznie modelu relacji pomiędzy twórcami a odbiorcami katolickiej literatury religijnej (do roku 1650).
- ItemAlienacja, integracja, akceptacja – relacje interpersonalne w dramatach Herberta Bergera i Petera Turriniego(Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2022) Tomczuk, DorotaThe aim of the text is a hermeneutic analysis of two Austrian dramas: the one-act play by Herbert Berger from the year 1970 and Peter Turrini's play from the year 2018. Both works are examples of a contemporary variation of the genre "Volksstück" with a hybrid tradition in German-language literature and theater dating back to the 18th century. The comparative analysis of both works focuses on the mechanisms of actions and the role of the characters' moral instinct, while the diagnoses of important social and political problems made by playwright writers may be the key to a better understanding by the reader.
- ItemAtak na przedmoście Dyneburga 27-28 września 1919 r. Relacja dowódcy dyonu pociągów pancernych kpt. Michała Münnicha(Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego, 2018) Münnich, MaciejArtykuł przedstawia nigdy niepublikowany opis walk o przedmoście Dyneburga w dniach 27-28 września 1919 r. Jego autorem jest kpt. Michał Münnich, dowódca uczestniczących w walkach dwóch polskich pociągów pancernych „Śmiały-Szeroki” oraz „Śmigły”. Pierwsza część relacji cytuje także dotychczas niepublikowany rozkaz płk. Juliusza Rómmla, ówczesnego dowódcy I Brygady Artylerii, dotyczący użycia w walkach polskiej artylerii. Druga część opisuje działania polskich pociągów pancernych. W oparciu o tekst relacji przedstawiono szerszą analizę dotyczącą działań polskiej artylerii oraz sprostowano wiele pojawiających się w literaturze przedmiotu nieścisłości dotyczących udziału w walkach pociągów pancernych. Artykuł kończy przedstawienie autora relacji, szczególnie jego udziału w walkach w latach 1918-1920. The article presents an unpublished account of the battles for the Daugavpils bridgehead on September 27th–28th, 1919. Its author is Capt. Michał Münnich, commander of the two Polish armoured trains „Śmiały-Szeroki” and „Śmigły” participating in the fights. The first part of the account also cites the previously unpublished order of Col. Juliusz Rómmel, then commander of the First Artillery Brigade, concerning the use of Polish artillery in the battle. The second part describes the activities of Polish armoured trains. Basing on the report, a broader analysis of the activities of Polish artillery is presented, and several inaccuracies concerning the participation of armoured trains in the fights, found in subject matter literature, are clarified. The article concludes with the presentation of the author of the report, especially his participation in the 1918–1920 fights. Статья содержит публикуемое впервые описание битв за даугавпилский тет-де-пон 27–28 сентября 1919 г. Его автор-капитан Михал Мюнних, командующий участвующих в битвах двух польских бронетанковых машин „Щмялы-Шероки” („Śmiały-Szeroki”) и „Щмиглы” („Śmigły”). В первой части отчета цитируется также ранее не публикованный приказ полковника Юлиуша Руммеля, в те времена - командующего Первой Бригадой Артиллерии, касающийся использования в битвах польской артиллерии. Вторая часть описывает действия польских бронетанковых машин. На основе текста отчета был проведен широкий анализ действий польской артиллерии, а также выяснен ряд появляющихся в тематической литературе неточностей, касающихся участия бронетанковых машин в битвах. Статья завершается представлением автора отчета и в особенности его участия в битвах в 1918–1920 гг.
- ItemDe twee Unies, Lublin (1569) en Utrecht (1579), en andere "tweelingen" uit de cultuur en geschiedenis van de Poolse en Nederlandse Gouden Eeuw(Wydawnictwo KUL, 2015) Polkowski, MarcinDit artikel bevat een voorstel met betrekking tot de vergelijkende analyse van de geschiedenis en cultuur van de Republiek der Verenigde Nederlanden en het Pools-Litouwse Gemenebest (16e-18e eeuw). Met de "tweelingen" van de titel worden lieux de mémoire bedoeld, die net als de twee Unies (die van Utrecht en Lublin) een vergelijkbare, diepgaande betekenis voor de culturele, politieke en maatschappelijke evolutie van elk van deze landen hebben en daar tot de dag van vandaag als belangrijke symbolen van de identiteit worden beschouwd. In het artikel wordt een reeks "tweeling-achtige" lieux de memoire en culturele topoi besproken, waarbij gekeken wordt naar hun invloed op en plaats in het historische bewustzijn van de Polen enerzijds, en de Belgen en Nederlanders anderzijds. In de loop van deze vergelijkende analyse zijn de volgende gemeenplaatsen (loci communes) van de vroegmoderne Poolse en Nederlandse cultuur aan bod gekomen: Aurea Aetas (de Gouden Eeuw), Unia (Unie), Tolerantia (Tolerantie), Refugium (Toevluchtsoord), Libertas (Vrijheid). In de zoektocht naar de belangrijkste factoren die een "gemeenschappelijke ritme van de cultuur" van deze twee toch zo aparte cultuurgebieden bepaald hebben, wordt verwezen naar het waardensysteem van de Latijnse beschaving. This article presents a comparative analysis of the history and culture of the Dutch Republic and the Polish-Lithuanian Commonwealth (16th-18th century). The ‘twins’ of the title are lieux de mémoire which, like the two Unions (Utrecht and Lublin), are similar in their profound significance for each country’s cultural, political and social evolution, and are regarded as important symbols of identity to the present day. What are the most important ‘twins’ in the history of the Commonwealth of Poland and Lithuania and the Dutch Republic? Why are there so many parallels in the history of these cultural areas, despite other, obvious differences? Is it a coincidence, or are there more profound reasons? The answer will be presented in this article. W artykule przedstawiono propozycję porównawczej analizy kultury Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów i Rzeczpospolitej Obojga Narodów (XVI-XVIII w). Wspomiane w tytule "bliźnięta" to podobne do siebie pod względem charakteru i wydźwięku miejsca pamięci i toposy kulturowe, które podobnie jak dwie Unie (Lubelska i Utrechcka) wywarły znaczący wpływ na polityczny, społeczny i kulturowy rozwój danego obszaru, a co więcej postrzegane są dzisiejszego dnia jako doniosłe symbole zbiorowej tożsamości. W artykule omówiono szereg "bliźniaczych" miejsc pamięci i toposów kulturowych porównując ich oddziaływanie i miejsce w świadomości historycznej Polaków oraz Belgów i Holendrów. Przeprowadzając to porównanie uwzględniono następujące "miejsca wspólne" kultury staropolskiej i dawnej niderlandzkiej: Aurea Aetas (Złoty Wiek), Unia, Tolerantia (Tolerancja), Refugium (Miejsce Schronienia), Libertas (Wolność). Jako jeden z najważniejszych czynników decydujących o "wspólnym rytmie kultury" obydwu tak odmiennych od siebie obszarów kulturowych wskazano na system wartości cywilizacji łacińskiej.
- ItemDorobek dydaktyczny księdza Daniela Olszewskiego zakresie historii Kościoła(Fundacja „Biografie Codzienności”, 2023) Kwaśniewski, AndrzejW latach 1972-2010 ks. Daniel Olszewski był wykładowcą historii Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach. Po 10 latach doświadczenia pracy wykładowcy wydał podręcznik pt. "Dzieje chrześcijaństwa w zarysie". Podręcznik był wydawany łącznie 4 razy. Poprzez swoją pracę wykładowcy zapewnił sobie ważne miejsce w dziejach dydaktyki. Jako doświadczony badacz historii oraz nauczyciel akademicki brał udział w tworzeniu dwóch podręczników dziejów Kościoła wydanych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Poprzez recenzje odnosił się do ruchu wydawniczego w zakresie podręczników dziejów Kościoła. From 1972 to 2010, Fr Daniel Olszewski lectured on the history of the Church at the Kielce Higher Theological Seminary. After ten years of teaching, he published a textbook entitled "An Outline of the History of Christianity". The manual has been pub-lished four times. Thanks to his work as a lecturer, he has taken an important place in the history of teaching. As an experienced historical researcher and academic teacher, he participated in the creation of two textbooks on the history of the Church published at the Catholic University of Lublin. In his reviews, he referred to the publishing of text-books on the history of the Church.
- ItemDorobek historiograficzny kieleckich historyków kościelnych (XX/XXI w.)(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2018) Kwaśniewski, AndrzejArtykuł obejmuje dorobek historiograficzny grupy dwudziestu księży diecezji kieleckiej tworzących w ostatnim półwieczu. Przebadany materiał objął około 800 prac historycznych. Rozwinięte nurty badań związane są z przedmiotem: polska kultura religijna, synody w dwudziestoleciu międzywojennym, liturgia bożogrobców i krzyżaków, prasoznawstwo. Z regionalnej tematyki poziom rozwoju osiągnęły badania nad dziejami diecezji kieleckiej − duchowieństwo, życie religijne, seminarium duchowne, dzieje parafii i klasztorów, piśmiennictwo, duszpasterstwo z okresu II wojny światowej. Do nurtów rozwijających się należą badania nad księgozbiorami historycznymi i zasobami archiwalnymi. Naczelne miejsce w historiografii diecezjalnej zajmuje ks. Daniel Olszewski − twórca oryginalnego nurtu polskiej kultury religijnej. The article focuses on the historiographic achievements of 20 priests from the Diocese of Kielce who have written their works in the last half century. The studied material covered about 800 historical works. The research areas which have been widely studied are related to the following subjects: the Polish religious culture, synods in the interwar period, the liturgy of the Order of the Holy Sepulchre and the Teutonic Order, press study. Local subjects under study refer to the history of the Diocese of Kielce: the clergy, religious life, the theological seminary, the history of parishes and monasteries, literature and pastoral work during World War II. The developing trends include research on historical book collections and archival fonds. In the diocesan historiography, a leading figure is Rev. Daniel Olszewski, the creator of the original trend of the Polish religious culture.
- ItemDruk ulotny na temat objawień Maryjnych w Dzierzgowie w roku 1664(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, 2018) Kwaśniewski, AndrzejJan Myszkowski w czasie bitwy pod Beresteczkiem (1651) otrzymał bizantyjską ikonę Matki Bożej. Ikona była wykonana na przełomie XVI i XVII wieku. Obraz ten trafił do kościoła parafialnego w Dzierzgowie na terenie diecezji krakowskiej. W roku 1664 na obrazie pojawiły się łzy, które uznano za zjawisko cudowne. Biskup krakowski Andrzej Trzebicki wydelegował do Dzierzgowa komisję, która badała okoliczności wydarzenia. W związku z objawieniami wydrukowano anonimowe opowiadanie o tych wydarzeniach. Opowieść o objawieniach w Dzierzgowie została wydana w postaci druku złożonego z dwóch kart. Druk obecnie znany jest tylko z jednego egzemplarza. Praca poświęcona temu źródłu złożona jest z omówienia i edycji krytycznej. Wespazjan Kochowski, opracowując dzieje Polski, dokonał własnej interpretacji cudownego wydarzenia. Jego zdaniem łzy pojawiły się na obrazie z powodu niesprawiedliwego traktowana polskiego magnata Jerzego Lubomirskiego przez dwór królewski. W tej interpretacji Matka Boża płakała w Dzierzgowie, gdy król Jan Kazimierz i królowa Ludwika Maria Gonzaga przygotowywali skierowane pod adresem Jerzego Lubomirskiego niesprawiedliwe oskarżenie o zdradę. Jan Myszkowski received the icon of the Byzantine Mother of God during the Battle of Beresteczko (1651). The icon was made at the turn of the 16th and 17th centuries. The painting was placed in the parish church in Dzierzgów in the diocese of Cracow. In 1664, tears appeared in the painting, which was considered as a wonderful phenomenon. The Cracow Bishop Andrzej Trzebicki delegated the commission to Dzierzgów whose aim was to examine the circumstances of the event. In addition, an anonymous story about these events was printed. The story of the apparitions in Dzierzgów was published in the form of a two-card print, which is currently known only from one copy. The work devoted to this source consists of a discussion and critical edition. Wespazjan Kochowski, while working on the history of Poland, made his own interpretation of the wonderful event. In his opinion, tears appeared in the painting due to the unjust treatment of a Polish magnate Jerzy Lubomirski by the royal court. In this interpretation, Our Lady cried in Dzierzgów when King Jan Kazimierz and Queen Ludwika Maria Gonzaga unfairly accused Jerzy Lubomirski of betrayal.
- ItemDziałalność paryskiej Scholi Cantorum w latach 1896-1962 we współczesnych badaniach muzykologicznych(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2023-12-29) Jędrzejski, MichałRec.: Étudier, enseigner & composer à la Schola Cantorum (1896-1962), red. Sylvie Douche i Cédric Segond-Genovesi
- Item
- Item„Ein kleiner dicker Berliner, der mit der Schreibmaschine eine Katastrophe aufhalten wollte“ – Kurt Tucholskys Verhältnis zu seiner Heimatstadt(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2008) Tomczuk, DorotaAutorka zajmuje się analizą wybranych utworów Kurta Tucholsky’ego w aspekcie jego krytyki społecznej oraz krytyki kultury. Analiza, poprzedzona zwięzłym przedstawieniem tła historyczno-literackiego i odniesieniami do biografii Tucholsky’ego, dowodzi, że obraz Berlina wyłaniający się z dzieł omawianego autora, jak również jego jawnie wyrażana niechęć do rodzinnego miasta stanowią tak wyraz jego krytycznej postawy, jak i charakterystyczną cechę stylu pisarskiego.
- ItemExperimente mit dramatischen Konventionen in Peter Handkes Sprechstücken(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 1998) Tomczuk, DorotaArtykuł dotyczy twórczości dramatycznej Petera Handkego, pisarza austriackiego, który zasłynął w połowie lat sześćdziesiątych przede wszystkim jako twórca Publikumsbeschimpfung, „sztuki mówionej” (Sprechstück), rozbijającej wszelkie kanony sztuki teatralnej. W artykule zanalizowane zostały poszczególne elementy „sztuk mówionych” Handkego, relacje między sztukami tego autora a dramatem klasycznym oraz intencje dramatopisarza zawarte w utworach i wynikające z zastosowania nowatorskich chwytów technicznych i językowych. Autorka podjęła próbę opisu teatralnej metody Handkego poprzez wnikliwą analizę poszczególnych elementów techniki pisarza, a także odniesienie do literatury badanego przedmiotu. Końcowa część artykułu poświęcona jest recepcji sztuk Handkego przez publiczność, krytyków literackich oraz pisarzy. Przedstawione tu tak pozytywne, jak i negatywne poglądy na temat nowatorstwa sztuk tego pisarza pozwalają ocenić miejsce Handkego we współczesnej literaturze.
- ItemFontes Musicae in Polonia – Seria C: źródłowo-krytyczne edycje muzykaliów: http://fontesmusicae.pl/fontes-pl; http://fontesmusicae.pl/edycje-nutowe-seria-c(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Smolarek, Dariusz
- ItemGeertrui van Oosten en de ruimtelijke poëtica van Delft(Wydawnictwo KUL, 2017) Polkowski, MarcinHet onderwerp van dit artikel zijn de plaatsen van herinnering (lieux de mémoire - het graf van Geertrui met het standbeeld door A. Teeuwisse) en de literaire "plaatsen van verbeelding" (lieux d’imagination - hiertoe behoren enige vitae uit de 16e en 17e eeuw en J.A. Alberdingk Thijms novelle Geertruide van Oosten uit 1858) die verbonden zijn met de figuur van middeleeuwse begijn en mystica Geertrui van Oosten in Delft. Het interpretatieve gedeelte van het artikel gaat gepaard met een theoretische discussie over de onderzoeksmethoden van de geopoetica en geokritiek. Het artikel eindigd met de conclusie dat in cultuurwetenschappelijk onderzoek dat op de onderzoekspraktijk van de geokritiek gebaseerd is, meer aandacht zou moeten worden besteed aan het religieuze aspect van de ruimte, d.w.z. met name aan de aanwezigheid en culturele betekenis van heilige plaatsen (loca sacra). The article offers a geopoetical interpretation of sites in the physical world (lieux de mémoire) and imagined places in literature (lieux d’imagination) related to the figure of beguine mystic Gertrude (Geertrui) van Oosten in Delft. The only monument in Delft dedicated to Gertrude, a sculpture by A. Teeuwisse, is analysed in its spatial surroundings, especially in relation to the unmarked, and therefore practically non-existent grave of Geertrui. This grave, however, is “virtually” present in literature, i.e. in J.A. Alberdingk Thijm’s novella Geertruide van Oosten (1853), where it forms a lieu d’imagination, standing in for and supplementing the actual resting-place of the mystic. The interpretive part of the article is accompanied by a theoretical discussion of the concept of geopoetics. In the conclusions, the possibility is raised that in geopoetical enquiries should be given to the religious aspect of spatiality, in particular, to the existence of sacred spaces (loca sacra). Tematem artykułu są miejsca pamięci (lieux de mémoire - nagrobek Geertrui oraz pomnik dłuta A. Teeuwisse) oraz literackie "miejsca wyobrażone" (lieux d’imagination - szereg tekstów hagiograficznych z XVI-XVII w. oraz nowela J.A. Alberdingka Thijma pt. Geertruide van Oosten z 1858 r.) związane z postacią średniowiecznej beginki i mistyczki Getrudy (Geertrui) van Oosten w Delft. Interpretacyjnej części artykułu towarzyszy dyskusja teoretyczna odnosząca się do metod badawczych geopoetyki i geokrytyki. Artykuł kończy się konkluzją, że w poszukiwaniach kulturoznawczych nawiązujących do praktyk badawczych geopoetyki w szerszym stopniu należałoby uwzględnić aspekt religijny przestrzeni, tj. w szczególności istnienie i znaczenie w kulturze miejsc świętych (loca sacra).
- ItemImages for a Lover's Eye. Sonnets from Pieter Corneliszoon Hooft's Emblemata Amatoria and their European Poetic Lineage(Wydawnictwo KUL, 2009) Polkowski, MarcinThe subject of this study is the relationship of the lyric oeuvre of Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647), exemplified by the sonnets from his first published volume Emblemata Amatoria (1611), to the traditions of European renaissance lyric poetry, especially Petrarchism and mannerism, in particular on the level of literary topoi and the attitude to the sonnet form. Hooft’s sonnets achieve their poetic and pragmatic aim primarily by listening to the voices of representatives of authoritative poetic traditions, and reshaping them in a unique, subtle way. Taking Hooft’s volume into our hands, not only do we see that the maker of the emblems had ‘a skilled hand’ (‘gheleerder handt’) – we are also led to recognize that the one who wrote the poems consulted the most learned sources. Tematem monografii są związki pomiędzy twórczością liryczną Pietera Corneliszoona Hoofta (1584-1647), na przykładzie cyklu sonetów z jego najwcześniejszego zbioru Emblemata Amatoria (1611), a tradycją europejskiej liryki renesansowej, w szczególności petrarkizmu i manieryzmu w zakresie topiki miłosnej i zastosowania sonetu jako formy literackiej. Stworzone przez Hoofta dzieło pośredniczy między literaturami europejskimi, łącząc głosy autorytatywnych tradycji poetyckich, ale też w subtelny sposób je przekształcając. O Emblemata amatoria można zatem śmiało powiedzieć, że nie tylko ten, kto stworzył obrazy, miał „wprawną dłoń” („gheleerder handt”), albowiem również autor poezji zawartej w tym zbiorze korzystał z najlepszych wzorców.
- ItemInstrumental Music Repertoire of the Piarist Ensemble from Podolínec(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2015) Smolarek, DariuszEuropean church archives contain, in addition to polyphonic vocal and instrumental music, also instrumental compositions bearing the names of: sinfonia, sinphonia, synfonia, synphonia, symfonia, symphonia, simphonia, sonata, duetto, trio, terzetto, trietto, quadro, quartet, octetto, divertissement, divertimento, serenada, cassatio, overture, concerto. This phenomenon applies also to church centres in Poland (e.g. Pauline monastery at Jasna Gora in Czestochowa, Dominican monastery in Gidle, Cistercian abbey in Cracow-Mogila), the archival collection of which includes a large amount of this type of music from the seventeenth and especially from the eighteenth century. The order of Scholarum Piarum, that is Piarists, active in Italy, Austria, Czech Republic, Slovakia and Poland, was also a part of this phenomenon. In the colleges of this order, located within the boundaries of the then Polish-Lithuanian Commonwealth e.g. in Lowicz, Rzeszow, Piotrkow, Zloczow, Wielun and Podolínec, there also sounded instrumental music. The repertoire of instrumental music originating from the former monastery and Piarist College in Podolínec, recorded in the inventories and preserved in the form of manuscripts and printing includes as follows: church sonatas, baroque violin concertos, pre-classical and classical trios, pre-classical symphonies, overtures to operas, keyboard instrument music. Instrumental pieces were used for the purposes of teaching, during recreation, in school theater performances and during the liturgy. In Podolínec, Proper Missæ chants were probably replaced with instrumental music, as it was commonly practised in Europe in the eighteenth century. Europejskie archiwa kościelne zawierają oprócz utworów wielogłosowej muzyki wokalno-instrumentalnej również utwory instrumentalne noszące nazwę: sinfonia, sinphonia, synfonia, synphonia, symfonia, symphonia, simphonia, sonata, duetto, trio, terzetto, trietto, quadro, kwartet, octetto, divertissement, divertimento, serenada, cassatio, uwertura, concerto. Ta sytuacja dotyczy także kościelnych ośrodków w Polsce (m.in. klasztoru paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, klasztoru dominikanów w Gidlach, opactwa cystersów w Krakowie-Mogile), których zasoby archiwalne zawierają sporą liczbę tego rodzaju muzyki pochodzącej z XVII, a zwłaszcza z XVIII wieku. W ten fenomen wpisuje się zakon Szkół Pobożnych, czyli pijarów, który swoją działalnością objął Włochy, Austrię, Czechy, Słowację i Polskę. W kolegiach tego zakonu, znajdujących się w granicach ówczesnej Rzeczpospolitej, również rozbrzmiewała muzyka instrumentalna, m.in. w Łowiczu, Rzeszowie, Piotrkowie, Złoczowie, Wieluniu oraz Podolińcu. Repertuar muzyki instrumentalnej pochodzący z byłego klasztoru i kolegium pijarów w Podolińcu, zanotowany w inwentarzach oraz zachowany w postaci rękopisów i druku, obejmuje: sonaty kościelne, barokowe koncerty skrzypcowe, tria przedklasyczne i klasyczne, symfonie przedklasyczne, uwertury do oper, utwory na instrumenty klawiszowe. Utwory instrumentalne wykorzystywano w celach pedagogicznych, podczas rekreacji, do szkolnych przedstawień teatralnych, były również wykonywane podczas liturgii. Prawdopodobnie w Podolińcu, tak jak to było ówczesną praktyką w Europie w XVIII wieku, zastępowano śpiewy Proprium Missae muzyką instrumentalną.
- ItemInterpretacja rytmiczna monodii liturgicznej w XVII wieku. Pierre-Benoît de Jumilhac i jego La science et la pratique du Plain-chant (1673)(Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2013) Aleksandrowicz, MiłoszLa science et la pratique du plain-chant (1673, publié anonyment) de Pierre-Benoît de Jumilhac est, depuis plusieurs années, regardé comme l’un des plus importants sources de connaissance de la pratique du chant monodique en France au XVIIe siècle. La lecture de cet livre est profitable de plusieurs façons en raison que le traité de Jumilhac contient une description détaillée à la fois du pratique et de la théorie du chant liturgique. Or, ce précieux document historique nous ren seignant sur l’état du chant liturgique à l’époque de Louis XIV. Dans la troisième partie de son traité (De la durée ou mesure des sons et de leurs notes) Jumilhac dit que l’interprétation rythmique est l’une des questions les plus importantes de la pratique du chant grégorien. Il explique aussi la signification rythmique les signes graphiques et des notes utilisés dans les livres liturgiques. D’après lui l’agrément du chant ne consiste pas seulement à observer les proportions des intervalles entre les sons mais aussi à garder les proportions que demandent la durée et le temps des mêmes sons car comme ces proportions prennent leur origine de celles que les nombres en étant comparés les uns aux autres. Division et la différence de ces espèces de mesure procède semblablement des diverses proportions de la du rée du temps que leurs sons peuvent avoir en étant comparées selon cette même durée les uns aux autres. Jumilhac décrit aussi les espèces de chant, dont l’usage est le plus commun dans les offices ecclésiastiques: plain-chant autrement appelé grégorien et chant poétique appelé ambrosien. Cette dernière espèce se divise en chant rythmique ou psalmodique et en chant métrique, qui derechef se divise en chant dactylique, trochaïque et jambique. Cette chants sont ainsi nommé à cause des pieds rythmique dont ils sont composés ou qui ont accoutumé d’y dominer. Dans chacun des types de chants il y a différentes règles de réalisation rythmiques.
- ItemMiędzy przekładem wiernym a parafrazą: Wpływ czynników socjolingwistycznych na dobór techniki tłumacza(AE Academic Publishing, 2018) Charzyńska-Wójcik, MagdalenaPrzedmiotem artykułu jest analiza tłumaczenia psałterza na język angielski dokonanego przez Richarda Rolle’a i polski przekład autorstwa Walentego Wróbla. Niniejszy artykuł przedstawia analizę czynników warunkujących wybór techniki tłumacza tekstu biblijnego. Poszczególne sekcje opisują kontekst socjolingwistyczny, w jakim tłumaczenia powstały, a także przedstawiają techniki zastosowane przez tłumaczy. Średniowieczny stosunek do tłumaczenia tekstów świętych wydaje się mieć znikomy wpływ na wybór techniki przekładu. Stąd wniosek, że o stylu przekładu nie przesądza kontekst kulturowy, postrzegany jako stosunek do tłumaczenia tekstów świętych. Adresat wpłynął na ostateczną formę przekazywanego tekstu, choć w żaden sposób nie wpłynął on na dobór techniki przekładu. The aim of the article is to analyze two Psalter translations, translation by Rich ard Rolle into English, and by Walanty Wrobel into Polish, in order to deter mine factors which may have influenced the translator ’s choice of translation techniques. Sub sequent sections describe the sociolinguistic context of the times when the translations originated, the target lan guage, as well as translation techniques used to obtain the target text. Medieval attitudes towards translated texts seem to have had almost no influ ence on the choice of a translation tech nique; thus, the author draws an elicit assumption that the translation style had no correlation with the cultural context, understood as a special attitude towards religious texts. The addressee had an influence on the final shape of translation, but they did not influence specific translation techniques used to render the text.
- ItemObraz Jahwe jako władcy choroby(Wydawnictwo KUL, 2004) Münnich, MaciejNa wstępie należy stwierdzić, że na 325 biblijnych wzmianek o chorobach zdecydowana większość (262) jednoznacznie wskazuje na religijne postrzeganie przyczyn choroby w starożytnym Izraelu. Jedynie 17 razy dostrzeżono naturalne przyczyny schorzeń. Pozostałe przypadki nie wskazują jasno na żadną z powyższych możliwości. Nie ulega zatem wątpliwości, że to historia religii jest podstawowym narzędziem do badania biblijnych opisów chorób. Choroba w Biblii Hebrajskiej jest zdecydowanie częściej zsyłana, aniżeli leczona (stosunek niemal 3,6:1). Praktycznie we wszystkich przypadkach ostatecznym władcą choroby był Jahwe, choć niekiedy posługiwał się przy tym ludźmi (prorokami, królami), bądź istotami nadludzkimi (aniołowie, Szatan). Tylko w jednym miejscu Biblia zachowała niejahwistyczny obraz, w którym władcą choroby zdaje się być Baal-Zebul. W interesującym nas aspekcie wierzeń można zauważyć trzy podstawowe obrazy Jahwe. Pierwszy z nich to Jahwe – Wojownik. Zsyłając chorobę najczęściej posługuje się łukiem i strzałami. Jest w tym bardzo podobny do syro-kananejskiego boga Reszefa. Czasami podlegają mu także demoniczni wojownicy atakujący chorego. Wiąże się z tym drugi obraz: Jahwe – Władca istot nadludzkich. Są to niekiedy na poły uosobione pułapki, sidła, wnyki, częściej jednak personifikowane strachy, lęki czy przerażenie powodujące choroby. Zresztą sam Jahwe nosi tytuł Króla Lęków. Inne postacie to Pierworodny Śmierci i Gryzący. Wszystkie one występują w tekstach mających w tle Szeol – hebrajski świat umarłych. Wynika to zapewne z podobieństwa Jahwe do Nergala – mezopotamskiego bóstwa władającego światem podziemnym i wszelkimi chorobami. Ma on na swe usługi całą rzeszę różnorakich demonów. Wreszcie trzeci obraz to wyobrażenie „ręki Jahwe”, której dotknięcie powoduje chorobę, ewentualnie z rzadka uzdrowienie. I w tym przypadku znaleźć można bliskowschodnie paralele, ponieważ wyrażenie „ręka bóstwa X” było bardzo często używane jako określenie choroby. Obok Jahwe w Biblii Hebrajskiej pojawia się także kilka innych nadludzkich postaci w jakiś sposób związanych z chorobą. Na pierwszym miejscu należy wymienić Reszefa, który utracił swą samodzielność i stał się podporządkowanym Jahwe członkiem jego orszaku. Obok niego pojawia się także Azazel, zapewne pierwotnie demon pustyni przynoszący choroby. Także i inne rodzaje demonów takie jak Lilit, Szedim i Kosmacze, w Biblii pojawiające się już bardzo rzadko ze względu na monoteizację religii Izraela, miały związek z chorobą. Wreszcie na polecenie Jahwe choroby zsyłają, bądź wyjątkowo leczą, także anioły (w tym Niszczyciel) i Szatan. Wśród przyczyn zsyłania chorób przez Jahwe na pierwsze miejsce wysuwają się: niewierność prawu i przymierzu, nieposłuszeństwo wobec Jahwe i jego posłańców oraz wykroczenia w dziedzinie kultu, w sferze społecznej i seksualnej. Z kolei najczęstszymi przyczynami uzdrowienia przez Jahwe są: modlitwa, nawrócenie, wierność prawom oraz odpowiednie rytuały. Powyższe wnioski dają następujący obraz przemian w religii starożytnego Izraela w sferze zdrowia i choroby: Jahwe pierwotnie nie miał specyficznych cech Władcy Choroby. Jednak prosta forma religijności, jaką reprezentowali przodkowie Hebrajczyków osiedlający się w Kanaanie, w starciu z lokalnymi wierzeniami traciła na znaczeniu. Przejmowanie atrakcyjnych, kananejskich form kultu groziło utratą wyjątkowej pozycji Jahwe. Kręgi związane z jahwizmem (kapłani świątyni w Jerozolimie, środowiska prorockie) starały się więc przypisać Jahwe najpopularniejsze cechy innych bóstw. Stąd Jahwe zsyłając choroby posługuje się łukiem jak Reszef i ma na swych usługach demoniczne istoty jak Nergal. Zarazem inne bóstwa zostają podporządkowane Bogu Izraela, czego najlepszym przykładem jest znowu Reszef i między innymi Azazel. Gdy kult Jahwe umacnia się i stara się wyprzeć konkurencyjne wierzenia (monolatria), zaczyna się pojawiać koncepcja monoteizmu, a więc całkowitej negacji nie tylko kultu innych bogów, ale także ich istnienia. Stąd też wzmianki o starych demonach pochodzenia mezopotamskiego i zachodniosemickiego są w Biblii Hebrajskiej stosunkowo rzadkie, ponieważ kolejne pokolenia redaktorów biblijnych eliminowały wzmianki niepasujące do monoteistycznego obrazu. Cały powyższy proces doskonale ukazuje, na przykładzie wierzeń związanych ze zdrowiem i chorobą, z jednej stronę wspólnotę mentalną Hebrajczyków i ich sąsiadów, z drugiej zaś wyjątkowość izraelskiego monoteizmu.
- ItemOratorium w Rzymie od XVII do XVIII wieku(Wydawnictwo UNUM, 2012) Smolarek, DariuszDo powstania nowego wokalno-instrumentalnego gatunku muzycznego, który bujnie rozkwitał w okresie baroku, przyczyniła się działalność rzymskiego kapłana św. Filipa Neriego. W specjalnie na ten cel przeznaczonym budynku – zwanym w języku włoskim oratorio – organizował nabożeństwa połączone ze śpiewaniem laud. Pojęcie „oratorium”, pierwotnie oznaczające pomieszczenie modlitewne, odnoszono później do nieliturgicznych i muzycznych nabożeństw, które tam odprawiano. Laudi spirituali stopniowo zastąpione przez madrigali spirituali i motetti concertati posiadały często charakter śpiewów dialogowanych. Z tych form, w I połowie XVII wieku wykształciły się dwa typy oratorium: ludowe (oratorio volgare) i łacińskie (oratorio latino). Treścią kompozycji był nieliturgiczny tekst religijny, który czerpiąc inspiracje z Biblii, przedstawiał: starotestamentalne historie i postaci, nowotestamentalne wydarzenia i przypowieści, a także alegoryczne dialogi pomiędzy Chrystusem i duszą chrześcijanina. W oratorium, śpiewacy, którym towarzyszyła orkiestra (a niekiedy chór), wykonując określone role dramatu, nie korzystali ze środków gry aktorskiej. Oratorium jako nośnik treści religijnej służyło liturgii i stawało się jej dopełnieniem. The new vocal-instrumental music type that actively bloomed in the period of baroque came into being partly by the activity of Saint Philip Neri. He organized services associated with singing laudi in a building specially intended for that purpose - named in Italian oratorio. Primarily the term “oratorio”, meant a prayer space, later was related to non-liturgical and musical services that were performed there. Laudi spirituali were gradually replaced with madrigali spirituali and motetti concertati that often had the character of dialog singing. From these forms in the first half of XVII century formed two types of oratorios: folk (oratorio volgare) and latin (oratorio latino). The content of compositions was non-liturgical religious text that was inspired by the Bible featured: histories of Old Testament, figures, New Testament events and parables, and also allegoric dialogs between Christ and a Christian soul. The singers in oratorio were accompanied by orchestra (often choir) performed particular dramatic roles and did not use means of actor playing. Oratorio as a carrier of religious content served liturgy and became its certain fulfillment.