Książki/rozdziały (Jan Paweł II)
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Książki/rozdziały (Jan Paweł II) by Author "Rynio, Alina"
Now showing 1 - 1 of 1
Results Per Page
Sort Options
- ItemWychowanie do odpowiedzialności. Studium teorii i praktyki pedagogiki integralnej(Wydawnictwo KUL, 2021-06) Rynio, AlinaDo podjęcia zagadnienia wychowania do odpowiedzialności w świetle teorii i praktyki edukacyjnej skłoniło mnie między innymi propagowanie, obecnie bardziej niż kiedykolwiek, ideału człowieka odpowiedzialnego przy równoczesnym braku realnej odpowiedzialności konkretnych osób i coraz gorszej kondycji globalnego społeczeństwa, szkoły, rodziny czy państwa. Analizy, które zostały podjęte w dysertacji mają na celu włączenie wąskiego aspektu problematyki wychowania do odpowiedzialności w szerszy nurt badań z zakresu integralnie rozumianej teorii wychowania, pedagogiki ogólnej, chrześcijańskiej i społecznej oraz personalistycznej filozofii i etyki pedagogicznej. Wynika to z racji postawienia zagadnienia wychowania do odpowiedzialności w centrum problemów rozprawy na tle negatywnych skutków współczesnych przemian społecznych i kulturowych. Nie ulega wątpliwości, że przypomnienie dziedzictwa teoretycznych przesłanek jak i praktycznych rozwiązań dotyczących odpowiedzialności i ukazanie jej miejsca w wychowaniu współczesnego człowieka jest sprawą ważną i potrzebną. Wskazywanie na odpowiedzialność jako jeden z podstawowych wymiarów, który opisuje człowieka i decyduje o jego szczególnej pozycji w zastanym świecie, a zarazem ukazuje ją jako wartość wychowawczą i więź łączącą wychowanka z wychowawcą kazało autorce dysertacji, bez uciekania od współczesności, powrócić do tradycji edukacji chrześcijańskiej i wychowania klasycznego. Przestrzenią wychowania do odpowiedzialności uczyniono teorię i praktykę pedagogiki integralnej opartej na całościowym i realistycznym rozumieniu wychowanka, czyli uwzględnieniu jego możliwości, jak też i jego wewnętrznych ograniczeń i zewnętrznych zagrożeń. Założono, że każdemu wychowaniu przyświeca określona koncepcja człowieka, na której konsekwentnie budowana jest taka a nie inna teoria wychowania. W praktyce pedagogicznej daję ona podstawy do organizacji procesu wychowania w sposób odpowiadający możliwościom i potrzebom rozwojowym dzieci i młodzieży. W tym pomocna i użyteczna jest stosowna wiedza filozoficzna, psychologiczna, pedagogiczna, biomedyczna, historyczna, kulturowa i teologiczna. Założono też, że urzeczywistnianie ludzkiej odpowiedzialności związanej z fazą rozwojową jednostki, jej wolnością, godnością i moralnością dokonuje się dzięki swoistej współpracy rozumu, którego zadaniem jest rozpoznanie konkretnych bytów-dóbr oraz woli, która wobec przedstawionych jej dóbr dokonuje wobec jednego z nich aktu chcenia-wyboru. Przyjęto też, że ze względu na specyfikę aktów wolności, odpowiedzialność stanowi pewną potencjalność, która podlega rozwojowi na drodze formacji ludzkiej, chrześcijańskiej, doktrynalno-teologicznej i dydaktyczno-metodycznej. Rozwój ów polega na doskonaleniu czynności poznawczych oraz na ćwiczeniu woli za pomocą eliminowania wad i pomnażania cnót, które ułatwiają jej dokonywanie właściwych wyborów. Ze względu na przedstawione zależności, odpowiedzialność samą w sobie, podobnie jak wolność określa się jako dar, ale i zadanie. Do realizacji wolnych, a zarazem odpowiedzialnych decyzji i czynów, konieczny jest wewnętrzny rozwój człowieka w którym należy uwzględnić rozwijanie dojrzałej wrażliwości moralnej i kształtowanie prawego sumienia. Z drugiej strony, tylko na mocy wolnych decyzji, rozwój ten może dokonywać się w sposób autentyczny, to znaczy opierać się na prawdzie o dobru i jego realizacji. Jednak z powodu ludzkiej słabości i obecności w człowieku elementu przemijania, a zwłaszcza w pierwszym okresie życia – pewnej bezradności, dla zaistnienia tego rozwoju konieczna jest mu pomoc w postaci wychowania. Rozumienie wychowania do odpowiedzialności, ze względu na ścisły związek z rozumieniem samego człowieka, zmienia się w czasie wraz z pojawianiem się różnych nurtów myślowych i ideologii. W teorii podkreśla się różne aspekty wychowania, czasem uwypukla jego znaczenia, a czasem zupełnie zniekształca lub dewaluuje. Wśród licznych sposobów jego pojmowania interesującą propozycją o charakterze uniwersalnym okazała się propozycja wychowania do odpowiedzialności na gruncie inspirowanej chrześcijaństwem pedagogiki integralnej. Jej uniwersalny charakter wynika z faktu, że została ona zbudowana na tradycji realizmu filozoficznego, i że unika dzięki temu redukcjonizmu w pojmowaniu człowieka, a jednocześnie nie narzuca gotowych schematów rozwiązań. Pedagogika integralna opiera się na rozpoznaniu w człowieku osobowej godności, wolności i potencjalnego charakteru jego natury. Z tego względu jednym z jej podstawowych postulatów jest urzeczywistnianie w wychowanku odpowiedzialnej wolności. Chodzi bowiem o to, aby wychowanek poznając i rozumiejąc coraz bardziej samego siebie, coraz dojrzalej kochał siebie i innych i aby osiągnął życiową mądrość. Integralność wychowanie, w które wpisuje się interesująca nas odpowiedzialność obejmuje wychowanie fizyczne, zdrowotne, intelektualne, społeczne, patriotyczne, rodzinne, wychowanie w kulturze regionu, wychowanie estetyczne, moralne, aksjologiczne nie wyłączając wychowania religijnego czy wychowania do pracy. Aby je zrealizować potrzebna jest jak najlepsza znajomość tego co jest specyficzne i charakterystyczne dla natury ludzkiej i poszczególnych etapów rozwojowych jak również, co robić, gdy rozwój nie przebiega w sposób harmonijny, co w sposób ewidentny wyznacza specyficzne zadania odpowiedzialności rodzicielskiej i społecznej. Wychowanie do odpowiedzialności, rozumiane w duchu pedagogiki realistycznej, to celowe nawiązywanie relacji z prawdą i dobrem mające integralny charakter, a w konsekwencji obejmujące całego człowieka. Dlatego też uznano, że w integralnym wychowaniu dziecka, zmierzając do pełnego rozwoju jego osobowości nie można zrezygnować z formacji intelektualnej, moralno-społecznej aksjologicznej, wychowania charakteru czy wychowania sprawności moralnych. W integralnej pedagogice i edukacji chrześcijańskiej nie można się odciąć od filozoficznej refleksji, szczególnie dotyczącej człowieka, jego rozwoju i postępowania. Jest ona implicite zawarta w koncepcji wychowania i jego praktyce. Integralna pedagogika realizowana, czy to w przedszkolu, czy szkole, bazując na tworzeniu odpowiedniego klimatu wychowawczego, wskazuje na zasady wychowania, i w tym względzie ma związek z refleksją filozoficzną, ponieważ filozofia jest nauką o zasadach (arche). Pozwala to na zarysowanie pełnego obrazu integralnego kształtowania możności (potencjalności) dziecka, by poprzez wychowanie a potem samowychowanie stało się ono tym, kim może być i kim być powinno. W dysertacji uznano, że fakt ten zasługuje na szczególną uwagę ze względu na dewaluację świata wartości w ponowoczesności, która zredukowała odpowiedzialność do jej wymiaru negatywnego, znacznie zawężając tym samym horyzont jej rozwoju. Dostrzegając negatywne skutki tego zjawiska, którem bardzo szybko ujawniają się w życiu społecznym przyjęto, że wychowanie do odpowiedzialności widziane w świetle inspirowanej chrześcijaństwem teorii i praktyki pedagogiki integralnej, może stanowić adekwatną odpowiedź na zaistniałą sytuację. Znaczny problem stanowi tu jednak brak szerszej znajomości głównych założeń pedagogiki integralnej i tradycji pedagogicznej z nią związanej. Wydaje się, że niniejsza dysertacja przynajmniej w części ów brak wypełnia i inspiruje do dalszych badań i poszukiwań. Na mocy poczynionych analiz przyjęto, że każdy człowiek bez względu na kolor skóry, pochodzenie społeczne, czy wyznawaną religię jest zaproszony do podjęcia odpowiedzialności za kształt własnego człowieczeństwa. Celem omawianej dysertacji było ukazanie zasadniczych aspektów wychowania do odpowiedzialności w teorii i praktyce pedagogiki integralnej. Dysertacja w Cz. I odsłoniła odpowiedzialność jako wartość zagrożoną i problem edukacyjny. Ukazała rozumienie istoty, zakresu i granic odpowiedzialności. Przybliżyła wybrane konteksty braku troski o wychowanie do odpowiedzialności i pozwoliła idąc w kierunku systematyzacji pojęć spojrzeć na podstawy wychowania do odpowiedzialności, tkwiące w wychowalności człowieka i przyczynach podejmowania działalności pedagogicznej, godności, wolności i powinności widzianych w kategorii podstaw tegoż wychowania, jak również jego związku z wychowaniem moralnym i samowychowaniem. W Cz. II poświęconej formowaniu się wychowania do odpowiedzialności w różnych kontekstach refleksji nad człowiekiem w rozdziale 1 tym kontekstem były wybrane koncepcje wychowania chrześcijańskiego widziane przez pryzmat etyczno-filozoficznej refleksji o. Jacka Woronieckiego, wychowania do odpowiedzialności społecznej Stefana Kunowskiego, specyfiki wychowania do odpowiedzialności w myśli Karola Wojtyły- Jana Pawła II, Benedykta XVI jak również kardynała Jorge Mario Bergoglio – papieża Franciszka. W rozdziale 2 tej części dysertacji, wychowanie do odpowiedzialności ukazane zostało w wybranych systemach i programach integralnego wychowania. Spośród licznych systemów przeanalizowano wychowanie do odpowiedzialności w systemie jezuickim i systemie prewencyjnym św. Jana Bosko. Mając na uwadze programy opracowano wychowanie do odpowiedzialności w pedagogii założyciela światowego skautingu Roberta Baden-Powella, wychowanie do odpowiedzialnej wolności według założyciela międzynarodowego Ruchu (CL) Komunia i Wyzwolenie, - ks. Luigiego Giussaniego. W ostatnim paragrafie tegoż rozdziału odpowiedzialność ukazana została w programie powołanej do istnienia 35 lat temu w Lublinie Akademii Młodzieżowej Fundacji Szczęśliwe Dzieciństwo. W Cz. III poświęconej podmiotom i środowiskom wychowującym do odpowiedzialności, mając na względzie skuteczność oddziaływań wychowawczych, wskazano na instytucjonalne i pozainstytucjonalne środowiska wychowania doceniając rolę nie tylko samych wychowywanych ale również rodziny, państwa, szkoły, Kościoła, nieformalnych grup odniesienia, wolontariatu, czy środków społecznego przekazu. W rozdziale 2 tej części mając na uwadze wychowanie do odpowiedzialności jako wyzwanie dla wychowujących i wychowywanych w przyjętym kluczu porządkującym znalazły się takie kwestie jak: respektowanie odpowiedzialności jako egzystencjalnej kategorii ludzkiego życia, znajomość potrzeb etycznych i czynników warunkujących występowanie i rozwój poczucia odpowiedzialności, promowanie i hierarchizowanie ludzkich pragnień i aspiracji jak również permanentna formacja i współpraca wszystkich wychowujących. Jakkolwiek dokonane analizy i refleksje nie wyczerpują podjętego tematu, który okazał się wielorako złożony, a przez to niemożliwy do całościowego opracowania i należytej eksploatacji, to jednak upoważniły do sformułowania licznych uwag i wniosków o charakterze zarówno teoretycznym jak i praktycznym.