Kreacje patriotyzmu

Abstract

Artykuł zawiera propozycję analizy różnych polskich patriotyzmów jako działań kreatywnych i ich wytworu, co stanowiłoby antropologizację zagadnienia. Autor proponuje te kreacje interpretować w pięciu najważniejszych wymiarach: 1) racjonalizm i pragmatyzm przeciwstawiony spontaniczności i emocjom; 2) hierarchia struktury społecznej z jej opozycją: „Dół” i „Góra” albo „elity” i „lud”/„naród”; 3) codzienność przeciwstawiona odświętności; 4) oś czasu, „dawny” patriotyzm przeszłości i patriotyzm przyszłości, które to są na swój sposób obecne w teraźniejszości; 5) jedność narodowa przeciwstawiona pluralizmowi tożsamości, co bezpośrednio łączy się z przeciwstawieniem ekskluzywności i inkluzyjności poczucia więzi narodowej. Model analityczny proponowany przez autora traktuje patriotyzmy polskie jako mozaikę konkretnych procesów kreacji odnoszących się do tożsamości zbiorowej jednostek. Przebiegają one wielostronnie na wszystkich tych osiach przy oczywistej płynności granic tożsamości między centralnym ośrodkiem odniesienia grupy mającym charakter konstrukcji narodowej a jej formami zmiennymi przestrzennie (regionalnymi i lokalnymi), historycznie, środowiskowo i indywidualnie.

The article contains a proposal for analyzing various Polish patriotisms as creative actions and their product, which would entail an anthropologization of the issue. The author suggest interpreting these creations in five key dimensions: 1) rationalism and pragmatism opposed to spontaneity and emotions; 2) the hierarchy of social structure with its opposition: „The Bottom” and „The Top” or „elites” and „the people”/„nation”; 3) everyday life opposed to festivity; 4) a time axis, „ancient” patriotism of the past and patriotism of the future, which are in their way present in the present; 5) national unity opposed to pluralism of identity, which directly connects with the opposition of exclusivity and inclusivity of the sense of national bonding. The analytical model proposed treats Polish patriotisms as a mosaic of specific processes of creation related to the collective identity of individuals. These processes unfold multidimensionally along all these axes with an obvious fluidity of identity boundaries between the central reference point of the group, which has the character of national construction, and its spatially variable forms (regional and local), historically, environmentally, and individually.