Smok, Maja, Kali i Śmierć. Histoire croisée i omnipotentni narratorzy w twórczości Szczepana Twardocha
Loading...
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Abstract
Celem artykułu jest analiza trzech powieści Szczepana Twardocha: Wieczny Grunwald. Powieść zza krańca czasów, Morfina i Drach, które wydają się szczególnie istotne dla zrozumienia sposobu pojmowania przez tego pisarza kategorii etniczności, pamięci historycznej, tożsamości kulturowej i historii. Proponuję rozpoznanie tych kategorii poprzez koncepcję „historii splątanej” (histoire croisée/etangled history) Wernera i Zimmeramanna oraz „pamięci wielokierunkowej” Rothberga. W celu ukazania splątania historycznego i etnicznego Twardoch we wszystkich trzech analizowanych powieściach posługuje się figurą pozaludzkiego, wszechwiedzącego, omnipotentnego narratora. W odniesieniu do wszystkich trzech powieści śledzę leżące u podstaw kreacji narratora nadrzędnego koncepcje filozoficzne i postaci bogów wywiedzione ze spuścizny kultur Wschodu (buddyzm, lamaizm, hinduizm, taoizm). W powieści Wieczny Grunwald koncepcja esencjalizmu etnicznego ulega ironicznej czy wręcz absurdalnej hiperbolizacji. Narratorem jest znajdujący się w stanie bardo bękart Paszko. W Morfinie tożsamość narodowa staje się dziełem wyboru i przygodności dziejowej, funkcję zaś nadrzędnego narratora pełni „czarna bogini”, będąca – jak dowodzę – literacką reprezentacją bogini Kali/Mai. W Drachu dokonuje się zmiana perspektywy, zmierzająca do ukazania sztuczności wszelkich koncepcji narodu czy ludzkich dziejów. Twardoch dokonuje zrównania dziejów ludzkich z losami zwierząt i unieważnia ludzkie pojmowanie przyczynowości i jednotorowości czasów oraz wydarzeń historycznych i procesu historycznego. Umożliwia to figura narratora, którym jest smok, Drach. W celach interpretacji sposobu pojmowania przez Dracha historii sięgam do greckiej etymologii słowa „smok” – gr. δράκων, gen. δράκοντος [drakōn, gen. drakontos] z czasownika δέρκομαι [derkomai] („widzieć wyraźnie”) – i taoistycznej zasady wu wei.
The aim of this article is to analyse three novels by Szczepan Twardoch: Wieczny Grunwald. Powieść zza krańca czasów, Morfina, and Drach which seem particularly relevant for understanding this writer’s comprehension of the categories of ethnicity, historical memory, cultural identity, and history. I propose to identify these categories through Werner and Zimmeramann’s concept of ‘entangled history’ (histoire croisée) and Rothberg’s ‘multidirectional memory.’ In order to show the historical and ethnic entanglement, Twardoch uses the figure of a non-human, omniscient, omnipotent narrator in all three of the novels analysed. In relation to the abovementioned, I trace the philosophical concepts underlying the creation of the superior narrator and the figures of gods derived from the legacy of Eastern cultures (Buddhism, Lamaism, Hinduism, Taoism). In the novel Wieczny Grunwald, the concept of ethnic essentialism is ironically, if not absurdly, hyperbolised. The narrator is the bardic bastard Paszko. In Morfina, national identity becomes a work of choice and historical contingency, while the function of the overarching narrator is performed by the ‘black goddess,’ who is, I argue, the literary representation of the goddess Kali/Maya. In Drach, a change of perspective takes place, aiming to show the artificiality of any concept of the nation or human history. Twardoch equates human history with the fate of animals and invalidates the human conception of the causality and homogeneity of times and historical events and of the historical process. This is made possible by the figure of the narrator, who is the dragon Drach. For the purposes of interpreting Drach’s understanding of history, I draw on the Greek etymology of the word drakon – Gr. δράκων, gen. δράκοντος [drakōn, gen. drakontos] from the verb δέρκομαι [derkomai] (‘to see clearly’) – and the Taoist principle of wu wei.
The aim of this article is to analyse three novels by Szczepan Twardoch: Wieczny Grunwald. Powieść zza krańca czasów, Morfina, and Drach which seem particularly relevant for understanding this writer’s comprehension of the categories of ethnicity, historical memory, cultural identity, and history. I propose to identify these categories through Werner and Zimmeramann’s concept of ‘entangled history’ (histoire croisée) and Rothberg’s ‘multidirectional memory.’ In order to show the historical and ethnic entanglement, Twardoch uses the figure of a non-human, omniscient, omnipotent narrator in all three of the novels analysed. In relation to the abovementioned, I trace the philosophical concepts underlying the creation of the superior narrator and the figures of gods derived from the legacy of Eastern cultures (Buddhism, Lamaism, Hinduism, Taoism). In the novel Wieczny Grunwald, the concept of ethnic essentialism is ironically, if not absurdly, hyperbolised. The narrator is the bardic bastard Paszko. In Morfina, national identity becomes a work of choice and historical contingency, while the function of the overarching narrator is performed by the ‘black goddess,’ who is, I argue, the literary representation of the goddess Kali/Maya. In Drach, a change of perspective takes place, aiming to show the artificiality of any concept of the nation or human history. Twardoch equates human history with the fate of animals and invalidates the human conception of the causality and homogeneity of times and historical events and of the historical process. This is made possible by the figure of the narrator, who is the dragon Drach. For the purposes of interpreting Drach’s understanding of history, I draw on the Greek etymology of the word drakon – Gr. δράκων, gen. δράκοντος [drakōn, gen. drakontos] from the verb δέρκομαι [derkomai] (‘to see clearly’) – and the Taoist principle of wu wei.
Description
Keywords
historia splątana, histoire croisée, historia wielokierunkowa, etniczność, pamięć kulturowa, tożsamość kulturowa, buddyzm, hinduizm, Upaniszady, animal studies, gatunkizm, entangled history, histoire croisée, multidirectional history, ethnicity, cultural memory, cultural identity, Buddhism, Hinduism, Upanishads, animal studies, speciesism
Citation
"Roczniki Humanistyczne", 2023, Vol. 71, z. 1, s. 9-28