Browsing by Author "Trościński, Grzegorz"

Now showing 1 - 1 of 1
  • Item
    Politicus vates – kreacja podmiotu wieszczącego w wybranych staropolskich przepowiedniach elekcyjnych
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2023) Trościński, Grzegorz
    Tematem artykułu jest omówienie kategorii podmiotu wieszczącego w wybranych przepowiedniach elekcyjnych oraz wprowadzenie terminu politicus vates do opisu staropolskiej okolicznościowej poezji politycznej. Na wybór stylizacji profetycznej w tej poezji wpłynęła niezwykła popularność konwencji prorockiej i wieszczej, wypracowane w jej obrębie komunikacyjne schematy, rodzaj retoryczny – genus propheticum – wykorzystywany w kaznodziejstwie kościelnym oraz autorytet prorockich ksiąg biblijnych, wizyjnych tekstów chrześcijańskich i antycznych modeli apollińskich, sybillińskich i kasandrycznych. Omówione zostały teksty elekcyjnych przepowiedni powstałych w okresie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego. Duża grupa utworów stanowi późniejszą recepcję proroctwa Jerzego Joachima Retyka i opiera się na przepowiedni o różnobarwności przyszłego monarchy (diversicolor). Mianem politicus vates (polityczny wieszcz) został określony twórca przepowiedni i wykreowany przez niego podmiot wieszczący przyszłość, interpretator proroctwa i jego adaptator do określonej sytuacji politycznej. Interpretacji poddane zostały teksty, w których dokonana została stylizacja na proroctwo. Omówione zostały modele profetyczne i ich funkcja perswazyjna. Pokazano również komunikacyjny aspekt gry z odbiorcą, kiedy podniosły ton proroctwa zastosowany został w celu politycznej agitacji.