Browsing by Author "Szymański, Józef"
Now showing 1 - 5 of 5
Results Per Page
Sort Options
- ItemAparat represji wobec Kościoła katolickiego metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1939-1950: stan badań(Wydawnictwo KUL, 2007) Szymański, JózefDie verhältnismäßig kurze Etappe in der Geschichte der katholischen Kirche, die die Jahre 1939-1950 umfasst, gehörte zu den besonders dramatischen in der polnischen Kirchengeschichte. Ganz besonders litt darunter die Lemberger Mertropolie lateinischen Ritus´. Zu ihr gehörten die Archidiözese Lemberg (Lwów), die Diözese Przemyśl und die Diözese Luzk (Łuck). Nach dem Angriff Deutschlands gegen die UdSSR wurde Galizien, das östliche Kleinpolen, entgegen den Bestrebungen der Ukrainer, einen unabhängigen Staat zu gründen, dem Generalgouvernement angegliedert, und ein Teil von Wolhynien kam zum Reichskommissariat Ukraine. Die Quintessenz des Verhältnisses der Ukrainer zu den Polen in den Ostgebieten bildeten die massenhafte Abschlachtung Tausender von Polen in Wolhynien und im östlichen Kleinpolen. Heute fällt es schwer, wenigstens annähernd die Zahl der Polen zu bestimmen, die in diesen ukrainischen Mordaktionen umkamen. Verschiedene Autoren nennen unterschiedliche Opferzahlen. Es wird geschätzt, dass in den früheren polnischen Ostgebieten etwa 300.000 Polen umgekommen sind, davon 80.000-100.000 allein in Wolhynien. Nach Beendigung des 2. Weltkrieges, infolge der Abmachungen von Potsdam bis zum 16. August 1945, gehörte das Territorium der Metropolie Lemberg lateinischen Ritus´, d.h. die zu den Wojewodschaften Wolhynien, Stanislau und Tarnopol sowie zu einem großen Teil zur Wojewodschaft Lemberg gehörenden ehemaligen polnischen Gebiete, nach der veränderten staatlichen Zugehörigkeit und den administrativen Veränderungen zu den Bezirken Wolhynien, Równe, Tarnopol, Stanislau (Iwanofrankowsk) und Lemberg. Hinsichtlich der kirchlichen Administration befand sich in den Grenzen der UdSSR ein Teil der Archidiözese Lemberg, die Diözese Luzk sowie ein Teil der Diözesen Przemyśl und Transkarpatien. Die die Ostgebiete der Zweiten Republik Polen betreffende Problematik erhielt erst in den neunziger Jahren ihr „Bürgerrecht” in allen möglichen Publikationen. Vereinzelte Versuche waren schon vorher, vor allem in Emigrantenkreisen, unternommen worden. Zu Beginn der achtziger Jahre erweiterte sich der Kreis derer, die diese Problematik erforschten, um Z. Fijałkowski und auch B. Kumor und Z. Obertyński. Die Historiographie zur Geschichte der Metropolie Lemberg in dieser Zeit eröffnete 1982 eine Publikation unter dem Titel „Das religiöse Leben in Polen unter der Okkupation 1939-1945. Die Metropolien Wilna und Lemberg sowie die Orden”. Wie der Herausgeber im Vorwort selbst betonte, war dieses Buch als eine Einladung zur Diskussion gedacht, und in der Praxis stellte es einen gut im Kontext verankerten Ausgangspunkt für weitere Forschungen zur Geschichte der Kirche dar. Aufgrund der Zeit ihrer Entstehung warfen jedoch die Zensurbehörden einen Schatten auf diese Arbeit. Die ersten Versuche einer „Registrierung der Kriegsschäden” wurden auf Initiative der Krakauer Metroplitankurie unmittelbar nach dem Ende des 2. Weltkrieges, noch im Juli 1945, unternommen. Damals wurden alle Gemeindepfarrer und Pfarradministratoren verpfl ichtet, zu diesem Zweck entsprechende Fragebögen auszufüllen und bis Ende August 1945 einzuschicken. Diese Tätigkeit wurde von Pater Wł. Szołdrski geleitet, einem Redemptoristen. Auf diese Form einer Dokumentierung der Situation der katholischen Kirche und ihrer Verluste in den Jahren 1939-1951 wurde dreißig Jahre später auf Bitten des Instituts für Historische Geographie der Kirche in Polen an der Katholischen Universität Lublin noch einmal zurückgegegriffen. Die Ergebnisse dieser Erhebungen präsentierte Pater J. Rąb in Form eines Typoskripts unter dem Titel „Die Pfarreien der Diözese Przemyśl in den Jahren 1939-1951”. Einen weiteren Versuch, sich mit dieser besonderen Herausforderung zu messen, bildete die Arbeit von Wł. Piętowski „Die polnischukrainischen Beziehungen nach Ausbruch des 2. Weltkrieges. Ein Abriss” (Czarna bei Łańcut, 1988). Ähnlich wie die vorigen Arbeiten konnte auch diese nicht veröffentlicht werden. Im Druck erschien lediglich eine von J. Draus und J. Musiał herausgegebene Publikation über die Skala des Einfl usses von 35 Ordensgemeinschaften. Gegenwärtig verfügen wir über umfangreiche Kenntnisse, was die Geschicke des römisch-katholischen Klerus und der Gläubigen in den einzelnen Diözesen, Dekanaten und Wojewodschaften der Zweiten Republik Polen sowie in den jeweiligen sowjetischen Bezirken, Regionen und Pfarreien betrifft. Dieses Wissen ist in Bildbänden, veröffentlichten Dokumenten, Tagebüchern und Memoiren, Korrespondenzen sowie in zahlreichen Artikeln und Arbeiten zugänglich, die das Resultat wissenschaftlicher Konferenzen darstellen. Ihren Beitrag zur Beschäftigung mit dieser Geschichte leisten Pater J. Wółczański, Bischof W. Urban, Pater T. Śliwa, Pater H. Borcy, Pater R. Dwonkowski, L. Popek, L. J. Draus, J. Musiał und A. Hlebowicz. Grundlegend auf dem Gebiet der Biographistik, die die Repressionen gegen den Klerus betreffen, gehören die Arbeiten von W. Jacewicz und J. Woś (Repressionen während der deutschen Okkupation), Pater R. Dzwonkowski und T. Madała (hinter der Ostgrenze), Pater J. Myszor (in der Polnischen Volksrepublik), Z. K. Wójcik und R. Szczęch (in der Diözese Przemyśl). Wertvolle Ergänzungen unserer Kenntnisse über die Beziehungen von Staat und Kirche bieten die Arbeiten von Żaryn., A. Dudek, Pater Z. Zieliński, H. Dominiczak und B. Fijałkowski. Aus der Menge der Publikationen und der Anzahl der Autoren, die sich mit dieser Problematik befassen, kann geschlussfolgert werden, dass der Forschungsstand zur Geschichte dieser Metropolie imponierend ist. Aber es fehlt immer noch an einer monographischen Synthese, die das Ausmaß der Repressionen gegen die Metropolie Lemberg in den Jahren 1939-1950 zusammenfassend behandeln würde. Die bisherigen Arbeiten stellen eher Einzelbeiträge dar, sowohl was die Orte (vorwiegend in der Diözese Przemyśl) als auch die Zeit (1939-1945) betrifft, die sie schildern. Auch werden die jeweiligen örtlichen Bedingungen nicht berücksichtigt, die sowohl auf die einzelnen Seelsorger als auch die ihrer Obhut anvertrauten Gläubigen nicht ohne Einfluss geblieben sind.
- ItemOpieka duszpasterska nad Polakami na Węgrzech do 1939 roku(Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Szymański, JózefPolskie duszpasterstwo w Budapeszcie sięga 1897 r., kiedy w dziesiątej dzielnicy Köbánya rozpoczęto odprawianie w niedziele i święta mszy św. dla robotników polskich. Miejscem skupiającym Polaków była kapliczka na placu Kápolna ufundowana przez włoską rodzinę Contich. Tymczasowe duszpasterstwo z upoważnienia węgierskich władz kościelnych prowadził ks. K. Benedikovics, później ks. W. Hawliczka – Słowak. Zmiany w organizacji polskiego ośrodka duszpasterskiego przyniosła w 1905 r. wizyta w stolicy Węgier abp. Józefa Bilczewskiego – metropolity Lwowa. Z jego upoważnienia od 1908 r. wśród 30 tys. Polaków posługę duszpasterską podjął ks. Wincenty Danek. W 1910 r. duszpasterstwo polskie otrzymało oficjalny tytuł: Polski Urząd Kuratorski. Dla realizacji określonych przedsięwzięć doraźnie powołano wówczas wiele instytucji społecznych: Komitet Budowy Kościoła, Stowarzyszenie Budowy „Domu Ubogich”, później stowarzyszenie „Schronisko”. Przy kościele na Kőbánya działało Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Żeńskiej i „Stół Polski” pw. św. Stanisława Kostki. W 1925 r. rozpoczęto budowę kościoła, który 17 sierpnia 1930 r. konsekrował kard. A. Hlond. Obok kościoła polskiego pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy przy Ohegy u. 11 wybudowano schronisko dla starców i plebanię. Do pracy wśród węgierskiej Polonii angażowali się kapłani z różnych zakonów i zgromadzeń zakonnych, salezjanie, paulini, a także siostry elżbietanki z Poznania. Ponadto duszpasterz polskiego kościoła bardzo często zapraszał do swojej parafii kapłanów z Polski: do wygłoszenia rekolekcji, pomocy w okresie Bożego Narodzenia i Wielkiego Postu.
- ItemParafie i duchowieństwo polskie w USA w walce o niepodległość Polski(Wydawnictwo KUL, 2018) Szymański, JózefPolskie parafie narodowościowe Kościoła rzymskokatolickiego w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki były najważniejszą instytucją wychodźstwa polskiego w tym kraju. Największy ich rozwój nastąpił w czasie emigracji chłopskiej z ziem polskich (1870-1914). Pierwsza polska parafia powstała w r. 1854 w Pannie Marii w Teksasie. W r. 1870 takich parafii było ok. 10, w r. 1910 ponad 500. Wielkość tworzonych parafii wahała się od kilkunastu rodzin do kilkudziesięciu tys. wiernych. Na jednego duszpasterza w 1880 r. przypadało ok. 2 tys. wiernych, w 1910 r. - ok. 4 tys. Od 1870 r. wśród Polonii amerykańskiej ścierały się dwa kierunki starające się jednoczyć Polaków amerykańskich: jeden (Zjednoczenie Polskie Rzymsko Katolickie) dążyło do zintegrowania działań społeczno-politycznych wokół ośrodków kościelnych (parafii, towarzystw katolickich), drugi - Związek Narodowy Polski robił to w oparciu o organizacje narodowe. Obydwa odłamy dążąc do zachowania integralności kulturowej rodaków, ze względu na cel nadrzędy - niepodległość Rzeczpospolitej - cieszyły się poparciem polskiego duchowieństwa. W grudniu 1912 r. przywódcy największych polskich organizacji utworzyli Komitet Obrony Narodowej. 8 czerwca 1913 r. powołano Polską Radę Narodową. 2 października 1914 r. - Rada Narodowa i Komitet Obrony Narodowej powołały Centralny Komitet Polski. Po r. 1900 rozwinęły się w Polsce dwa zasadnicze nurty polityczne, z których każdy szukał poparcia wśród Polaków amerykańskich. Zarówno Roman Dmowski, jak i Józef Piłsudski zabiegali o ich wsparcie finansowe. W połowie r. 1913 Dmowski założył Komitet Narodowy Polski, który później przemianowany został na Wydział Narodowy Polski. Podobnie Polonia amerykańska ze względu na różnicę poglądów co do sprawy niepodległości Polski podzielona była na dwa zasadnicze odłamy. Wydział Narodowy podzielał pogląd Dmowskiego. Komitet Obrony Narodowej podzielał pogląd Piłsudskiego. Zwaśnionych od maja 1915 r. próbował godzić przybyły do Stanów Zjednoczonych Ignacy Paderewski. Od 1 lipca 1917 r. legitymował się on formalnym pełnomocnictwem liczących się w strukturze Polonii organizacji do reprezentowania ich wobec władz Stanów Zjednoczonych. Polacy amerykańscy bez względu na przekonania, starali się osiągnąć swoje cele poprzez rozwijanie aktywności na wielu płaszczyznach, usiłując wpłynąć na prezydenta Thomasa W. Wilsona. Skuteczne okazały się wysiłki podjęte przez Ignacego Jana Paderewskiego i Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu. Polskie parafie stały się podstawą akcji rekrutacyjnej do Armii Polskiej. W listopadzie 1917 r. gotowość do wstąpienia do Armii Polskiej we Francji zgłosiło 35 395 osób. Prezydent Wilson ulegając presji Polonii, 8 stycznia 1918 r. sformułował czternastopunktową rezolucję, w której trzynasty punkt programu pokojowego poświęcił Polsce, stwierdzając, iż: „ma być utworzone niepodległe państwo polskie z wolnym dostępem do morza". Polish national parishes of the Roman Catholic Church in the United States of North America were the most important institutions in exile in this country. The greatest development occurred during farmers’ emigration from Poland’s land (1870-1914). The first Polish parish was created in 1854 in Panna Maria in Texas. In 1870 there were 10 such parishes, and in 1910 over 500. Each parish had from over a dozen families to several tens of thousands of the faithful. In 1880 there were around 2 thousand faithful to one priest, and in 1910 – around 4 thousand. From 1870 onwards, there were two clashing trends attempting to unify American Poles: one (Polish Roman Catholic Union of America) strove to integrate social and political activity around church institutions (parishes, Catholic associations), the other one – Polish National Alliance, did it concentrating on national organizations. Both fractions trying to maintain the cultural integrity of Poles – the Republic of Poland’s independence – were very popular with Polish clergy. In December 1912, the leaders of the largest Polish organizations established the National Defense Committee. On 8 June 1913, the Polish National Council was created, 2 October 1914 – the National Council and the National Defense Committee appointed the Central Polish Committee. After 1900 two political trends developed in Poland, and each of them sought support among American Poles. Both Roman Dmowski and Józef Piłsudski attempted to receive financial aid. In the mid-1913, Dmowski established the Polish National Committee, which was later transformed into the Polish National Department. Similarly, the Polish community in the USA, due to different attitudes to Poland’s independence was divided into two fractions. The National Department shared Dmowski’s views while the National Defense Committee shared Piłsudski’s views. Ignacy Paderewski, who came to the United States in May 1915 tried to reconcile both parties. From 1 July 1917 onwards, he was formally authorized to represent the organization of the Polish community while talking to the authorities of the United States. American Poles, irrespective of their views, tried to achieve their goals by being active in various fields and striving to influence President Thomas W. Wilson. All efforts made by Ignacy Paderewski and the Polish National Committee based in Paris proved to be effective. Polish parishes became the basis for the recruitment to the Polish Army. In November 1917, 35 395 people declared their readiness to join the army. President Wilson gave in to the pressure of the Polish community, and on 8 January 1918, he issued the fourteen-point resolution, in which the 13th point of the peace program devoted to Poland stated that: ‘An independent Polish state should be erected(…)which should be assured a free and secure access to the sea.’
- ItemSprawozdanie ks. dr. Henryka Hilchena z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku(Wydawnictwo KUL, 2022) Szymański, JózefKsiądz dr Henryk Hilchen – kapłan archidiecezji warszawskiej. Urodził się 30 lipca 1881 roku w Warszawie. Studiował na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej i na Politechnice Lwowskiej, gdzie ukończył kształcenie po dwóch latach. W 1905 roku wyjechał do szwajcarskiego Fryburga, gdzie kontynuował studia na Wydziale Prawa i Ekonomii, uwieńczone stopniem doktora nauk politycznych. We Fryburgu studiował także teologię i filozofię. W 1910 roku wrócił do kraju i wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie. W dniu 21 grudnia 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie. Był wikariuszem we wsi Dobre k. Stanisławowa, w Łowiczu, w Łodzi, a od lipca 1915 roku w parafii pw. Wszystkich Świętych w Warszawie. Od 1915 roku był sekretarzem generalnym Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich, redaktorem organu stowarzyszeń chrześcijańskich „Pracownik Polski" (1916-1917). W 1919 roku został radnym miasta stołecznego Warszawy, redaktorem miesięcznika „Przewodnik Społeczny”, kapelanem Szkoły Podchorążych Artylerii oraz jednostki wojskowej stacjonującej na Sołaczu. W 1920 roku wyjechał do Rzymu, gdzie wstąpił do nowicjatu zakonu dominikańskiego i podjął studia teologiczne w Collegium Angelicum. Od lipca 1922 roku, na polecenie papieża Piusa XI, służył pomocą dwóm kolejnym nuncjuszom apostolskim w Polsce. Był stałym korespondentem „L’Osservatore Romano" i „L’Avvenire d'Italia". W 1929 roku został proboszczem parafii w Lesznie k. Błonia, a w 1931 roku parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie, gdzie dokończył budowę kościoła. W 1937 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi RP, zaś w następnym roku został odznaczony orderem Polonia Restituta. W tym samym roku został wybrany do Rady Miejskiej Warszawy. Przed kapitulacją stolicy był zakładnikiem gwarantującym przestrzeganie pertraktacji prezydenta Stefana Starzyńskiego z Niemcami. Aresztowany przez Niemców 3 października 1939 roku, do końca listopada był więziony na Pawiaku. Mimo zniszczenia 12 września 1944 roku kościoła i plebani podczas niemieckiego bombardowania, funkcję proboszcza formalnie pełnił do lipca 1945 roku. Jakkolwiek od czerwca tego roku został proboszczem w Międzyrzeczu. W dniu 15 października 1947 roku przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku podjął się organizacji nowej parafii pw. św. Ottona. Dnia 29 listopada 1952 roku został proboszczem w Tarczynie k. Grójca. W drodze na nową placówkę, 29 stycznia 1953 roku, dostał udaru. Zmarł 20 sierpnia 1956 roku. Spoczął na Powązkach. Na bieżąco prowadził dokumentację swego życia i działalności w postaci dzienników, korespondencji, różnych notatek czy oficjalnych dokumentów. Niniejsze opracowanie egzemplifikuje jego sprawozdanie z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku. Dokument oryginalny w formie maszynopisu przechowywany jest w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Archiwum Prymasa Polski, Akta Protektora Wychodźstwa Polskiego, Francja – PMK Varia, Dział III/15a.
- ItemTworzenie struktur parafialnych życia religijnego w Słupsku w latach 1945-1948(Wydawnictwo KUL, 2019) Szymański, JózefSpołeczność katolicka w Słupsku zaczęła organizować się w pierwszej połowie XIX wieku. Pierwsze nabożeństwa organizował regularnie od 1864 roku ówczesny proboszcz koszaliński ks. Aleksander Pfeiffer. Dnia 12 lutego 1866 roku utworzono parafię misyjną. W 1873 roku miało miejsce poświęcenie świątyni pw. św. Ottona. Pierwszym proboszczem parafii słupskiej został ks. Ferdynand Hübner, później Johann Hartmann, Bruno Mangelsdorf, Carl Sauer, Adolf Pojda, Paul Ernst Gediga. Od 29 maja 1945 byli nimi ks.: Jan Zieja, później Karol Chmielewski, Henryk Hilchen. Wikariusze: Józef Piekarek, Józef Szmurło, Leon Gliszczyński, Jerzy Gawrych, Michał Kądziołka, Wiktor Markiewicz. Z inicjatywy ks. J. Zieji utworzono: Dom Matki i Dziecka w Słupsku, Uniwersytet Ludowy w Orzechowie i Towarzystwo im. Piotra Borowego. Dnia 15 października 1947 roku parafia św. Ottona została podzielona na 3 wspólnoty: parafię pw. św. Rodziny i św. Judy Tadeusza przy ul. Grottgera 9 – ks. Jan Zieja; parafię św. Ottona z kościołem parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa – ks. Henryk Hilchen; parafię pw. NMP Królowej Różańca Świętego – ks. Karol Chmielewski.