Browsing by Author "Ponińska, Katarzyna"

Now showing 1 - 3 of 3
  • Item
    „Najczystsze Zwierciadło Czystości” w klasztorze Benedyktynek w Staniątkach
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Ponińska, Katarzyna
    W zbiorach klasztoru Benedyktynek w Staniątkach znajduje się obraz ukazujący założycieli zakonu adorujących Matkę Bożą z Dzieciątkiem i św. Józefem na tle ogrodu z fontanną i zabudowaniami. Ta z pozoru rodzajowa i łatwa do określenia tematyka przedstawienia, którą można odnaleźć odnotowaną w przechowywanych w konwencie archiwalnych zapisach, jest powielana przez wielu badaczy. Okazuje się jednak, że pod postaciami świętych Benedykta i Scholastyki, namalowanymi w tym konkretnym kontekście, mogą kryć się głębsze treści. Może za tym przemawiać wskazanie wzoru graficznego dokładnie odpowiadającego układem wersji malarskiej. Chodzi o jedną z rycin należącą do cyklu miedziorytów wykonanych przez Raphaela Sadelera Młodszego, na podstawie kompozycji kapucyna Paola Piazzy. Pod postaciami przedstawicieli najważniejszych zakonów (franciszkanów, benedyktynów i dominikanów) towarzyszących wydarzeniom z życia Zbawiciela starał się on zobrazować trzy podstawowe śluby zakonne: ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, będące zobowiązaniem do wypełniania rad ewangelicznych. Malowidło przechowywane w klasztorze w Staniątkach odpowiada wizualnie ilustracji cnoty czystości. Brak pozostałych obrazów wzorowanych na serii graficznej nie świadczy, że opisywane przedstawienie nie mogło być nośnikiem wskazanych w artykule treści. Równocześnie nie można mieć też pewności, czy tak było rozumiane jego znaczenie. Porównanie z niewątpliwym wzorem graficznym pozwala jednak nie tylko wskazać źródło formalne kompozycji. Stanowi również punkt wyjścia do wyjaśnienia teologicznych podstaw dzieła funkcjonującego w murach klasztoru.
  • Item
    Przyczynek do twórczości Jacka Chylickiego, czyli nowe ustalenia na temat wybranych obrazów z cyklu namalowanego do kościoła Franciszkanów w Zamościu
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Ponińska, Katarzyna
    Na początku lat 80. XVII wieku powstał cykl 15 monumentalnych płócien dekorujących wnętrze kościoła Franciszkanów w Zamościu. Wskazują na to archiwalne zapisy, na których podstawie można wnioskować, że ich autorem był Jacek Chylicki – malarz zatrudniony przez ordynatów zamojskich, będących fundatorami i kolatorami świątyni. Seria miała odpowiadać tematyką jej maryjnemu wezwaniu. Kościół nie został oszczędzony przez zawieruchy dziejowe, które doprowadziły niemalże do jego ruiny, a wspomniany zespół obrazów z czasem uległ rozproszeniu i dziś nie ma pewności co do zachowania i tematyki niektórych z nich. Przy dzisiejszym stanie badań można stwierdzić, że istnieje 11 spośród 15 płócien, ale nie jest wykluczone, że z czasem uda się zlokalizować pozostałe. Badacze zajmujący się nimi dotychczas doszli do przekonania, że twórca kompozycji z Zamościa posługiwał się gotowymi wzorami graficznymi, które w tym czasie były chętnie wykorzystywane przez malarzy. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie kolejnych rycin, którymi posiłkował się artysta, malując sceny: Nawiedzenia św. Elżbiety, Obrzezania Jezusa i Ucieczki do Egiptu, wchodzące w skład omawianej serii. Na podstawie przytoczonych w tekście przykładów można wyciągnąć wnioski, że J. Chylicki nie stosował grafik należących do jednego zbioru, nawet jeśli zawierał on ryciny o odpowiedniej tematyce, ale sięgał do wzorów pochodzących z różnych źródeł. Trzeba zatem stwierdzić, że namalowane przez niego obrazy pod względem ikonograficznym w znacznym stopniu stanowią trawestacje kompozycji stworzonych przez innych artystów.
  • Item
    Święty Józef patronem dobrej śmierci w kulturze staropolskiej na przykładzie popularnej kompozycji Carlo Marattiego
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Ponińska, Katarzyna
    Artykuł ma na celu ukazanie przejawów kultu św. Józefa z Nazaretu jako patrona dobrej śmierci, którego orędownictwa powinni wzywać konający w chwili przejścia z życia doczesnego do wiecznego. Poparcie dla tytułu można znaleźć w teologii, której argumenty upowszechniały dzieła kaznodziejskie oraz pieśni. Poza krzewieniem kultu św. Józefa słowem, należy również zwrócić uwagę na dzieła sztuki. Tekst ukazuje przykłady ze staropolskiego piśmiennictwa, jak i nowożytnego malarstwa. Przedstawienia w sztuce polskiej zostały omówione na tle sztuki europejskiej ze szczególnym wskazaniem na popularny wzorzec kompozycji śmierci św. Józefa autorstwa Carla Marattiego. Barokowe przykłady jej wykorzystania można spotkać zarówno na Warmii (Krosno, Stoczek Klasztorny czy Pluty), jak i w dwóch różnych kościołach w Lublinie (dawnej świątyni jezuickiej, a obecnie archikatedrze oraz w kościele Świętego Ducha) czy we Lwowie (pochodzący z zamku w Podhorcach). Listę tę uzupełnia przedstawienie dobrej śmierci z Przedwojewa na Mazowszu, wykorzystującej fragment kompozycji C. Marattiego, gdzie jednak św. Józef występuje jako orędownik konającego chrześcijanina. Twórcami zaprezentowanych obrazów byli znani z nazwiska malarze – Szymon Czechowicz i Piotr Kolberg, którzy przebywali we Włoszech i mieli okazję osobiście zapoznać się z dziełami rzymskiego mistrza, ale też anonimowi lokalni artyści. Poza omówieniem rodzimych wizerunków, artykuł wymienia wybrane przykłady nawiązania do wskazanego wzoru występujące w innych krajach europejskich (Włochy, Austria czy Francja). Tak szeroko zakreślone tło świadczy o silnym oddziaływaniu malarstwa Marattiego, który będąc wieloletnim dyrektorem Akademii Świętego Łukasza w Rzymie, za życia cieszył się dużym uznaniem i popularnością, zaś z czasem został zapomniany, a jedno z jego dzieł (ewentualnie jego naśladowcy) starano się przypisać bardziej od niego znanemu Rafaelowi. The article aims to demonstrate the manifestations of the veneration of St Joseph of Nazareth as the patron saint of a good death, whose intercession should be invoked by dying persons at the moment of transition from mortal to eternal life. Support for the title can be found in theology, with its arguments disseminated by preaching works and songs. In addition to fostering devotion to St Joseph with words, attention should also be paid to works of art. The text shows examples from Old Polish writing, as well as modern painting. The depictions in Polish art are discussed against the background of European art, with particular emphasis on the popular model composition of the death of St Joseph by Carlo Maratti. Baroque examples of its use can be found both in Warmia (Krosno, Stoczek Klasztorny or Pluty), as well as in two different churches in Lublin (the former Jesuit temple and now archcathedral, and the Church of the Holy Spirit) or Lviv (from the castle in Pidhirtsi). The list is completed by a depiction of the good death from Przedwojewo in the Mazovia Region, using a fragment of a composition by C. Maratti, where St Joseph appears as an intercessor for a dying Christian. The authors of the paintings on display were well-known painters – Szymon Czechowicz and Piotr Kolberg – both resided in Italy and had the opportunity to personally study the works of the Roman master, but also anonymous local artists. In addition to discussing native images, the article lists selected examples of reference to the indicated pattern occurring in other European countries (Italy, Austria or France). Such a wide-ranging background testifies to the strong influence of the paintings of Maratti, who, being a long-time director of the Academy of St Luke in Rome, enjoyed great recognition and popularity during his lifetime, although over time he was forgotten, and one of his (or his imitator’s) works was sought to be attributed to Raphael, who was more famous than him.