Browsing by Author "Kiryluk, Piotr"

Now showing 1 - 1 of 1
  • Item
    Struktura organizacyjna i działalność pastoralna Prawosławnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej w latach 1981-1998
    (2022-09-19) Kiryluk, Piotr
    Białostocczyzna w okresie XX stulecia była areną wielu skomplikowanych procesów społecznych, religijnych i politycznych. Tereny te kilkukrotnie znajdowały się pod zarządem różnych ośrodków władzy, które reprezentowały odmienne, często skrajnie, formy polityczne i ustrojowe. Celem niniejszej pracy było przedstawienie struktury organizacyjnej i działalności pastoralnej prawosławnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej w latach 1981-1998. W okresie tym ordynariuszem prawosławnej diecezji był obecny metropolita warszawski i całej Polski - Sawa. W rozprawie skoncentrowano się na następujących problemach badawczych: strukturze organizacyjnej i działalności pastoralnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej w latach 1981-1998. Opracowanie tych zagadnień i problemów badawczych jak: ukazanie sytuacji prawno-organizacyjnej Kościoła prawosławnego na terenie diecezji białostocko-gdańskiej. Kolejne zagadnienia dotyczyły: rozwoju struktury organizacyjnej diecezji w czasie, kiedy jurysdykcję nad nią sprawował władyka Sawa; ogrodzeniu się życia monastycznego na terenie wspomnianej eparchii; przedstawieniu rozwoju instytucji diecezjalnych i prezentacji ich działalności, w tym działalności diecezjalnych bractw cerkiewnych. Kolejne pytania badawcze dotyczyły działalności pastoralnej. Zwrócono uwagę na odrodzenie kultu świętych w latach 1982-1998, kultu cudownych ikon, edukację duchowieństwa i aktywność naukową. Osobne pole badawcze dotyczyło środków przekazu medialnego na terenie diecezji białostocko-gdańskiej i działalności charytatywnej na terenie eparchii oraz duszpasterstwa akademickiego i młodzieżowego. Ważnym pytaniem badawczym była działalność ekumeniczna i stosunek do przemian społeczno-politycznych. Przedstawione fakty prezentują obraz diecezji białostocko-gdańskiej w końcu XX stulecia. Przy opracowaniu tematu oparliśmy się głównie na dokumentach archiwalnych wytworzonych przez powojenne instytucje administracji państwowej z naszego regionu oraz archiwaliach aparatu bezpieczeństwa publicznego i archiwaliach cerkiewnych. Źródła pozostawione przez organa państwowe zdeponowane zostały w Archiwum Państwowym w Białymstoku i w białostockim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku. Dodatkowo przeprowadziliśmy kwerendę w zasobach Prawosławnego Archiwum Metropolitalnego w Warszawie, jej wynikiem były pewne dokumenty cytowane w teście naszego opracowania. W pracy oparliśmy się również na źródłach opublikowanych, które także wniosły wiele nowych akcentów do treści niniejszego studium. Na pewno należy tu wymienić zbiory dokumentów opracowane przez takich badaczy jak: ks. G. Sosna, S. Iwaniuk, K. Urban. Trzeba jednocześnie za zauważyć, że wiele odpowiedzi na nurtujące nas pytania może znajdować się w archiwach zza wschodniej granicy. Opracowania dotyczące sytuacji Kościoła prawosławnego w okresie 1981-1998 powstawały głównie w środowisku białostockim. Z grona tego należałoby wymienić takich autorów jak: ks. G. Sosna, J. Sziling, A Mironowicz i A. Dudra. Spośród historyków, którzy podjęli się tej tematyki, na pewno na pierwszym miejscu należy wymienić K. Urbana, który posiada najszerszy dorobek naukowy w tej tematyce. Ramy chronologiczne niniejszej rozprawy objęły lata 1981-1998, przy czym w pierwszej części cofnęliśmy się w czasie i nakreśliliśmy sytuację Kościoła prawosławnego na terenie Białostocczyzny do 1981 roku. Rozdziały kolejne obejmują okres jurysdykcji arcybiskupa Sawy na terenie eparchii białostocko-gdańskiej. Rozprawa swym zasięgiem terytorialnym objęła tereny całej diecezji białostocko-gdańskiej. Wyjątkiem była pierwsza część, w której rozszerzyliśmy opisywaną tematykę na całe terytorium Białostocczyzny. Przy opracowywaniu źródeł zastosowano metodę analizy krytycznej . Interpretacja źródeł okazała się niełatwa z uwagi na fakt, że mają one charakter wyznaniowy. Metoda analityczna łączy się z metodą filologiczną, czyli analizą tekstów pisanych źródeł historycznych, które pośrednio informują o działalności instytucji diecezjalnych. Metodę porównawczą wykorzystano przy analizie działalności poszczególnych placówek kulturalno-oświatowych eparchii białostocko-gdańskiej, prawosławnego duszpasterstwa. Rozlokowanie punktów prawosławnych ośrodków zakonnych i parafii opracowano, wykorzystując metodę graficzną. W rozprawie zastosowano również metodę genetyczną - doszukuję się związków przyczynowych o bardziej złożonym charakterze, niż proste związki wynikające z następstwa czasu. Przy analizie zaangażowania prawosławnych duchownych w działalności pastoralnej i w działalność oświatową i duszpasterską wykorzystano metodę socjologiczną, która wynika z badania struktur społecznych przy zastosowaniu nauk społecznych i ekonomicznych. Badanie rozmieszczenia placówek duszpasterskich dokonano, stosując metodę statystyczną. W pierwszej części przedstawiano losy Kościoła prawosławnego na terenie diecezji białostocko-gdańskiej do 1981 roku. Zamiarem rozprawy było ukazanie zmian w ówczesnych cerkiewnych strukturach organizacyjnych. Drugi rozdział poświęcony drodze władyki Sawy do objęcia godności ordynariusza diecezji białostocko-gdańskiej. Starano się prześledzić poszczególne etapy życia ordynariusza diecezji białostocko-gdańskiej. Rozdział trzeci zawiera w swej treści stan diecezji białostocko-gdańskiej w jurysdykcji biskupa Sawy. Następne rozdziały omawiają poszczególne aspekty funkcjonowania Kościoła prawosławnego na Białostocczyźnie, takie jak: życie monastyczne na terenie diecezji, instytucje diecezjalne i ich działalność, działalność pastoralna. Procesy, jakie zachodziły w ówczesnej Polsce, były szalenie dynamiczne. Naszą intencją było zobrazowanie, jak w tych szybko zmieniających się realiach duchowieństwo i wierni Kościoła prawosławnego odnajdywali swoje miejsce. Temu zagadnieniu poświęcono rozdział: Działalność ekumeniczna i stosunek do przemian społeczno-politycznych. Opis analityczny diecezji kończy rozdział: Obraz diecezji białostocko-gdańskiej w końcu XX stulecia. Rozprawa zawiera ponadto podsumowanie, bibliografię oraz trzy aneksy.