Rodzina rzymska na tle tytułu De secundis nuptiis z V rozdziału Kodeksu Justyniana
Abstract
Prezentowana dysertacja jest próbą rekonstrukcji organizacji i funkcjonowania rodziny rzymskiej taką, jaką jest przedstawiona w tle zagadnień tytułu „De secundis nuptiis” - „O powtórnym małżeństwie”. Dla łatwiejszego uchwycenia przemian, które dokonały się w rodzinie rzymskiej od jej archaicznych początków aż do pierwszych wieków po narodzeniu Chrystusa, została ona zaprezentowana w szerokim kontekście historycznym, z opisem, czym było rzymskie małżeństwo, które ją inicjowało, jakie były sposoby jego zawarcia, status męża, żony i zrodzonych z małżeństwa dzieci. Tego dotyczy pierwszy rozdział rozprawy. W kolejnej jej części przedstawiono sposoby rozwiązania małżeństwa i konsekwencje jego ustania w prawie rodzinnym i majątkowym. W ostatnim rozdziale zaprezentowano wymogi stawiane przy ewentualnym zawarciu powtórnego małżeństwa według norm prawa rzymskiego na tle nauczania Kościoła o jego nierozerwalności. Obraz rodziny rzymskiej, który wyłania się w toku prowadzonych badań jest bardzo ciekawy i złożony. Widać w nim stopniowe ograniczanie władzy ojca (patria potestas) na rzecz żony i dzieci, a także znaczące ograniczenie uprawnienia do rozwodu. To przemiany najważniejsze, ale nie jedyne. Nie sposób rozważać ich w oderwaniu od religii chrześcijańskiej, której zasady i idee znacząco wpłynęły w przeobrażeniach rzymskiej mentalności, a co za tym idzie, w podejściu do spraw małżeństwa i rodziny. Główna teza dysertacji opiera się na założeniu, że konsekwencje powtórnego małżeństwa w justyniańskim prawie rodzinnym i spadkowym były na tyle doniosłe, że znacząco wpłynęły one na funkcjonowanie rzymskiej rodziny w tamtym okresie, czego przedstawienie było fundamentalnym celem podejmowanych w rozprawie badań. Pozostałe hipotezy oscylują wokół pytań o możliwość zawarcia powtórnego małżeństwa oraz jego wymogi. Do rozprawy dołączono pierwsze polskie tłumaczenie tytułu „De secundis nuptiis” z V rozdziału Kodeksu Justyniana, dokonane przez jej autora.
This doctoral dissertation presents the reconstruction of the organization and functionality of the Roman family as it is described in the title of the Justinian’s Code, De secundis nuptiis - “Concerning second marriages”. In order to research this topic in a clear and precise perspective, the first chapter of this dissertation underlines the fluctuations and transformations of the model of the Roman family from the archaic time until the first ages of AD in the historical context, with an elaborate description of the meaning of the Roman marriage, the ways of contracting the marriage, the status of a husband, wife and children born in this marriage. The next chapter of this dissertation deals with the ways of marriage termination and the consequences following such termination with regard to the family and inheritance laws. The last chapter analyzes the essential requirements needed to be fulfilled before contracting the secondary marriage in accord with the Roman law in the perspective of the teaching of the Church concerning the indissolubility of marriage. The model of the Roman family, as it subsequently emerges from the findings of this dissertation, is both interesting and complex. The father’s power (patria potestas) is gradually diminishing and subsequently the restrictions placed on the father benefit the wife and children. In addition, these restrictions alter the possibility of a divorce. The transformation within the Roman family should be viewed in the context of the early Christian teaching since its morality significantly influenced the Roman Weltanschauung with regard to the marriage and family. The content of this dissertation is based on the hypothesis that the consequences of a secondary marriage in the Justinian law concerning marriage and family were so significant that they had an incredible impact on the functionality of the Roman family at that time. This hypothesis is a fundamental method of the research in this dissertation. Other themes concern questions of a possibility of the secondary marriage and the requirements for its validity. The text of the translation: De secundis nuptiis from the 5th book of the Justinian’s Code, the first translation in the Polish language accomplished by the author of this dissertation is published in this work.
This doctoral dissertation presents the reconstruction of the organization and functionality of the Roman family as it is described in the title of the Justinian’s Code, De secundis nuptiis - “Concerning second marriages”. In order to research this topic in a clear and precise perspective, the first chapter of this dissertation underlines the fluctuations and transformations of the model of the Roman family from the archaic time until the first ages of AD in the historical context, with an elaborate description of the meaning of the Roman marriage, the ways of contracting the marriage, the status of a husband, wife and children born in this marriage. The next chapter of this dissertation deals with the ways of marriage termination and the consequences following such termination with regard to the family and inheritance laws. The last chapter analyzes the essential requirements needed to be fulfilled before contracting the secondary marriage in accord with the Roman law in the perspective of the teaching of the Church concerning the indissolubility of marriage. The model of the Roman family, as it subsequently emerges from the findings of this dissertation, is both interesting and complex. The father’s power (patria potestas) is gradually diminishing and subsequently the restrictions placed on the father benefit the wife and children. In addition, these restrictions alter the possibility of a divorce. The transformation within the Roman family should be viewed in the context of the early Christian teaching since its morality significantly influenced the Roman Weltanschauung with regard to the marriage and family. The content of this dissertation is based on the hypothesis that the consequences of a secondary marriage in the Justinian law concerning marriage and family were so significant that they had an incredible impact on the functionality of the Roman family at that time. This hypothesis is a fundamental method of the research in this dissertation. Other themes concern questions of a possibility of the secondary marriage and the requirements for its validity. The text of the translation: De secundis nuptiis from the 5th book of the Justinian’s Code, the first translation in the Polish language accomplished by the author of this dissertation is published in this work.
Description
Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Instytut Prawa Kanonicznego; promotor rozprawy doktorskiej: dr hab. Maciej Jońca, prof. KUL
Keywords
rodzina rzymska, powtórne małżeństwo, Kodeks Justyniana, the Roman family, the second marriage, Justinian’s Code