Polskie pieniądze papierowe 1944-1995. Ikonografia, ideologia, projekty, projektanci, okoliczności powstania

Abstract
Banknoty polskie emitowane w latach 1944-1995 niosły pewne treści ideowe. W pierwszych trzech dekadach na pieniądzach obiegowych "bohaterami" byli anonimowi ludzie pracy, którzy symbolizowali poszczególne działy gospodarki krajowej. W tym czasie, gdy w powszechnym obiegu funkcjonowały banknoty nasycone socrealistycznymi treściami (I połowa lat 60.) ściśle wytypowana grupa grafików pracowała nad nową szatą graficzną polskich pieniędzy papierowych. Artyści ci "proponowali" zamienić anonimowych bohaterów na postacie historyczne. Prace nad projektami były zaawansowane, lecz po wprowadzeniu do obiegu nowatorskiego pod względem stylistyki i kolorystyki nominału (1000 złotych projektu Tomaszewskiego i Pałki), wycofano się z tego pomysłu. Na początku lat 70. XX wieku zrodził się pomysł by swego rodzaju "bohaterem" stały się osiągnięcia społeczne i ekonomiczne PRL. Jednak i ta koncepcja nie uzyskała aprobaty władz. Ostatecznie zdecydowano się na zastąpienie "bohaterów" zbiorowych postaciami historycznymi. W ten sposób, od grudnia 1974 roku, Narodowy Bank Polski zaczął zastępować obiegowe banknoty nowymi nominałami poświęconymi sławnym Polakom. Natomiast od drugiej połowy lat 70. po początek lat 90. dominującym tematem projektów stały się polskie miasta pokazywane za pośrednictwem charakterystycznych elementów architektonicznych jak i herbów.
Polish banknotes issued in the years 1944-1995 conveyed considerable ideological content. In the first three decades the "heroes" displayed on paper money were anonymous working class members who symbolized different branches of national economy. At the time when banknotes in socialist realism style were in use (the first half of the 1960s), a strictly selected group of artists worked on the new designs of Polish paper money. These artists “proposed” to replace anonymous characters with historical figures. Works on the projects were advanced, but after the introduction of a new innovative (in terms of color and style) banknote (1000 zlotys designed by Tomaszewski and Pałka) into circulation, the concept was abandoned. In the early 1970s an idea arose that the social and economic achievements of the Polish People’s Republic could become another theme of paper money. However, this concept has been rejected by the authorities as well. Finally collective “heroes” were replaced with historical figures. In December 1974 the National Bank of Poland started replacing the old banknotes with new denominations dedicated to famous Poles. Then, from the second half of the 1970s to the early 1990s Polish cities with their characteristic architectural elements and coats of arms became the dominant theme of the designs.
Description
Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Historii Sztuki; promotor rozprawy doktorskiej: prof. dr hab. Lechosław Lameński, promotor pomocniczy: dr Magdalena Howorus-Czajka
Keywords
banknoty, ikonografia, ideologia, projekty, banknotes, iconography, ideology, projects
Citation
ISBN
Creative Commons License