Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Doświadczenia niektórych państw europejskich
No Thumbnail Available
Date
2016
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Książka obejmuje materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w dniach 12-13 listopada 2014 r. z udziałem szerokiego grona specjalistów z Polski i innych krajów europejskich. Monografia zawiera polskojęzyczne wersje wystąpień zaprezentowanych w trakcie konferencji. Poszczególne opracowania dotyczą problematyki obecności krzyża w przestrzeni publicznej takich państw, jak: Włochy, Hiszpania, Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Litwa, Rumunia, Szwajcaria, Irlandia, czy Grecja, rozwiązań stosowanych w tym zakresie w Polsce, a także zagadnienia symboli religijnych w sferze publicznej w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz prawa Unii Europejskiej.
Description
W ciągu ostatnich dziesięcioleci dyskusja na temat obecności krzyża w przestrzeni publicznej przetaczała się ze zróżnicowanym nasileniem przez różne części Starego Kontynentu. W niektórych państwach wyróżniała się ona poziomem zaangażowania pozostających w sporze stron oraz siłą wyzwalanych emocji. Trudno się temu dziwić – w swej istocie jest to bowiem element niegasnącego sporu o sposób uporządkowania życia społecznego, a zwłaszcza o ostateczne punkty odniesienia, społeczne znaczenie religii oraz istotę ludzkiej wolności, treść poszczególnych praw człowieka (a nawet samo ich istnienie – vide tzw. prawa reprodukcyjne) oraz wzajemne relacje między nimi, a także związane z tym wszystkim zadania władz publicznych. Na zasadzie katalizatora zadziałały w tej debacie wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Lautsi przeciwko Włochom, a zwłaszcza pierwszy z nich. W niektórych państwach efektem tego orzeczenia była mobilizacja zwolenników skrajnej wersji państwa świeckiego, objawiająca się wzrostem liczby inicjatyw zmierzających do usunięcia krzyża z przestrzeni publicznej, czemu z drugiej strony towarzyszyło szczere wzburzenie środowisk przekonanych o zagrożeniach wiążących się z negowaniem znaczenia chrześcijaństwa dla tożsamości narodów europejskich.
Przywołane wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka szybko stały się przedmiotem intensywnej dyskusji naukowej. Trudno dziś zliczyć opracowania, w których komentowano te orzeczenia albo rozważano kwestię możliwości eksponowania krzyża w przestrzeni publicznej z perspektywy regulacji prawnych obowiązujących w poszczególnych państwach. Nie brakuje już także opracowań o charakterze prawnoporównawczym, które należy uznać za szczególnie ważne ze względu na dość często wytykany brak tego rodzaju odniesień w strasburskim wyroku z 3 listopada 2009 r. Wciąż jednak jest miejsce na szczegółowe badania biorące pod uwagę nie tylko treść regulacji prawnych obowiązujących w różnych państwach europejskich, ale również historyczne i społeczne uwarunkowania tych regulacji oraz ukształtowaną na ich gruncie praktykę, ze szczególnym uwzględnieniem decyzji podejmowanych przez władze publiczne, a zwłaszcza rozstrzygnięć sądowych. Próbą odpowiedzi na wynikające stąd zapotrzebowanie była międzynarodowa konferencja pt. Obecność krzyża w przestrzeni publicznej państw europejskich, która – dzięki hojnemu wsparciu Polskiego Instytutu Katolickiego „Sursum corda” – została zorganizowana przez Katedrę Prawa Wyznaniowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II i odbyła się w Lublinie w dniach 12-13 listopada 2014 r. Kontynuacją tamtej naukowej inicjatywy jest niniejsza publikacja, stanowiąca efekt współpracy wielu uznanych Autorów
reprezentujących różne państwa i ośrodki naukowe. Ich zaangażowanie we współtworzenie prezentowanego opracowania jest źródłem naszej szczerej wdzięczności.
Podejmując decyzję o wyborze uwzględnionych w pracy państw, kierowaliśmy się dążeniem do wyselekcjonowania ich reprezentatywnej grupy, w której odbicie znajdowałaby rzeczywista różnorodność aplikowanych na Starym Kontynencie modeli relacji pomiędzy państwem a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi; w której swoją reprezentację posiadałyby zarówno utrwalone demokracje Zachodniej Europy, jak i państwa postkomunistyczne; w której reprezentowane byłyby zarówno państwa interweniujące w postępowaniu przed Wielką Izbą na zasadzie strony trzeciej, jak i państwa, których władze zdecydowały o zachowaniu postawy niezaangażowanego obserwatora. Ze względu na miejsce konferencji, której pokłosie stanowi niniejsza publikacja, szczególną uwagę zwrócono na Polskę. Rozważania poświęcone rozwiązaniom stosowanym w poszczególnych państwach zostały poprzedzone tekstami, w których nakreślono szerszy, ogólnoeuropejski kontekst omawianych kwestii.
Wyrażamy nadzieję, że opracowania składające się na prezentowaną publikację, pozwolą na lepsze zrozumienie wszystkich aspektów sporu o obecność krzyża w przestrzeni publicznej państw europejskich, a zwłaszcza ułatwią klarowne uchwycenie proporcji pomiędzy wagą racji przedstawianych przez jej zwolenników i przeciwników. Jak sądzimy, ukazując rzeczywiste zróżnicowanie unormowań i praktyki, które są przyjmowane w poszczególnych państwach Europy oraz zwracając uwagę na głębokie uzasadnienie dość powszechnego eksponowania tego chrześcijańskiego symbolu w przestrzeni publicznej szeregu z nich, niniejsza publikacja odegra rolę aprobującej glosy do wyroku Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 18 marca 2011 r. Mamy też nadzieję, że różnorodność przyjmowanych przez Autorów perspektyw badawczych i prezentowanych punktów widzenia ułatwi dogłębne zrozumienie odmiennych stanowisk zajmowanych przez różnych uczestników dyskusji na temat eksponowania krzyża w przestrzeni publicznej, a zwłaszcza pozwoli na odróżnienie rzeczywistych implikacji powszechnego w świecie demokratycznym poszanowania wolności myśli, sumienia i religii od konsekwencji zróżnicowanych unormowań konstytucyjnych obowiązujących w poszczególnych państwach, a zwłaszcza od postulatów o charakterze ideologicznym oraz subiektywnych oczekiwań.
Keywords
symbole religijne, krzyż, cross, wolność religijna, religious symbols, Lautsi v. Italy, wolność sumienia i wyznania, wolność sumienia i religii, Europejski Trybunał Praw Człowieka, EU Law, European Court of the Human Rights, freedom of thought, conscience and religion, crucifix in the public space, religious freedom
Citation
Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. P. Stanisz, M. Zawiślak, M. Ordon, Lublin 2016.
ISBN
978-83-8061-344-7