Status nauczyciela akademickiego jako osoby pełniącej funkcję publiczną. Uwagi na tle ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
Loading...
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Profesja nauczyciela akademickiego, zwłaszcza w europejskiej przestrzeni prawnej, uznawana jest za funkcję o szczególnym znaczeniu dla rozwoju danego społeczeństwa . Jako sui generis służba publiczna, wyrażająca się w misji rozwoju nauki i podnoszenia świadomości młodych pokoleń badaczy, zdaniem części doktryny związana jest z cechą zaufania publicznego, o której mowa m.in. w art. 17 Konstytucji RP . Jest tak nawet, pomimo braku formalnego wyodrębnienia przez ustawodawcę „korporacji” zrzeszającej ogół akademików, tak jak ma to miejsce w przypadku innego rodzaju grup gwarantujących tzw. „dobra wyższego rzędu”, np. lekarzy, architektów, czy adwokatów. Ten niewątpliwy deficyt doktryna próbuje kompensować regulacjami wynikającymi z art. 70 ust. 4 Konstytucji gwarantującymi jakość badań i naukowych i najlepsze przekazywanie wiedzy . Potwierdzenie specjalnej roli akademików znajduje się również w przepisach umów międzynarodowych, w tych dotyczących nauczycieli akademickich uczelni niepublicznych, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, jak również w odrębnych ustawach dotyczących uczelni kościelnych .
Z powyższym, formalno-prawnym uznaniem funkcji nauczyciela akademickiego, korespondują również opinie społeczne, uznające funkcję profesora za profesję cieszącą się bardzo wysokim szacunkiem. Niestety, poziom tego społecznego uznania systematycznie spada. O ile w badaniu CBOS z 1999 r. profesor uniwersytetu cieszył się spośród wszystkich badanych zawodów najwyższym poważaniem, o tyle w analogicznym badaniu CBOS z 2019 r. znalazł się on na miejscu piątym z 83% uznaniem (zaraz po zawodach: robotnika wykwalifikowanego i górnika) . Zmniejszenie się prestiżu powoduje również, że liczba nauczycieli akademickich spada . Nie bez wpływu na ten proces będzie miało również ostateczne odejście przez ustawodawcę w 2019 r. od dotychczasowej konstrukcji nauczyciela akademickiego jako pracownika mianowanego z własną pragmatyką urzędniczą na rzecz kontraktowego uregulowania praw i obowiązków stron, którego ramy powinien określać statut uczelni .
Przyczyn spadku zaufania dla nauczycieli akademickich należy doszukiwać się również w braku wystarczająco efektywnych instrumentów prawnych wsparcia godności zawodu akademików, na co zwracają uwagę przedstawiciele doktryny od ponad trzech dekad . Obecnie, formalno-prawny poziom ochrony nauczyciela akademickiego zarówno uczelni publicznej, jak i uczelni niepublicznej, wciąż bowiem odbiega od standardu zagwarantowanego dla nauczyciela zatrudnionego w przedszkolu, w szkole i placówce doskonalenia nauczycieli. Celem tego artykułu będzie zweryfikowanie jak kształtuje się status prawny nauczyciela akademickiego jako osoby pełniącej funkcję publiczną pod rządami obowiązującej ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (p.s.w.n.) , jak również, czy i w jakim zakresie obecnie obowiązująca regulacja wpłynęła na sferę uprawnień i obowiązków nauczyciela akademickiego będącego w szczególnych sytuacjach funkcjonariuszem publicznym, jak również na zakres jego odpowiedzialności wobec innych podmiotów.
The subject of this article is the legal status of an academic teacher as a person discharging a public function under the applicable Law on Higher Education and Science of 20 July 2018. It examines whether and to what extent the current regulation has affected the sphere of rights and obligations of an academic teacher who is a public official in special situations. In particular, the legal status of academic teachers and the status of public school teachers are compared. The author shows that the Law on Higher Education and Science does not contain a provision explicitly granting an academic teacher the status of a person performing a public function. This status is recognised in the rulings of common and administrative courts. Lawyers also recognise that an academic teacher, as a person employed at a university, that is, a unit with public funds, performs public functions. The article also describes the degree of legal responsibility of an academic teacher towards other entities.
The subject of this article is the legal status of an academic teacher as a person discharging a public function under the applicable Law on Higher Education and Science of 20 July 2018. It examines whether and to what extent the current regulation has affected the sphere of rights and obligations of an academic teacher who is a public official in special situations. In particular, the legal status of academic teachers and the status of public school teachers are compared. The author shows that the Law on Higher Education and Science does not contain a provision explicitly granting an academic teacher the status of a person performing a public function. This status is recognised in the rulings of common and administrative courts. Lawyers also recognise that an academic teacher, as a person employed at a university, that is, a unit with public funds, performs public functions. The article also describes the degree of legal responsibility of an academic teacher towards other entities.
Description
Keywords
szkolnictwo wyższe, nauczyciel akademicki, osoba pełniąca funkcję publiczną, funkcjonariusz publiczny, prawa i obowiązki, odpowiedzialność prawna, higher education, academic teacher, person performing a public function, public officer, rights and obligations, legal liability
Citation
„Białostockie Studia Prawnicze” 2020, vol. 25, nr 4, s. 171-184