Przez języki świata do pracy. Nowe idee w rehabilitacji zawodowej osób niewidomych i słabo widzących
Loading...
Date
2008
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Choć w tych kilku cytatach (tłum. własne) otwierających opublikowany w 1995 roku dokument Komisji Europejskiej „White Paper on Education and Training”4 nie ma wzmianki o osobach niepełnosprawnych, oczywistym jest, że jednoznacznie określają one związek pomiędzy dostępem do edukacji i równością szans wszystkich członków ‘społeczeństwa wiedzy’ a znalezieniem pracy. Nie jest przypadkiem więc, że te właśnie elementy – dostęp do edukacji i specjalistyczne przygotowanie nauczycieli stały się punktem wyjścia dla programu „Per Linguas Mundi ad Laborem”, którego nadrzędnym celem było zwiększenie szans na zatrudnienie osób z dysfunkcją wzroku – niewidomych i słabo widzących. W sytuacji gdy w Polsce zatrudnia się obecnie zaledwie 10 % osób z dysfunkcją wzroku, z czego tylko 5% funkcjonuje na otwartym rynku pracy – o 20% mniej niż w większości krajów Unii Europejskiej (Czerwińska, 2006a), potrzeba podjęcia próby stworzenia projektu, przyczyniającego się do zmiany tej sytuacji była oczywista.
Przepustką, zwiększającą szansę osób niewidomych i słabo widzących na znalezienie pracy miała być, zgodnie z założeniami projektu znajomość języka angielskiego, stanowiąca coraz częściej jedno z podstawowych wymagań stawianych przez pracodawców. O rażących zaniedbaniach w tym zakresie pisano już wcześniej (Marek, 1994a, 1994b, 1999, 2000, 2002, 2004, 2005a, 2005b), ale choć nikt nie kwestionował predyspozycji osób niewidomych (takich jak: dobrze wyszkolona pamięć, słuch i koncentracja) niezwykle przydatnych w nauce języków obcych, a także w pracy (na przykład tłumacza kabinowego), powtarzane od kilkunastu lat apele o stworzenie skutecznego systemu edukacji językowej osób niewidomych, pozostawały bez echa. Realizowany od 1992 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim program „Angielski dla Niewidomych” przez wiele lat był jedyną systematyczną próbą przeciwstawienia się oczywistej dyskryminacji dzieci i młodzieży z dysfunkcją wzroku w zakresie dostępu do nauki języka angielskiego. W tym miejscu też studenci anglistyki zdobyli praktyczne umiejętności niezbędne do pracy z niewidomymi uczniami.
Sądząc po osiągniętych rezultatach i oddźwięku społecznym jaki wywołał program „Per Linguas Mundi ad Laborem”, można uznać za udaną, prowadzoną na znacznie szerszą skalę, próbę całościowego i skoordynowanego potraktowania problemu. Komponenty programu – przygotowanie nauczycieli, kursy językowe, dostosowanie materiałów dydaktycznych i specjalistyczne zaplecze techniczne stworzyły uczestniczącym w przedsięwzięciu osobom z dysfunkcją wzroku, niezwykle korzystne warunki do pogłębienia znajomości języka angielskiego. Wsparcie udzielane przez doradców zawodowych i udział grupy psychologów badających i określających zmiany w kompetencjach i świadomości uczestników kursu sprawiły, że projekt „Per Linguas Mundi ad Laborem” z pewnością uznać można za ważne, interdyscyplinarne wydarzenie, wyjątkowe na skale europejską. Przedsięwzięcie to stanowić może model do kontynuacji i rozszerzenia na inne dziedziny wiedzy i szkoleń dla osób niepełnosprawnych. Taki między innymi cel przyświecał autorom podejmującym pracę nad przygotowaniem niniejszej publikacji, adresowanej do nauczycieli, pracodawców, instytucji i organizacji zainteresowanych problemami edukacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Poza tym praca kierowana jest, przede wszystkim, do wszystkich osób, dla których dysfunkcja wzroku stanowi barierę dla planów i marzeń o rzetelnym wykształceniu, pracy i samorealizacji.
Dotychczas w rehabilitacji zawodowej osób z dysfunkcją wzroku nie ujmowano w tak znacznym stopniu oczekiwań pracodawców z otwartego rynku pracy, co do najbardziej preferowanego zakresu kompetencji potencjalnego pracownika. Przygotowanie do efektywnego odnalezienia się osób słabo widzących i niewidzących na otwartym rynku pracy wymusza na organizujących i realizujących działania rehabilitacyjne w zakresie przygotowania zawodowego, respektowanie tych wymagań. Jednym z nich jest określony poziom znajomości języków obcych. Rozumienie nauczania języka angielskiego jako integralnego elementu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób z dysfunkcją wzroku stanowi swoiste novum w podejściu do całościowej rehabilitacji tych osób.
Aby możliwe było uchwycenie dodatkowych korzyści płynących z uczestnictwa w kursie językowym w ramach projektu „Per Linguas Mundi ad Laborem” (tzw. rezultatów miękkich), które wzmacniają proces rehabilitacji beneficjentów, prowadzono wszechstronne badania psychologiczne w aspekcie funkcjonowania psychospołecznego osób z dysfunkcją wzroku. Pomiar dokonywany był dwukrotnie w momencie rozpoczynania i ukończenia kursu językowego, tak by można było sprawdzić, czy wystąpiły zmiany w zakresie badanych poszczególnych funkcji. Badania wykonano w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II oraz w Polskim Związku Niewidomych w Warszawie. Z racji niedoboru tego typu badań prowadzonych w kontekście rehabilitacji osób niewidomych i słabowidzących, opis przebiegu, metodologii i wyników badań własnych prowadzonych w ramach Projektu stanowi znaczącą część tej publikacji. Dzięki zaprezentowaniu uzyskanych wyników w zakresie rezultatów miękkich czytelnik ma okazję poznać zakres możliwych zmian związanych z poddaniem się tego typu działaniom rehabilitacyjnym.
W pierwszym rozdziale książki skoncentrowano się na przedstawieniu założeń, celu oraz sposobu realizacji projektu. Każdy z podrozdziałów opisuje osobny aspekt funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących oraz aktualny stan wiedzy odnośnie podejść do rehabilitacji. Rozdział ten zawiera opis możliwości edukacyjnych w zakresie języka angielskiego, doradztwa zawodowego osób niepełnosprawnych w tym z dysfunkcją wzroku oraz psychospołecznego funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących w wymiarze umiejętności poznawczych, osobowości oraz funkcjonowania społecznego i zawodowego.
Rozdział drugi został poświęcony omówieniu metody badań rezultatów efektów miękkich . Przedstawiono w nim: opis badanej grupy, metody użyte do diagnozy poszczególnych wymiarów funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących oraz procedurę badań.
W trzecim rozdziale przedstawiono wyniki prowadzonych badań. Szczegółowa analiza zawiera opis zmian w funkcjonowaniu poznawczym, jakościowych zmian w zakresie dyspozycji osobowościowych oraz zmian w psychospołecznym funkcjonowaniu uczestników projektu. Ostatnią część stanowią wnioski dla praktyki rehabilitacyjnej w wymienionych obszarach funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących.
Description
Keywords
rehabilitacja zawodowa, osoby niewidome, nauczanie języka angielskiego, psychologia rehabilitacji