Vox Patrum, 2023, Vol. 87: Miscellanea - Księga Jubileuszowa ku czci ks. prof. Antoniego Żurka
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Vox Patrum, 2023, Vol. 87: Miscellanea - Księga Jubileuszowa ku czci ks. prof. Antoniego Żurka by Title
Now showing 1 - 20 of 21
Results Per Page
Sort Options
- ItemApiariusz z Sicca Veneria i odwoływanie się do Ojców na synodach Afryki Łacińskiej (IV-VI w.)(Wydawnictwo KUL, 2023) Degórski, BazyliSynody Kościoła łacińskiego Afryki IV-VI w. świadczą, że ich uczestnicy byli przekonani, iż trzeba opierać się na autorytecie poprzedników i odwoływać się do Tradycji. Wyrażenie „ojcowie” (lub rzadkie formy analogiczne, takie jak chociażby „bracia” – ἀδελφοί, fratres) było synonimem „Tradycji”, ponieważ wiązało się ściśle z autorytetem soborów, w szczególności Pierwszego Soboru w Nicei, którego znaczenie dogmatyczne nie ma sobie równego w historii Kościoła. Konsekwencją uznania Pierwszego Soboru Nicejskiego za niepodważalną Tradycję jest nadanie wypowiedziom Ojców charakteru normatywnego obowiązującego nawet Kościół Rzymski. Lektura dokumentów synodów afrykańskich ujawnia coraz wyraźniejsze precyzowanie wyznaczników Tradycji: apostolskiego pochodzenia, starożytności, powszechnej akceptacji. Ale to przede wszystkim uznanie działania Ducha świętego w kolegium synodalnym nadaje Tradycji moc wiążącą i pozwala na utożsamienie jej z wiarą i prawdą. Dokumentacja synodów afrykańskich stanowi decydujący krok w ewolucji relacji między Rzymem a innymi biskupstwami w zakresie prymatu jurysdykcyjnego czy autorytatywnej roli Rzymu. W swoich ostatecznych reperkusjach kwestia ta jest więc zabarwiona tonami eklezjologicznymi i ekumenicznymi. Omawiane teksty, przechodzące od uwarunkowań dyscyplinarnych i egzystencjalnych do centralnego problemu autorytetu w Kościele, pozwalają odkryć ogromny wkład Kościoła afrykańskiego w starożytną myśl chrześcijańską tego złotego wieku, w którym działali tacy Ojcowie, jak Aureliusz, Alipiusz, czy sam Augustyn. The series of texts from the synods of the African Latin Church that speak of appealing to the Fathers contain strong arguments that irrefutably testify to the fact that the synodal fathers were convinced that it was always necessary to rely on the authority of the Fathers who lived earlier and to refer to the indisputable Tradition. We also learn from them that the expression “fathers” (or rare analogous forms such as, for example, “brothers” – ἀδελφοί, fratres) is synonymous with “Tradition”, since it is closely associated with the authority of the Councils, in particular the First Council of Nicaea, whose essential dogmatic significance is unparalleled in the history of the Church. The consequence of recognising the First Council of Nicaea as indisputable Tradition is to give the statements of the Fathers a normative character binding even on the Roman Church. A reading of the documents of the African synods reveals an increasing clarification of the determinants of Tradition: apostolic origin, antiquity, universal acceptance. But it is above all the recognition of the action of the Holy Spirit in the synodal college that gives Tradition its binding force and allows it to be identified with faith and truth. The documentation of the African synods represents a decisive step in the evolution of the relationship between Rome and other bishoprics in terms of jurisdictional primacy or the authoritative role of Rome. In its ultimate repercussions, the issue is thus tinged with ecclesiological and ecumenical tones. The texts discussed here allow us to discover the enormous contribution of the African Church to the ancient Christian thought of this golden age, in which Fathers such as Aurelius, Alypius and Augustine himself were active.
- ItemDecreta caelestia versus princeps bonus w świetle "Res Gestae" Ammiana Marcellina(Wydawnictwo KUL, 2023) Bralewski, SławomirAmmian Marcellin w Res Gestae uczynił z cesarza Juliana wzór dobrego władcy, mimo że bogowie zadecydowali o klęsce jego wyprawy perskiej, w której on sam poniósł śmierć. Dokonując oceny jego charakteru, przypisał mu konkretny katalog cnót. Na ich czele znalazły się najpierw cztery cnoty kardynalne: temperantia, prudentia, iustitia i fortitudo, które zostały uzupełnione dodatkowo przez scientia rei militaris, auctoritas, felicitas i liberalitas. Zabrakło wśród nich pietas, należącej w przekonaniu Rzymian do zasadniczych cnót moralnych, która w epoce cesarstwa stała się kardynalną cnotą imperatorów. Kwestia ta nie znalazła dotychczas należytego wyjaśnienia. Analizując przekaz Ammiana Marcellina autor artykułu wykazał, że Ammian Marcellin zrezygnował z pietas, gdyż powszechnie była znana przesada, z jaką Julian celebrował kulty tradycyjne. Tym bardziej że tego typu nadużycia generowały oskarżenie o superstitio. Niewątpliwie Ammian był zafascynowany postacią cesarza, widząc w jego postępowaniu wzór do naśladowania dla innych panujących. Zależność felicitas od pietas stanowiła jednak dla niego poważny kłopot, wymagający rozwiązania. Postanowił więc zrezygnować z lansowania pobożności Juliana jako cnoty cesarskiej. Nie chciał wszelako jego klęski tłumaczyć bezbożnością. Znalazł więc wyjaśnienie, które cesarza nie obciążało, a był nim kapryśny charakter Fortuny. Ammianus Marcellinus in Res Gestae made Emperor Julian the model of a good ruler, even though the gods decided about the defeat of his Persian expedition, in which he himself died. In assessing his character, he assigned him a specific catalogue of virtues. They were headed first by four cardinal virtues: temperantia, prudentia, iustitia and fortitudo, which were additionally supplemented by scientia rei militaris, auctoritas, felicitas and liberalitas. There was no pietas among them, which, according to the Romans, belonged to the fundamental moral virtues, which in the era of the empire became the cardinal virtue of the emperors. This issue has not yet found a proper explanation in the literature on the subject. Analyzing the message of Ammianus Marcellinus, the author of the article showed that he gave up pietas, because the exaggeration with which Julian celebrated traditional cults was widely known. All the more so since this type of abuse generated accusations of superstitio. Undoubtedly, the Ammianus was fascinated by the figure of the emperor, seeing his conduct as a model for other rulers to follow. However, the dependence of felicitas on pietas was a serious problem for him that needed to be resolved. So he decided to abandon the promotion of Julian's piety as an imperial virtue. However, the historian did not want to explain Julian's defeat by impiety. So he found an explanation that did not burden the emperor, and it was the capricious nature of Fortune.
- ItemIdea Virtus na monetach cesarza Konstantyna Wielkiego. Typy VIRTVS MILITVM, VIRTVS EXERCITVS, VIRTVS EXERCITVS GALL, VIRTVS PERP AVG i VIRT CONSTANTINI AVG(Wydawnictwo KUL, 2023) Łuć, IreneuszPierwsze lata panowania Konstantyna w Brytanii i Galii były w dużej mierze kontynuacją sposobu sprawowania władzy, który został stworzony przez cesarza Dioklecjana. To w tym "starym duchu" na przełomie III i IV wieku po narodzeniu Chrystusa była również przedstawiana idea Virtus, którą umieszczano wówczas na monetach. Dzięki analizie serii menniczych można jednak uchwycić zapowiedź tych wręcz rewolucyjnych, przyszłych zmian, jakie będzie niosło ze sobą uznanie chrześcijaństwa za w pełni legalną religię na terenie państwa rzymskiego. Znacznemu przeobrażeniu ulegnie również sama idea Virtus, a w tym także jej adaptacja do doktryny chrześcijańskiej. Intencją autora niniejszego tekstu, w nawiązaniu do tytułowego problemu, jest zatem ukazanie kontekstu tych niezwykle ważnych i już niedługo mających nastąpić zmian w państwie rzymskim. The first years of Constantine's reign in Britain and Gaul were largely a continuation of the mode of government established by Emperor Diocletian. It was in this "old spirit" at the turn of the third and fourth centuries after the birth of Christ that the idea of Virtus, which was then placed on coins, was also represented. Through an analysis of the mint series, however, it is possible to grasp a foreshadowing of those downright revolutionary future changes that the recognition of Christianity as a fully legal religion within the Roman state would bring. The idea of Virtus itself will also undergo a significant transformation, including its adaptation to Christian doctrine. The intention of the author of this text, in relation to the title problem, is therefore to show the context of these extremely important and soon-to-be changes in the Roman state.
- ItemIldefonsa z Toledo modlitwy do Matki Bożej. Analiza treści modlitw(Wydawnictwo KUL, 2023) Wygralak, PawełW artykule przedstawiono analizę dwóch modlitw Ildefonsa z Toledo skierowanych do Maryi zawartych w dziele De virginitate Sanctae Mariae. Na uwagę zasługuje zarówno bardzo osobista forma modlitw, jak i ich treść. Biskup Toledo wyraża w nich swoje najgłębsze uczucia do Maryi, określając Ją jako swoją Panią i Władczynię. Wychwala Ją za udział w dziele zbawienia, ale przede wszystkim prosi o wstawiennictwo, aby mógł zjednoczyć się z Chrystusem. W ten sposób wskazuje, na czym polega prawdziwa pobożność maryjna: powinna zawsze prowadzić do pogłębienia więzi z Chrystusem. The paper presents an analysis of two prayers by Ildefonso of Toledo addressed to Mary contained in the work “De virginitate Sanctae Mariae”. Both the very personal form of the prayers and their content deserve attention. In these prayers, the Bishop of Toledo expresses his deepest feelings towards Mary, describing her as his Lady and Sovereign. He praises her for her participation in the work of salvation, but above all he asks her intercession so that he can be united with Christ. In doing so, he indicates what true Marian devotion consists of: it should always lead to a deepening of the relationship with Christ.
- ItemKs. prof. dr hab. Antoni Żurek – Curriculum Vitae(Wydawnictwo KUL, 2023) Baran, Grzegorz Mariusz
- ItemOjcowie Kościoła w drodze chrześcijanina do Jezusa Chrystusa na przykładzie życia i dzieła Josepha Ratzingera/Benedykta XVI(Wydawnictwo KUL, 2023) Michalik, AndrzejŻycie i dzieło Josepha Ratzingera/Benedykta XVI jest głęboko i ściśle splecione z nauczaniem i świadectwem wierności Chrystusowi Ojców Kościoła. Prowadził on z Ojcami dialog i włączał ich do dialogu, który prowadził z myślą współczesną. Przez swój bogaty dorobek teologiczny pokazał, że myśl Ojców jako świadków wiary Kościoła pierwszych wieków, może także dzisiaj pomóc w głębszym rozumieniu wiary. Ojcowie Kościoła byli dla niego nie tylko nieustanną inspiracją, ale także – zwłaszcza jako Najwyższy Pasterz Kościoła – stawiał ich za wzór chrześcijańskiego życia dla uczniów Chrystusa na początku trzeciego tysiąclecia. Dlatego można powiedzieć, że na własnym przykładzie ukazywał współczesnym chrześcijanom, jak wsłuchując się w nauczanie Ojców i naśladując przykład ich życia podążać do Jezusa i za Jezusem. The life and work of Joseph Ratzinger/Benedict XVI is deeply and closely intertwined with the Fathers of the Church, teaching and being witnesses of fidelity to Christ. He conversed with the Fathers and included them in the dialogue he conducted with contemporary thought. Through his rich theological achievements, he showed that the thought of the Fathers as witnesses to the faith of the Church in the first centuries, can also help today in a deeper understanding of faith. The Fathers of the Church were not only a constant inspiration for him, but also – especially as the Supreme Shepherd of the Church – he set them as a model of Christian life for the disciples of Christ at the beginning of the third millennium. Therefore, it can be said that on his own example he showed contemporary Christians how, by listening to the teaching of the Fathers and following the example of their lives, they could go to Jesus and follow Jesus.
- ItemOjcowie Kościoła w teologii anglikańskiej(Wydawnictwo KUL, 2023) Nowosad, SławomirOd początków swojej eklezjalnej odrębności anglikanizm widział w Ojcach Kościoła „jasne gwiazdy” (J. Jewel), które prowadzą chrześcijanina do prawdziwego zrozumienia słowa Bożego. Niniejsze opracowanie ukazuje, jak w swoim historycznym rozwoju teologia anglikańska odwoływała się, choć zawsze ostrożnie, do antyku chrześcijańskiego jako nieodzownego elementu chrześcijańskiej tradycji. Dały temu wyraz już pierwsze fundamentalne dla tej teologii teksty, jak Book of Common Prayer czy 39 Artykułów (wiary), które w ten sposób wskazywały na ciągłość Kościoła Anglii z Kościołem pierwszych wieków. W okresie kształtowania się tego wyznania wyróżniali się w tym tacy biskupi i teologowie, jak T. Cranmer, R. Hooker czy J. Jewel, a w późniejszym okresie karolińskim J. Cosin, J. Taylor czy G. Bull. Odwołując się do Ojców, wbrew purytańskiej czy ewangelikalnej krytyce, broniono zwłaszcza miejsca i roli biskupów w Kościele. Nowe dowartościowanie patrystyki przyszło wraz z ruchem oksfordzkim, czemu wyraz dały nowe tłumaczenia w serii Biblioteka Ojców. Celem była odnowa samych fundamentów Kościoła, wiary oraz życia sakramentalnego i liturgicznego. Również współczesna teologia anglikańska sięga do starożytnej tradycji w poszukiwaniu inspiracji i odpowiedzi na wyzwania nowych czasów, co można dostrzec m.in. u takich teologów, jak F. L. Cross, R. Williams, S. Coakley, C. Harrison czy A. Louth. Ostatnia część artykuł zawiera analizę pism K. E. Kirka, profesora i biskupa Oksfordu. Dla odnowy chrześcijańskiej moralności najwięcej „w Biblii i u Ojców” szukał on światła dla rzeczywistego rozwoju duchowego i moralnego, specjalny akcent stawiając na wizję uszczęśliwiającą jako ostateczny cel i sens ludzkiego życia, w zgodzie ze słowami św. Ireneusza: gloria Dei vivens homo, vita autem hominis visio Dei. It is in the context of tradition that the Church of England in her major ecclesiastical and theological figures has endeavoured to perceive the Protestant principle of sola Scriptura. Hence, the Fathers of the Church became the “bright stars” to guide Christ’s disciples towards a better understanding of the word of God and towards a more authentic Christian life. Both the Book of Common Prayer and the 39 Articles not infrequently refer to the Fathers to prove the Church of England’s continuity with the early Church. T. Cranmer, R. Hooker and J. Jewel were among those who, against Puritan criticisms, saw as essential the Anglican faithfulness to Church Fathers. J. Cosin, J. Taylor or G. Bull followed their methodology to defend, for example, the episcopal character of the English Church. A new impulse for a return to the Catholic antiquity within the Church of England came from the Tractarians who produced the Library of the Fathers and thus struggled to revive the Catholic faith of their Church, her sacramental and liturgical life. The present-day theologians like, for example, F. L. Cross, R. Williams, S. Coakley, C. Harrison or A. Louth have been those whose fresh efforts attested, though always cautiously, to the ongoing Anglican interests in Christian antiquity. The focus of the final part of the paper is on Bishop K. E. Kirk, the 20-century most prominent figure in Anglican moral theology, whose extensive study in the early Church allowed to demonstrate comprehensively Christian moral life as aimed at visio Dei.
- Item„Ozdobiona wszelkimi cnotami” cesarska siostra Pulcheria i „roztropna” cesarzowa Atenais-Eudocja – co o epoce Teodozjusza II wiedzieli Słowianie prawosławni w średniowieczu?(Wydawnictwo KUL, 2023) Brzozowska, Zofia A.; Leszka, Mirosław J.Obraz cesarstwa bizantyńskiego w połowie V w. i wizerunek władających nim osób w piśmiennictwie staroruskim ukształtował się na bazie stworzonych na Bałkanach przekładów cerkiewnosłowiańskich dzieł trzech historyków bizantyńskich: Jana Malalasa (VI w.), Jerzego Mnicha zw. Hamartolosem (IX w.) i Konstantyna Manassesa (XII w.). Wykorzystywanie ich przekazów przez autorów chronografów nawet w drugiej połowie XVI w. świadczy o wyjątkowej żywotności historiografii bizantyńskiej i swoistej ponadczasowości utworów wspomnianych dziejopisów. Trzeba jednak zauważyć, iż Pulcheria, Teodozjusz II, Atenais-Eudocja i Marcjan nie przykuwali uwagi staroruskich historiografów tylko jako osoby mające realny wpływ na bieg wydarzeń w przeszłości. Słowianie prawosławni schyłku średniowiecza postrzegali połowę V w. przede wszystkim jako epokę wielkich sporów o naturę Chrystusa, zakończonych zwołaniem soborów ekumenicznych w Efezie (431 r.) i Chalcedonie (451 r.). Niektórzy zaangażowani w kontrowersje teologiczne swego czasu cesarze i cesarzowe byli na obszarze Slavia Orthodoxa czczeni jako święci. Analiza staroruskich chronografów z XIV–XVI w. pozwala przypuścić, że hagiografia oddziaływała na kreowanie wizerunków tego rodzaju postaci w historiografii. By zrekonstruować całościowy obraz Pulcherii i Atenais-Eudocji w literaturze staroruskiej należałoby zatem przebadać też poświęcone im teksty hagiograficzne. The image of the Byzantine Empire in the mid-fifth century and the perception of its rulers in the Old Rus’ writing was formed on the basis of the Orthodox Slavonic translations created in the Balkans of the works of three Byzantine historians: John Malalas (sixth century), George the Monk called Hamartolos (ninth century), and Constantine Manasses (twelfth century). The use of their accounts by the authors of chronicles, even in the second half of the 16th century, testifies to the exceptional longevity of Byzantine historiography and the peculiar timelessness of the works of the aforementioned historians. It should be noted, however, that Pulcheria, Theodosius II, Athenais-Eudocia and Marcian did not only attract the attention of Old Rus’ historiographers as persons with real influence on the course of events in the past. Orthodox Slavs of the late Middle Ages viewed the mid-fifth century primarily as the era of the great disputes over the nature of Christ, culminating in the convening of the ecumenical councils of Ephesus (431) and Chalcedon (451). Some of the emperors and empresses involved in the theological controversies of their time were venerated as saints in the realm of Slavia Orthodoxa. Analysis of the Old Rus’ chronicles from the 14th-16th centuries allows us to assume that hagiography influenced the creation of the images of such figures in historiography. In order to reconstruct the overall image of Pulcheria and Athenais-Eudokia in Old Rus’ literature, it would therefore be necessary to examine the hagiographic texts dedicated to them.
- ItemPalący oddechem wąż („serpens flatu adurens”) św. Hieronima(Wydawnictwo KUL, 2023) Morta, KrzysztofPrzedmiotem artykułu jest pojawiający się w starym Testamencie w tłumaczeniu św. Hieronima wzmianka o „wężu palącym oddechem” serpens flatu adurens (Pwt 8,14). Wąż ten obok innych wymienionych jadowitych stworzeń miał zagrażać Izraelitom podczas wędrówki po pustyni. W artykule podjęto próbę odpowiedzi w oparciu o realia świata starożytnego (literaturę z tego okresu), jaki konkretnie wąż kryje się pod tym niezwykłym opisem. Św. Hieronim w swym przekładzie wymienia różne gatunki węży znanych w świecie grecko- rzymskim jako ekwiwalenty hebrajskich nazw. Okazuje się, że analizowane w artykule określenie węża, Hieronim zaczerpnął z Symmacha. Sam Symmach opierał się na komentarzu rabinackim i popełnił błąd przy tłumaczeniu tekstu hebrajskiego. Pomyłka ta jednak była do zaakceptowania przez Hieronima w odniesieniu do bazyliszka W przekonaniu starożytnych wąż ten oprócz innych śmiercionośnych właściwości miał moc palenia wszystkiego dookoła. Hieronim wprowadził do Biblii bazyliszka z nazwy 7 razy (w Septuagincie wąż ten pojawia się tylko 2 razy). Omawiany przypadek byłby 8 miejscem przywołania bazyliszka w Hieronimowym tłumaczeniu Biblii. The article is about a mention of serpens flatu adurens - ‘a serpent burning with its breath’ (Deut 8:14) found in St. Jerome’s translation of the Old Testament. The snake is listed among other venomous animals that threatened the Israelites during their journey through the desert. The article intends to answer – basing on the ancient historicity and literature – what kind of actual snake is behind this extraordinary description. In his translation St. Jerome mentions different snake species known in the Graeco-Roman world, as equivalents to their Hebrew names. As is turns out, Jerome took the discussed in the article term from Symmachus. And Symmachus, in turn, drew on rabbinic commentary and made a mistake of mistranslating the Hebrew text. The mistake was, however, acceptable for Jerome in relation to the basilisk. In the ancients’ belief this serpent – along with its deadly abilities – had a power of burning everything around. St. Jerome introduced the name of the basilisk to the Bible seven times (in Septuagint the snake appears only twice). The discussed case would be the 8th mention of the basilisk in Jerome’s translation of the Bible.
- ItemPatrystyczna interpretacja zakazu gniewu w Mt 5, 22a(Wydawnictwo KUL, 2023) Nieścior, LeonRadykalne potępienie gniewu w Mt 5, 22 rodzi kilka fundamentalnych pytań: Czy w tej pierwszej antytezie Kazania na Górze w istocie się interpretuje, czy zmienia Stare Prawo? W jaki sposób ten radykalny zakaz gniewu jest możliwy do spełnienia? Czy rzeczywiście gniew stawia się na równi z zabójstwem? Czy zakazuje się wszelkiego gniewu? Zbierając odpowiedzi na te podstawowe pytania greckich i łacińskich pisarzy wczesnochrześcijańskich, autor artykułu rekonstruuje patrystyczną propedeutykę do szczegółowej wykładni Mt 5, 22. W sposób szczególny zwraca uwagę na wkład św. Augustyna na tym polu. The radical condemnation of anger in Matthew 5:22 raises some fundamental questions: Does this first antithesis of the Sermon on the Mount actually interpret or change the Old Law? How is this radical prohibition of anger fulfilled? Is anger really put on the same level as murder? Is all anger banned? Collecting the answers to these fundamental questions of Greek and Latin early Christian writers, the author of the article reconstructs a patristic propaedeutic for a detailed interpretation of Matthew 5:22, and pays special attention to the contribution of St. Augustine in this field.
- ItemPatrystyczne początki kultu eucharystycznego poza Mszą(Wydawnictwo KUL, 2023) Królikowski, JanuszW artykule zostaje podjęte zagadnienie początków kultu eucharystycznego poza Mszą, z wyjątkiem Wiatyku, który należy do stałej tradycji Kościoła. Chodzi o określenie, czy i w jakim zakresie ta problematyka jest obecna w pismach ojców Kościoła oraz w praktyce kościelnej w pierwszym tysiącleciu. Bardzo powoli pojawiają się pewne przejawy kultyczne, które zwracają niewątpliwie uwagę na potrzebę szerokiego widzenia Eucharystii w całości życia chrześcijańskiego, chociaż o właściwym kulcie nie ma wówczas jeszcze mowy. Niemniej jednak można powiedzieć, że liczne kwestie eucharystyczne, w kontekście różnych zjawisk duchowych, domagają się coraz większej uwagi ze strony teologów. This article discusses the question of the beginnings of the devotion to Eucharist outside the time of the Mass, except for the Viaticum which belongs to the continuous tradition of the Church. The aim of the paper is to answer the question whether and in what extent this matter is present in the writings of the Church Fathers as well as in Church practice in the first millennium. There can be seen a slow but progressive appearance of certain cultic forms which clearly draw the attention to the need for a wide perspective on Eucharist in the overall Christian life, although they have not yet transformed into a proper devotion. Nevertheless, it can be argued that numerous questions concerning the Eucharist, in the context of different spiritual phenomena, require larger attention form theologians.
- ItemPraca w monastycyzmie pachomiańskim(Wydawnictwo KUL, 2023) Kasprzak, Dariusz AntoniPatrystyczna refleksja nad kluczowymi tekstami pachomian dotyczącymi zagadnienia pracy cenobickiej i jej skutków pozwala na wyciągniecie następujących wniosków: w zamyśle ideowym Pachomiusza praca miała być czynnością ascetyczną, dokonującą się w ciszy i w zupełnym podporządkowaniu się przełożonym. Podstawowym zajęciem pachomian była praca rolnicza na polach. Natomiast plecionkarstwo wydaje się być bardziej ascetycznym uzupełnieniem tej pierwszej. Pozostałe prace pachomian miały charakter służebny wobec rolnictwa i plecionkarstwa. Chrystologiczną motywację do podjęcia pracy rekonstruujemy na podstawie listów Pachomiusza i Księgi Horsiesiego. Kryzysy wspólnot pachomiańskich z końca lat 40 i 60 IV wieku zweryfikowały pierwotne założenia Reguły. Kazuistyczny i urzędniczo normatywny zarząd zakonu za pierwszej kadencji Horsiesiego zabijał zarówno ideowość mnichów, jak i ich ludzką czy zakonną odpowiedzialność. Wywołał sprzeciw („Nie chcemy mieć nic wspólnego z Horsiesim ani z zasadami, które ustala”) i bunt braci. Za rządów Teodora, kolejnego z διακριτικός wspólnoty doszło do uspokojenia w zakonie. Paradoksalnie systematyczna praca przyniosła wymierne efekty materialne, co zaczęło zagrażać duchowemu celowi zakonu. Ten drugi kryzys zarządu zakonu zażegnano poprzez zawierzenie Bożej Opatrzności napięcia pomiędzy zakonną obserwacją a systematyczną pracą i bogaceniem się instytucji. Wydaje się, że było to skuteczne rozwiązanie, bo pachomianie przetrwali w Egipcie aż do najazdu arabskiego w IX wieku. A patristic reflection on the key texts of Pachomian on the issue of cenobitic labor and its consequences allows us to draw the following conclusions. In pachomian's ideological conception, work was to be an ascetic activity, carried out in silence and in complete submission to superiors. The primary type of Pachomian labor was agricultural work in the fields. Braiding, on the other hand, appears to have been a more ascetic complement to the former. The pachomian's other work was subservient to agriculture and braiding. The Christological motivation for the work emerges from the letters of Pachomius and the Book of Horsiesi. The crises of the Pachomian communities of the late 40s and 60s of the 4th century verified the original assumptions of the Rule. The casuistic and bureaucratic normative management of the order during Horsiesi's first term of office killed both the idealism of the monks and their human or monastic responsibility. It provoked opposition ("We want nothing to do with Horsiesi or the rules he sets") and rebellion from the brothers. Under Theodore, another διακριτικός of the community, there was a calming down in the order. Paradoxically, systematic work brought tangible material results, which began to threaten the spiritual purpose of the order. This second crisis of the order's management was resolved by entrusting to Divine Providence the tension between monastic observation and systematic work and the enrichment of the institution. Successfully, it seems, because the Pachomians survived in Egypt until the Arab invasion in the 9th century.
- ItemPraesentia carnalis Christi. Incarnation Terminology in the Anti-heretical Polemic of Philastrius of Brescia(Wydawnictwo KUL, 2023) Szram, MariuszThe terminology found in one of the oldest Latin catalogs of heresies, Diversarum hereseon liber, written by Philastrius, bishop of Brescia (330-387/388), was adapted to the needs of anti-heretical polemics, and at the same time reflected the way of talking about Christ’s earthly mission, characteristic of the Latin patristic literature of the second half of the 4th century. A detailed philological and theological analysis of Philastrius’s treatise led to the following conclusions: (1) The terminology used by the author was rooted in the early Christian tradition (caro, corpus, incarnatio, incorporatio), but also original through the use of his own formula praesentia carnalis; (2) The vocabulary used in the catalog was strictly dependent on the subject of the doctrinal dispute. In polemics with docetistic heresies, Philastrius used the term caro more often than corpus, describing the body and, indirectly, the entire human nature of Christ. In the discussion with heresies that did not directly address the subject of the body of Christ, and also when presenting the orthodox teaching of the Church on the Incarnation of the Son of God, he used the term incorporatio more often than incarnatio; (3) The favorite phrase used by the Bishop of Brescia to describe the Incarnation was praesentia carnalis Christi. With it, Philastrius emphasized several important aspects of the theology of the Incarnation: the real corporeality of the person of Christ; the presence of the Son of God among people and its salvific purpose; a long process of revealing God to man, related to the Old Testament prophecies, the fulfillment of which was the coming of the Savior to earth. Terminologia występująca w jednym z najstarszych łacińskich katalogów herezji Diversarum hereseon liber Filastriusza, biskupa Brescii (330-387/388), była dostosowana do potrzeb antyheretyckiej polemiki, a zarazem odzwierciedlała sposób mówienia o ziemskiej misji Chrystusa charakterystyczny dla łacińskiej literatury patrystycznej 2. poł. IV wieku. Szczegółowa analiza filologiczno-teologiczna traktatu Filastriusza pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków: (1) Terminologia używana przez autora na określenie wcielenia była zakorzeniona we wczesnochrześcijańskiej tradycji (caro, corpus, incarnatio, incorporatio), ale też oryginalna poprzez zastosowanie własnej formuły praesentia carnalis; (2) Stosowane słownictwo było ściśle zależne od tematyki sporu doktrynalnego. W polemice z herezjami o nastawieniu doketystycznym Filastriusz używał częściej terminu caro niż corpus, określając nim ciało, a także pośrednio całą ludzką naturę Chrystusa. Natomiast w dyskusji z herezjami nieporuszającymi wprost tematu ciała Chrystusa, a także podczas prezentowania ortodoksyjnej nauki Kościoła na temat wcielenia Syna Bożego, stosował częściej termin incorporatio niż incarnatio; (3) Ulubionym sformułowaniem używanym przez Biskupa Brescii na określenie wcielenia był zwrot praesentia carnalis Christi. Za jego pomocą Filastriusz podkreślał kilka istotnych aspektów teologii wcielenia: rzeczywistą cielesność osoby Chrystusa; obecność Syna Bożego wśród ludzi oraz jej zbawczy cel; długi proces objawiania się Boga człowiekowi, związany ze starotestamentalnymi zapowiedziami, których wypełnieniem było przyjście Zbawiciela na ziemię.
- ItemRecepcja wczesnochrześcijańskich motywów eucharystycznych w pieśni "Dziękujemy Ci, Ojcze nasz"(Wydawnictwo KUL, 2023) Garnczarski, StanisławPieśń zatytułowana "Dziękujemy Ci, Ojcze nasz" swoje źródło tekstowe ma w starożytnym dokumencie z pierwszych wieków, zatytułowanym Didache tu Kyriu dia ton dodeka apostolon tois ethnesin. Dokument posiada charakter instrukcji kościelnych, podnoszących różnorodną tematykę ujętą w formę poleceń i wskazówek w kwestiach moralnych, prawnych, ascetycznych i liturgicznych. W naszych badaniach skupiliśmy uwagę na trzech punktach w Didache (9-10 i 14), w których zawarto opis sprawowania Eucharystii. Jest tam mowa o dziękczynieniu składanym Bogu za Eucharystię, życie, wiarę i życie wieczne oraz prośba za wspólnotę Kościoła, a także pomoc Bożą w drodze do zjednoczenia z Bogiem na wieki. Tekst i melodia badanej pieśni zostały napisane przez ks. Kazimierza Pasionka w latach 60. minionego stulecia. Dokładna data nie jest znana. Na pewno stało się to przed rokiem 1968, gdyż w tym roku w czasie uroczystej Mszy św. z okazji jubileuszu 25-lecia kapłaństwa biskupa Jerzego Ablewicza połączone chóry - klerycki i katedralny - pod kierunkiem samego kompozytora wykonały po Komunii św. Modlitwę Eucharystyczną wg tekstu Didache. Podobnie jak starożytny dokument Didache jest świadectwem pobożności eucharystycznej w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, tak pieśń "Dziękujemy Ci, Ojcze nasz" jest świadectwem pobożności eucharystycznej współcześnie w Kościele w Polsce. The song entitled Dziękujemy Ci Ojcze nasz (We thank Thee, our Father) has its textual origin in an ancient document from the first centuries, entitled Didache tu Kyriu dia ton dodeka apostolon tois ethnesin. The document has the character of church instructions, raising various topics and presenting them in the form of commands and guidelines in moral, legal, ascetic and liturgical matters. In our research, we focused our attention on three points in the Didache (9-10 and 14), which describe the celebration of the Eucharist. It’s about thanksgiving to God for the Eucharist, life, faith and eternal life, and a request for the community of the Church and God’s help on the way to unity with God for eternity. The text and melody of the analyzed song were written by Fr. Kazimierz Pasionek in the 1960s. The exact date is unknown. Certainly, it happened before 1968, because that year during the solemn Holy Mass on the occasion of the 25th anniversary of the priesthood of Bishop Jerzy Ablewicz, the combined choirs - clerical and cathedral – performed under the direction of the composer himself after Holy Communion Eucharistic Prayer according to the text of the Didache. Just as the ancient document Didache is a testimony to Eucharistic piety in the first centuries of Christianity, the song Dziękujemy Ci Ojcze nasz is a testimony to Eucharistic piety in the Church in Poland today.
- ItemReguła Eugipiusza o funkcji opata(Wydawnictwo KUL, 2023) Czyżewski, Bogdan StanisławReguła napisana dla klasztoru w Lucullanum przez Eugipiusza (VI w.), chociaż nie należy do zbyt oryginalnych, posiada jednak pewne elementy, na które warto zwrócić uwagę. Jej autor dokonał kompilacji ośmiu reguł starożytnego Kościoła, najwięcej zaczerpnął z pism monastycznych św. Augustyna i z Reguły Mistrza. W kilku miejscach skraca cytowane przez siebie źródła, mając na uwadze specyfikę klasztoru, którego był opatem. Godne zauważenia są teksty mówiące o opacie, któremu przyznaje, zaraz po Chrystusie, najwyższą godność we wspólnocie. Zwraca też uwagę na spoczywającą na nim odpowiedzialność za braci, zarówno w dziedzinie formowania ich życia duchowego jak i karności, której są poddawani, by osiągnąć doskonałość. Oryginalność Reguły Eugipiusza polega też na „korekcie” niektórych „przywłaszczonych” przez niego tekstów, co stwarza pewną trudność, zwłaszcza w odniesieniu do stosowanej przez niego terminologii odnoszącej się do opata. Nie zawsze jest konsekwentny w posługiwaniu się terminami abbas, praepositus i decanus, co powoduje, że nie w każdym przypadku jesteśmy w stanie dokładnie określić, kogo tak naprawdę miał na myśli Eugipiusz. Być może mamy do czynienia nie z typową regułą zawierającą przepisy odnoszące się do codziennych praktyk mieszkańców klasztoru św. Seweryna, co raczej zbiór przepisów pochodzących z różnych wczesnochrześcijańskich reguł, które miały służyć jako przewodnik dla opata w Lucullanum. The Regula written for the monastery in Lucullanum by Eugippius (6th c.), although not very original, has some elements that are worth paying attention to. Its author compiled eight rules of the ancient Church, most of which he had drawn from the monastic writings of St. Augustine and the Regula Magistri. In several places he shortened the sources he cited, bearing in mind the specificity of the monastery of which he was the abbot. Noteworthy are the texts about the abbot, to whom Eugippius gave, right after Christ, the highest dignity in the community. He also focused on the responsibility of the abbot for his brethren, both in the formation of their spiritual lives and in the discipline to which they were subjected in order to reach perfection. The originality of Eugippius’ Regula also lies in his “correction” of some texts he “appropriated.” Sometimes this procedure created a certain difficulty, especially with regard to his terminology referring to the abbot. He is not always consistent in using the terms abbas, praepositus and decanus, which means that we are not always able to determine exactly whom Eugippius meant. However, this does not change the fact that the abbot of the monastery in Lucullanum, thanks to the provisions contained in the Regula, was aware of his great responsibility before God and the community he headed.
- ItemSiedem sztuk wyzwolonych w "Etymologiach" Izydora z Sewilli(Wydawnictwo KUL, 2023) Krynicka, Tatiana; Wilczyński, AdamKanon siedmiu nauk wyzwolonych należy do szczytowych osiągnięć antycznej kultury. Starożytni myśliciele postrzegali je jako nauki godne człowieka wolnego, uprawiane w wolnym czasie, bez zaangażowania wysiłku fizycznego oraz nie w celu otrzymania korzyści materialnej. Dla autorów chrześcijańskich to nauki prowadzące do poznania prawdy, która wyzwala; Kasjodor podkreśla, że są one przekazywane w książkach oraz stwierdza, że mają fundamentalne znaczenie dla rozwoju człowieka. Izydor z Sewilli również wprowadza swego czytelnika w świat wiedzy o Stwórcy i stworzeniu przez bramy siedmiu nauk wyzwolonych, którym poświęca pierwsze trzy księgi Etymologii. Centralne miejsce w jego wykładzie zajmuje gramatyka (ks. 1); studium nauk literackich (ks. 1-2) jest bardziej szczegółowe niż prezentacja dyscyplin matematycznych (ks. 3). Wykład materiału, zaczerpniętego z pism poprzedników, jest przemyślany, usystematyzowany, poniekąd oryginalny (ks. 1); choć w niektórych partiach (zwłaszcza tych poświęconych gramatyce) niekiedy chaotyczny i niespójny. Podsumowanie roli poszczególnych nauk wyzwolonych dokonane zostaje w końcowym rozdziale ks. 4, traktującej o medycynie. Canon of the seven liberal arts belongs to the most prominent achievments of the ancient culture. Ancient thinkers considered them to be sciences worthy of a free person, who dedicates to their studying leisure time, without physical efforts and not for profit-making goals. For Christian writers these are sciences that lead to the discovering of truth which makes a person free. Cassiodorus underlines the fact of their transmission via books (liber) and emphasises their fundamental significance for the human beings’ progress. Isidore of Seville leads his reader to the fascinant world of knowledge through the gates of seven liberal arts as he devotes to them the first three books of his Etymologies. In his discourse on them the grammar occupies the central place (book 1); literary sciences (books 1-2) are presented more profoundly than mathematic disciplines (book 3). Organization of material drawn from his sources is well thought-out, systematic, to some extent original (book 1), in some parts of text (especially those dealing with grammar) somewhat chaotic and incoherent, though. Isidore sums up the role of liberal arts in the ending part of the book 4, while emphasizing that they form the indispensable foundation of doctor’s education.
- ItemŚredniowieczna liryka nabożna (wybór) (Pia dictamina, Analecta hymnica XXXI 147, 151, 154, 171, 205)(Wydawnictwo KUL, 2023) Gacia, TadeuszPrzekład na język polski pięciu utworów z Analecta hymnica. Translation of the five pieces of Analecta hymnica into Polish.
- ItemTypologia i topografia wczesnochrześcijańskich baptysteriów. Próba spojrzenia teologiczno-historycznego(Wydawnictwo KUL, 2023) Szczur, PiotrW artykule poruszono istotny problem badawczy związany z typologią i topografią wczesnochrześcijańskich baptysteriów. Po wprowadzeniu historycznym i filologicznym omówiono dwa zasadnicze zagadnienia. Pierwszym jest przedstawienie różnych form architektonicznych baptysteriów oraz ich dekoracji. Drugim zaś jest omówienie topografii baptysteriów w kompleksach kościelnych. W konkluzji podkreślono, że w starożytności nie istniał żaden typ budowli, który byłby charakterystyczny dla chrześcijańskich baptysteriów i jednoznacznie wskazywałby na liturgiczne przeznaczenie obiektu. Przy wznoszeniu baptysteriów nie kierowano się też symboliką chrześcijańską, lecz wykorzystywano istniejące wzorce architektoniczne, których przestrzeń mogła być przystosowana do celebrowanych w nich obrzędów. Zwrócono też uwagę, na fakt, że nie istniały ściśle określone zasady lokalizacji baptysteriów w kompleksach kościelnych, gdyż były one wznoszone w różnych powiązaniach z obiektem centralnym, jakim jest kościół. Na chrześcijańskie i liturgiczne przeznaczenie obiektów wskazuje przede wszystkim ich dekoracja o tematyce chrześcijańskiej oraz ich lokalizacja w kompleksach zabudowań kościelnych. The article addresses a significant research problem related to the typology and topography of early Christian baptisteries. After the historical and philological introduction, two main issues are discussed. The first is to present various architectural forms of baptisteries and their decorations. The second is to discuss the topography of baptisteries in church complexes. In conclusion, it was emphasized that in antiquity there was no type of building that would be characteristic of Christian baptisteries, and would clearly indicate the liturgical purpose of the building. The erection of baptisteries was also not guided by Christian symbolism, but existing architectural patterns were used, which the space could be adapted to the rites celebrated in them. It was also pointed out that there were no strictly defined rules for the location of baptistery in church complexes, because they were erected in various connections with the central object, which is the church. The Christian and liturgical purpose of the objects is indicated primarily by their decoration with a Christian theme and their location in the complexes of church buildings.
- ItemUtworzenie kategorii godności człowieka (dignitas hominis) przez Hieronima ze Strydonu(Wydawnictwo KUL, 2023) Guerrero van der Meijden, JadwigaNiniejszy artykuł omawia powstanie antropologiczno-aksjologicznej kategorii ludzkiej godności w pismach Hieronima ze Strydonu. Aby ocenić oryginalność Hieronima, artykuł omawia jego źródła: pisma Orygenesa z Aleksandrii i Cycerona De officiis. Identyfikacja przełomowego w historii europejskiego myślenia o ludzkiej godności momentu utworzenia przez Hieronima systematycznie stosowanej nazwy dla statusu aksjologicznego człowieka, dignitas hominis, pozawala podważyć dotychczas funkcjonujące w debacie naukowej ustalenia, które wskazywały na autorów takich jak Augustyn z Hippony czy Leon Wielki jako pionierów stosowania kategorii „ludzkiej godności”. Pokazanie, że kategorią dignitas hominis posługiwał się około roku 397 r. betlejemski pustelnik przesuwa zatem o kilkadziesiąt lat pierwsze systematyczne występowanie pojęcia godności ludzkiej w kulturze europejskiej. This article discusses the emergence of the anthropological-axiological category of human dignity in the writings of Jerome of Strydon. In order to estimate’s Jerome’s originality, the article analyses his sources: writings of Origen of Alexandria and Cicero’s De officiis. Pointing out the watershed moment in the history of European thinking on human dignity, when Jerome created a systematically applied name for the axiological status of human beings, dignitas hominis, allows us to undermine the findings so far operating in the scientific debate, which point to authors such as Augustine of Hippo or Leo the Great as pioneers in the application of the category of “human dignity.” Showing that the category of dignitas hominis was used for the first time around the year 397 by a Bethlehem’s hermit thus postpones by several decades the first systematic occurrence of the concept of human dignity in European culture.
- ItemWykaz prac dyplomowych napisanych pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Antoniego Żurka(Wydawnictwo KUL, 2023) Baran, Grzegorz MariuszPrace dyplomowe (doktorskie, licencjackie i magisterskie) napisane po kierunkiem ks. prof. dr. hab. Antoniego Żurka. Dissertations (Th.D., L.Th., M.Th.) completed under the supervision of Rev. Prof. Dr. hab. Antoni Żurek.