Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
Permanent URI for this community
„Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II” (skrót: ZNKUL) to kwartalnik istniejący od 1957 r., wydawany przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – Wydawnictwo KUL. W 2020 r. „Zeszyty Naukowe KUL” zostały przypisane do dyscypliny wiodącej, jaką są: nauki socjologiczne. W czasopiśmie publikowane są teksty z zakresu socjologii wartości i szeroko rozumianej aksjologii społeczno-kulturowej. Oznacza to, że redakcja Kwartalnika akceptuje tylko takie artykuły, w których podejmowane są analizy wyników badań nad wartościami, np. z punktu widzenia ich funkcji, relacji zachodzących między kategoriami aksjologicznymi i interesami, zachowaniami czy działaniami społecznymi, m.in. w Europie Środkowej i Wschodniej. Perspektywa poszukiwań aksjologicznych jest z natury rozległa i zróżnicowana, dlatego redakcja ZNKUL jest otwarta na teksty interdyscyplinarne, ale głównie z zakresu nauk społecznych.
Punktacja MEiN: 70 pkt. Bazy danych, w których czasopismo jest indeksowane: Google Scholar; Central European Journal of Social Siences and Humanities (CEJSH); Central and Eastern European Online Library (CEEOL); Baza czasopism humanistycznych (BazHum).
News
Kontakt:
Zeszyty Naukowe KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
Konwikt, pok. 114
znkul@kul.pl
Sekretarz:
Agata Tkaczyk
+48 81 454 53 40
Zeszyty Naukowe KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
Konwikt, pok. 114
znkul@kul.pl
Sekretarz:
Agata Tkaczyk
+48 81 454 53 40
Browse
Browsing Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II by Title
Now showing 1 - 20 of 133
Results Per Page
Sort Options
- ItemAktywność fizyczna i zdrowie polskiej młodzieży jako wartości(Wydawnictwo KUL, 2021) Dudkowski-Sadowska, AnnaW ostatnich latach odnotowuje się spadek wskaźników aktywności fizycznej wśród polskiej młodzieży, co może negatywnie przekładać się na stan zdrowia: jedynie 15,6% uczniów w wieku 11–18 lat spełniało kryteria Światowej Organizacji Zdrowia, podejmując codzienne ćwiczenia przez minimum 60 minut łącznie. Celem opracowania jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy młodzież ceni zdrowie i aktywności fizyczną jako istotne wartości, czy też przytoczone dane jednoznacznie świadczą o ich niskiej pozycji w hierarchii wartości osób młodych. Podstawę dla rozważań stanowi przegląd wyników badań, przede wszystkim z zakresu psychologii i socjologii, wskazujący na niesystematyczność analiz dotyczących znaczenia zdrowia i aktywności fizycznej dla młodzieży, na wysoką, lecz nie najwyższą, pozycję zdrowia oraz sporadyczne ujmowanie aktywności fizycznej jako wartości. In recent years, there has been a decline in physical activity rates among Polish youth, which may have a negative impact on health: only 15.6% of students aged 11–18 met the criteria of the World Health Organization, taking daily exercises for at least 60 minutes in total. The aim of the study is to try to answer the question whether young people perceive health and physical activity as important values, or whether the quoted data clearly prove their low position in the young people’s axiologies. The basis for considerations is a review of research results, primarily in the field of psychology and sociology, indicating the unsystematic analysis of the importance of health and physical activity for young people; the high, but not the highest, position of health and the occasional recognition of physical activity as a value.
- ItemAnomia COVID-19. Próba identyfikacji zjawiska(Wydawnictwo KUL, 2021) Zdun, MagdalenaZjawisko anomii należy wiązać z okresami przejścia, zwłaszcza ze zmianami o charakterze gwałtownym. Szczególnym rodzajem tego typu zmian są następstwa klęsk czy kataklizmów, w tym epidemii. Szerząca się choroba wystawia na próbę nie tylko system zabezpieczeń materialnych, lecz także skutkuje aksjonormatywną przebudową społeczeństwa. Ostatecznie też prowokuje pytanie o możliwość wypracowania właściwej dla tej sytuacji „nadrzędności aksjologicznej”. Scenerią urzeczywistnienia się współczesnej anomii jest pandemia COVID-19. Pełna diagnoza tego fenomenu wymaga dłuższego dystansu czasowego. Analizy ex ante powinny koncentrować się na skonstruowaniu odpowiedniego narzędzia diagnozy. Taki też jest cel niniejszego artkułu. Anomie is associated with transitional periods, and in particular with rapid change processes. The aftermath of a disaster or a calamity, including epidemics, can serve as one example of such changes. The spread of the disease not only puts to test financial security, but also brings about the axionormative redevelopment of the society. And eventually it also raises questions about the feasibility of axiological orders and axiological superiority in such situations. The contemporary context where anomie is emergent is the COVID pandemic. A full evaluation of this phenomenon requires a longterm approach. Ex ante analyses should focus on developing accurate evaluation tools, which is the research objective of this article.
- ItemAuthoritarianism as a “Wicked Problem” in Contemporary International Relations(Wydawnictwo KUL, 2023) Ficek, RyszardNiniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie koncepcji autorytaryzmu, który – przedstawiony w kategoriach „niegodziwego problemu” współczesnego świata – wydaje się być poważnym wyzwaniem dla współczesnych stosunków międzynarodowych, zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. Autor artykułu definiuje pojęcie autorytaryzmu jako formę ustroju politycznego, w którym władza i zasoby materiałowo-ludzkie państwa zostały scentralizowane, zawłaszczone i oddane do dyspozycji jednostki bądź elitarnej grupy „trzymającej władzę”. W ten sposób zostały ograniczone na płaszczyźnie politycznej i gospodarczej możliwości integracyjne państwa autorytarnego z globalnym systemem stosunków międzynarodowych, a istotne instytucje administracyjne państwa zostały zmanipulowane, zafałszowane i zawłaszczone. Zastosowana metoda badawcza pozwala na reinterpretację omawianych zagadnień w złożonej – choć specyficznej – formie systemowej, charakterystycznej nie tylko dla krajów i regionów niestabilnych czy politycznie upadłych, ale także państw politycznie stabilnych i gospodarczo rozwiniętych. Przeprowadzana analiza pozwala ponadto na przedstawienie i reinterpretację problemu współczesnych reżimów autorytarnych w kategoriach, które nie tylko definiują, ale często legitymizują jedne z najbardziej despotycznych, autokratycznych i hegemonistycznych systemów politycznych czasów współczesnych. This study aims to explore the concept of authoritarianism, which – presented in terms of the “wicked problem” of the contemporary world – seems to be a severe challenge to present-day International Relations (IR), both theoretically and practically. The author of the article defines the concept of au-thoritarianism as a form of the political system in which the power and material resources of the state have been centralised, appropriated, and put at the disposal of either an individual or an elitist group “in power.” In this way, the possibilities of integrating the authoritarian state – both politically and economically – with the global system of international relations are limited, and the vital administrative institutions of the state have been manipulated and appropriated. The applied research method allows for interpreting the discussed issues in a complex – albeit specific – systemic form, characteristic not only for politically fragile or declining countries and regions but also for politically stable and economically developed ones. The author’s analysis allows for the presentation and reinterpretation of the issue of contemporary authoritarian regimes concerning international relations in terms that not only define but often legitimise some of the most despotic, autocratic, and hegemonistic forms of the political systems in modern times.
- ItemBezpieczeństwo jako wartość prawnie chroniona(Wydawnictwo KUL, 2019) Karpiuk, MirosławJedną z podstawowych wartości prawnie chronionych jest bezpieczeństwo. Ze względu na jego charakter prawodawca zabezpiecza je nie tylko w drodze przepisów ustawowych, ale też w Konstytucji RP, w związku z czym uzyskało ono wymiar ustrojowy. W aspekcie personalnym chronione jest bezpieczeństwo obywateli, instytucjonalnym – bezpieczeństwo państwa, materialnym – bezpieczeństwo publiczne, ekologiczne, ekonomiczne, społeczne itp. Z punktu widzenia bezpieczeństwa i jego znaczenia dla społeczeństwa i państwa, dopuszcza się ochronę tej wartości kosztem wolności i praw człowieka i obywatela. Ingerencja w te swobody konstytucyjne nie może jednak naruszać ich istoty, jest dopuszczalna jeżeli w inny sposób nie da się zapewnić bezpieczeństwa, a przy tym nie może być nadmierna. Ustrojodawca wyraźnie przewiduje, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Podobnie w przypadku stanowienia przepisów porządkowych, bezpieczeństwo jest jedną z kluczowych przesłanek ich stanowienia. W zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Zbliżone rozwiązania prawne zostały przewidziane dla powiatu i województwa. I tak w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisów porządkowych nie może wydawać samorząd województwa. One of the basic, legally protected values is safety. Due to its nature, an employer provided protection not only by means of laws and regulations, but also by the Constitution of the Republic of Poland and as such the safety took on a new dimension. In the personal aspect – civil safety is protected, in the institutional aspect – the safety of the country, in the substantive aspect – public, economic, social safety etc. From the point of view of the safety and its importance for the society and the country, the protection of this value is allowed at the expense of the freedom, human and citizen rights. Such interference in the constitutional freedoms cannot however infringe their essence and it is allowed only if the safety cannot be provided by other means, but at the same time it cannot be excessive. The legislator clearly provides that any limitation upon the exercise of constitutional freedoms and rights may be imposed only by law, and only when necessary in a democratic state for the protection of the state and public order or for the protection of the natural environment, health and public morals or for the protection of freedoms and rights of other people. Similarly to ensuring enforcement regulations, safety is one of the most important premises for their implementation. The municipal council may pass enforcement regulations within a scope not otherwise regulated in acts or other regulations commonly applicable regulations if such is necessary for the protection of human life or health and to assure public order, peace and security. Similar legal measures are meant for the voivodship and poviat. The municipal council may pass enforcement regulations within a scope not otherwise regulated in acts or other regulations commonly applicable regulations, in duly justified cases, provided that the reasons occur within the area of more than one municipality. The voivode can pass enforcement regulations within a scope not otherwise regulated in acts or other regulations commonly applicable if such is necessary for the protection of human life or health and to assure public order, peace and security. Enforcement regulations cannot be passed by a province government.
- ItemBibliografia publikacji ks. dr. hab. Jana Szymczyka, prof. KUL(Wydawnictwo KUL, 2021) Dobrogowska, Monika; Pabich, Marek
- ItemBiografia edukacyjna malgaskich uczniów – badania wstępne(Wydawnictwo KUL, 2023) Lendzion, KingaW artykule autorka podejmuje próbę spojrzenia na etap edukacji szkolnej oczami młodych Malgaszy. W tym celu prezentuje wyniki wstępnych badań biograficznych, osadzonych w nurcie metodologii indygenicznej, przeprowadzonych wśród malgaskich maturzystów w dwóch wybranych liceach na Madagaskarze. Uczniowie zostali poproszeni o napisanie esejów na temat historii ich edukacji. Z esejów biograficznych młodych Malgaszy wyłania się wspólna narracja zogniskowana wokół trzech etapów edukacji – szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum. W narracjach młodzieży, obok trudnych doświadczeń związanych z edukacją i życiem rodzinnym, jako szczególnie trudny ukazywany jest okres dojrzewania przypadający zazwyczaj na okres nauki w gimnazjum. In this article, the author attempts to look at the stage of schooling through the eyes of young Malagasy people. To this end, she presents the results of a preliminary biographical study, embedded in the current of indigenous methodology, conducted among Malagasy senior students in two selected high schools in Madagascar. The students were asked to write essays on the history of their education. The biographical essays of the students tell a common narrative centred around three stages of education: primary school, middle school, and secondary school. The young people recount difficult situations in their education and family life, paying particular attention to adolescence.
- ItemCelebryci w strukturze społecznej(Wydawnictwo KUL, 2023) Domański, HenrykArtykuł dotyczy celebrytów jako kategorii społecznej w odniesieniu do Polski. Jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jakim sensie celebryci są elementem hierarchii klasowej, czy można ich nazywać „klasą społeczną” i w jakim stopniu ich obecność oddziałuje na dystanse klasowe. Przedstawione poniżej argumenty przemawiają za słabym oddziaływaniem celebrytów na stratyfikację klasową, czego przejawami są wyjątkowo duża fluktuacja, brak zinstytucjonalizowanych zasad napływu i nieprzewidywalna wartość rynkowa. Celebryci cieszą się sporą popularnością, wykreowali nowe wzory zachowań, a wypowiadanie się ich na różne tematy skłania do naśladowania. Niemniej baza rekrutacyjna do tej kategorii społecznej jest bardzo szeroka, co utrudnia jej konsolidację i powoduje brak spójności wewnętrznej, sytuując ją poza strukturą klasową.
- ItemCentrum usług społecznych szansą na wzmocnienie procesu deinstytucjonalizacji(Wydawnictwo KUL, 2023) Zbyrad, Teresa JadwigaW artykule ukazano znaczenie procesu deinstytucjonalizacji, którego symbolem są centra usług społecznych (CUS). To nowatorska forma mająca na celu integrację usług społecznych w danej społeczności lokalnej stanowi szansę dla wielu osób starszych i niepełnosprawnych na pozostanie we własnym miejscu zamieszkania. Z badań wynika, że domy pomocy społecznej są traktowane jako ostateczność, a nie swobodny wybór. Zamieszkiwanie w instytucji nie jest tożsame z zamieszkiwaniem we własnym domu. Dom pomocy społecznej jest instytucją w całym znaczeniu tego słowa i nigdy nie zastąpi domu rodzinnego. Szansą dla ludzi potrzebujących pomocy stają się wprowadzone regulacje prawne dające możliwość tworzenia w gminach centrum usług społecznych. Ta nowatorska forma działań pozwoli na świadczenie usług w dotychczasowym środowisku zamieszkania, a tym samym uwolni ludzi od konieczności zamieszkania w domu pomocy społecznej. Ponadto same domy pomocy społecznej będą miały szansę na odciążenie, a tym samym pewną reorganizację i poprawę jakości świadczonych usług. The article discusses the importance of the process of the deinstitutionalisation of adult social care, as implemented by social service centers (CUS). This innovative form aims at integrating social services in the community, without forcing many elderly and disabled people to abandon their places of residence. Surveys show that nursing homes are publicly viewed as a last resort rather than a desired option. Residing in an institution will never equal living in one’s own home. A nursing home is an institution in the full sense of the word, and will never replace a family home. New regulations in Poland empower local authorities to create communal social service centers. This innovative form of service implementation allows for the provision of services covering people’s living environments, without a necessity for a person to move into a nursing home. In addition, the nursing homes will get a chance to reduce the number of dwellers, which may help them reorganize and enhance the quality of services provided.
- ItemChanges in the Perception of the Teaching Profession in Polish Society(Wydawnictwo KUL, 2023) Kinal, MariolaEconomic, historical and social changes affect the changing perception of the teaching profession in Poland and around the world. With the increase in the availability of education, changes in the educational system, the way future teachers are trained and society’s attitude towards the work done by teachers is changing. The purpose of the article is to analyse the changes taking place in the perception of the teaching profession, including an analysis of historical changes and social conditions, as well as a comparison of social research on the prestige of the teaching profession, its image and factors affecting satisfaction with the work performed by teachers. The main research method was desk research. Przemiany gospodarcze, historyczne i społeczne oddziałują na zmianę percepcji zawodu nauczyciela, zarówno w Polsce jak i na świecie. Wraz ze wzrostem dostępności wykształcenia, zmianami w systemie oświaty, sposobem kształcenia przyszłych nauczycieli zmienia się stosunek społeczeństwa do wykonywanej przez nich pracy. Celem artykułu jest przeanalizowanie zachodzących zmian percepcji zawodu nauczyciela – analiza przemian historycznych oraz uwarunkowań społecznych oraz porównanie badań społecznych dotyczących prestiżu i wizerunku zawodu nauczyciela oraz czynników wpływających na satysfakcję z wykonywanej przez nauczycieli pracy. W artykule wykorzystano metodę analizy dokumentów zastanych – badań i komunikatów z badań.
- ItemChanges in the Religiosity of Secondary School Youth in Poland. A Sociological Analysis(Wydawnictwo KUL, 2023) Adamczyk, TomaszThe results of sociological studies on the transformation of religiosity indicate the deeper changes that have been taking place in this sphere in recent years. Therefore, it is worth paying attention to the religious transformations of the youth, as they can be regarded as a kind of barometer foreshadowing future development trends. The article shows the religiosity of secondary school students in Puławy. The empirical material used for the sociological analyses was collected during surveys carried out in 1994, 2009, 2016 and 2021, in the same secondary schools in Puławy, using the same survey questionnaire entitled “Secondary school graduates and moral values.” This article attempts to answer the research question of what changes have taken place over nearly 30 years in the religiosity of the surveyed youth, what direction these changes are taking and what is the pace of these changes. The following indicators were chosen to outline the religiosity of secondary school students: religious and religious self-declarations, religious practises, religious commitment. Wyniki badań socjologicznych dotyczących przemian religijności wskazują na głębsze zmiany, jakie dokonują się w tej sferze w ostatnich latach. Warto więc zwrócić uwagę na przemiany religijne młodzieży, gdyż mogą być one traktowane jako swoistego rodzaju barometr zapowiadający przyszłe trendy rozwojowe. W artykule została ukazana religijność młodzieży maturalnej w Puławach. Materiał empiryczny wykorzystany do analiz socjologicznych został zebrany podczas badań ankietowych przeprowadzonych w latach 1994, 2009, 2016 oraz 2021, w tych samych puławskich szkołach ponadpodstawowych, za pomocą tego samego kwestionariusza ankiety pt. „Maturzyści a wartości moralne”. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytania badawcze, jakie zmiany dokonały się na przestrzeni blisko 30 lat w religijności ankietowanej młodzieży, jaki przybierają one kierunek, a także jakie jest tempo tych przemian. Do nakreślenia religijności młodzieży maturalnej zostały wybrane następujące wskaźniki: autodeklaracje wyznaniowe i religijne, praktyki religijne, zaangażowanie religijne.
- ItemCiało i sport w twórczości Jana Szymczyka w kontekście klasycznych i współczesnych koncepcji socjologii ciała(Wydawnictwo KUL, 2021) Adamczyk, Monika DorotaCelem artykułu jest przedstawienie refleksji Jana Szymczyka poświęconych ludzkiej cielesności i związkom somatyczności ze sportem i turystyką. W niektórych pismach J. Szymczyk poddaje systematycznej refleksji status ciała w ponowoczesności i prezentuje powiązania cielesności ze sportem, turystyką. Podobnie jak inni teoretycy, Szymczyk dostrzegał silne korelacje ludzkiej cielesności z formami aktywności fizycznej, takimi jak sport i turystyka. Prezentowany artykuł podejmuje próbę przedstawienia dorobku Autora właśnie w tej dziedzinie, ze szczególnym uwzględnieniem wielopłaszczyznowych zależności pomiędzy turystyką a sportem, szczególnie w przypadku turystyki kwalifikowanej. W artykule omówiono genezę rozwoju subdyscypliny socjologii ciała, determinanty jej rozwoju, przedmioty jej zainteresowania, wreszcie autorski wkład Jana Szymczyka w wykazanie związku pomiędzy sportem, turystyką a wspomnianą subdyscypliną socjologii. The aim of this article is to present Jan Szymczyk’s reflections on human corporeality and the rela-tionship of somatization with sport and tourism. In some of his writings, Szymczyk systematically reflects on the status of the body in postmodernity and presents links between corporeality, sport and tourism. Like other theoreticians, Szymczyk noticed strong correlations of human corporeality with forms of physical activity such as sport and tourism. The article attempts to present the author’s achievements in this field, with particular emphasis on the multifaceted relations between tourism and sport, especially in the case of qualified tourism. The article discusses the development of the sub-discipline of sociology of the body, the objects of the sub-discipline, and finally Jan Szymczyk’s own efforts to prove the connection between sport, tourism and the mentioned sub-discipline of the sociology of the body.
- ItemCiało profesjonalnych sportowców w perspektywie aksjologiczno-socjologicznej(Wydawnictwo KUL, 2021) Kośliński, MaciejCelem poniższego artykułu jest refleksja nad cielesnością profesjonalnych sportowców. Artykuł rozpoczyna się od przedstawienia sportu jako znaczącej dziedziny we współczesnej kulturze oraz wynikającej z niej roli zawodowych sportowców. W artykule scharakteryzowano różnice między cielesnością sportowców i przedstawicieli innych zawodów. Podjęta została również refleksja dotycząca przemian w cielesności sportowców od okresu PRL do czasów współczesnych i związanego z tym procesu profesjonalizacji. Ostatnia część artykułu przedstawia problematykę nowoczesnych technologii w sporcie i ich wpływu na ciało sportowców. Odniesiono się również do tematyki zagrożeń związanych z nowoczesnymi technologiami w sporcie. The article discusses the issue of professional athletes’ corporeality. The discussion begins with demon-strating that sports constitute a significant field in contemporary culture. Also demonstrated is the role of professional athletes, who evidence this cultural significance. The article explores differences between the corporeality of athletes and representatives of other professions. The reflection focuses on changes in sportspeople’s physicality since Polish People’s Republic until today. The profession-alization process of sports-related approaches to the human body is identified. The last part of the article presents the issue of modern technologies in sports and their impact on the body of athletes, with reference to risks related to the technologizing tendencies in the world of sports.
- ItemCyprian Rogowski, Sakroturyzm w dobie globalizacji. Studium transdyscyplinarne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2018, ss. 371(Wydawnictwo KUL, 2020) Adamczyk, Tomasz
- ItemDigital Competence in Cybercrime Behaviours: A Study Based on Eurobarometer Research(Wydawnictwo KUL, 2022) Gruchoła, Małgorzata; Szulich-Kałuża, JustynaCelem artykułu było uporządkowanie i określenie w ujęciu relacyjnym zakresu komponentów kompetencji cyfrowych w zachowaniach cyberprzestępczych oraz skonfrontowanie teoretycznych założeń z częstotliwością ich doświadczania przez mieszkańców Unii Europejskiej. Analizie poddano 16 raportów Eurobarometer obejmujących wszystkie państwa Unii Europejskiej w latach 2010–2019. Zastosowano metody ilościowej i jakościowej analizy danych zastanych, porównawczą, historyczną oraz analityczno-syntetyczną. Jako hipotezy badawcze przyjęto, że: 1) ujęcie katalogowe kompetencji cyfrowych koncentrujące się na cechach społeczno-demograficznych powinno być zastąpione ujęciem relacyjnym uwzględniającym także inne komponenty kompetencji cyfrowych, czyli wiedzę, umiejętności i postawy; 2) mieszkańcy Unii Europejskiej mają większe kompetencje cyfrowe o charakterze technologicznym i częściej przyznają się do bycia ofiarą cyberprzestępczości o charakterze technicznym niż humanistycznym. Pierwsza hipoteza została potwierdzona całkowicie. Ujęcie relacyjne – w odróżnieniu od katalogowego – uwzględnienia wiedzę, umiejętności i postawy jako komponenty kompetencji cyfrowych, a obok kompetencji technologicznych – także humanistyczne, czyli informacyjne, kulturowe i społeczne. Druga hipoteza została potwierdzona częściowo. Chociaż uśredniony wynik dla państw Unii Europejskiej wskazuje na większe kompetencje cyfrowe o charakterze technologicznym niż humanistycznym (w 2017 roku o 20 punktów procentowych, a w 2019 roku o 18 punktów procentowych) to istnieją wyjątki od tej prawidłowości (Niemcy w 2017 roku i Malta w 2019 roku). Zauważa się również grupę państw, w których odnotowano zarówno najwyższy poziom kompetencji technologicznych i humanistycznych (Dania, Holandia, Niemcy, Szwecja), jak i najniższy (Bułgaria, Rumunia, Włochy). Mieszkańcy Unii Europejskiej częściej przyznają się do bycia ofiarą cyberprzestępczości o charakterze technologicznym niż humanistycznym (uśredniony wynik to odpowiednio 37,7 i 15,3% w ciągu roku). Zmniejsza się zatem różnica pomiędzy liczbą ofiar, które przynajmniej raz doświadczyły cyberprzestępczości o charakterze technologicznym i humanistycznym. Bazując na typologii trzech warstw Internetu, tj. technicznej, społecznej i informacyjnej, zaproponowano nowe obszary kompetencji cyfrowych: technologiczną, społeczną oraz informacyjną. Podstawowe komponenty kompetencji przyporządkowano poszczególnym warstwom Internetu i w tym kontekście dokonano analizy opinii społecznej mieszkańców Unii Europejskiej dotyczącej zachowań cyberprzestępczych i podstawowych typów cyberprzestępczości, wymagających kompetencji zarówno z obszaru technologicznego, jak i humanistycznego. The purpose of the article is a study of components of digital competence (technological and hu-manistic) in cybercrime behaviours, based on the example of internet levels (technical, social and informative) as well as the confrontation of theoretical assumptions with the frequency of their experience by the citizens of the European Union. Subject to analysis were fourteen reports of Eu-robarometer, carried out in twenty-eight countries of the EU in the years 2011–2019. The method applied is a quantitative and qualitative analysis of data available, comparative, historical as well as analytical-synthetic. Two research hypotheses were accepted: 1) A catalogue formulation of digital competences focusing on social-demographic traits should be replaced by a relational formulation taking into account the skills, knowledge and attitude of internet users. 2) EU citizens possess greater digital competences of a technological character and more often admit being affected by cybercrime behaviours of a technological kind than of a humanistic one. The first hypothesis was confirmed, whereas the second was only partially confirmed. In basing ourselves on a typology of three layers of the internet, we proposed two areas of digital competence: technological competence and humanistic competence (social and informative). These were subordinated to particular layers of the internet and in this context an analysis was carried out of the social opinion of EU citizens on the subject of cybercrime behaviours. The low level of humanistic competence (52%) reported by EU citizens determines a high degree of fear which does not show a causal-effective connection in the actual level of noted experiences of being a victim of criminal behaviour.
- ItemDobro wspólne jako wartość i zasada etyczno-społeczna. Perspektywa katolickiej nauki społecznej(Wydawnictwo KUL, 2021) Fel, StanisławDobro wspólne jest powszechnie postrzegane jako wartość podstawowa. Nie oznacza to jednak jednolitego sposobu jego rozumienia. Celem artykułu jest rekonstrukcja ujęcia dobra wspólnego i zasady dobra wspólnego z perspektywy katolickiej nauki społecznej, a dokładniej podejścia autorów skupionych w Lubelskiej Szkole Katolickiej Nauki Społecznej. Uwzględnia się przy tym szczególnie dorobek Jana Szymczyka, który podjął próbę syntezy wyników badań tego środowiska w obszarze dobra wspólnego. Ujęcie to wpisuje się w zakorzeniony w tradycji arystotelesowsko-tomistycznej personalistyczny nurt filozofii społecznej i oficjalne nauczanie społeczne Kościoła katolickiego. Charakteryzuje się łączeniem koncepcji ontycznej i instrumentalnej dobra wspólnego, przyjęciem systemu korelujących ze sobą podstawowych zasad etyczno-społecznych (dobra wspólnego, pomocniczości i solidarności) oraz ideą władzy, dla której dobro wspólne stanowi legitymizację oraz wyznacza granice działania. Common good is generally viewed as a fundamental value. This does not mean, however, that all people perceive it in the same, unequivocal manner. The aim of this article is to reconstruct the way of how both common good itself and the principle of common good have been laid out in Catholic Social Thought, and more precisely, how they were portrayed by authors associated with the Lublin School of Catholic Social Thought. The article takes into consideration in particular the works of the late Jan Szymczyk, who attempted to provide a synthesis of the research oeuvre of that scholarly group, with specific reference to the concept of common good. This kind of approach became an inherent part of personalistic trends in social philosophy as well as in the official social teaching of the Catholic Church. It is distinguished by combining the ontic conception of common good with the instrumental one, by adopting the system of correlative, basic socio-ethical principles (common good, subsidiarity, solidarity), and by the notion of power, which is legitimised by common good, and whose limits of action are determined by this very concept.
- ItemDoświadczenia i eksperymenty na ludziach. Podejście socjomedyczne(Wydawnictwo KUL, 2023) Piątkowski, WłodzimierzW naukach medycznych badania eksperymentalne wiążą się z główną misją medycyny, jaką jest ratowanie zdrowia i życia ludzkiego. Oprócz orientacji na pragmatyzm i funkcjonalność medycyna ma również powinności etyczne wiążące się z przestrzeganiem zasad moralnych oraz m.in. podmiotowym traktowaniem pacjenta. Jednak historia medycyny dostarcza przykładów „reifikacji chorych” i wykorzystywania ich jako „obiekty” w eksperymentalnych metodach leczenia. W tym kontekście istotną rolę rzecznika praw pacjentów zaczęła odgrywać bioetyka oraz nauki humanistyczne i społeczne w medycynie. Celem artykułu jest próba opisu i interpretacji znaczenia wybranych, eksperymentalnych technik i technologii medycznych stosowanych wobec pacjentów oraz ich konsekwencji, widzianych w perspektywie klasycznej socjologii medycyny. W pracy wykorzystano dostępną literaturę przedmiotu oraz wyniki badań sondażowych dotyczących eksperymentów i doświadczeń na ludziach co stanowi przedmiot zainteresowań nauk socjologicznych. Wyniki przeprowadzonych przez autora badań techniką desk-research wskazały, iż opisywane w literaturze przedmiotu eksperymenty medyczne i doświadczenia na ludziach testujące nowatorskie technologie skutkowały również niezamierzonymi, negatywnymi rezultatami dla zdrowia pacjentów. Aktualny poziom rozwoju medycyny, stan legislacji, poziom świadomości społecznej i zakres wiedzy pacjentów wyznaczają stan rzeczy, w ramach którego powinno dochodzić do ustalania uniwersalnych zasad bezpiecznego stosowania na etapie badań podstawowych innowacyjnych technologii medycznych opartych na wynikach eksperymentów i doświadczeń na ludziach. Przedstawiona w artykule problematyka jest niezmiernie rzadko poruszana w ramach polskiej socjologii medycyny. Opisane w tekście przykłady doświadczeń tego rodzaju budzą kontrowersje natury etyczno-moralnej, w badaniach eksperymentalnych dotyczących człowieka nie mogą być akceptowane techniki ingerujące w integralność oraz tożsamość osoby ludzkiej, tak np. akty zewnętrznej ingerencji w dziedzictwo genetyczne są przeciwne godności istoty ludzkiej i nie powinny być usprawiedliwiane przez wzgląd na ewentualne, potencjalne, dobroczynne skutki zdrowotne w przyszłości. In medical science, experimental research is associated with the main mission of medicine, which is to save human health and life. In addition to an orientation towards pragmatism and functionality, medicine also has ethical duties involving adherence to moral principles and, among other things, the subjective treatment of the patient. However, the history of medicine provides examples of reifying patients and using” them as “objects” in experimental treatments. In this context, bioethics and the humanities and social sciences in medicine have begun to play an important advocacy role for patients’ rights. This article attempts to describe and interpret the meaning of selected experimental medical techniques and technologies applied to patients and their consequences from the perspective of the classical sociology of medicine. This paper uses the available literature on the subject and the results of a survey of experiences and experiments on humans, which is a subject of interest in sociological sciences. The results of the author’s desk research indicated that medical experiences and experiments on humans testing novel technologies described in the literature also resulted in unintended adverse outcomes for the health of patients. The current level of medical development, the state of legislation, the level of public awareness and the extent of patient knowledge determine the state of affairs, within which there should be the establishment of universal rules for the safe use at the stage of fundamental research of innovative medical technologies based on the results of experiences and experiments on humans. The issues presented in this article are scarcely addressed within the Polish sociology of medicine. The example of experiments of this kind described here raises controversies of ethical and moral nature. In experimental research on humans, techniques that interfere with the integrity and identity of the human person cannot be accepted, so, for example, acts of external interference with genetic heritage are against the dignity of the human being and should not be justified for the sake of any potential beneficial health effects in the future.
- ItemDoświadczenie religijne jako subiektywne przeżywanie sacrum w teoretycznych i empirycznych odsłonach(Wydawnictwo KUL, 2023) Zaręba, Sławomir H.; Gawlak, MaciejW społeczeństwach nowoczesnych, w odróżnieniu od tradycyjnych, religijna interpretacja życia codziennego nie jest już tak oczywista i powszechna, jak to było kiedyś. Socjologowie religii zgodnie zdają się twierdzić, iż tożsamość duchowa jednostek i grup przestaje być budowana na gruncie wartości religijnych, a coraz częściej w oparciu o treści, które lansują nowoczesne media. To nowe technologie, świat cyfrowy przeobrażają społeczeństwa i zmieniają optykę postrzegania oraz ocenę zarówno rzeczywistości materialnej, jak i niematerialnej, by niekiedy wprost zakwestionować transcendentny Autorytet. W kontekście tychże zmian zasadne wydaje się dziś pytanie o istotę i miejsce doświadczenia religijnego w życiu jednostki i o jej stosunek do sacrum. Stąd też kluczowym przedmiotem niniejszego opracowania jest owa dymensja religijności – zaproponowana przed laty przez Glocka i Starka – która najbardziej wymyka się prostym, statystycznym analizom i opisom, a będąc silnie spersonalizowana, jednocześnie wskazuje na głębokie przeżycia wewnętrzne. Jednak mimo tego, iż doświadczenie religijne – pozostając jednym z najintensywniejszych doznań, a te, jak wiadomo, są trudne badawczo do uchwycenia – najczęściej lokuje się w obszarze eksploracji psychologii, to przecież posiada również uwarunkowania społeczne, stając się także przedmiotem zainteresowania socjologii. Potwierdzają to przywołane orientacje teoretyczne i empiryczne, które dodatkowo dowodzą złożoności oraz wielowymiarowości tegoż zjawiska.
- ItemDyktatorska pycha przeciwko służbie narodowi. Aksjologiczny wymiar przywództwa na przykładzie prezydentów Rosji i Ukrainy(Wydawnictwo KUL, 2022) Mateja, MagdalenaArtykuł zawiera rozważania na temat przywództwa w reżimie autorytarnym oraz w państwie demokratycznym. Celem wywodu jest wykazanie istotnych różnic między tymi przywództwami w aspekcie etycznym. Po wprowadzeniu, w którym uzasadniono wybór tematyki, wyjaśniono, czym w świetle teorii polityki jest reżim polityczny, jakie cechy określają demokrację oraz autorytaryzm, jaki model przywództwa obowiązuje w każdym z tych ustrojów. Kolejny fragment poświęcono koncepcji osobowości autorytarnej. Wskazano wartości respektowane i pożądane w systemie demokratycznym oraz systemie autorytarnym, odnosząc się zarówno do zachowań obywateli, jak i do osobowości i zachowań polityków, w szczególności przywódców. Zasadnicza część artykułu dotyczy aksjologicznego wymiaru wizerunków przywódców Rosji i Ukrainy. Wyniki uzyskano na podstawie analizy wybranych publikacji, które ukazały się na polskojęzycznych portalach ogólnoinformacyjnych oraz na portalu społecznościowym Instagram w pierwszej fazie inwazji Rosji na Ukrainę. Wykazano, w jaki sposób różnice wizerunkowe korelują z różnicami w wymiarze aksjologicznym. The article reflects on the issue of leadership in an authoritarian regime and a democratic state and aims to show significant differences between them in the ethical aspect. After the introduction, in which the choice of subject matter was justified, it was explained what a political regime is in the light of the theory of politics, what features define democracy and authoritarianism, and what model of leadership is in force in each of the systems. The next fragment concerns the concept of the authoritarian personality. Indicated values that democratic and authoritarian systems respect, referring both to the behaviour of citizens and to the personality and behaviour of leaders. The principial part of the article concerns the axiology of the styles of leadership and images of the leaders of Russia and Ukraine. The results were obtained through analysis of the selected publications that appeared in the first phase of Russia’s invasion of Ukraine on Polish general information portals and on the Instagram social network. It was shown how politician image differences correlate with differences in the axiological dimension.
- ItemDziadkowie jako znaczący inni w biograficznym doświadczeniu parentyfikacji(Wydawnictwo KUL, 2023) Chojnacka, BarbaraWe współczesnych społeczeństwach coraz rzadziej mamy do czynienia z rodzinami wielopokoleniowymi, standardem zaś są rodziny nuklearne, a zatem wąskie systemy obejmujące podsystem rodzicielski i dziecięcy. Gdy w takiej strukturze dochodzi do zakłóceń, kryzysów są to sytuacje sprzyjające mechanizmowi odwracania ról (parentyfikacji). Polega on na czerpaniu przez system z dostępnych mu zasobów, a więc przenoszeniu odpowiedzialności i zadań przynależnych dorosłym na dzieci. Przedmiotem niniejszego opracowania jest szersze postrzeganie rodziny, uwzględniające jej otoczenie, a więc dziadków. Na podstawie narracji autobiograficznych ludzi, którzy doświadczyli parentyfikacji w dzieciństwie, dokonano rekonstrukcji i analizy ich roli jako osób znaczących dla wnuków. Dziadkowie wspierali swoje wnuki, pełnili funkcję strażników rodziny, zapewniali poczucie bezpieczeństwa, wyposażając osoby parentyfikowane w pozytywne doświadczenia i wspomnienia związane z dzieciństwem. In modern societies, extended families are less frequent, while nuclear families are the norm, which is why narrow systems include parent-and-child subsystems. When disturbances and crises arise in such a structure, these situations are conducive to the mechanism of role reversal (parentification). It involves the system’s drawing from the resources available to it and thus transferring to children the responsibility and tasks that belong to adults. The subject of this study is a broader perception of the family taking into account its surroundings, especially grandparents. Based on the autobiographical narratives of individuals who experienced parentification in childhood, the reconstruction and analysis of their role as people of significance to their grandchildren was made. Grandparents supported their grandchildren, acted as guardians of the family, and ensured a sense of security, endowing parentified individuals with positive experiences and childhood memories.
- ItemDziałania upodmiotawiające w profilaktyce manipulacji wobec seniorów(Wydawnictwo KUL, 2022-09-30) Lisiecka-Bednarczyk, AgnieszkaArtykuł prezentuje problem manipulacji wobec seniorów w kontekście najczęstszego sposobu oszustw na tzw. legendę, oszustw skierowanych do nich jako konsumentów oraz oddziaływań psychomanipulacyjnych osób indywidualnych i grup. Zawiera także charakterystykę potrzeb seniorów, które często są wykorzystywane przez oszustów, oraz mechanizmów wpływu społecznego ułatwiających manipulację. Zwieńczenie analiz stanowi przedstawienie możliwości profilaktycznego oddziaływania oraz budowania postawy wolnej od manipulacji. The article discusses the problematic practice of senior manipulation with the most common fraud technique known as the ‘legend.’ As consumers, senior citizens suffer from fraud attempts undertaken by individuals and groups who make extensive use of psycho-manipulation mechanisms. This article also discusses the needs experienced by senior citizens that are often exploited by fraudsters, and the social influence mechanisms that facilitate manipulation. The analysis is concluded with a review of possibilities for preventive interventions and for empowering attitudes that protect seniors against manipulation.