Rozprawy doktorskie (WNH)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/126

Browse

Browsing Rozprawy doktorskie (WNH) by Title

Now showing 1 - 20 of 86
  • Item
    Anthropologische und kosmische Neuwerdung im Prosawerk von Silja Walter
    (2018-09-19) Rzymkowska, Małgorzata
    Silja Walter (1919-2011), helvetische Schriftstellerin und Benediktinerin, ist eine der bedeutendsten christlichen Dichterinnen des 20. Jahrhunderts in der Schweiz. Die Einmaligkeit des literarischen Schaffens der dichtenden Nonne besteht darin, dass sie auf eine einzigartige Weise Spiritualität mit der Dichtkunst verbinden konnte. Ihr stark von monastischen Eigenerfahrungen profiliertes Schreiben weist gleichzeitig besondere metaphorische Kraft und kreative Tiefe auf. In ihren Prosawerken hat die Schriftstellerin ein originelles Konzept der anthropologischen und kosmischen Neuwerdung entwickelt. Die schreibende Benediktinerin begründet ihr Menschen- und Weltbild radikal von der Heiligen Schrift her. Der neue Mensch ist laut Walter ein Mensch, der seine Identität in der Beziehung mit Gott dem Schöpfer und Sinngeber entdeckt. Die Hauptidee der neuen Kosmologie von Walter besteht dagegen in der Überzeugung, dass jeder Mensch schon auf Erden an der neuen Welt, d.h. der endzeitlichen Wirklichkeit teilhaben kann. Was Walters Ausdrucksweise kennzeichnet, ist eine gewisse Unmittelbarkeit, Intensivität und Lebendigkeit. In ihrem Schreibstil ist die Verwendung von originellen, vielschichtigen Bildern besonders charakteristisch.
  • Item
    Antropomorfizacja postaci zwierzęcej na podstawie wybranych utworów z fikcjonalnej prozy niderlandzkiej XIX, XX i XXI wieku
    (2024-04-15) Olszewski, Damian
    Niniejsza rozprawa nosi tytuł „Antropomorfizacja postaci zwierzęcej na podstawie wybranych utworów z fikcjonalnej prozy niderlandzkiej XIX, XX i XXI wieku". Temat podjęty w pracy dotyczy zatem literackich postaci zwierzęcych obdarzonych cechami ludzkimi. W innych pracach badawczych analizy tego typu bohaterów wykazują brak pogłębionego zastanowienia nad istotą antropomorfizacji. Zadaniem niniejszej rozprawy jest ustalenie, czym jest antropomorfizacja postaci zwierzęcej, jakie są jej rodzaje oraz w wyniku jakich strategii narracyjnych dochodzi do powstania efektu antropomorfizacji. Stawiam hipotezę, iż antropomorfizacja jest zabiegiem niejednorodnym - możliwym jest wyszczególnienie różnych jej kategorii. Na podstawie analizy bazującej na różnych myślach filozoficznych i literaturoznawczych proponuję podział antropomorfizacji na cztery typy zależne od aspektu zwierzęcia, które dalej konfrontuję z teorią narratologiczną Mieke Bal. W zależności od perspektywy narracyjnej (narracje i fokalizacje w utworze) antropomorfizacja uzyskuje inne uzasadnienie jako strategia poetycka w utworze. Stąd możliwe jest wyszczególnienie szesnastu wariantów antropomorfizacji. Na podstawie zebranego materiału dzielę najpopularniejsze warianty między 3 strategie antropomorfizacji, świadczące o najbardziej typowych cechach postaci zwierzęcia antropomorficznego. The title of the dissertation is "Anthropomorphization of an animal figure based on selected works from the fictional Dutch prose of the 19th, 20th and 21st centuries". The topic taken up in the work therefore concerns literary animal characters endowed with human features. In other research works, analyzes of this type of heroes show a lack of in-depth reflection on the essence of anthropomorphization. The purpose of this dissertation is to determine what the anthropomorphization of an animal figure is, what are its types, and what kind of narrative strategies lead to the occurrence of the effect of anthropomorphization. I hypothesize that anthropomorphization is a heterogeneous procedure. It is possible to specify its various categories. On the basis of an analysis based on various philosophical and literary thoughts, I propose a division of anthropomorphization into four types depending on the aspect of the animal, which I then confront with Mieke Bal's narratological theory. Depending on the narrative perspective (narratives and focalizations), anthropomorphization receives a different justification as a poetic strategy in the poem. Hence, it is possible to specify sixteen variants of anthropomorphization. Based on the collected material, I divide the most popular variants between 3 anthropomorphization strategies, showing the most typical features of an anthropomorphic animal. Translated with DeepL.com (free version)
  • Item
    Armia grecka w latach 431-197 p.n.e. na podstawie starożytnych traktatów dotyczących wojskowości. Studium literaturoznawcze
    (2024-03-21) Turowski, Artur
    Moja rozprawa doktorska Armia grecka w latach 431–197 p.n.e. na podstawie starożytnych traktatów dotyczących wojskowości. Studium literaturoznawcze jest pierwszym w dotychczasowej literaturze przedmiotu całościowym opracowaniem tekstów źródłowych o armii greckiej okresów klasycznego i hellenistycznego. Przez teksty źródłowe rozumie się, w niniejszym studium, historie Grecji i podręczniki do wojskowości. Wybrano z nich wiele informacji na temat piechoty, kawalerii i oblężenia. Wybrane teksty analizowano metodą filologiczno-historyczną. Sformułowano następujące wnioski: (1) greckie podręczniki do wojskowości wywodzą się z historiografii greckiej V wieku p.n.e.; (2) pierwszymi zachowanymi podręcznikami do wojskowości greckiej są O sztuce jeździeckiej oraz O dowódcy jazdy Ksenofonta (369 p.n.e.); (3) historiografia i podręczniki do wojskowości są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ transmisja i retransmisja tekstu występują z dużą częstotliwością. Ponadto ustalono cechy formalne podręcznika do wojskowości jako gatunku literackiego i szczegółowo zrekonstruowano strukturę jednostek, organizację armii oraz logistykę. Analizę przeprowadzono na podstawie 10 antycznych traktatów o wojskowości, które przetłumaczono z języka starogreckiego na język polski i zamieszczono w apendyksie do niniejszej dysertacji. Siedem z tych przekładów jest pierwszym autorskim tłumaczeniem na język polski. My doctoral thesis Greek Army in 431–197 BC Based on Ancient Military Treatises. Literature Study is the first scholarly description in the current literature on the overall study of source texts about the Greek army of classical and Hellenistic periods. The source texts are, in this study, histories of Greece and military handbooks. From them many pieces of information on infantry, cavalry, and siege have been selected. The select texts have been analyzed by philological and historical methods. There were made the following conclusions: (1) Greek military handbooks derive from the Greek historiography of the 5th century BC; (2) the only extant handbooks of Greek military are On the Art of Horsemanship and a On the Cavalry Commander by Xenophon (369 BC); (3) historiography and military handbooks have been interrelated because transmission and retransmission of the text occur with high frequency. In addition, some formal features of the military handbook as a literary genre were detected, besides the structure of units, organization of army and logistics were reconstructed in detail. The base of my analysis were 10 ancient military treatises, which I translated from ancient Greek into Polish and placed in the appendix of this dissertation. Seven of them are author’s first translations into Polish.
  • Item
    Berta Zuckerkandl o sztuce polskiej. Przekład i opracowanie wybranych tekstów
    (2024-05-10) Świdnicka, Katarzyna
    Niniejsza dysertacja składa się z pięciu głównych części. We wstępie opisano postać Berty i wskazano lukę badawczą. W rozdziale pierwszym autorka skoncentrowała się na opisaniu celu dysertacji, metodyki badań, struktury pracy i wyborze tekstów, stanowiących trzon przekładu z języka niemieckiego na język polski. W rozdziale drugim został opisany stan badań w literaturze austriackiej i polskiej, oraz wskazano na występujące braki. Rozdział trzeci stanowi próbę rekonstrukcji biografii Berty Zuckerkandl i przedstawienia jej roli jako krytyczki sztuki na podstawie napisanych przez krytyczkę felietonów. Następnie zostało przedstawiono tło kulturowe, w oparciu o które powstawały felietony Zuckerkandl. Opisane zostały takie koncepcje estetyczne epoki jak Gesamtkunstwerk, Einfühlung czy japonizm. W ostatnim, najobszerniejszym rozdziale zawarto przekłady wybranych tekstów Berty Zuckerkandl z języka niemieckiego na język polski, opatrzone aparatem krytycznym, czyli wszelkimi potrzebnymi objaśnieniami, w tym biogramami artystów, celem przybliżenia ich czytelnikowi. Każdy przekład został wzbogacony o indeks dzieł artystów omawianych w tekstach. Zestawienie dzieł niezidentyfikowanych, co do których autorka nie znalazła bliższych informacji, czy ich reprodukcji znajduje się w aneksie. This dissertation consists of five main parts. The introduction describes the character of Berta and indicates a research gap. In the first chapter, the author focused on describing the purpose of the dissertation, research methodology, structure of the work and the selection of texts constituting the core of the translation from German into Polish. The second chapter describes the state of research in the Austrian and Polish literature and indicates the existing gaps. The third chapter is an attempt to reconstruct Berta Zuckerkandlʼs biography and present her role as an art critic based on columns written by the critic. Then, the cultural background on which Zuckerkandlʼs columns were created was presented. Such aesthetic concepts of the era as Gesamtkunstwerk, Einfühlung, and Japonism were described. The last, most extensive chapter contains translations of selected texts by Berta Zuckerkandl from German into Polish, provided with a critical apparatus, i.e. all necessary explanations, including biographies of the artists, in order to make them more familiar to the reader. Each translation has been enriched with an index of works by artists discussed in the texts. A list of unidentified works for which the author has not found further information or their reproductions can be found in the annex.
  • Item
    Bractwa i stowarzyszenia społeczno-religijne na terenie diecezji tarnowskiej w epoce zaborów
    (2023-10-27) Kamieński, Krzysztof
    Rozprawa podejmuje temat istnienia i funkcjonowania bractw i stowarzyszeń społeczno-religijnych na terenie diecezji tarnowskiej w latach 1783-1918. W pierwszym rozdziale przedstawiono zarys rozwoju bractw w kościele powszechnym i na ziemiach polskich. Powołanie do życia diecezji tarnowskiej (1783) zbiegło się z kasatą bractw kościelnych przez cesarza Józefa II (1780-1790). Przedstawiono ślady nielegalnej działalności bractw oraz starania biskupów tarnowskich o ich przywrócenie, jako ważnego środka duszpasterskiego. Ostatni akcent pierwszego rozdziału stanowi opis Towarzystwa Wstrzemięźliwości (1844). Drugi rozdział rozpoczyna analiza statusu prawnego bractw i stowarzyszeń kościelnych w zmienionej rzeczywistości prawnej Kościoła w zaborze austriackim (1855). Następnie ukazano dalsze losy Towarzystwa Wstrzemięźliwości oraz reaktywację dawnych bractw i stowarzyszeń religijnych. Trzecia część pracy poświęcona została stowarzyszeniom kapłańskim. Miały one cele dewocyjne, formacyjne oraz duszpasterskie, a ich istnienie jest świadectwem przemian mentalności duchowieństwa na przełomie XIX i XX w. Omówiono też stowarzyszenia, które świadczyły pomoc kapłanom na poziomie zdrowotnym. Najobszerniejszy czwarty rozdział opisuje nowe formy życia brackiego oraz stowarzyszenia społeczno-charytatywne, które pojawiły się w duszpasterstwie diecezji tarnowskiej w drugiej połowie XIX wieku. Wraz z nimi ukazana została rola duchowieństwa w życiu wspólnot parafialnych, wsi, miasteczek i miast. Przeprowadzone badania historyczne wykazały, że na terenie diecezji tarnowskiej liczba bractw i stowarzyszeń wzrosła z ok. 20 w roku 1855 r. do ponad 900 w roku 1918 r. The dissertation deals with the existence and functioning of confraternities and socio­ religious associations on the territory of the Tarnów diocese in the years 1783-1918. The first chapter outlines the development of confraternities in the universal Church and in Poland. The establishment of the Tarnów diocese (1783) coincided with the suppression of church confraternities by Emperor Joseph II (1780- 1790). Traces of the illegal activities of the confraternities and the efforts of bishops of the Tarnów diocese to restore them as an important pastoral measure are presented. The final emphasis of the first chapter is a description of the Society of Temperance (1844). The second chapter begins with an analysis of the legal status of confraternities and church associations in the changed legal reality of the Church in the Austrian partition (1855). This is followed by a presentation of the further fate of the Society of Temperance and the reactivation of the former confraternities and religious associations. The third part of the work was devoted to priestly associations. They had devotional, formational and pastoral purposes, and their existence is a testimony to the changes in the mentality of the clergy at the turn of the 19th and 20th centuries. Associations that provided assistance to priests at the health level are also discussed. The most comprehensive fourth chapter describes the new forms of fraternal life and social and charitable associations that appeared in the pastoral care of the Tarnów diocese in the second half of the 19th century. Along with these, the role of the clergy in the life of parish communities, villages, towns and cities is shown. The historical research carried out showed that in the Tarnów diocese the number of confraternities and associations increased from about 20 in 1855 to more than 900 in 1918.
  • Item
    Błogosławiony Edmund Bojanowski jako organizator i redaktor serii "Pokłosie. Zbieranka literacka na korzyść sierot" na tle dzialalności wydawniczo-dziennikarskiej środowiska wielkopolskiego
    (2020-11-17) Rozwadowska, Marta Diana
    Prezentowana rozprawa doktorska jest poświęcona osobie Edmunda Bojanowskiego (1514-1871). Żyjący w XIX wieku Błogosławiony to postać funkcjonująca w świadomości społeczeństwa polskiego jkao założyciel zakonu Sióstr Służebniczek Bogarodzicy dziewicy Niepokalanie Poczętej. Większość poświęconych mu prac ukazuje go jako człowieka świętego, który jako świecki doprowadził do powstania zakonu w czasach niesprzyjających religii Kościoła katolickiego. Jego działalność wydawnicza do tej pory była traktowna marginalnie. Jednakże podkreślić należy, że był on osobą nieprzeciętną, niezmiernie utalentowaną, która swoje życie poświęciła pracy organicznej na rzecz wzmocnienia sił oraz organizacji społeczeństwa polskiego w sytuacji braku własnego państwa. W pracy wykazano, że Bojanowski był wybitnym redaktorem oraz organizatorem działalności wydawniczej na terenie Wielkopolski. Warto dodać, że jego działalność wydawnicza, której ślady można znaleźć w ówczesnych czasopismach oraz którą pozostawił w prywatnych notatkach, była znacznie bogatsza, choć nie znalazła - jak dotąd - szczególnego zainteresowania wśród badaczy kultury polskiej pod zaborami.
  • Item
    Charakterystyka budownictwa sakralnego na terenie guberni radomskiej w latach 1845-1914. Budowa kościoła jako element kształtowania tożsamości narodowej
    (2018-12-10) Rutkowska-Siuda, Daria
    Celem nadrzędnym rozprawy jest próba scharakteryzowania budownictwa sakralnego z terenu guberni radomskiej w latach 1845-1914 na grupie reprezentatywnych realizacji. Z podanego obszaru poddano analizie kościoły murowane, rzymskokatolickie. Według zastosowanej metodologii obiekty podzielone zostały ze względu na charakter działań budowlanych na trzy kategorie: przekształcenia, powiększenia i nowe realizacje. Główne tendencje stylistyczne budownictwa sakralnego oscylowały wokół form czerpiących inspiracje z architektury średniowiecznej. W pracy badany jest wpływ zmieniającej się sytuacji politycznej i społeczno-gospodarczej na prowadzenie prac budowlanych przy obiektach sakralnych. Analizie podlega wartościowanie dawnych zabytków i nowo wznoszonych przez ówczesnych parafian. W badaniach uwidacznia się silna łączność zachodząca między ośrodkami - Radomiem i Kielcami oraz Sandomierzem. W obiektach o starym rodowodzie podnoszona jest głównie wartość zabytkowa i historyczna. W dużo mniejszym stopniu artystyczna. Wiąże się to z prowincjonalnym charakterem ich struktur często wymykających się jednoznacznej ocenie formalnej. Trwanie tych obiektów, postrzeganych jako świadków kultury narodowej było jednym z głównych czynników w walce o ich ochronę. W wielu przypadkach sankcjonowało to również podejście do ich restauracji.
  • Item
    "Chrystus za nas, my za Chrystusa”. Historia Zgrupowania Oddziałów Leśnych VII Śląskiego Okręgu Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem kapitana Henryka Flamego „Bartka”
    (2018-07-05) Greniuch, Tomasz
    Tytuł rozprawy doktorskiej brzmi „Chrystus za nas, my za Chrystusa”. Historia Zgrupowania Oddziałów Leśnych VII Śląskiego Okręgu Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem kapitana Henryka Flamego „Bartka”. Celem pracy jest kompleksowe przedstawienie historii i działalności opisywanej jednostki partyzanckiej w ujęciu monograficznym oraz przedstawienie biografii dowódcy, z uwzględnieniem najnowszego stanu badań. Trzynaście rozdziałów opisuje biografię dowódcy oraz proces formowania, organizację i działanie ugrupowania partyzanckiego pod dowództwem kapitana Henryka Flamego „Bartka”. Znaczna część pracy poświęcona jest działaniom zbrojnym oddziałów leśnych w porządku chronologicznym od maja 1945 r. do kwietnia 1947 r. Ostatnie rozdziały dotyczą eksterminacji oddziałów partyzanckich i zabójstwa ich dowódcy, kapitana Henryka Flamego „Bartka”. Oparłem moje badania głównie na materiale źródłowym wytworzonym przez organy komunistycznego rządu. Głównie Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i Rejonowych Sądów Wojskowych. Źródła te gromadzone są w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej. Źródła wytworzone przez aparat represji zostały bezpośrednio skonfrontowane z zebranymi przeze mnie relacjami świadków oraz wspomnieniami bezpośrednich uczestników podziemia antykomunistycznego.
  • Item
    Cud. W 1949 r. Lublin stał się Częstochową
    (2024-10-25) Błasińska, Mariola
    Początkiem szczególnego kultu kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w katedrze lubelskiej były wydarzenia z 3 lipca 1949 r. nazwane cudem lubelskim. Tego dnia na obrazie Matki Bożej zauważono łzy. Nieprzypadkowo więc książka ukazuje się w 2019 r. Siedemdziesiąta rocznica cudu lubelskiego jest bardzo dobrą okazją, aby przyjrzeć się tym wydarzeniom od nowa. Zagadnienie cudu lubelskiego rozpatrywane jest w dwóch aspektach - historycznym i religijnym. Zgodnie z tym książka została podzielona na dwie części, a każdą z nich poświęcono przedstawieniu innego aspektu. Temat został omówiony z perspektywy historycznej - jako wydarzenie wpisujące się w kontekst dziejów regionu i całego kraju. Obejmuje takie zagadnienia, jak: blokada miasta przez wojsko i milicję, akcja propagandowa w mediach, akcja masówek, wiec antycudowy, aresztowania i represje wobec więźniów. Nieodłączny od lipcowych wypadków jest oczywiście aspekt religijny, ukazany za pomocą świadectw, w których świadkowie opisali swoje przeżycia duchowe. W tej części omówiono też kwestię koronacji obrazu jako naturalną konsekwencję kultu religijnego. Zakończenie książki stanowi rozdział, w którym ukazano znaczenie cudu lubelskiego w przestrzeni społecznej aż do współczesności. The beginning of a particular worship of the copy of the painting of Our Lady of Częstochowa in the Lublin Cathedral were the events of 3 July 1949 called the Lublin Miracle. That day tears were noticed on the painting of Our Lady. Not coincidentally the book is appearing in 2019. The seventieth anniversary of the Lublin Miracle is a very good occasion to take a fresh look at these events. The issue of the Lublin Miracle is being examined in two aspects - historical and religious one. In line with this idea the book has been divided into two parts, each one devoted to a different aspect. The topic has been discussed from the historical perspective - as an event tied to the context of the history of the region and the entire country. It covers such issues as: blockade of the city by the army and militia, propaganda campaign in the media, demonstrations, mass actions, anti-miracle assembly, arrests and repressions against inmates. The religious aspect, portrayed through testimonials where the witnesses describe their spiritual experiences, is inseparable from the July’s events. The issue of crowning of the painting as a natural consequence of the religious cult is presented in this part. The book is closed with a chapter portraying the meaning of the Lublin Miracle in the social space until contemporary times.
  • Item
    Czciciel potęgi Elizy Orzeszkowej – między historią antyczną a mitem
    (2018-06-25) Soja, Marta
    Niniejsza rozprawa podejmuje kwestię wskazania przyczyn zainteresowania Orzeszkowej światem starożytnym oraz próbę ich odczytania w kontekście Czciciela potęgi. Rozdział I - Orzeszkowa a źródła antyczne - prezentuje korespondencję Orzeszkowej uwzględniającą zainteresowania pisarki antykiem, który kształtował jej świadomość pisarską. Zostają tu wskazane czynniki determinujące zainteresowanie Orzeszkowej Herodotem, jego Dziejami oraz jej osobisty stosunek do logografa. Sformułowane zostaje twierdzenie, że bliski kontakt pisarki z szeroko pojętym dziełem Herodota miał wpływ na kształtowanie się koncepcji literackiej Czciciela potęgi. Rozdział II - W kręgu mitów - zwraca uwagę na intencje Orzeszkowej związane z prezentowaniem postaci rodziców i dzieci uwikłanych w historie, które na wzór tragedii greckiej nie dopuszczają pozytywnego rozwiązania nurtujących ich problemów. Podniesiono tu problem funkcjonowania jednostki w mikroświecie rodziny, a tej z kolei w makroświecie otaczającej ją rzeczywistości. Podjęto próbę zinterpretowania dzieła Orzeszkowej w odwołaniu do innych niż tylko tragicy greccy twórców starożytnych. Zwrócono uwagę na problem inspiracji religią i kulturą starożytnej Persji oddziałującą na koncepcję literacką dzieła Orzeszkowej. Rozdział III - Czciciel potęgi a tragedia antyczna - jest odczytaniem utworu pisarki w świetle dramatu antycznego. Punktem wyjścia do badań staje się definicja tragedii. Spoglądając przez pryzmat dzieł tragików greckich starano się dowieść, że struktura i wymowa tragedii bardziej odpowiada strukturze i semantyce dzieła Orzeszkowej niż ma to miejsce w przypadku opowiadania, przypowieści czy powieści historycznej.
  • Item
    Człowiek, bardziej człowiek… kobieta. Płeć i kobiecość w pisarstwie Leo Lipskiego
    (2024-03-09) Jędrzejewska, Iwona
    Tematem rozprawy jest problematyka kobiecości i płci w prozie Leo Lipskiego. Głównym celem pracy jest weryfikacja prawdziwości dwóch głównych tez; obecności w tekstach autora "Piotrusia" obrazu kobiecości, który może być odczytywany w kontekście archetypicznego wizerunku Magna Mater (Wielkiej Bogini) oraz istnienia dającej się wywieść z utworów pisarza unikalnej koncepcji odnowy świata przez literaturę. Rozprawa ma dwudzielną formę. Część I zatytułowana "Wieczna kobiecość" została poświęcona pierwszemu z zagadnień, natomiast część II "Świat(a) od-nowa" traktuje o drugim z poruszanych problematów. Obie części, mimo iż różniące się zakresem podejmowanych w nich zagadnień i poruszające różne aspekty pisarstwa Lipskiego, łączy tematyka kobiecości; czy to uobecniająca się w próbach uchwycenia jej unikalnego charakteru poprzez analizy żeńskich bohaterek utworów Lipskiego oraz zestawienia ich z bohaterami męskimi, czy też ujmowana paradoksalnie, w kontekście jej braku. Praca została zakończona próbą usytuowania prozy Leo Lipskiego na tle nowoczesnego dyskursu feministycznego. Do tekstu dysertacji dołączono suplement "Somatobiografia Leo Lipskiego, czyli historia ciała utrwalonego w tekście". Stanowi on kontynuację oraz rozszerzenie niektórych wątków poruszanych w treści wywodu podstawowego. The subject of the dissertation is the issue of femininity and gender in the prose of Leo Lipski. The main objective of the work is to verify the truthfulness of two main theses: the presence in the author's texts of "Piotrus" of an image of femininity, which can be read in the context of the archetypal image of Magna Mater (Great Goddess) and the existence of a unique concept of world renewal through literature, derived from the writer's works. The dissertation is divided into two parts. Part I, titled "Eternal femininity", is dedicated to the first issue, while Part II, "World(s) anew", deals with the second of the discussed problems. Although both parts differ in terms of the scope of issues addressed and different aspects of Lipski's writing, they are connected by the theme of femininity. Whether it is manifested in attempts to capture its unique character through analyses of female characters in Lipski's works and juxtaposing them with male characters, or paradoxically, in the context of its absence. The work concludes with an attempt to situate Leo Lipski's prose in the context of modern feminist discourse. Included with the dissertation text is a supplement titled "Somatobiography", or the history of the body immortalized in text. It continues and expands on some of the topics discussed in the main exposition.
  • Item
    Darstellung des Begriffs Toleranz im deutschen und im polnischen Fliichtlingsdiskurs 2015-2017: eine framebasierte Analyse
    (2023-02-10) Dudzik-Daszkiewicz, Karina
    Tematem rozprawy doktorskiej jest przedstawienie pojęcia tolerancji w niemieckim i polskim dyskursie o uchodźcach 2015-2017 w ujęciu semantyki ramowej. Według Alexandra Ziema (2008) kluczowym pojęciem w tej teorii jest rama semantyczna (frame) jako wiedza konceptualna związana z danym pojęciem i ewokowana przez wyrażenia językowe. Rama semantyczna składa się z punktów odniesienia (slots), wypełnionych materiałem językowym w dwojaki sposób, tj. treściami implicytnymi (default values), przywoływanymi z pamięci na podstawie wiedzy i doświadczeń językowych oraz predykacjami eksplicytywnymi (fillers), występującymi bezpośrednio w tekście. Za podstawę materiałową do analizy pojęcia tolerancji przyjęto trzy typy danych: 1) definicje leksykograficzne tolerancji w języku polskim i niemieckim, 2) ankiety przeprowadzone wśród rodzimych użytkowników języka polskiego i niemieckiego oraz 3) artykuły prasowe należące do współczesnego dyskursu o uchodźcach (2015-2017) w obu językach. Zastosowana metodologia badawcza pozwoliła ustalić punkty odniesienia (slots) ramy semantycznej tolerancji, wskazać, jakimi treściami językowymi były uzupełniane oraz na podstawie powtarzalności pewnych treści — wyłonić najbardziej utrwalone aspekty i znaczenia.
  • Item
    Dawne ośrodki miejskie południowego Podlasia XVI – XVIII w. (zachodnia część dawnego powiatu brzeskolitewskiego) w świetle inwentarzy, lustracji, rewizji
    (2023-06-05) Panasiuk, Adam
    Praca poświęcona jest 12 dawnym ośrodkom miejskim południowego Podlasia w okresie przedrozbiorowym, znajdującym się w zachodniej części powiatu brzeskolitewskiego w województwie brzeskolitewskim. Miejscowości te w większości uzyskały prawa miejskie w XVI stuleciu, a utraciły w wieku XIX. Za podstawę źródłową niniejszej rozprawy doktorskiej posłużyły inwentarze, lustracje i rewizje gospodarcze, sporządzane na polecenie właścicieli dóbr, do których należały omawiane miejscowości. Praca składa się ze wstępu i czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym scharakteryzowano i opisano wykorzystane w pracy źródła, dokonano analizy ich zawartości. Rozdział drugi poświęcono rozplanowaniu przestrzennemu, omówiono wszystkie elementy topografii miejskiej wzmiankowane w źródłach, dane źródłowe przeniesiono na dziewiętnastowieczne plany. W rozdziale trzecim omówiono zagadnienia związane z ludnością – zmiany liczby ludności, strukturę etniczną i zawodową, zajęcia ludności (rzemiosło, rolnictwo). W ostatnim, czwartym rozdziale przedstawiono dochody właściciela z miasta – różnego rodzaju czynsze i opłaty, strukturę tego dochodu oraz powinności mieszczan na rzecz właściciela. W zakończeniu zebrano uzyskane w toku badań wnioski, przedstawiono przyczyny upadku miast, a także wysunięto postulaty badawcze.
  • Item
    Different Shades of Rape in Octavia Butler’s Oeuvre
    (2023-12-11) Czerniakowski, Maciej
    The purpose of the doctoral dissertation titled Different Shades o f Rape in Octavia Butler’s Oeuvre is to discuss the m otif of rape in Butler’s works from the perspective of critical posthumanism. The dissertation is divided into four chapters. Chapter one provides the context for a detailed analysis of individual texts in chapters two and three. This is done, first and foremost, by defining theoretical tools used in the remaining part of the dissertation with the emphasis laid on a detailed presentation of two most important concepts, i.e. posthumanism and the motif o f rape. Chapter two focuses on the concept of rase and racial violence in Butler’s selected texts. Chapter three discusses the concept of “the Other” in the writer’s other texts by placing it in the context of biological symbiosis. The latter term is discussed as an essential component of a posthuman structure of the world, constituting a counterpoint to rape used as a destructive tool of domination over both humans and aliens. Chapter four summarises conclusions drawn from the discussion of various methods of domination included in the analytical chapters, which frustrate a posthuman nature of the world. Celem rozprawy doktorskiej pt. "Różne odcienie gwałtu w twórczości Octavii Butler" jest dyskusja motywu gwałtu w twórczości pisarki z perspektywy krytycznego posthumanizmu. Praca podzielona jest na cztery rozdziały. Rozdział pierwszy prezentuje krąg zagadnień, które dadzą kontekst dla szczegółowej analizy poszczególnych utworów w rozdziałach drugim i trzecim. Czyni to, przede wszystkim precyzując narzędzia teoretyczne, które będą wykorzystywane w dalszej części rozprawy, poprzez szerokie wyjaśnienie dwóch najważniejszych pojęć: posthumanizmu oraz motywu gwałtu. Rozdział drugi poświęcony jest dyskusji pojęcia rasy oraz przemocy na tle rasowym w wybranych utworach Butler. Rozdział trzeci koncentruje się na pojęciu „Obcego” w innych utworach pisarki, umieszczając go w kontekście symbiozy biologicznej. To ostatnie pojęcie dyskutowane jest jako element, który może pomóc w budowie posthumanistycznej wizji świata, będąc przeciwwagą dla gwałtu stosowanego jako wyniszczające narzędzie dominacji zarówno nad przedstawicielami własnej jak i obcej cywilizacji. Rozdział czwarty podsumowuje wnioski płynące z wcześniejszych rozdziałów analitycznych, zestawiając konkluzje płynące z dyskusji różnych sposobów dominacji, które naruszają posthumanistyczną naturę wszechświata.
  • Item
    Dzieje Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej (starowiejskich) w latach 1945-1963
    (2024-05-09) Komborska, Marta
    Przedmiotem opracowania są dzieje Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w latach 1945-1963. Pierwszy rozdział dotyczy organizacji zgromadzenia oraz sprawowania władzy przez kolejne trzy kapituły generalne i wybrane przez nie zarządy. Rozwój terytorialny omawia drugi rozdział pracy, w którym poddano analizie rozmieszczenie terytorialne 313 istniejących w tym czasie placówek. Podjęto zagadnienia dotyczące przyczyn powstawania i likwidacji domów zakonnych. Przedstawiono sprawy własnościowe oraz podstawy materialne życia i działalności służebniczek. W rozdziale trzecim zaprezentowano grupę 1874 kobiet tworzących w latach 1945-1963 wspólnotę służebniczek. Przedstawiono proces formacji zakonnej oraz kształcenia zawodowego sióstr. Rozdział czwarty koncentruje się na życiu religijnym wspólnoty służebniczek. Piąty rozdział podejmuje temat działalności apostolskiej sióstr, realizowanej w nowej sytuacji społeczno-politycznej. Ostatni, szósty rozdział, został poświęcony represyjnym działaniom władz państwowych wobec zgromadzenia. The subject of the study is the history of the Congregation of the Little Servant Sisters of the Blessed Virgin Mary Conceived Immaculate in the years 1945-1963. The first chapter concerns the organization of the Congregation and the exercise of authority by the three General Chapters and their elected Governments. Territorial development is discussed in the second chapter of the work, in which the territorial distribution of the 313 religious convents existing at that time was analyzed. Issues concerning the causes of the erection and liquidation of religious houses were addressed. Property issues and material foundations of life and activity of the Little Servant Sisters are presented. In the third chapter, the group of 1871 women that formed the community of the Little Servant Sisters in the years 1945-1963 was portrayed. The process of religious formation and vocational training of the sisters was examined. The fourth chapter focuses on the religious life of the community of the Little Servants. The fifth chapter deals with the apostolic activity of the sisters, carried out in the new socio-political situation. The last, sixth chapter, is devoted to the repressive actions of the state authorities against the Congregation.
  • Item
    Edward Stachura, Przekłady, opracowanie krytyczne i posłowie Artur Truszkowski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019
    (2024-01-11) Truszkowski, Artur
    Jako podstawę uzyskania stopnia doktora wskazałem monografię w postaci naukowej edycji tekstów źródłowych pt. "Edward Stachura, Przekłady, opracowanie krytyczne i posłowie Artur Truszkowski". Praca została opublikowana w Wydawnictwie KUL w 2019 roku i stanowi edycję krytyczną ponad 170 utworów literackich przełożonych przez Stachurę, opatrzonych przypisami, bibliografią, ilustracjami oraz aparatem naukowym właściwym dla edycji krytycznej tekstów literackich. Praca składa się z trzech głównych części, nawiązujących do klasycznej kompozycji edycji naukowej, w której tekstom źródłowym towarzyszy opracowanie edytorskie. Część pierwszą stanowią przekłady Edwarda Stachury z języków obcych. Teksty źródłowe zostały pozyskane w wyniku kwerend i badań archiwalnych. Następnie poddano je analizie tekstologicznej i badaniom z zakresu krytyki tekstu. W wyniku tych badań wyeliminowano błędy tekstu oraz ustalono tekst kanoniczny utworów. Druga część pracy to aneks zawierający dodatkowe materiały związane z działalnością translatorską Stachury, takie jak recenzje wydawnicze książek obcojęzycznych oraz dyskusja literacka na temat jego przekładów. Część trzecia monografii to dodatek krytyczny. Zawiera on posłowie o charakterze historycznoliterackim, objaśnienia filologiczne oraz zestawienie wariantów tekstu poszczególnych przekładów pozwalające na rekonstrukcję historii powstawania każdego utworu. The basis for the doctoral degree is a monograph in the form of a scholarly edition of source texts entitled "Edward Stachura, Translations, critical study and afterword by Artur Truszkowski". The work was published in the Publishing House of the John Paul II Catholic University of Lublin in 2019 and is a critical edition of more than 170 literary works translated by Stachura, accompanied by footnotes, bibliography, illustrations and scientific apparatus appropriate for the critical edition. The monograph consists of three parts and has the classic composition of a scientific edition, in which the sources texts are scholarly elaborated. The first part contains Stachura's translations from foreign languages. The source texts were obtained through searches and archival studies. They were then subjected to philological analysis and textual criticism examination. As a result, textual errors were eliminated and the canonical text of the works was established. The second part is an appendix containing additional materials related to Stachura's translations, such as publishing reviews of foreign-language books and literary polemics about his translations. The third part is a critical appendix. It contains an afterword, philological explanations and a list of textual variants of each translation, which allows reconstruction of the genesis of each work.
  • Item
    Existentialism in the Works by Vita Sackville-West
    (2023-12-11) Kottke, Dagmara
    This study analyses themes related to the philosophy of existence in the works by Vita Sackville-West. The author created plenty of texts: she wrote novels, short stories, poems, plays – but nowadays she seems to be forgotten. The scholars appear to be more interested in her personal life than in her literary works. The aim of the analysis is to fill in this gap in the present state of research. This dissertation discusses ideas related to the Existentialist philosophy in the author's novels, short stories and plays. The discussion aims to demonstrate that the concepts associated with Existentialism progress in time in the author’s works published between 1919 and 1932. First, some ideas that contradict the philosophy at issue seem to be dominant, and then they are gradually replaced by the themes related to Existentialism. The study is complemented with the exploration of unpublished works by the author. Niniejsza rozprawa analizuje twórczość angielskiej autorki doby Modernizmu Vity Sackville-West. Dziś jest to autorka raczej zapomniana – o wiele więcej wspomina się o jej współczesnych, którzy wpisali się w ramy okresu Modernizmu i po dziś dzień zachwycają czytelników innowacjami literackimi. Zresztą badaczy interesują bardziej romanse i styl życia pisarki niż jej dorobek. A napisała ona wiele dzieł: powieści, utworów poetyckich, opowiadań, sztuk i innych (w tym sporo utworów non-fiction). Dysertacja bada wątki tożsame z filozofią Egzystencjalistyczną w twórczości Sackville-West opublikowanej w latach 1919-1932. W rozprawie podjęto próbę wykazania, że w dziełach autorki koncepcje nawiązujące do Egzystencjalizmu ewoluują: w najwcześniejszym stadium dostrzegalne są idee kontrastujące z tym nurtem; stopniowo są one wypierane przez motywy kojarzone z filozofią Egzystencjalistyczną, by ostatecznie dominować w twórczości Sackville-West. Rozważania zamyka analiza nieopublikowanych dzieł pisarki. W sumie dyskusji poddano dwadzieścia sześć utworów: powieści, opowiadań i sztuk.
  • Item
    Film religijny we współczesnej kinematografii rosyjskiej. Studium kognitywno-kulturowe
    (2019-09-19) Kozieł, Joanna
    W ostatnich latach coraz większą rolę w dyskursie naukowym zajmuje wizualność. Obraz przestał być analizowany wyłącznie przez kulturoznawców czy historyków sztuki, stając się obszarem zainteresowań również badaczy z innych dyscyplin. Ciekawym zagadnieniem pozostaje rozpatrywanie kultury wizualnej jako miejsca spotkania z transcendencją. Mimo licznych opracowań poświęconych temu zagadnieniu, wciąż aktualne pozostaje pytanie o słuszność doszukiwania się w obrazach locus theologicus np. w filmach. Niezależnie od ukonstytuowania kina jako pełnowartościowej dziedziny sztuki, wiązanie go z religijnością wciąż budzi szereg wątpliwości wśród badaczy. Obiekcje dotyczą zarówno kwestii zasadności wyodrębniania oddzielnego gatunku kina religijnego, jak też kryteriów mających świadczyć o przynależności danego filmu do tegoż gatunku. Przedmiotem niniejszej rozprawy jest zaprezentowanie danego zagadnienia na przykładzie współczesnej kinematografii rosyjskiej. Za pomocą narzędzi badań kognitywistycznych podjęta została próba wskazania w jaki sposób popularni rosyjscy twórcy realizują zagadnienie duchowości w swoich filmach, a także jakie elementy ekscerpują młodzi widzowie.
  • Item
    Formacje ochrony granic Polski w latach 1918-1924 i ich miejsce w systemie bezpieczeństwa państwa
    (2020-07-22) Jaworski, Piotr
    Chronologia pracy obejmuje okres od utworzenia w październiku 1918 r. Straży Gospodarczo-Wojskowej, do powstania Korpusu Ochrony Pogranicza w 1924 r. Rozdział pierwszy pokazuje proces formułowania się definicji granicy i innych terminów związanych z tym pojęciem, przechodząc następnie do opisu procesu kształtowania się granic II RP w latach 1918-1924, a także analizy geograficzno-strategicznej charakterystyki granic państwowych i pojawiających się trudności związanych z ich zabezpieczeniem. Sukcesywnie w rozdziale drugim przedstawiono problematykę organizacji formacji granicznych w 1918 r. Ukazano okoliczności powołania pierwszej w niepodległej w Polsce takiej formacji - SGW oraz utworzenia KSS i SG z lat 1918-1919. Analogicznie w rozdziale trzcim przedstawiono problematykę organizacji formacji granicznych w niezwykle trudnym okresie walk o ostateczny kształt granic Rzeczypospolitej. Zwrócono uwagę na poszczególne etapy kształtowania ochrony granic, opisując formacje z lat 1919-1921. Rozdział czwarty prezentuje organizację systemu ochrony po traktacie ryskim, a więc w latach 1921-1924. Rozdział piąty porusza kwestię próby stabilizacji sytuacji na granicy wschodniej, a więc obejmuje problematykę organizacji KOP przeznaczonego do ochrony. Istotnym problemem poruszonym w tej części pracy jest kwestia przyczyn przyjęcia osobnego systemu ochrony granicy wschodniej. Treścią ostatniego, szóstego rozdziału jest prezentacja udziału i znaczenia poszczególnych formacji granicznych w systemie bezpieczeństwa państwa.
  • Item
    Gotyckie sakraria w Polsce
    (2024-12-10) Woś-Jucker, Agnieszka
    Niniejsza praca dotyczy gotyckich sakrariów, zachowanych na terenie obecnej Polski. Pod terminem sakrariów kryją się miejsca przechowywania konsekrowanej Hostii pozbawione bezpośredniego kontaktu z ołtarzem głównym, w postaci niszy ściennej lub wolnostojących, czy też dobudowanych do ściany „wieżopodobnych” konstrukcji. Praca obejmuje zasięgiem okres pomiędzy 2 ćwiercią XIII w. i 1 połową XVI w. oraz 208 obiektów zachowanych w 206 kościołach. Zachowany materiał zabytkowy omówiony został w obrębie następujących podziałów terytorialnych: Śląsk, Małopolska, Pomorze Wschodnie, Pomorze Zachodnie oraz Wielkopolska z Mazowszem. Analizując formę sakrariów i sposób ich dekorowania zaobserwować można wyrazistą linię podziału przebiegającą pomiędzy Polską południową i północną. I tak odpowiednio sakraria ścienne regionów Polski południowej posiadają oprawy rzeźbiarskie wychodzące poza ścianę, wykonane w kamieniu i zamykane metalowymi, ażurowymi kratami. W przeciwieństwie sakraria ścienne regionów Polski centralnej i północnej znajdują się w obrębie muru, wyłożone są drewnem i posiadają często drzwiczki drewniane, w obrębie których koncentruje się całość programu ikonograficznego. Oprawy wychodzące poza ścianę należą tu do rzadkości. Rozprawa jest pierwszą kompleksową pracą o gotyckich sakrariach na terenie obecnej Polski, rzucającą światło na ich rozwój historyczno-artystyczny oraz symbolikę przedstawień i programów ikonograficznych wpisaną w dekorację sakrariów, przy uwzględnianiu odmienności i regionalnych preferencji. The dissertation explores Gothic wall tabernacles and sacrament houses in contemporary Poland, focusing on their historical and artistic aspects and the symbolism of their decoration. Serving liturgical purposes, these objects stored the consecrated Host outside the main altar. They varied in design, including wall niches with stone or painted decorations and more elaborate "tower-like" structures either freestanding or attached to a wall. The oldest extant wall tabernacles here date back to the second quarter of the 13th century. The upper limit for this dissertation is defined by the first half of the 16th century. The dissertation encompasses 208 objects preserved in 206 churches. The historical material was discussed within the following divisions: Silesia, Małopolska, East Pomerania, West Pomerania, and Wielkopolska with Mazovia. Distinct characteristics divide southern and northern Poland, attributed to regional availability of materials. Southern Poland's wall tabernacles feature sculptural stone frames extending beyond the wall, adorned with metal grilles. In contrast, central and northern Poland's tabernacles are embedded within walls, often with wooden linings and doors containing the entire iconographic program. Silesian sacrament houses are primarily stone, Małopolska features a mix of stone and wood, while Pomeranians and Wielkopolska with Mazovia show a prevalence of wooden constructions. This dissertation contributes a comprehensive analysis of Gothic wall tabernacles and sacrament houses, shedding light on their historical development, regional variations in medieval Poland.