Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
Permanent URI for this community
Czasopismo Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne (skrót: ABMK) ukazuje się nieprzerwanie od 1959 r. Wydawane jest przez Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL. Inicjatorem powstania pisma był o. Romuald Gustaw OFM, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej KUL oraz ks. Stanisław Librowski, dyrektor Archiwum Diecezjalnego we Włocławku.
Półrocznik ma unikalny charakter w skali światowej, gdyż na jego łamach drukowane są artykuły z trzech dziedzin (archiwistyka, bibliotekarstwo, muzealnictwo), dotyczących instytucji kulturowych Kościoła katolickiego.
Artykuły oraz recenzje i informacje drukowane są w języku polskim, angielskim, włoskim, francuskim i niemieckim.
(English) The scholarly journal ‘Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne’ is a publishing house of the Institute of Church Archives, Libraries and Museums of the John Paul II Catholic University of Lublin. The periodical has been published continuously since 1959. The journal was founded by Fr Romuald Gustaw OFM, the Director of the Catholic University of Lublin Library and Rev. Stanisław Librowski, the Director of the Diocesan Archive in Włocławek, who also became the editor-in-chief of the periodical.
The three first volumes of ABMK were released as quarterly journals. Since 1962 (the fourth volume), the journal has been published twice a year.
The journal is unique on a world scale because it publishes articles from three areas (archive studies, library science and museology), referring to the activity of the cultural institutions of the Catholic Church.
Redaktor Naczelny:
dr Artur Hamryszczak, artur.hamryszczak@kul.pl
Sekretarz redakcji:
Joanna Korczyńska-Kulgawiuk, joanna.korczynska-kulgawiuk@kul.pl
Redaktor języka polskiego:
mgr Katarzyna Geryn-Adamowicz,
katarzyna.geryn-adamowicz@kul.pl
Redaktor języka angielskiego:
mgr Aneta Kiper,
aneta.kiper@pwste.edu.pl
Redaktorzy tematyczni:
ks. Włodzimierz Bielak - KUL (historia Kościoła w średniowieczu)
ks. Tomasz Moskal - KUL (historia Kościoła nowożytna)
Beata Skrzydlewska - UKSW (muzealnictwo, historia sztuki)
dr Joanna Nastalska-Wiśnicka - KUL (bibliotekoznawstwo)
dr Daniel Kiper - KUL (prasoznawstwo)
Rada Naukowa:
ks. Waldemar W. Żurek SDB, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II - przewodniczący
dr hab. Maria Dębowska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
ks. Dominik Zamiatała CMF, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
ks. Stanisław Zimniak SDB - Istituto Storico Salesiano - Roma (Włochy)
o. Marek Inglot SI - Pontificia Università Gregoriana - Roma (Włochy)
bp Michał Janocha, Uniwersytet Warszawski
Antoni Mironowicz - Uniwersytet w Białymstoku
Oksana Karlina - Wschodnioeuropejski Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki - Łuck (Ukraina)
ks. Andrzej Kopiczko - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Waldemar Kowalski - Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Marek Daniel Kowalski - Uniwersytet Jagielloński
Manuel-Reyes Garcia Hurtado - Universidad de A Coruña (Hiszpania)
ISSN: 0518-3766
e-ISSN: 2545-3491
DOI: 10.31743/abmk
News
Kontakt:
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Jana Pawła II
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL
ul. Chopina 29/7
20-950 Lublin; Poland
(48) 81 454 52 67
redabmk@kul.pl
Główna osoba do kontaktu:
Dr Artur Hamryszczak
Redaktor naczelny
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Jana Pawła II
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Jana Pawła II
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL
ul. Chopina 29/7
20-950 Lublin; Poland
(48) 81 454 52 67
redabmk@kul.pl
Główna osoba do kontaktu:
Dr Artur Hamryszczak
Redaktor naczelny
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Jana Pawła II
Browse
Browsing Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne by Title
Now showing 1 - 20 of 922
Results Per Page
Sort Options
- Item25 lat komputeryzacji bibliotek kościelnych w Polsce – dorobek federacji FIDES(Wydawnictwo KUL, 2016) Witczak, JerzyThis article outlines the origins of the Federation of Church Libraries FIDES with particular emphasis on the purpose for which it was created, i.e. the computerization of libraries and bibliographic information. Then the work presents the implementation of the main objective of the federation within 25 years of its existence. Finally, it focuses on the current state of work on the computerization of church library catalogues in Poland.
- Item2nd National Forum of the Directiors of the Diocesan Archives in Poland(Wydawnictwo KUL, 2015) Żurek, Waldemar Witold
- ItemA French Page in the History of the Union of Brest: the Ruthenian Psalter of Jacques Davy Du Perron(Wydawnictwo KUL, 2020) Tatarenko, LaurentUntil now, the mission carried out in Rome by the Ruthenian bishops Hipacy Pociej and Cyryl Terlecki between November 1595 and March 1596 was mainly known by a few scattered notes and reports left by the various members of the Curia, which were brought together in the second half of the 20th century in sources editions of Atanasij Velykyj. This is why the Ruthenian psalter found in the library of Évreux (Normandy) offers a new perspective on this founding stage of the Union of Brest. The book annotated by the hand of Pociej himself and offered to the French bishop Jacques Davy Du Perron, who was then in Rome, reflects both the ecclesiological conceptions of the Ruthenian bishop of Volodymyr and his desire to place the unionist polemic in a wider confes-sional context, well beyond the borders of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The apparent failure of this initiative also comes as a testimony to the challenges faced by supporters of local Unions from the post-Tridentine period. Do dziś misja prowadzona w Rzymie przez biskupów ruskich Hipacego Pocieja i Cyryla Terleckiego od listopada 1595 do marca 1596 roku, znana była głównie z nielicznych i rozproszonych notatek i relacji różnych członków Kurii, zgromadzonych w drugiej połowie XX wieku w źródłowych wydaniach Atanaziego Wełykiego. Z tego powodu, ruski psałterz znaleziony w bibliotece Évreux (Normandia) pozwala na nowe rozważanie tego założycielskiego etapu w historii unii brzeskiej. Starodruk, opatrzony adnotacjami samego Pocieja i ofiarowany przebywającemu wówczas w Rzymie francuskiemu biskupowi Jacques’owi Davy Du Perronowi, odzwierciedla zarówno koncepcje eklezjologiczne ruskiego biskupa włodzimierskiego i jego pragnienie wpisania unijnej polemiki w szerszy kontekst wyznaniowy, daleko poza granicami Rzeczypospolitej. Widoczne niepowodzenie tej inicjatywy występuje również jako świadectwo wyzwań, przed którymi stali zwolennicy unii lokalnych w czasach potrydenckich.
- ItemA Servant of God, the Church and Homeland. On the tenth death anniversary of Archbishop Marian Oleś 1934-2005(Wydawnictwo KUL, 2016) Żurek, Waldemar Witold
- ItemAkademicki Lublin w biografiach – przedsięwzięcie podjęte z okazji rocznic powstania lubelskich uczelni(Wydawnictwo KUL, 2015) Skrzyniarz, Ryszard
- ItemAkta personalne profesorów wydziałów teologicznych uniwersytetów II Rzeczypospolitej(Wydawnictwo KUL, 2023) Przeniosło, Małgorzata; Przeniosło, MarekW II Rzeczypospolitej funkcjonowało sześć uniwersytetów, wydziały teologiczne utworzono na pięciu z nich: Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytecie Warszawskim i Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na wydziałach teologicznych w okresie międzywojennym zatrudnionych było w sumie 80 profesorów. Baza źródłowa, którą dysponujemy, badając kadrę profesorską wydziałów teologicznych, jest bogata. Duże znaczenie mają szczególnie akta personalne. Materiały takie znajdujemy w Archiwum Akt Nowych w zespole Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Taką dokumentację przechowują także: Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie, Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Archiwum Uniwersyteckie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dokumenty, które można znaleźć w aktach personalnych, najczęściej dotyczą: spraw zatrudnienia profesorów, aktywności naukowej, realizacji obowiązków dydaktycznych, spraw socjalnych. Prawie w każdej teczce znajduje się życiorys profesora i wykaz jego dorobku naukowego. Six universities were operating in the Second Republic; theological faculties were established at five of them: Jagiellonian University, Jan Kazimierz University in Lviv, Stefan Batory University in Vilnius, Warsaw University and Catholic University of Lublin. The theological faculties employed a total of 80 professors in the interwar period. The source base we have at our disposal while researching the professorial staff of theological faculties is remarkably rich. Personal files in particular are of great importance. Such materials are to be found in the Archive of New Files in the fond Ministry of Religious Denominations and Public Enlightenment. Such records are also kept in: Lithuanian Central State Archive in Vilnius, Lviv State Regional Archive, Jagiellonian University Archive and University Archive of the Catholic University of Lublin. The documents that can be found in the personal file most often relate to: matters of employment of professors, scientific activity, performance of teaching duties, social issues. Almost every file contains the professor’s curriculum vitae and a list of his scientific achievements.
- ItemAkta przewodów doktorskich i habilitacyjnych Wydziału Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych ATK(Wydawnictwo KUL, 2011) Milewski, DariuszRecords of doctoral proceedings of the Faculty of Historical and Social Studies contained in the archive of Cardinal Stefan Wyszyński University include not only the opened and completed doctoral proceedings of the faculty but also the records of recognition of doctoral degrees granted by foreign academic institutions. There are in total 89 archived units. There are supplemented by doctoral proceedings, which were opened but not completed for a variety of reasons - 6 units. Together they span the years 1973 to 1999. The complete documentation can be seen in Table 1. The records hare been filed according to their signatures following the rearrangement and cataloguing of the archive. They are therefore filed chronologically. The Table shows the main elements of the doctoral proceedings: - the signed records, - doctorant’s name, - thesis title, - number of pages in each volume of the thesis, - the discipline in which the doctorate was awarded, - the supervisor’s name, - the names of the reviewers, - commencement of the proceedings, - the date of the examination, - the date of the Faculty Board’s decision to award the degree, - the date and number of the doctoral certificate. The information in this article is primarily intended for those researching the history and studies carried out in the faculty.
- ItemAkta przewodów doktorskich i habilitacyjnych z zakresu nauk historycznych i społecznych Wydziału Teologicznego ATK(Wydawnictwo KUL, 2016) Milewski, DariuszArtykuł prezentuje przechowywaną w Archiwum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie dokumentację przewodów doktorskich i habilitacyjnych, przeprowadzonych na Wydziale Teologicznym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie w latach 1954-1987 w zakresie nauk historycznych i społecznych: historii Kościoła, historii sztuki kościelnej, patrologii, archeologii chrześcijańskiej, muzykologii, socjologii religii oraz katolickiej nauki społecznej i etyki społecznej. Akta te wchodzą w skład zasobu historycznego (kategoria archiwalna: A) i stanowią cenne źródło do poznania historii kształcenia kadr naukowych w ATK. Artykuł omawia historię powstania dokumentacji, obejmującej 69 jednostek archiwalnych przewodów doktorskich i 14 jednostek archiwalnych przewodów habilitacyjnych. Załączone tabele ukazują najważniejsze elementy każdej jednostki archiwalnej, takie jak sygnatura akt, nazwiska doktorantów/habilitantów oraz ich promotorów i recenzentów, tematy i objętość prac, nazwy specjalności oraz daty podejmowania najważniejszych uchwał, regulujących przebieg procedury nadania stopnia naukowego. The article presents documentation, stored in the Archive of Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, concerning registration and conferment procedure for a doctorate and habilitation in historical and social sciences: history of the Church, history of church art, patrology, Christian archaeology, musicology, sociology of religion, Catholic social teaching and social ethics at the Faculty of Theology of Warsaw Theological Academy in the years 1954-1987. These records are part of the historical fonds (archival category: A) and are a valuable source on the history of educating academic staff at Warsaw Theological Academy. The article discusses the origins of documentation, including 69 archival units referring to registration and conferment procedure for a doctorate and 14 archival units concerning habilitation. The attached tables show the most important elements of each archival unit such as a reference number, the names of PHD students and those who obtained habilitation, their supervisors and reviewers, topics and the size of their works, the name of the specialty and the date of the most important resolutions concerning the procedure awarding a degree.
- ItemAkta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVI-XVII wieku w zasobie Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie(Wydawnictwo KUL, 2021) Bulak, JanW publikacji autor prezentuje akta wizytacji podkrakowskiej parafii pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach. Wzmiankowana po raz pierwszy w XIV wieku parafia przez lata pozostawała pod patronatem krakowskiej kapituły katedralnej, potem (1531-1878) Akademii Krakowskiej (Uniwersytetu Jagiellońskiego). Od końca XVIII wieku zielonecka świątynia była uznawana za kościół filialny krakowskiej kolegiaty św. Anny. Przybliżonych zostało w formie edycji tekstu źródłowego sześć akt wizytacji parafii Zielonki znajdujących się w zasobie Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie. Teksty pochodzą z lat: 1598 (AV Cap 15, i AV Cap 65 – compendium), 1603 (AV 4), 1610 (AV Cap 28), 1618 (AV Cap 38 i AV Cap 40), 1629 (AV Cap 42) i 1663 (AV 8). Wizytacje te mają formę rękopisów i sporządzone zostały w języku łacińskim. Celem autora było dokonanie możliwie wiernej edycji tych źródeł, aby udostępnić je szerszemu gronu odbiorców i badaczy. Ingerencje wydawcy w tekst źródłowy ograniczyły się do rozwinięcia skrótów zastosowanych przez pisarzy dla większej czytelności tekstu. Tekst został opatrzony przypisami tekstowymi, bibliograficznymi oraz terminologicznymi. Podjęte czynności edytorskie są zgodne z zasadami naukowej edycji źródeł historycznych dla tekstów nowożytnych. W rezultacie autor prezentuje pięć pełnych tekstów wizytacji i jeden wyciąg zawierający decreta executiva visitationum (AV 4) opatrzone aparatem krytycznym. Praca ta stanowi kontynuację publikacji akt wizytacji parafii Zielonki, których XVIII-wieczną część opublikowano na łamach półrocznika „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” w 2019 r. W ten sposób zostały opublikowane wszystkie znane akta wizytacji parafii Zielonki z okresu staropolskiego z zasobu Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.
- ItemAkta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVIII wieku w zasobie w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie(Wydawnictwo KUL, 2019) Bulak, Jan; Makarczyk, AnnaW niniejszej publikacji autorzy prezentują osiemnastowieczne akta wizytacji podkrakowskiej parafi i pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach. Zabytkowy kościół z XIV wieku (większa część obecnego kościoła pochodzi z XVI wieku) przez lata był zależny od krakowskiej kapituły katedralnej, potem Akademii Krakowskiej (obecnie Uniwersytet Jagielloński) oraz kolegiaty św. Anny. Przybliżone zostały tutaj w formie edycji tekstu źródłowego trzy ostatnie wizytacje parafii Zielonki sprzed upadku Rzeczypospolitej: z 1727 roku (AVCap 61 oraz AV 23), z 1748 roku (AV 29 oraz Tabele Załuskiego 7) i z 1783 roku (AV 55). Księgi tych wizytacji są przechowywane w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (AKMKr), mieszczącym się przy ul. Franciszkańskiej 3. Wizytacje te, to rękopisy w języku łacińskim oraz polskim z dużą liczbą zwrotów pochodzących z łaciny. Wyłącznie Tabele biskupa Załuskiego mają format drukowanego formularza, w którego rubryki odręcznie zostały naniesione stosowne informacje. Celem autorów było dokonanie możliwie wiernej edycji tych źródeł, aby udostępnić je szerszemu gronu odbiorców. Metodologia pracy skupiła się na rozwinięciu skrótów zastosowanych przez pisarzy, uwspółcześnieniu pisowni dla większej czytelności tekstu, a także dodaniu znaków diakrytycznych i znaków interpunkcyjnych w wymagających tego miejscach. Autorzy wzbogacili tekst przypisami tekstowymi, bibliograficznymi i terminologicznymi. Podjęte czynności edytorskie są zgodne z zasadami naukowej edycji źródeł historycznych dla tekstów nowożytnych. W rezultacie autorzy prezentują trzy pełne teksty wizytacji, wraz z inwentarzami, opatrzone wstępem, przypisami oraz bibliografią.
- ItemAkta wizytacyjne diecezji kamienieckiej i łucko-żytomierskiej (koniec XVIII - początek XX wieku) w zasobach archiwów na Ukrainie(Wydawnictwo KUL, 2012) Rosowski, WitalijVisitations are one of the most valuable and interesting church sources. This article attempts to present the condition of visitation records of churches and monasteries of the Diocese of Lutsk-Zhytomyr and Kamyanyets from the late 18th to the early 20th century in the archives of Ukraine. Difficult history of these lands in the last century contributed to a considerable dispersal of interesting materials, and what is worse, to irreversible destruction of some of the records. Currently, the largest number of the visitation descriptions of the mentioned dioceses are preserved in the Central State of Historical Archive of Ukraine in Kyiv and the State Archive of Zhytomir and Khmelnytskyi Oblast, which include, among others, the fonds of the Roman-Catholic Consistory of Kamyanyets and Lutsk-Zhytomyr and the visitation records of the monasteries in the Diocese of Lutsk-Zhytomyr. The presented material showed that the oldest of the surviving visitation records of the churches and monasteries in Podolia, Volhynia and the Kiev region come from the mid-90s of the 18th century and the latest ones come from 1909.
- ItemAkta wizytacyjne w strukturze zasobów historycznych archiwów diecezjalnych w Polsce(Wydawnictwo KUL, 2012) Dębowska, MariaThe following paper suggests that the visitation records of churches and parishes from the Old Polish period be held in the structure of the fonds of diocesan historical archives (storing). This issue is omitted both in theory and practice of diocesan archives in Poland due to difficulties (or, as many claim-impossibility) in applying the principle of provenance to the production of the episcopal chancery during the period of functioning the book of inscriptions. So far, only the Rev. Stanisław Librowski has suggested the project to solve this problem. This project, however, does not fully respect, acknowledged in the archival science, the principle of provenance.
- ItemAlcune osservazioni su san Luigi Scrosoppi d.O. e le Suore della Provvidenza di san gaetano Thiene. Dall’agiografia alla storia(Wydawnictwo KUL, 2022) Dessardo, AndreaL’articolo, attraverso una più attenta e più laica rilettura delle biografie di san Luigi Scrosoppi, sacerdote friulano dell’Ottocento canonizzato da papa Giovanni Paolo II, illustra come l’espansione dell’istituto delle Suore della Provvidenza di san Gaetano Thiene da lui fondato, sia dipesa più da motivazioni geopolitiche e dall’iniziativa dell’arcivescovo di Udine mons. Andrea Casasola, che dall’attività di san Luigi, come invece finora sostenuto. Inoltre, la particolare sollecitudine di san Luigi Scrosoppi verso le ragazze in difficoltà deve essere probabilmente ricondotta alle sue vicende familiari, scarsamente indagate dalla storiografia.
- ItemAlexandre Lenoire i jego Musée des Antiquités et Monuments Français(Wydawnictwo KUL, 2007) Białonowska, MagdalenaDie letzten beiden Jahrzehnte des 20. Jahrhunderts zeichneten sich durch eine Entwicklung der Mediävistik aus, d.h. zahlreicher Untersuchungen zum Thema der Geschichte des Interesses am Mittelalter. In diesem Zusammenhang lohnt es sich, die Geschichte des Musée des Antiquités et Monuments Francais sowie die Silhouette seines Gründers Alexandre Lenoir auf dem Hintergrund des Interesses an der mittelalterlichen Kultur in der zweiten Hälfte des 18. und im 19. Jahrhundert in Frankreich zu erwähnen. Der französische Museologe, Schriftsteller und Archäologe Alexandre Lenoir (1761-1839) gründete 1796 das Musée des Monuments Francais in Paris, in dem er die vor dem revolutionären Vandalismus geretteten Objekte ausstellte. Ein Viertel von ihnen stammten aus der Zeit des Mittelalters. Das war das erste Museum, welches Werke der vorher völlig verkannten mittelalterlichen Kunst ausstellte. Zweifellos hat diese Institution eine bedeutsame Rolle bei der Weckung und Entwicklung des Interesses an der Kultur des Mittelalters und ihrer Erforschung gespielt. Außerdem kam dort zum ersten Mal eine Ausstellung in chronologischer Ordnung zur Anwendung, was damals ein völliges Novum darstellte, deren Autor A. Lenoir selbst war. Im Musée des Monuments Francais wurden ausschließlich Werke der französischen Kunst ausgestellt. In diesem Sinne trug es zur Weckung des national-historischen Bewusstseins in Frankreich bei und bildete einen Gegensatz zum Musée du Louvre, das einen gesamteuropäischen und universalen Charakter besaß. Das Wirken von A. Lenoir und seines Musée des Monuments Francais weckte von Anfang an ein starkes Interesse. Zu seinen Befürwortern gehörten u.a. F. Guizot, G. P. de Barante, A. Thierry, J. Michelet, F. Arago und L. Courajod. Dagegen traten als Gegner u.a. A. Quatremčre de Quincy, F. Chateaubriand, L. P. Deseine und E. Viollet-le-Duc in Erscheinung. Die scharfe Kritik an A. Lenoirs Wirken führte1816 zur Schließung des Musée des Monuments Francais. Obwohl das Musée des Monuments Francais nur 20 Jahre lang existierte, beeinfl usste es die Entwicklung der im 19. Jahrhundert entstehenden Kunstmuseen sowie die Gestalt der Privatsammlungen. Die wichtigste davon war die Kollektion von A. du Sommerand, die 1843 zum Musée des Thermes et de l´Hotel de Cluny umgestaltet wurde (kurz Musée de Cluny genannt), welches als der natürliche Erbe des Museums von A. Lenoir galt.
- Item„Ankieta duszpasterska z 1930 r.” oraz „Sprawozdanie duszpasterskie za rok 1930” i ich rola w planach odnowy życia społeczno-religijnego w diecezji kieleckiej w okresie międzywojennym(Wydawnictwo KUL, 2020-12-21) Bujak, GrzegorzTematem artykułu jest omówienie zachowanych fragmentów dwóch badań ankietowych przeprowadzonych w diecezji kieleckiej w latach 1930-1931, w kontekście wprowadzanej po I wojnie światowej odnowy życia religijnego na jej terenie. Podejmowane w tym zakresie działania po 1918 r. znalazły najpełniejszy wyraz w postanowieniach synodu diecezjalnego z 1927 r. Jednym z jego elementów było prowadzenie systematycznych obserwacji zmian społeczno-religijnych poprzez powołanie w kurii Komisji wiary i obyczajów, która miała czuwać nad realizacją odnowy synodalnej w diecezji. Między innymi na podstawie prowadzonych badań ankietowych miała ona wskazywać potrzeby w zakresie duszpasterstwa na poziomie całej diecezji i poszczególnych parafii. Jednak wraz z rozwojem ogólnopolskiego programu odnowy życia religijnego opartego na ponaddiecezjalnej organizacji, jaką była Akcja Katolicka, wcześniejszy lokalny projekt nie był kontynuowany, a omawiane dwa badania ankietowe stanowią jego najobszerniejsze, choć nie w pełni zachowane świadectwa.
- ItemAntoni Gąsiorowski – drukarz i wydawca z Johannisburga w Prusach Wschodnich(Wydawnictwo KUL, 2018) Warda, ElwiraW XIX wieku w Europie nastąpił gwałtowny rozwój piśmiennictwa. Książki i czasopisma stały się bardziej dostępne i docierały nie tylko do wyższych sfer społeczeństwa, lecz także do ludności mniej zamożnej. Zaczęły powstawać nowe drukarnie, również na terenie Prus, np. w Poznaniu oficyna wydawnicza Walentego Stefańskiego czy w Toruniu drukarnia Ernsta Lambecka. W oficynach tych sztuki drukowania i drzeworytnictwa uczył się Antoni Gąsiorowski. Własną drukarnię założył w Brodnicy w roku 1847, ale już w 1848 roku przeniósł ją na Mazury do Szczytna (Ortelsburg), a rok później do Pisza (Johannisburg). W Szczytnie zaczął drukować dwujęzyczny tygodnik "Kurek Mazurski – Der Masurische Hahn", którego wydawanie kontynuował w Johannisburgu. Oficyna Gąsiorowskiego była jedną z bardziej prężnych drukarni w Prusach Wschodnich, w której powstawało wiele czasopism. Jednak większość z nich kończyła swój żywot na numerze okazowym, np. "Ewangelicki Tygodnik Gminny" czy "Gospodarz Mazurski". Oprócz tygodników Antoni Gąsiorowski wydawał również książki w języku polskim i niemieckim, głównie o tematyce religijnej, podręczniki szkolne oraz kalendarze. W latach 60. XIX wieku spod pras jego drukarni wyszły również pisma tłoczone czcionkami cyrylickimi przeznaczone dla staroobrzędowców. Oficyna Gąsiorowskiego działała w Johannisburgu do roku 1866. Jednak już od roku 1862 większość wydawnictw – włącznie z kalendarzem – zaczęła przejmować od Gąsiorowskiego księgarnia i drukarnia Ernsta Lambecka w Toruniu. Ostatnim z druków polskich – wydanych przez Antoniego Gąsiorowskiego w roku 1865 – była książka B. Schmolkego Bogu poświęcony klejnot złoty dla ludzi Boga Ojca i Ducha Świętego chwalących. In the 19th century, writing underwent a rapid development. Books and magazines were widely available, not only among high society but also among the people who were less wealthy. New printing houses were established, also in Prussia, such as Walenty Stefański’s printing house in Poznań and Ernst Lambeck’s printing house in Toruń. Antoni Gąsiorowski learnt the art of printing and making woodcuts in the above-mentioned places. He set up his own printing house in Brodnica in 1847, but he transferred it to Masuria to Szczytno (Ortelsburg) in 1848, and a year later to Pisz (Johannisburg). In Szczytno he started printing the bilingual weekly "Kurek Mazurski – Der Masurische Hahn", which he continued to publish in Johannisburg. Gąsiorowski’s printing house was one of the most active printing houses in East Prussia, in which a number of magazines were published. However, most of them were discontinued after releasing the first issue, for instance, "Ewangelicki Tygodnik Gminny" or "Gospodarz Mazurski". Apart from weeklies, Antoni Gąsiorowski published Polish and German books, particularly religious ones, course books and calendars. In the 1860s, his printing press also released the texts written in Cyrillic intended for the Old Believers. Gąsiorowski’s printing house operated in Johannisburg until 1866. Nevertheless, from 1862 onwards, most publications – including the calendar – were taken over by the library and printing house of Ernst Lambeck in Toruń. The last Polish print published by Antoni Gąsiorowski was the book by B. Schmolke The Gold Jewel Dedicated to God Intended for People Worshipping God the Father and the Holy Spirit. It was released in 1865.
- ItemAparat represji wobec Kościoła katolickiego metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1939-1950: stan badań(Wydawnictwo KUL, 2007) Szymański, JózefDie verhältnismäßig kurze Etappe in der Geschichte der katholischen Kirche, die die Jahre 1939-1950 umfasst, gehörte zu den besonders dramatischen in der polnischen Kirchengeschichte. Ganz besonders litt darunter die Lemberger Mertropolie lateinischen Ritus´. Zu ihr gehörten die Archidiözese Lemberg (Lwów), die Diözese Przemyśl und die Diözese Luzk (Łuck). Nach dem Angriff Deutschlands gegen die UdSSR wurde Galizien, das östliche Kleinpolen, entgegen den Bestrebungen der Ukrainer, einen unabhängigen Staat zu gründen, dem Generalgouvernement angegliedert, und ein Teil von Wolhynien kam zum Reichskommissariat Ukraine. Die Quintessenz des Verhältnisses der Ukrainer zu den Polen in den Ostgebieten bildeten die massenhafte Abschlachtung Tausender von Polen in Wolhynien und im östlichen Kleinpolen. Heute fällt es schwer, wenigstens annähernd die Zahl der Polen zu bestimmen, die in diesen ukrainischen Mordaktionen umkamen. Verschiedene Autoren nennen unterschiedliche Opferzahlen. Es wird geschätzt, dass in den früheren polnischen Ostgebieten etwa 300.000 Polen umgekommen sind, davon 80.000-100.000 allein in Wolhynien. Nach Beendigung des 2. Weltkrieges, infolge der Abmachungen von Potsdam bis zum 16. August 1945, gehörte das Territorium der Metropolie Lemberg lateinischen Ritus´, d.h. die zu den Wojewodschaften Wolhynien, Stanislau und Tarnopol sowie zu einem großen Teil zur Wojewodschaft Lemberg gehörenden ehemaligen polnischen Gebiete, nach der veränderten staatlichen Zugehörigkeit und den administrativen Veränderungen zu den Bezirken Wolhynien, Równe, Tarnopol, Stanislau (Iwanofrankowsk) und Lemberg. Hinsichtlich der kirchlichen Administration befand sich in den Grenzen der UdSSR ein Teil der Archidiözese Lemberg, die Diözese Luzk sowie ein Teil der Diözesen Przemyśl und Transkarpatien. Die die Ostgebiete der Zweiten Republik Polen betreffende Problematik erhielt erst in den neunziger Jahren ihr „Bürgerrecht” in allen möglichen Publikationen. Vereinzelte Versuche waren schon vorher, vor allem in Emigrantenkreisen, unternommen worden. Zu Beginn der achtziger Jahre erweiterte sich der Kreis derer, die diese Problematik erforschten, um Z. Fijałkowski und auch B. Kumor und Z. Obertyński. Die Historiographie zur Geschichte der Metropolie Lemberg in dieser Zeit eröffnete 1982 eine Publikation unter dem Titel „Das religiöse Leben in Polen unter der Okkupation 1939-1945. Die Metropolien Wilna und Lemberg sowie die Orden”. Wie der Herausgeber im Vorwort selbst betonte, war dieses Buch als eine Einladung zur Diskussion gedacht, und in der Praxis stellte es einen gut im Kontext verankerten Ausgangspunkt für weitere Forschungen zur Geschichte der Kirche dar. Aufgrund der Zeit ihrer Entstehung warfen jedoch die Zensurbehörden einen Schatten auf diese Arbeit. Die ersten Versuche einer „Registrierung der Kriegsschäden” wurden auf Initiative der Krakauer Metroplitankurie unmittelbar nach dem Ende des 2. Weltkrieges, noch im Juli 1945, unternommen. Damals wurden alle Gemeindepfarrer und Pfarradministratoren verpfl ichtet, zu diesem Zweck entsprechende Fragebögen auszufüllen und bis Ende August 1945 einzuschicken. Diese Tätigkeit wurde von Pater Wł. Szołdrski geleitet, einem Redemptoristen. Auf diese Form einer Dokumentierung der Situation der katholischen Kirche und ihrer Verluste in den Jahren 1939-1951 wurde dreißig Jahre später auf Bitten des Instituts für Historische Geographie der Kirche in Polen an der Katholischen Universität Lublin noch einmal zurückgegegriffen. Die Ergebnisse dieser Erhebungen präsentierte Pater J. Rąb in Form eines Typoskripts unter dem Titel „Die Pfarreien der Diözese Przemyśl in den Jahren 1939-1951”. Einen weiteren Versuch, sich mit dieser besonderen Herausforderung zu messen, bildete die Arbeit von Wł. Piętowski „Die polnischukrainischen Beziehungen nach Ausbruch des 2. Weltkrieges. Ein Abriss” (Czarna bei Łańcut, 1988). Ähnlich wie die vorigen Arbeiten konnte auch diese nicht veröffentlicht werden. Im Druck erschien lediglich eine von J. Draus und J. Musiał herausgegebene Publikation über die Skala des Einfl usses von 35 Ordensgemeinschaften. Gegenwärtig verfügen wir über umfangreiche Kenntnisse, was die Geschicke des römisch-katholischen Klerus und der Gläubigen in den einzelnen Diözesen, Dekanaten und Wojewodschaften der Zweiten Republik Polen sowie in den jeweiligen sowjetischen Bezirken, Regionen und Pfarreien betrifft. Dieses Wissen ist in Bildbänden, veröffentlichten Dokumenten, Tagebüchern und Memoiren, Korrespondenzen sowie in zahlreichen Artikeln und Arbeiten zugänglich, die das Resultat wissenschaftlicher Konferenzen darstellen. Ihren Beitrag zur Beschäftigung mit dieser Geschichte leisten Pater J. Wółczański, Bischof W. Urban, Pater T. Śliwa, Pater H. Borcy, Pater R. Dwonkowski, L. Popek, L. J. Draus, J. Musiał und A. Hlebowicz. Grundlegend auf dem Gebiet der Biographistik, die die Repressionen gegen den Klerus betreffen, gehören die Arbeiten von W. Jacewicz und J. Woś (Repressionen während der deutschen Okkupation), Pater R. Dzwonkowski und T. Madała (hinter der Ostgrenze), Pater J. Myszor (in der Polnischen Volksrepublik), Z. K. Wójcik und R. Szczęch (in der Diözese Przemyśl). Wertvolle Ergänzungen unserer Kenntnisse über die Beziehungen von Staat und Kirche bieten die Arbeiten von Żaryn., A. Dudek, Pater Z. Zieliński, H. Dominiczak und B. Fijałkowski. Aus der Menge der Publikationen und der Anzahl der Autoren, die sich mit dieser Problematik befassen, kann geschlussfolgert werden, dass der Forschungsstand zur Geschichte dieser Metropolie imponierend ist. Aber es fehlt immer noch an einer monographischen Synthese, die das Ausmaß der Repressionen gegen die Metropolie Lemberg in den Jahren 1939-1950 zusammenfassend behandeln würde. Die bisherigen Arbeiten stellen eher Einzelbeiträge dar, sowohl was die Orte (vorwiegend in der Diözese Przemyśl) als auch die Zeit (1939-1945) betrifft, die sie schildern. Auch werden die jeweiligen örtlichen Bedingungen nicht berücksichtigt, die sowohl auf die einzelnen Seelsorger als auch die ihrer Obhut anvertrauten Gläubigen nicht ohne Einfluss geblieben sind.
- ItemApoteoza godła heraldycznego biskupa Macieja Grzegorza Garnysza w łacińskich wierszach herbowych w rubrycelach diecezji chełmskiej(Wydawnictwo KUL, 2015) Marczewski, Jarosław Roman; Strycharczuk, AgnieszkaWażną rolę w życiu pastoralnym każdej diecezji odgrywają rubrycele. W Polsce druki te znane są od XVI w. Zawierają one kalendarz liturgiczny uwzględniający lokalne obchody, dyrektywy duszpasterskie oraz listę instytucji i duchowieństwa pracującego w diecezji. Rubrycele wydawane są mocą władzy biskupa. We wcześniejszych wiekach stało się to okazją do drukowania na pierwszej stronie jego herbu rodowego oraz odpowiedniego łacińskiego utworu poetyckiego. Z okresu rządów biskupa chełmskiego Macieja Grzegorza Garnysza (†1790) zachowały się 4 rubrycele eksponujące herb rodu Garnyszów – Poraj. Autorzy zamieszczonych tam wierszy nie są znani. Wiersze te mają formę epigramatów. W zakresie kompozycji są to krótkie utwory liryczne ujęte w cztero- i sześciowersowe strofy, pisane dystychem elegijnym. W niniejszym artykule zostały one przedrukowane i przetłumaczone na język polski. Ich analiza i tłumaczenie jest zjawiskiem zupełnie nowym, gdyż dotychczas nie pojawiły się na gruncie polskim prace o charakterze przekładu czy naukowego opracowania wierszy zamieszczonych w rubrycelach. Directories play an important role in pastoral life of every diocsse. In Poland, the first known prints of this type come from the sixteenth century. They include liturgical calendar with the local celebrations, pastoral directives, a list of institutions and clergy working in the diocese. Directories are issued by the authority of the bishop. In the past, publishing them provided the opportunity to print bishop’s family crest and an appropriate Latin poem on the first page. From the period of the rule of the Bishop of Chełm Maciej Grzegorz Garnysz († 1790) there remained 4 directories exposing the Garnysz family crest - Poraj. The authors of the poems included in the above-mentioned prints are unknown. These poems are in the form of epigrams. In terms of the composition, they are short lyric poems with four- and six-line stanzas, written in elegiac couplet. In this article, they were reprinted and translated into Polish. Their analysis and translation are completely new phenomena, as in Poland there are no other works presenting translation or a study of the poems included in directories.
- ItemArchidiakonat kruszwicki w latach 1818-1821(Wydawnictwo KUL, 2024) Krucki, ŁukaszArchidiakonat kruszwicki stanowił ważny element w przedrozbiorowej strukturze diecezji kujawsko-pomorskiej (włocławskiej). Łączył ze sobą stołeczny archidiakonat włocławski z archidiakonatem pomorskim. Sytuacja skomplikowała się na skutek zaborów, gdy w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego (1814-1815) zachodnia część Kujaw znalazła się poza granicami Królestwa Polskiego (tzw. Kongresówki), na którego terenie mieściła się stolica diecezji Włocławek. W pierwszym rzędzie starano się zapewnić archidiakonatowi kruszwickiemu odpowiedni zarząd. Z woli biskupa włocławskiego Franciszka Skarbka Malczewskiego w 1817 roku administratorem archidiakonatu został biskup poznański Teofil Gorzeński. Po 1818 roku, gdy Stolica Apostolska wydała bullę Ex imposita nobis i ostatecznie odłączyła archidiakonat kruszwicki od macierzystej diecezji, nadal sprawował on ten urząd, aż w 1821 roku na mocy bulli Piusa VII De salute animarum został ustanowiony arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim. Wówczas też archidiakonat kruszwicki został włączony do archidiecezji gnieźnieńskiej, stanowiąc odtąd jej integralną część. Okres 1818-1821 był dla archidiakonatu kruszwickiego czasem zmagań o utrzymanie własnej tożsamości konfesyjnej. Pruski zaborca czynił starania, by zgermanizować i zsekularyzować zachodnie Kujawy, ale w dążeniach tych napotkał na opór polskiego społeczeństwa. Istotną rolę w obronie polskości na tym terenie odegrała kruszwicka kapituła kolegiacka, jak i duchowieństwo zajmujące się duszpasterstwem. Ponadto Kościół katolicki funkcjonujący w granicach archidiakonatu kruszwickiego został objęty wieloma represjami, np. sekwestracją dóbr kościelnych, kasatą zakonów oraz ograniczeniami zastosowanymi wobec kapituły kruszwickiej. The Archdeaconry of Kruszwica was an important element in the pre-partition structure of the Kuyavian-Pomeranian (Włocławek) Diocese. It connected the capital’s Włocławek Archdeaconry with the Pomeranian Archdeaconry. The situation became more complicated as a result of the partitions when, as a result of the Congress of Vienna (1814–1815), the western part of Kuyavia was separated outside the borders of the Kingdom of Poland, with the diocesan capital, Włocławek, located in its territory. In the first place, efforts were made to ensure that the Kruszwica Archdeaconry was properly governed. By the will of the bishop of Włocławek, Franciszek Skarbek Malczewski, the bishop of Poznań, Teofil Gorzeński, became the administrator of the archdeaconry in 1817. After 1818, when the Holy See issued the bull Ex imposita nobis and finally separated the Kruszwica Archdeaconry from the mother diocese, he continued to hold this office until in 1821, by virtue of Pius VII’s bull De salute animarum, he was appointed archbishop of Gniezno and Poznań. At that time, Kruszwica Archdeaconry was also incorporated into the Archdiocese of Gniezno, henceforth forming an integral part of it. The period of 1818–1821 was a time of struggle for the Archdeaconry of Kruszwica to maintain its own confessional identity. The Prussian invader made efforts to Germanize and secularize western Kuyavia, but in these endeavours they encountered resistance from Polish society. The collegiate chapter of Kruszwica played an important role in defending Polishness, as did the clergy involved in pastoral work. The Catholic Church operating within the boundaries of Kruszwica Archdeaconry was additionally subjected to many repressions, such as the sequestration of church property, the suppression of religious orders and the restrictions applied to the Kruszwica chapter.
- ItemArchivum Ordinis Sancti Pauli Primi Eremitae – rozprawy i źródła do dziejów zakonu paulinów(Wydawnictwo KUL, 2016) Dębowska, Maria