Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2022, T. 118
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2022, T. 118 by Title
Now showing 1 - 20 of 30
Results Per Page
Sort Options
- ItemAlcune osservazioni su san Luigi Scrosoppi d.O. e le Suore della Provvidenza di san gaetano Thiene. Dall’agiografia alla storia(Wydawnictwo KUL, 2022) Dessardo, AndreaL’articolo, attraverso una più attenta e più laica rilettura delle biografie di san Luigi Scrosoppi, sacerdote friulano dell’Ottocento canonizzato da papa Giovanni Paolo II, illustra come l’espansione dell’istituto delle Suore della Provvidenza di san Gaetano Thiene da lui fondato, sia dipesa più da motivazioni geopolitiche e dall’iniziativa dell’arcivescovo di Udine mons. Andrea Casasola, che dall’attività di san Luigi, come invece finora sostenuto. Inoltre, la particolare sollecitudine di san Luigi Scrosoppi verso le ragazze in difficoltà deve essere probabilmente ricondotta alle sue vicende familiari, scarsamente indagate dalla storiografia.
- ItemArchiwum parafii wałeckiej. Inwentarz(Wydawnictwo KUL, 2022) Ceynowa, TadeuszW artykule zaprezentowano zachowane archiwalia katolickiej parafii pw. św. Mikołaja w Wałczu. Miasto zostało lokowane na początku XIV wieku. W tym samym czasie ufundowano pierwszy kościół. Parafia wałecka do reformacji przynależała do archidiakonatu zanoteckiego w diecezji poznańskiej. Na początku XVII wieku zwrócono kościół katolikom, a parafia weszła w skład nowo powstałego dekanatu czarnkowskiego. W 1772 roku ziemię wałecką włączono do państwa pruskiego. Od momentu reaktywowania dekanatu wałeckiego pod koniec XVIII wieku wchodzi nieprzerwanie w jego skład, mimo zmieniających się realiów polityczno-kościelnych. Do Polski Wałecczyzna powróciła w 1945 roku. Zachowane przedwojenne archiwalia parafii pw. św. Mikołaja przekazano do Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie. Tam je opracowano i zinwentaryzowano, podzielono na serie, nadając nowe sygnatury (1-327). Bogaty materiał historyczny może posłużyć do bardziej pogłębionych specjalistycznych badań.
- ItemArchiwum Salezjańskie Inspektorii Warszawskiej – dzieje zasobu(Wydawnictwo KUL, 2022) Pietrzykowski, JanArchiwum Salezjańskie Inspektorii Warszawskiej zawsze znajdowało się w siedzibie zarządu inspektorii (Oświęcim 1919-1922; Warszawa-Powiśle 1923-1944; Łódź, ul. Wodna 1945-1978, ul. Kopcińskiego 1978-1986; Warszawa-Praga 1986-) i początkowo opiekę nad nim sprawował ksiądz sekretarz inspektorialny. Praktycznie jako archiwum bieżące było ono związane z sekretariatem i przeznaczone zasadniczo do użytku wewnętrznego. O archiwum historycznym można mówić dopiero w latach 60. ubiegłego wieku, kiedy do tego zadania w 1967 roku został oddelegowany ks. Czesław Madej. Podczas pacyfikacji przez Niemców dzielnicy Powiśle w Warszawie we wrześniu 1944 roku archiwum zostało spalone. Z ocalałych resztek i materiałów archiwalnych znajdujących się w placówkach salezjańskich odtworzono w części zasób archiwalny. Za właściwego organizatora archiwum uważa się ks. Andrzeja Świdę, który w latach 1972-1995 gromadził, porządkował i systematyzował poszczególne archiwalia. Zebrane akta i dokumenty umieścił w zespołach i podzespołach, uszeregowanych na wzór Salezjańskiego Archiwum Centralnego w Rzymie. W trzech sąsiadujących ze sobą pomieszczeniach (zbiory muzyczne, pracownia, magazyn główny) znajduje się też podręczna biblioteka zawierająca podstawowe czasopisma, słowniki, schematyzmy, książki o tematyce salezjańskiej, publikacje salezjanów drukowane i w maszynopisach oraz maszynopisy prac doktorskich i magisterskich.
- ItemDzieje parafii pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika w Gródku Podolskim w latach 1941-1991(Wydawnictwo KUL, 2022) Rozhkov, VladyslavOd końca XVIII wieku w Gródku Podolskim funkcjonowały dwa kościoły – jeden pw. św. Anny i św. Antoniego, drugi pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1935 roku świątynie te zostały zamknięte przez władze sowieckie, a wkrótce zdewastowane. Zamknięto także kaplicę wybudowaną w 1845 roku na cmentarzu. Katolicy z Gródka zostali pozbawieni opieki duszpasterskiej. Odrodzenie życia religijnego na Ukrainie Sowieckiej nastąpiło w okresie okupacji niemieckiej. Wierni odzyskali świątynie i mogli swobodnie sprawować nabożeństwa. W roku 1943, dzięki staraniom katolików gródeckich, zaczął do nich przyjeżdżać ks. Franciszek Oleń z diecezji łuckiej, który odprawiał w kaplicy cmentarnej Msze św. oraz udzielał sakramentów. Pod koniec 1944 roku funkcję proboszcza parafii w Gródku objął 25-letni kapłan z archidiecezji lwowskiej ks. Jan Olszański, przyszły biskup diecezji kamieniecko-podolskiej. Prowadzona przez niego katechizacja dzieci, która była w ZSRS zakazana, spowodowała, że w 1959 roku został on wydalony do wioski Manikowce. W ciągu wielu lat opiekę duszpasterską nad katolikami z Gródka sprawowali dojeżdżający kapłani. Dopiero w 1970 roku do parafii św. Stanisława skierowano ks. Franciszka Karasiewicza, który pełnił tam funkcję proboszcza do 1977 roku. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, spowodowanego nieustannym nękaniem ze strony lokalnych władz, duchowny opuścił Gródek Podolski, a na jego miejsce wyznaczono ks. Władysława Wanagsa MIC. Już na początku swojej pracy w Gródku nowy proboszcz miał zamiar w miejsce małej kapliczki zbudować nowy kościół, zachowując dotychczasowe wezwanie św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1988 roku pomimo sprzeciwu władz państwowych ks. W. Wanags zdecydował się na rozpoczęcie budowy kościoła. W dniu 17 września 1988 roku bp Vilhelms Ņukšs poświęcił nowy kościół w Gródku Podolskim. Była to pierwsza świątynia katolicka powstała na Ukrainie Sowieckiej.
- ItemGratulare Sion alma. Nieznane oficjum o św. Katarzynie z Aleksandrii(Wydawnictwo KUL, 2022) Grajewski, Czesław; Pęgier, MałgorzataArtykuł jest pierwszą edycją oficjum brewiarzowego o św. Katarzynie z Aleksandrii Gratulare Sion alma z brewiarza benedyktyńskiego opactwa w Saint-Savin en Lavedan na pograniczu francusko-hiszpańskim. Brewiarz jest przechowywany w Bibliotece Miejskiej w Tuluzie (ms. 73). Oficjum nie zostało ujęte w serii Analecta Hymnica, a w Repertorium Hymnologicum widnieje zaledwie jego incipit, który Ulysse Chevalier zanotował na podstawie drukowanego, późniejszego Breviarium Grassense (Toulouse 1513). W rękopisie z Saint-Savin en Lavedan oficjum istnieje w XV-wiecznej warstwie, dlatego mamy prawo przypuszczać, że jest to najstarszy znany obecnie przekaz Gratulare Sion alma. Ma ono strukturę benedyktyńską i w dużej mierze stanowi twórczość oryginalną. Niemal wszystkie antyfony i większość responsoriów to – jak się wydaje – twórczość lokalna, niemająca odpowiedników w europejskich źródłach liturgicznych. Opisywany rękopis 73 nie jest jedynym zachowanym brewiarzem z Saint-Savin en Lavedan. Istnieje także wcześniejszy, dwutomowy brewiarz z tego samego opactwa, przechowywany w Bibliotece Miejskiej w Bagnères-de-Bigorre (manuskrypty 31 i 32 z XIV wieku), jednak nie zawiera on oficjum o św. Katarzynie.
- ItemInkunabuły "medyczne" z Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach(Wydawnictwo KUL, 2022) Kardyś, PiotrW artkule omówiono 5 inkunabułów o treści medycznej przechowywanych obecnie w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach. Traktaty autorstwa niekwestionowanych średniowiecznych autorytetów Michele Savonaroli i Gentile da Foligno zostały współoprawione w jeden klocek. Scharakteryzowano oprawę i zawartość inkunabułów, przytaczając poszczególne rubryki, porady i recepty. Krótko zostały omówione dokonania w zakresie medycyny i biografie obu wymienionych autorów. Niestety, na obecnym etapie badań niemożliwe jest wyjaśnienie, w jaki sposób wolumin trafił do Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach. Można jedynie stwierdzić fakt użytkowania go w XVI-XVII wieku poprzez wpisy o charakterze poweniencyjnym.
- ItemJakub Sawicki (1899-1979) jako bibliograf(Wydawnictwo KUL, 2022) Znajomski, ArturProblematyka artykułu koncentruje się na charakterystyce działalności bibliograficznej znamienitego kanonisty i jednocześnie wytrawnego bibliografa Jakuba Sawickiego. Stworzył on pionierską bibliografię synodów partykularnych, zainicjował i przez wiele lat prowadził podstawową bieżącą bibliografię historyczno-prawną oraz opracował szereg bibliografii osobowych. W tekście, po prezentacji sylwetki bibliografa, przedstawiono okoliczności powstania poszczególnych spisów, przybliżono zasady doboru i selekcji materiału oraz omówiono metodę ich opracowania.
- ItemKlisze pamięci. Labirynty Mariana Kołodzieja w Centrum św. Maksymiliana w Harmężach i anonimowe szkice przechowywane w zasobach Muzeum Gross-Rosen jako dokumenty czasu zagłady(Wydawnictwo KUL, 2022) Sadzikowska, Lucyna; Giełdoń-Paszek, AleksandraW dolnej kondygnacji kościoła Matki Bożej Niepokalanej w Harmężach, wchodzącego w skład Centrum św. Maksymiliana, zainstalowana została ekspozycja zatytułowana Klisze pamięci. Labirynty. Jest to wystawa rysunków Mariana Kołodzieja, byłego więźnia KL Auschwitz. W Archiwum Muzeum Gross-Rosen przechowywany jest zbiór szkiców anonimowego twórcy, najprawdopodobniej więźnia obozu koncentracyjnego, dotychczas niepublikowany w oryginalnej formie z aparatem naukowym. Autorki artykułu zestawiają poszczególne kompozycje rysunkowe M. Kołodzieja oraz anonimowe rysunki zachowane w archiwum Muzeum Gross-Rosen. Uwypuklając niezaprzeczalną wartość artystyczną rysunków, podkreślono ich wartość jako świadectwa. Zarówno Klisze pamięci. Labirynty, jak i poddane analizie rysunki z Gross-Rosen, które Henryk Motowilczuk przekazał w 2007 roku Archiwum Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy (sygn. 11022/DP), mają wartość dokumentu i wzbogacają studia drugowojenne. Podstawą artykułu, w którym zastosowano metodę case study, stało się siedem kompozycji sytuacyjnych, narysowanych po dwie, cztery i pojedyncza na trzech kartkach papieru pakunkowego, a także ekspozycja rysunków M. Kołodzieja, więźnia oznaczonego numerem 432. Tekst jest próbą syntetycznego przedstawienia z perspektywy historyka sztuki i literaturoznawcy świadectw – kompozycji rysunków stworzonej po bez mała pięćdziesięciu latach milczenia na temat przeżyć lagrowych M. Kołodzieja oraz dokumentu życia obozowego ujętego z perspektywy indywidualnej, odnalezionego za ramą obrazu po prawie sześćdziesięciu latach od wyzwolenia lagru. Artykuł porusza zagadnienie związane z kwestią analogiczności rysunku do rzeczywistości, a także dotyka istoty każdego szkicu z osobna i nakreśla podejmowane przez rysownika strategie.
- ItemKsiądz Witold Konstanty Kujawski (1938-2021)(Wydawnictwo KUL, 2022) Hamryszczak, Artur PawełBiografia ks. prof. Witolda Kujawskiego.
- ItemKsięgi i rejestry parafialne w Kodeksie prawa kanonicznego i w przepisach wybranych konferencji episkopatów(Wydawnictwo KUL, 2022) Adamczyk, JerzyCelem artykułu jest ukazanie zagadnienia ksiąg i rejestrów parafialnych w Kodeksie prawa kanonicznego i w przepisach konferencji episkopatów. W jego pierwszej części przedstawiono normy Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r. o księgach i rejestrach parafialnych. W drugiej części ukazano kwestię prowadzenia i przechowywania księgi bierzmowania, natomiast część trzecia została poświęcona przepisom konferencji episkopatów w sprawie ksiąg i rejestrów parafialnych. Całość artykułu zamykają podsumowanie i bibliografia.
- ItemNowe źródło do dziejów synodu zamojskiego Cerkwi unickiej: bazyliański Diariusz protoarchimandryty Antoniego Zawadzkiego (25 sierpnia – 18 września 1720 roku)(Wydawnictwo KUL, 2022) Skoczylas, IhorPrzedmiotem publikacji jest fragment odnalezionego przez śp. prof. Ihora Skoczylasa Dziennika protoarchimandryty zakonu bazylianów o. Antoniego (Zawadzkiego). Źródło należy do kolekcji prawosławnego biskupa Pawła (właśc. Prokopa Dobrochotowa), zdeponowanej w Naukowo-Badawczym Archiwum Petersburskiego Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk. Tekst dziennika, napisany w języku łacińskim i polskim, dotyczy wydarzeń zamojskiego synodu prowincjonalnego w 1720 roku (25 sierpnia – 18 września), dlatego nazwany został przez jego edytora Diariuszem synodu zamojskiego. Wydany jest zgodnie ze współczesnymi zasadami edycji źródeł historycznych, a poprzedza go rozbudowany wstęp omawiający tekst oraz przybliżający osobę o. Antoniego i kontekst historyczny wydarzeń. Diariusz należy do pisemnych źródeł narracyjnych tworzonych masowo w środowisku duchownych i świeckich elit metropolii kijowskiej. Jest aktem prawa publicznego i oficjalnym dokumentem zakonu bazylianów, a na jego blok tekstowy składają się: zapiski kronikarskie na temat wydarzeń synodu, opisy jego sesji i narad, czynności Zawadzkiego jako protoarchimandryty zakonu, dokumenty i korespondencja Kurii Rzymskiej i zakonu bazylianów, a także oficjalne rozporządzenia protoarchimandryty odnośnie do spraw administracyjnych, gospodarczych, duszpasterskich i finansowych.
- ItemO XVII-wiecznych ikonach warsztatu muszyńskiego w Muzeum Parafialnym w Grybowie(Wydawnictwo KUL, 2022) Gronek, AgnieszkaW Muzeum Parafialnym w Grybowie znajduje się interesujący zbiór ikon. Choć ich dokładna proweniencja nie jest znana, wiadomo, że znalazły się tu dzięki proboszczowi kościoła św. Katarzyny w Grybowie w latach 1921-1961, Janowi Solakowi, który przeniósł je z pobliskich cerkwi opustoszałych po wysiedleńczej akcji „Wisła”. Na podstawie analizy stylistycznej i studiów porównawczych udało się większość z nich połączyć z warsztatami pracującymi na Łemkowszczyźnie w XVII wieku. Prezentowane tu badania dotyczą dwóch nieznanych wcześniej ikon pochodzących z kręgu malarzy muszyńskich, które stanowią fragmenty rzędu apostolskiego ikonostasu z nieznanej cerkwi. W wyniku szczegółowych badań udało się wskazać dzieła najbliższe stylistycznie (z Matysowej, Banicy i Brunar), określić czas ich powstania (ok. 1640 roku), odnaleźć w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu kolejną część opisywanego rzędu apostolskiego i ustalić miejsce jego pochodzenia (Brunary).
- Item„Oryginał został odnaleziony i nie zmienił właściciela”. Losy gnieźnieńskiego starodruku PL 178, zawierającego Officina ferraria(Wydawnictwo KUL, 2022) Sołomieniuk, MichałPrzedmiotem artykułu są losy starodruku z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, zawierającego m.in. unikat polskojęzycznego poematu Walentego Roździeńskiego pt. Officina ferraria z 1612 roku. Ten druk współoprawny został podarowany gnieźnieńskiej bibliotece kapitulnej jako dar testamentalny ks. Antoniego Dyamenta w 1885 roku. Wartość naukową i historyczną druku odkrył przed II wojną światową bibliotekarz i archiwista kapitulny ks. kan. Leon Formanowicz, a zbadał go naukowo prof. Roman Pollak, który w 1936 roku przygotował jego edycję. Druk, w czasie wojny zabrany przez Niemców do Poznania, wrócił do prawowitego właściciela po wojnie i został ponownie zinwentaryzowany w 1955 roku. W tym też roku ks. dr Stanisław Bross, wikariusz kapitulny archidiecezji gnieźnieńskiej w czasie uwięzienia prymasa Stefana Wyszyńskiego, wypożyczył go bez powiadomienia kapituły metropolitalnej prof. Kornelowi Wesołowskiemu z Politechniki Warszawskiej. K. Wesołowski przetrzymywał druk do śmierci w 1977 roku, po czym wdowa po nim podarowała go Bibliotece Narodowej. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku kapituła prymasowska w Gnieźnie bezskutecznie starała się o zwrot cennej książki. Ostatnio, w 2017 roku, badał gnieźnieński druk w Warszawie obecny dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie ks. Michał Sołomieniuk. W Bibliotece Katedralnej w Gnieźnie książka wciąż ma sygnaturę BK Pl 178.
- ItemParafia pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance i jej księgi metrykalne do 1945 roku(Wydawnictwo KUL, 2022) Nowak, Łukasz PiotrArtykuł znacznie poszerza dotychczasowy stan wiedzy na temat dziejów parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance przed 1945 rokiem. Ustalono, że z pewnością istniała ona już na początku XVII wieku, a możliwe, że powstała jeszcze w wieku XVI. Do drugiej połowy XVIII wieku funkcjonowała jako parafia pw. Trójcy Świętej, następnie zmieniono jej wezwanie na obecne. Przez ponad trzy wieki kościoły i zabudowania parafialne kilkakrotnie padały ofiarą pożarów i były odbudowywane. Pierwsze dwie świątynie (sprzed 1628 r. i 1717 r.) były drewniane, dwie kolejne (1835 r. i 1917 r.) murowane. Parafia wielokrotnie zmieniała również państwową i kościelną przynależność administracyjną. Najstarsze zachowane księgi parafialne pochodzą z 1730 r. i przechowywane są w Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie. Dzięki kwerendzie w siedemnasto- i osiemnastowiecznych aktach wizytacji parafialnych z Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu częściowo udało się odtworzyć informacje na temat niezachowanych ksiąg parafialnych, które mogły spłonąć w pożarze plebanii w Trzciance w 1730 r. Kwerenda w archiwach państwowych pozwoliła także na ustalenie miejsc przechowywania duplikatów trzcianeckich ksiąg metrykalnych pochodzących z XIX w.
- ItemPrasa katolicka w Królestwie Polskim w latach 1905-1914 wobec idei nowoczesnej oświaty i obywatelstwa(Wydawnictwo KUL, 2022) Bołdyrew, Aneta; Bednarz-Grzybek, RenataW prasie katolickiej w Królestwie Polskim przełomu XIX i XX wieku dyskutowano o sytuacji Kościoła w zmieniających się realiach społecznych, omawiano i krytycznie komentowano zachodnie koncepcje modernizacyjne. Publicyści poszukiwali odpowiadających rodzimym warunkom sposobów kształtowania nowoczesnego społeczeństwa i określania roli Kościoła w tym procesie. Dyskurs o nowoczesności dotyczył m.in. zagadnień oświaty i obywatelstwa. W niniejszym artykule reprezentatywnym przedmiotem badań uczyniono czasopisma adresowane głównie do duchowieństwa i wydawane przez dłuższy okres: „Przegląd Katolicki”, „Ateneum Kapłańskie”, „Wiadomości Pasterskie”, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, „Przegląd Diecezjalny w Kielcach”, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”. Propagowano w nich nowoczesną wiedzę o sposobach wspierania przez Kościół oświaty szkolnej i pozaszkolnej, wskazywano symbiotyczne związki edukacji młodego pokolenia z utrwalaniem wartości religijnych, kształtowaniem postaw obywatelskich i dbałością o etyczny wymiar wspólnoty społecznej. W artykule przyjęto strategię badawczą opartą na tzw. społecznej koncepcji historii wychowania. Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych oraz metody analizy dyskursu prasowego. Krótko omówiono kwestie formalno-wydawnicze czasopism, skupiając się przede wszystkim na zagadnieniach oświatowo-wychowawczych i obywatelskich, ukazywanych w katolickiej prasie społecznej po 1905 roku oraz problemach edukacji pozaszkolnej.
- Item[Recenzja]: Archiwa polskie i sowieckie w realiach systemu komunistycznego, red. Janusz Łosowski, Mirosław Szumiło, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2021, ss. 352, ISBN 978-83-8229-219-0(Wydawnictwo KUL, 2022) Hamryszczak, Artur PawełPublikacja stanowi pokłosie międzynarodowej konferencji naukowej Archiwa w państwach totalitarnych w Europie Środkowej i Wschodniej, która odbyła się w Lublinie i Sandomierzu w dniach 5-7 września 2018 roku. Wzięli w niej udział liczni badacze ze wspomnianej części Europy, którzy pochylili się nad zagadnieniem wpływu partii komunistycznej i organów władzy państwowej na działania archiwalne, m.in. na obsadę stanowisk dyrektorów archiwów państwowych, zaangażowanie instytucji w szerzenie propagandy komunistycznej itp. Książka jest pierwszym w Polsce tego typu opracowaniem problematyki politycznego kontekstu działania archiwów i stanowi zachętę do podjęcia dalszych badań nad tym zagadnieniem. Dodatkowym bodźcem może być dorobek niemieckich naukowców, którzy przeanalizowali funkcjonowanie archiwów w Niemieckiej Republice Demokratycznej i ukazali nowe pola badawcze.
- Item[Recenzja]: Lekkha Vil’evna Zhukova, Voennoe dukhovenstvo v Rossii v kontse XIX – nachale XX veka. Sbornik staiei, red. D.A. Andreeva, O.V. Belousovoi, Sankt-Peterburg 2020, ss. 366 (Trudy istoricheskogo fakul’teta MGU. Vyp. 112. Ser. II: Istoricheskie issledovaniia, 63), ISBN 978-5-00165-086-7(Wydawnictwo KUL, 2022) Krokosz, Paweł