Vox Patrum, 2022, Vol. 83: Wdowy i ich rola we wczesnym Kościele / Miscellanea

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/4277

Browse

Browsing Vox Patrum, 2022, Vol. 83: Wdowy i ich rola we wczesnym Kościele / Miscellanea by Title

Now showing 1 - 20 of 22
  • Item
    Bazyli Wielki jako spadkobierca i kontynuator greckiej tradycji filozoficznej w homili "O zawiści"
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Sowa, Joanna
    Celem artykułu jest przedstawienie roli, jaką w homilii Bazylego z Cezarei O zawiści odgrywa grecka tradycja filozofii moralnej. Homilia ta, zaliczana do rozpraw moralnych, analizuje naturę i przedstawia metody leczenia zawiści, uważanej zarówno przez pisarzy grecko-rzymskich, jak i wczesnych autorów chrześcijańskich za emocję szczególnie niebezpieczną i szkodliwą zarówno dla duszy pojedynczego człowieka, jak i dla całego społeczeństwa. Pisarze kościelni przejęli wiele elementów z tradycyjnych koncepcji odnoszących się do zawiści i pokrewnych jej emocji, dostosowali je do swoich celów i dodali do długiej tradycji interpretacyjnej własne spostrzeżenia. Chociaż sam Bazyli nie wymienia w homilii źródeł innych niż Biblia, dokładna analiza tekstu ukazuje silny wpływ dawnych greckich pisarzy zajmujących się filozofią moralną – przede wszystkim Platona, Arystotelesa, stoików, a także Plutarcha z Cheronei.
  • Item
    Duchowe piękno wdowieństwa ślubowanego Bogu na podstawie De bono viduitatis i Epistula 130 św. Augustyna
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Jaśkiewicz, Sylwester
    Oryginalnym wkładem biskupa Hippony w formację wdów jest nauka o pięknie duchowym, wewnętrznym (pulchritudo spiritalis). Została ona doskonale zharmonizowana z innymi wskazaniami adresowanymi do nich zwłaszcza w De bono viduitatis oraz Epistula 130 i jest częścią o wiele szerszej koncepcji człowieka duchowego (homo spirituals), którą po 411 roku Hippończyk rozwija w kontekście antypelagiańskim. Choć wstrzemięźliwość wdowia jest darem Bożym i skłania do wdzięczności, to jednak nie zwalnia z trudu podobania się Oblubieńcowi. Ponieważ wielki pasterz Kościoła w Hipponie zdawał sobie doskonale sprawę, że o wstrzemięźliwości powinien uczyć tak, aby pokochały ją same wdowy, dlatego też mówi o niej i o całym poświęconym Bogu wdowieństwie w kategoriach piękna i rozkoszy duchowych. Tak, krok po kroku z niezrównaną swadą i znawstwem kreśli najdrobniejsze elementy duchowego piękna violas viduarum.
  • Item
    Herchenefreda. Trzy listy do syna Dezyderego
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Prezentowany tekst zawiera przekład trzech listów, które w pierwszej połowie VII w. merowińska arystokratka Herchenefreda napisała do swojego syna Dezyderego, wpływowego możnego i przyszłego biskupa Cahors. Przekład poprzedzony został wstępem, w którym czytelnik odnajdzie szkicowo zarysowany kontekst epoki, informacje na temat życia Herchenefredy oraz Dezyderego, a także tematykę poszczególnych listów. Korespondencja merowińskiej arystokratki ostatecznie znalazła się w anonimowych dziejach świętego Dezyderego i w ten sposób także ocalała od zapomnienia. Niekwestionowanie ubogaca ona zasobną merowińską tradycję epistolarną. Przede wszystkim z uwagi na samą autorkę – świecką możną - która w tak przeważającym gronie współczesnych jej męskich twórców pretenduje do miana rara avis. Zwraca uwagę także osobisty i emocjonalny ton omawianej matczynej korespondencji. Listy są ważnym świadectwem wczesnośredniowiecznych relacji rodzicielskich, statusu szlachetnie urodzonych matron, ich wykształcenia oraz powinności względem rodu, męża, synów i wreszcie także całej chrześcijańskiej wspólnoty.
  • Item
    Interpretacja Przemienienia Jezusa. Część 2: Złota epoka literatury patrystycznej
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Mejzner, Mirosław
    Celem artykułu jest porównanie interpretacji przemienienia Jezusa w tekstach czterech ojców Kościoła z przełomu IV i V w. (Jana Chryzostoma, Proklosa z Konstantynopola, Augustyna i Hieronima). Zasadnicza uwaga jest zwrócona na poszczególne elementy treściowe, zawarte w opisach ewangelicznych. Analiza interpretacji dokonanej przez poszczególnych autorów ukazuje ścisłą zależność pomiędzy problemami teologicznymi epoki (np. zagadnienia trynitarne, chrystologiczne, eschatologiczne) a sposobami i metodami egzegetycznymi.
  • Item
    Izydora z Sewilli "De ortu et obitu patrum": studium źródeł traktatu
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Krynicka, Tatiana
    Traktat Izydora pt. O narodzinach i śmierci świętych ojców jest wybitnie intertekstualnym utworem. Jego podstawowy hipotekst to Pismo Święte. Referując czytelnikowi biblijne dzieje zbawienia, Izydor z Sewilli zdradza znajomość licznych pism wielu chrześcijańskich autorów. Prześledzenie zależności między wybranymi rozdziałami opracowanego przez niego traktatu (1. Adam; 26. Aaron; 41. Ozeasz; 45. Jonasz; 59. trzej młodzieńcy [w piecu ognistym]) a jego źródłami i wzorcami pozwala stwierdzić, że jest on autorem oryginalnym, gdyż wykazuje się dużą samodzielnością zarówno w komponowaniu większości poszczególnych relacji (a dokładnie tych spisanych na podstawie źródeł innych niż biblijne vitae), jak też przy opracowaniu koncepcji dzieła będącego hybrydą egzegezy i hagiografii oraz niemającego prototypów we wcześniejszym piśmiennictwie.
  • Item
    Jan Chryzostom / Teodor Dafnopata, O chorobach i lekarzach (Περὶ ἀῤῥωστίας καὶ ἰατρῶν; PG 63, 651-656; CPG 4684,13)
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Iluk, Jan
    Żyjący na przełomie IX i X wieku bizantyjski retor i hagiograf Teodor Dafnopata (Θεόδορος Δαφνοπάτης ), ofiarował cesarzowi Nikiforowi III Botaniacie (1078-1081 r.) zbiór homilii, które były kompilacją fragmentów wyjętych z mów i homilii św. Jana Chryzostoma. Na pierwszej stronie najstarszych znanych rękopisów widnieje informacja, że są to „kwietniki” (απάνθισμα) ułożone ze słów Jana Chryzostoma, a uporządkowane (συνάθροισις) przez Teodora Dafnopatę. Wypisy z dzieł św. Jana Chryzostoma, bizantyjski kompilator Teodor Dafnopata ułożył w ponad trzydzieści mów, wśród których jest także mowa „O chorobach i lekarzach”, której przekład na język polski przekazuję do druku w kolejnym tomie Vox Patrum.
  • Item
    John Chrysostom’s Discourse on Property Ownership: An Analysis from the Perspective of Roman Law
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Yingxue, Chen
    Unlike the dominant but simplified view of previous scholarship that Chrysostom stands in opposition to Roman property law, his attitude towards Roman law concerning property ownership is quite complicated. Insisting on the belief that things are created for common use and God is the ultimate owner of the world, Chrysostom denies various modes of property acquisition approved by Roman law (inheritance, thesauri inventio, and specificatio ) to be righteous, but when clarifying the limited and inferior human right over things in comparison with that of God, he never hesitates to use the Roman legal terms χρῆσις and δεσποτεία. Moreover, based on the conviction that the worldly economic order derives from divine providence, he confines his enumeration of the things shared in common mainly to the Res communes and Res publicae or Res universitatis under Roman law and persuades his audience to help those in need with the wealth temporarily under their stewardship. As a rhetorical strategy, Chrysostom’s use and manipulation of Roman legal language and thought aimed to promote almsgiving.
  • Item
    La synthèse théologique du bien commun chez Augustin
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Nebel, Mathias
    L’article cherche à comprendre comment Augustin a radicalement reformulé, depuis une perspective théologique, la notion politique de bien commun de l’antiquité classique. L’argument principal est que cette réinterprétation découle naturellement de la théologie néotestamentaire de la koinonia qui unit l’Eglise, comme le montre la lettre a Volusianus et les homélies sur l’Epitre aux Parthes. A partir de cette lecture, il devient alors plus aisé de comprendre la fameuse reformulation de la définition de société aux livres II et XIX de la Cité de Dieu. Nous concluons en identifiant les trois thèmes qui, à partir d’Augustin, seront étroitement associé à la notion de bien commun en occident : 1) Le bien commun n’est plus un concept, mais une Personne et un Espace. Christ, en son humanité, est le seul et unique Bien Commun du genre humain. 2) Le Bien Commun universel est d’ordre eschatologique ; dans l’histoire on ne peut parler au mieux que de biens communs partiel et imparfait. 3) La charité est le moteur de la dynamique d’accomplissement du Bien Commun universel dans l’histoire.
  • Item
    Latinitas curialis na przykładzie Epistulae gratulatoriae Benedykta XVI. Przybliżenia leksykalne i stylistyczne
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Gacia, Tadeusz
    W opracowaniu omawia się wybrane aspekty współczesnej Latinitas ecclesiastica, szczególnie jej odmiany zwanej Latinitas curialis, w dziewięciu listach gratulacyjnych papieża Benedykta XVI. Autor analizuje słownictwo dotyczące głównego tematu listów – święceń kapłańskich i biskupich oraz ich jubileuszów, a także występowanie cursus, czyli systemu kadencji rytmicznych polegających na odpowiednim następowaniu sylab akcentowanych i nieakcentowanych. Określenia święceń oraz ich rocznic pochodzą z dawnych tekstów źródłowych, tylko w mniejszym stopniu jest to słownictwo nowe; formuły błogosławieństw papieskich zamykających listy zachowują niezmienny kształt literacki, tradycyjne słownictwo i takąż stylistykę. Cursus obecny w łacinie kurii papieskiej, z niewielkimi przerwami, od końca antyku, w analizowanych listach występuje w swych czterech odmianach: cursus planus, velox, tardus i trispondaicus.
  • Item
    Międzynarodowa współpraca publikacyjna patrologów na przykładzie analizy korespondencji ks. profesora Wincentego Myszora z Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Gołda, Agnieszka; Tałuć, Katarzyna
    W artykule przedstawiono okoliczności współpracy międzynarodowej ks. prof. Wincentego Myszora (1941-2017). Ks. W. Myszor był wykładowcą warszawskiej Akademii Teologii Katolickiej oraz Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Analizy treści dokumentów dokonano przy użyciu metod historycznej, biograficznej i bibliograficznej. Materiał badawczy pochodzi z 6. zespołów spuścizny o sygnaturach od 169/1 do 169/6 z lat 1970-2008 przechowywanych w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach. W artykule opisano: okoliczności ukazania się tekstów ks. W. Myszora w „Enchoria. Zeitschrift für Demotistik und Koptologie” i „Jahrbuchs für Antike und Christentum”; relacje ks. W. Myszora z redakcjami „Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der Neueren Forschung”, „Reallexikon für Antike und Christentum. Sachwörterbuch zur Auseinandersetzung des Christentums mit der antiken Welt”, The Coptic Encyclopaedia, Lexikons für Theologie und Kirche oraz związki z redakcjami czasopism („Bibliotheca Orientalis”, „Chronique d’Egypte”, „Orientalia”). W drugiej części tekstu scharakteryzowano kontakty ks. W. Myszora z: „Bibliographia Patristica. Internationale patristische Bibliographie”, działem bibliograficznym w „Enchoria. Zeitschrift für Demotistik und Koptologie”, Davidem M. Scholerem – autororem Nag Hammadi Bibliography. Odtworzone losy międzynarodowych relacji ks. W. Myszora wpisują się w nurt badań poświęconych historii kontaktów polskich badaczy z naukowcami z Zachodu zapoczątkowanych w okresie PRL-u.
  • Item
    „Odnawia się młodość twoja jak orła” (Ps 103 [102], 5) . Motyw orła z krzyżem w dziobie na późnoantycznej tkaninie z Egiptu w kolekcji Władysława Czartoryskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Głowa, Anna
    W artykule przeprowadzona została analiza formalna, interpretacja ikonograficzna i ikonologiczna przedstawienia orła na mało znanej późnoantycznej tkaninie z Egiptu w Muzeum Narodowym w Krakowie. We wprowadzeniu zarysowuję kontekst jej pochodzenia, następnie przechodzę do analizy formalnej dekorującego ją wyobrażenia i do wskazania analogii zarówno wśród innych zachowanych tkanin z tego okresu, jak i innego rodzaju zabytków późnoantycznych z terenów Egiptu i Nubii. Aby zrozumieć znaczenie motywu orła w sztuce tej epoki w ogóle, a w szczególności na tkaninach, najpierw omawiam, w oparciu o źródła pisane i ikonograficzne, symbolikę tego ptaka w świecie starożytnym i wczesnochrześcijańskim, a następnie znaczenie dekoracji na ubiorach i tkaninach domowego użytku w epoce późnego antyku. Motyw orła i towarzyszących mu atrybutów okazuje się wielowymiarowym i możliwym do odczytania w różnych kluczach symbolem, ilustrującym wielokulturowość późnoantycznego świata.
  • Item
    Postać wdowy w Ewangelii Łukasza jako symbol Kościoła w tradycji łacińskiej
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Bardski, Krzysztof
    W artykule zostały przeanalizowane starożytne i średniowieczne interpretacje postaci wdowy w Ewangelii Łukasza w tradycji Kościoła zachodniego. Poczynając od Ambrożego (+397), przez Bedę Czcigodnego (+735), aż po kompilację Glossa Ordinaria (XII w.), postać wdowy przeważnie kojarzona była z Eklezją, czyli Kościołem. W toku rozważań zostały podjęte następujące problemy badawcze: W jaki sposób tekst biblijny sugeruje takie skojarzenie? Jakie potencjalne motywy symbolotwórcze tekstu biblijnego prowadzą do tego skojarzenia i jakie wynikają stąd dalsze implikacje? Jak wyglądał proceder interpretacyjny ówczesnych komentatorów, który prowadził do stworzenia takiej symboliki? I w końcu, na ile może być ona inspirująca dla współczesnego odbiorcy? Wdowa Anna, która z nadzieją tęskni, by ujrzeć Boże oblicze (Łk 2,36-38), wdowa z Sarepty Sydońskiej, której zagraża śmierć głodowa (Łk 4,25-26), wdowa z Nain, która cierpi z powodu śmierci syna (Łk 7,11-17), wdowa wytrwale błagająca sędziego, by wstawił się za nią (Łk 18,1-8) oraz wdowa wrzucająca dwa grosze do skarbony (Łk 21,1-4), obrazują Kościół wyglądający z nadzieją zmartwychwstania w czasach ostatecznych, otrzymujący duchowy pokarm Ciała Pańskiego, ufający w moc Chrystusa, który przywraca życie jej duchowo umarłym synom, wytrwale modlący się do Boga oraz na Nim opierający całą swoją egzystencję.
  • Item
    Późnostarożytne apele o rozpoznanie godności ludzkiej: Bazyli z Cezarei Kapadockiej, Ambroży z Mediolanu, Leon Wielki, Anonim z Werony
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Guerrero van der Meijden, Jadwiga
    Artykuł omawia późnostarożytne chrześcijańskie apele o uznanie godności ludzkiej sformułowane przez Bazylego z Cezarei, Ambrożego z Mediolanu, Leona Wielkiego i anonimowego Mistrza z Werony. Analiza podzielona jest na części odnoszące się do każdego z wymienionych autorów, a kończy ją sekcja poświęcona, po pierwsze, wzajemnym powiązaniom między przedstawionymi tekstami i hipotezie o wzorowaniu się Leona tekstami Bazylego i Ambrożego, a po drugie, wpływom tychże apeli na myśl późniejszych wieków. Badanie wskazuje biblijne, starogreckie i rzymskie źródła chrześcijańskich wezwań. Twierdzę, że sformułowanie Leona jest pośrednio inspirowane delficką formułą gnothi seauton, która została przez chrześcijańskich myślicieli doprecyzowana do statusu aksjologicznego człowieka i uzupełniona wyrażeniami biblijnymi.
  • Item
    Resistenza e resilienza in Cipriano di Cartagine e Gregorio di Nazianzo
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Accorinti, Domenico
    Come sottolineano Clemens Sedmak e Małgorzata Bogaczyk-Vormayr nella loro introduzione a Patristik und Resilienz (Berlin 2012), la resilienza umana deve essere intesa come la capacità di cambiare sé stessi in risposta a una crisi, non già di tornare a un punto di partenza (Einleitung, 3). Dopo una parte introduttiva sui diversi significati e aspetti della resilienza, questo articolo discute alcuni testi di Cipriano di Cartagine (De mortalitate, Ad Demetrianum, De bono patientiae, De dominica oratione) e Gregorio di Nazianzo (Or. 26, Ep. 223, 30-36, 92) che possono essere di qualche interesse per l’attuale discussione sulla resilienza. Entrambi gli autori, infatti, partendo dalla medesima prospettiva escatologica, sembrano condividere una dinamica nozione di resilienza, che non è una mera sopportazione delle avversità, ma la capacità di trasformare una situazione negativa in una risorsa esistenziale.
  • Item
    Sanctus - definicje wobec tekstowego znaczenia słowa w pismach św. Izydora z Sewilli
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Ledzińska, Anna
    Izydor z Sewilli żyjący na przełomie VI/VII w. w wizygockiej Hiszpanii z jednej strony gromadził w swych dziełach dziedzictwo świata antycznego, z drugiej zaś stał się jedną z najważniejszych auctoritas średniowiecza. Żył w czasach przełomu historycznego, kulturowego, politycznego, a zmiana otaczającego świata zazwyczaj generuje zmiany językowe. Celem badań było sprawdzenie jak głoszone przez Izydora eksplicytnie poglądy na świętość wyrażoną przez leksem sanctus, mają się do tych immanentnie tkwiących w jego języku. W związku z tym przebadano pod kątem semantyki i źródeł trzy definicje sanctus zawarte w Etymologiach oraz dziele O różnicach słów, a następnie zestawiono je z tekstowymi wystąpieniami tego słowa w korpusie wszystkich dzieł Izydora o potwierdzonej autentyczności. Te ostatnie badano z zastosowaniem metod korpusowych, przy użyciu oprogramowania Sketch Engine. Dodatkowo jako tło analizy wykorzystano materiał leksykograficzny zawarty w kilku słownikach łaciny klasycznej i kościelnej. Wyniki wskazują na starożytną proweniencję znaczeń leksemu sanctus deklarowanych w izydorowych definicjach oraz odmienny, wyraźnie średniowieczny, eklezjalny profil semantyczny słowa w korpusie tekstów. Przeprowadzone badania ukazują proces adaptacji języka łacińskiego do zmieniających się okoliczności, przemiany pojęć i świata myśli pod wpływem chrześcijaństwa u progu średniowiecza u jednego z najważniejszych autorów tego okresu.
  • Item
    Struktura organizacyjna klasztoru tarnateńskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Czyżewski, Bogdan Stanisław
    Ciekawym i mało znanym pismem wczesnochrześcijańskim jest Reguła Tarnateńska. Najprawdopodobniej klasztor, dla którego ona powstała, leżał w południowo-wschodniej Galii, samą zaś Regułę datuje się na VI wiek. Przedmiotem badań jest struktura organizacyjna klasztoru, czyli pełnione w nim funkcje przez poszczególnych mnichów i zakres ich zadań. Najważniejszą osobą w tej wspólnocie był opat, odpowiadał przed Bogiem i ludźmi za funkcjonowanie całego klasztoru, zarówno pod względem duchowym jak i organizacyjnym. Istotne zadania należały również do przeora. Niektóre z nich dzielił z opatem, jak chociażby kontrolowanie i dyscyplinowanie mnichów. Przeor weryfikował też powody, którymi kierowali się kandydaci pragnący podjąć życie zakonne. Byli też w klasztorze seniores (starsi), którzy między innymi sprawowali duchową opiekę nad kandydatami do klasztoru. Spotykamy w klasztorze Tarnateńskim również szafarza, bibliotekarza, ogrodnika, magazynierów, którzy dbali o gospodarcze zaplecze wspólnoty. Reguła wymienia także typowo rolnicze zadania mnichów należące do oracza, żniwiarza, uprawiających winnicę i pasterzy.
  • Item
    Św. Izydor z Sewilli, O dniach, nocy i tygodniu (Etymologiae, V, 30-32: De diebus, de nocte, de hebdomada)
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Kaczyńska, Elwira
    Tłumaczenie na język polski niektórych rozdziałów dzieła Izydora z Sewilli Etymologiae sive Origines (V 30–32) poświęconych dniom, nocom oraz tygodniom.
  • Item
    The Basis of John Chrysostom’s Teaching on Widowhood
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Konieczko, Michał; Uciecha, Andrzej
    The paper presents the origins of John Chrysostom's teaching on widowhood. The author analyses the most important factors that contributed to the shaping of John’s teaching aimed at widows. The first factor was his personal experience, such as the relationship with his mother or with befriended widows. The second factor was being under a strong influence of St. Paul’s teachings, especially the Letter to the Ephesians and the First Letter to the Corinthians. The last factor was a consequence of John's distinction between the existential and essential sources of widowhood. The existential sources, i.e. mainly the imitation of virginity, are the result of John’s understanding of anthropology, while the essential sources are rooted in the unity of divine hypostases and arise from his view on Christian marriage. Chrysostom’s concept of widowhood takes on a concrete and vertical structure in which one can see a trace of the influence of philosophy and education which he received.
  • Item
    The Qur’ān in Medieval Slavic Writings. Fragmentary Translations and Transmission Traces
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Brzozowska, Zofia A.; Leszka, Mirosław J.
    The Qur’ān was never translated into Church Slavic in its entirety; still, in the writings of some mediaeval Christian authors (Byzantine and Latin) quite extensive quotations and borrowings from it can be found. Many of these texts were transmitted in the Slavia Orthodoxa area. The aim of this article is to present the Church Slavic literary sources which contain quotations from the Qur’ān. The analysis covers Slavic transla­tions of Byzantine and Latin authors as well as original texts of Slavic provenance. The main conclusion of the research is that only ca. 2% of the text of the Qur’ān has been preserved in the Church Slavic material.
  • Item
    Wdowy w universum wczesnych chrześcijan – trzy perspektywy badawcze
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Nakonieczny, Rafał
    W niniejszym tekście przedstawione zostały wnioski z analizy metabadawczej tematu sytuacji wdowy w społeczności wczesnych chrześcijan. Temat ten badany jest współcześnie co najmniej w trzech perspektywach. Jest on bowiem nadal interesujący dla historyków badających rozwój gmin wczesnochrześcijańskich. Po drugie sytuacja kobiet (w tym wdów) stanowi bardzo interesujące pole badawcze dla autorów nurtu krytycznego (nie zawsze zdecydowanie feministycznego), którzy zastanawiają się nad możliwością alternatywnej rekonstrukcji stosunków społecznych. Założeniem tych badań bywa przyjęcie, iż wysoka pierwotnie pozycja kobiet w gminie chrześcijańskiej stopniowo ulegała umniejszeniu. Szczególny akcent postawiono jednak w tym studium na trzeci aspekt badawczy, jakim jest ukazanie sytuacji wdowy w świecie starożytnym (biblijnym, hellenistycznym, wczesnochrześcijańskim) jako impulsu do głębokiego namysłu nad naszym stosunkiem do jednostek ex definitione najsłabszych. Zaliczają się do nich – podobnie jak w przeszłości – samotne starsze kobiety (często owdowiałe). Liczne prace współczesne postulują podjęcie wysiłku, by nie dopuścić do ich marginalizacji i osamotnienia. Domaga się tego antropologia chrześcijańska i właściwie rozumiana cnota solidarności – bez wykluczania kogokolwiek. Jedną z możliwości realizacji takiego celu może być reaktywacja stanu wdów we współczesnych wspólnotach chrześcijańskich.