Studia Polonijne, 2022, Vol. 43

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/4759

Browse

Browsing Studia Polonijne, 2022, Vol. 43 by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 20 of 25
  • Item
    Izabela z Czartoryskich Działyńska w Hiszpanii w 1856 roku w świetle korespondencji rodzinnej
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Obtułowicz, Barbara
    Izabela Czartoryska (od 1857 r. hrabina Działyńska) mieszkała wraz z rodziną w Paryżu i podobnie jak jej najbliżsi była emigrantką. Jest znana przede wszystkim jako kolekcjonerka i twórczyni muzeum w gołuchowskim zamku, który przebudowała z pomocą francuskich i polskich architektów. Bardzo ważną rolę w kształtowaniu zdolności artystycznych oraz pasji kolekcjonerskich księżniczki stanowiły jej liczne podróże po Europie i Afryce Północnej (Bliski Wschód, Algieria). W połowie listopada 1856 r. Izabela wspólnie z bratem Władysławem i jego żoną Marią Amparo Muñoz y de Borbón wyjechała do Hiszpanii. W prezentowanym tekście dokonuję przede wszystkim odtworzenia przebiegu tego wojażu. Umieszczam go w kontekście skomplikowanej sytuacji politycznej Hiszpanii oraz tajnych zabiegów dyplomatycznych Władysława Czartoryskiego pod auspicjami Hotelu Lambert. Staram się ustalić, w jakim stopniu pobyt córki Adama Jerzego Czartoryskiego w Hiszpanii wpłynął na rozwój jej zainteresowań artystycznych. Zwracam uwagę na podobieństwa i różnice relacji księżniczki z opisami innych podróżników. Poruszam także kwestię przeciągającego się zamążpójścia Izabeli, które w przyszłości okaże się nieudane. Artykuł powstał na podstawie korespondencji rodzinny Czartoryskich, zwłaszcza listów Izabeli pisanych po francusku do matki, księżnej Anny z Sapiehów Czartoryskiej.
  • Item
    Andrzej Bonusiak, Głos Nauczyciela 1986-2015, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2019
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Borys, Marcin
  • Item
    Europejskie ścieżki kariery zawodowej i naukowej międzywojennych profesorów Wydziału Teologicznego UJ i UJK we Lwowie (okres przed otrzymaniem katedry)
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Przeniosło, Małgorzata; Przeniosło, Marek
    W artykule poddano analizie życiorysy 39 profesorów Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Rozważania dotyczą tych aktywności w ramach ich drogi naukowej i zawodowej, które były realizowane poza obszarem ziem polskich. Takie działania były widoczne już na etapie studiów wyższych. Zdecydowana większość interesujących nas osób wybierała jako jedyne lub jedno z kilku miejsc kształcenia uczelnie zagraniczne, podobnie było w przypadku wyboru miejsca uzyskania doktoratu. Najbardziej popularne w przypadku studiów i doktoratu były uczelnie w Rzymie (szczególnie tamtejszy Uniwersytet Gregoriański) oraz Uniwersytety w Innsbrucku i Monachium. Wybór placówek rzymskich nie może dziwić, biorąc pod uwagę fakt, że wszystkie analizowane osoby były duchownymi. W przypadku pracy zawodowej liczba pobytów zagranicznych wyraźnie uległa zmniejszeniu, choć w życiorysach części osób znajdujemy i takie elementy.
  • Item
    Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Stawach w diecezji pińskiej w świetle Inwentarza z 16 października 1933 roku
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Żurek, Waldemar Witold
    W miejscowości Stawy w województwie brzeskim Wielkiego Księstwa Litewskiego Joanna (lub Jan) i Jerzy Stawscy ufundowali w połowie XV w. w swoim majątku pierwotny, drewniany kościół. Nowy kościół, również drewniany, zbudowano w Stawach w pierwszej połowie XVIII w. Konsekrował go biskup łucki jako świątynię Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Jakuba Większego Apostoła, w dekanacie Kamieniec Litewski. W 1864 r. parafia w Stawach uległa kasacji przez rząd carski, a świątynię przejęli prawosławni. W 1919 r. powróciła do katolików, a miejscowość Stawy powróciła w granice niepodległej II Rzeczypospolitej. Należała do diecezji mińskiej, a od 1925 r. do nowo powstałej diecezji pińskiej. Prezentowany inwentarz parafialnego kościoła stawskiego sporządził ówczesny proboszcz ks. Ignacy Drozdowicz i dnia 16 października 1933 r. przekazał wraz z parafią swemu następcy ks. Piotrowi Sadowskiemu.
  • Item
    Działalność Józefa Wieniawskiego na Półwyspie Skandynawskim – próba rekonstrukcji na podstawie materiałów źródłowych
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Rzepecki, Karol
    Życie i twórczość Józefa Wieniawskiego na wielu płaszczyznach wciąż wymaga opracowania. W ten zakres wpisuje się działalność polskiego pianisty i kompozytora, jaką prowadził na terenie Półwyspu Skandynawskiego. Należy wspomnieć również o zaangażowaniu jego starszego brata Henryka – skrzypka. Poruszając niniejsze zagadnienie, warto jednocześnie zwrócić uwagę na relacje z tamtejszym środowiskiem artystycznym, za sprawą jednego z jego czołowych przedstawicieli. Celem niniejszego artykułu jest zatem wypełnienie kolejnej luki w badaniach dotyczących kompozytora.
  • Item
    Życie religijne katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie sowieckiej w latach 1964-1991
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Ryba, Mieczysław; Rożkow, Władysław
    Niniejszy artykuł jest próbą ukazania życia religijnego katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie w latach 1964-1991, a także przedstawienia polityki władz sowieckich wobec Kościoła rzymskokatolickiego. Na strukturę publikacji składa się 6 punktów. W pierwszym została przedstawiona sytuacja Kościoła łacińskiego na Ukrainie na tle zmian społeczno-politycznych w państwie sowieckim, które nastąpiły po odejściu Nikity Chruszczowa. W drugim z kolei została ukazana specyfika pracy duszpasterskiej na sowieckiej Ukrainie. Punkt trzeci prezentuje udział wiernych w życiu sakramentalnym, czwarty poświęcony został jednej z najważniejszych form życia modlitewnego katolików w ZSRS, jaką były tzw. liturgie bez kapłana, w piątym przestawiono działalność zakonów bezhabitowych i stowarzyszeń świeckich. Zarówno jedne, jak drugie mimo rozlicznych restrykcji ze strony władz państwowych, usiłowały wywrzeć znaczący wpływ na zachowanie tożsamości i praktyk religijnych oraz przekazanie ogniwa wiary młodszym pokoleniom. W ostatnim punkcie przeanalizowano sytuację katolików na Ukrainie w okresie rządów Gorbaczowa oraz wpływ „pieriestrojki” na odrodzenie Kościoła w tymże państwie.
  • Item
    Działalność Związku Katolicko-Społecznego w odniesieniu do emigracji i opieki nad wychodźcami w diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Jaworski, Piotr; Zych, Sławomir
    W drugiej połowie XIX wieku w Galicji zaznaczyła się masowa emigracja zarobkowa. Na zjawisko to zareagować musiał Kościół, ponieważ wychodźstwo było przyczyną zmian w postępowaniu wiernych, czasem kryzysów wiary, załamania się religijności, odrzucania zasad moralnych. W diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego twórcą duszpasterstwa emigracyjnego był bp Józef Sebastian Pelczar. Problem wychodźstwa poruszany był na szczeblach parafii, dekanatów i diecezji. Wśród licznych zabiegów Kościoła przemyskiego o zapewnienie emigrantom opieki duszpasterskiej oraz zapobieganie negatywnym skutkom emigracji wskazać należy działalność Związku Katolicko-Społecznego. Organizacja ta miała kierować całokształtem pracy społecznej Kościoła. W wielu parafiach w oddziałach Związku powstały osobne sekcje do spraw emigracji. Temat wychodźstwa był poruszany podczas odczytów i pogadanek. Samych emigrantów wspierano organizacyjnie, materialnie i moralnie. Związek Katolicko-Społeczny starał się też dbać o ich formację duchową. Bardzo rzadko z kolei podejmowano starania o ograniczenie emigracji.
  • Item
    Listy ks. Wincentego Danka do abp. Józefa Bilczewskiego z lat 1900-1919 (część II)
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Wołczański, Józef
  • Item
    Troska o dzieci i młodzież Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Samborze realizacją charyzmatu zakonnego (zarys problematyki badawczej)
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Pomarańska, Renata
    Celem artykułu jest ukazanie troski o dzieci i młodzież, które są przedmiotem działalności Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Samborze. Wywód rozpoczyna ogólna charakterystyka Sambora i zgromadzenia. W dalszej kolejności zaprezentowano działalność wychowawczo-opiekuńczą Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Samborze w latach 1901-1946. Na koniec omówiono współczesne znaczenie zgromadzenia dla środowiska samborskiego. Studium opracowano na podstawie zachowanej prasy i dokumentów osobistych, wspomnień i listów pisanych po latach do sióstr.
  • Item
    Emigracyjna działalność ks. Szczepana Walkowskiego – kapłana diecezji częstochowskiej (1912-1969)
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kęsik, Kamil
    Szczepan Walkowski urodził się 12 listopada 1912 r. w Wieruszowie. Po wstąpieniu do seminarium duchownego w Krakowie w 1934 r. odbył studia filozoficzno-teologiczne i angażował się w organizacje studenckie. Święcenia kapłańskie przyjął w czerwcu 1939 r. Niebawem został wikariuszem w Lututowie. Już 2 września musiał stamtąd uciekać z powodu wybuchu II wojny światowej. Przechodząc przez Jugosławię i Rumunię dotarł do Rzymu. Niebawem przeniósł się do Francji do Coetquidain na pierwszy turnus szkoły podchorążych. Został kapelanem Brygady Podhalańskiej, następnie Zapasowego Ośrodka Oficerskiego w Sables-d’Or-les Pains. Po zdobyciu Francji przez Hitlera w czerwcu 1940 r., przeniósł się do Anglii gdzie niebawem został przydzielony do lotnictwa polskiego w ramach RAF-u. Po wojnie został uznany przez władze sowieckie w Polsce za wroga narodu, dlatego w 1949 r. emigrował do Argentyny. Rozpoczął szeroką pracę duszpastersko-oświatową w Quilmes w prowincji La Plata. Zginął w wypadku samochodowym 8 czerwca 1969 r. Powyższe fakty udało się ustalić na podstawie dostępnych archiwaliów, w zdecydowanej większości wykorzystanych po raz pierwszy do pracy naukowej. Dzięki nim ukazano przebieg pracy kapłańskiej w rzeczywistości emigracyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem okresu II wojny światowej i pobytu w Argentynie. Panoramiczne spojrzenie na aktywność duszpasterską ks. Walkowskiego ukazuje postać polskiego patrioty budzącego wzniosłe uczucia wśród Polonii. Śledząc kolejne homilie duchownego poruszające temat wojny i powojennego komunizmu w Polsce, zauważa się jego zatroskanie o pomyślny rozwój ojczyzny. Mając świadomość, że nie będzie mógł wrócić do Polski, podejmował działania mające na celu podnoszenie morale rodaków na obczyźnie, którzy mieli być przykładem religijności i miłości do rodzinnych stron.
  • Item
    Znaczenie więzi z parafią polską dla Polonii francuskiej na podstawie wyników badania pilotażowego
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Wysocki, Artur
    Emigracja polska we Francji ma długą i chlubną tradycję, jej losom i działalności poświęcono wiele publikacji, jednakże dotychczas brakuje szerszych systematycznych badań socjologicznych jej dotyczących. Pod koniec 2019 r. rozpoczęto realizację projektu badania, którego głównym celem jest eksploracja transmisji kulturowo-religijnej w polskich katolickich parafiach i ośrodkach duszpasterskich we Francji. Polskie ośrodki duszpasterskie we Francji są miejscami, które gromadzą regularnie największą liczbę przebywających tam Polaków. Celem tego artykułu była analiza jednej z sekcji ankiety badania pilotażowego przeprowadzonego wśród Polaków związanych z duszpasterstwem polskim w tym kraju. W artykule zanalizowano odpowiedzi na pytania dotyczące postrzegania parafii, identyfikacji z parafią polską, motywów przynależności do niej, wpływu na kierowanie parafią i form zaangażowania w nią.
  • Item
    „Kurier z Grand Rapids” w latach 1906-1907
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kiper, Daniel
    Prezentowany artykuł koncentruje się na historii jednego z czasopism Polonii amerykańskiej wychodzącym w Grand Rapids. W treści uwzględniono zawartość tematyczną tygodnika, tj. działy poświęcone sprawom polityczno-społecznym, rozrywkowym, literackim, kobiecym. Przedstawiono również liczbę oraz zawartość treściową reklam drukowanych na łamach omawianego czasopisma. Śledząc losy „Kuriera z Grand Rapids”, starano się wykazać zjawiska i problemy nurtujące polonijne dziennikarstwo w pierwszej dekadzie XX w. W artykule wykorzystano jakościową oraz ilościową metodę zawartości prasy. Krótka historia pisma pokazała, jak w soczewce, próby działań zmierzających do centralizacji ruchu wydawniczego Polonii amerykańskiej wokół kilku wydawnictw. Jego przykładem było powstanie Associated Polish Press in America. Upadek „Kuriera” pokazał jednocześnie siłę tendencji odśrodkowych w łonie środowisk dziennikarsko-wydawniczych polonijnej diaspory, wewnętrznie skłóconych i nieufnych wobec nowych przedsiębiorstw prasowych.
  • Item
    Poczucie tożsamości narodowej i religijnej wśród polskich emigrantów we Francji na podstawie wyników badania pilotażowego
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Uklańska, Katarzyna
    W artykule zostały zaprezentowane wyniki badania pilotażowego przeprowadzonego pod koniec 2019 r. wśród Polaków mieszkających we Francji. Badanie dotyczyło kwestii łączności identyfikacji religijnej i narodowej wśród emigrantów z Polski oraz transmisji wartości kultury polskiej, wartości narodowych i religijnych przez polskie parafie. Niniejsza publikacja dotyczy natomiast fragmentu tych badań – poczucia przynależności narodowej, dumy oraz wstydu ze swego pochodzenia, przejawów patriotyzmu wśród badanych emigrantów polskich we Francji oraz odpowiedzi na pytanie, na ile polskie parafie we Francji podtrzymują w nich poczucie tożsamości narodowej i religijnej, a także jaki jest ich stosunek do tego przekazu realizowanego przez parafie. Wyniki wskazują na to, że przebadani polscy respondenci we Francji czują się Polakami, są dumni ze swej polskości, czynnie wyrażają swój patriotyzm, co jednak niekoniecznie łączy się np. z wychowaniem dzieci w duchu katolickim. Są również odbiorcami przekazu wartości narodowo-patriotycznych, jaki dokonuje się za pośrednictwem parafii (np. udział w mszach w intencji ojczyzny), jednak są zdania, że to nie jest głównym zadaniem parafii na emigracji. Przeprowadzone badanie miało charakter pilotażowy, a zatem w artykule zaprezentowany jest również komentarz dotyczący poprawności sformułowanego narzędzia badawczego i procedury badawczej.
  • Item
    Social Networks as a Perpetual Vehicle for Migration
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Romaniszyn, Krystyna
    Migration processes have accelerated in the past few decades all over the world, and pose major social and political challenges. The paper aims to discuss the constant importance of personal networks in these movements. It addresses the phenomenon of networks, viewed as a prime social mechanism which amplifies and directs migration flows. Close attention has been paid to the variety of networks in which migrants operate in the host country, and the specific nature of the illegal border-crossing networks. The paper is based on relevant monographs and research data.
  • Item
    Kawaler maltański Franciszek Wierusz-Kowalski herbu Wieruszowa (ok. 1675-1742) w służbie królewskiej rodziny Sobieskich
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kapuściński, Jacek
    Artykuł przedstawia życie i działalność Franciszka Wierusza-Kowalskiego herbu Wieruszowa, żyjącego na przełomie XVII i XVIII w. i pochodzącego z powiatu radomszczańskiego w ziemi sieradzkiej. Całość opracowania otwiera wywód genealogiczny jego przodków, dzięki czemu można poznać bliżej przedstawicieli gałęzi rodowej Wieruszów-Kowalskich, mających liczne zasługi dla Kościoła i ojczyzny. Tradycje te niewątpliwie miały wpływ na postawę religijną i patriotyczną młodego szlachcica, który prawdopodobnie w wyniku koneksji rodzinnych wszedł w skład świty dworskiej królowej Marii Kazimiery Sobieskiej, stając się jej niezwykle zaufanym sługą. To z kolei sprawiło, że znalazł się w najbliższym otoczeniu jej syna Jakuba, pełniąc nawet obowiązki marszałka dworu. Bliskie relacje z Sobieskimi umożliwiły mu odbycie licznych podróży zagranicznych (Włochy, Francja, Bawaria) i nawiązanie stosunków z dworami władców wielu państw europejskich, w tym także samego papieża. Po wstąpieniu do Zakonu Maltańskiego prowadził szeroką działalność prokościelną na Malcie, Śląsku, we Włoszech i w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Szczególny wkład wniósł w rozwój klasztoru na Jasnej Górze, konwentu paulinów w Wielgomłynach i rodzimej parafii w Borzykowej.
  • Item
    Social Ties in Polish Families in Ireland: A Comparative Analysis Based on Own Research in the Last Decade
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Szast, Mateusz
    This article focuses on the concept of social ties in Polish families living in Ireland. It is not sufficiently represented in research work on economic emigration, especially post-accession emigration to Ireland, considering the context of the functioning of a modern migrant in their interpersonal space. It is important that the life of modern man is shaped by lots of interpersonal interactions in the social space, too. Yet, more important are interactions in the families from which the migrants come, in which they function or with whom they want to function. After opening the labor market to citizens of the new EU member states in 2004, Ireland hired the largest number of workers from the EU-8 countries. This approach was defined and analyzed on the basis of the group of respondents who were post-accession migrants in Ireland (N 461) in the research survey conducted in July and August of 2015 in Ireland and based on the 2016 and 2019 qualitative surveys on families in Ireland. Three research projects were analyzed. Therefore, the main subject of the article is to draw the reader’s attention to the issues of interpersonal relations and the importance of the family in the minds of the respondents, who were migrants. The research contains interesting, from the point of view of a sociologist, information on the preferences of Polish migrants in the field of shaping family relationships, the strength of family ties and the social roles performed based on these. The collected data show that there is a change in the functioning of the modern family, especially in the context of its functions, the roles of family members as well as openness to its alternative forms, but these changes are not significant enough to speak of a transformation of the nuclear family.
  • Item
    Audiovisual Tactics of Resistance of the Polish Anti-Communist Opposition in the 1980s as Illustrated by Tomasz Łabędź’s Kalendarz Wojny (War Calendar)
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Więch, Karol
    This study is an interdisciplinary presentation of the changing media paradigm of the Polish anti-communists opposition in the 1980s. The article, in particular, emphasizes the first production of the Polish émigré media institution Video Kontakt, titled War Calendar, directed by Tomasz Łabędź. Interpreted as an example of audiovisual tactics of resistance, his work employed subversion and counterpoint to expose the discursive hypocrisy of the communist regime in Poland. The article also discusses the support that Polish dissident groups received from the Western trade unions and government agencies leading to the ‘parallel society’ with its own communication potential.
  • Item
    Opieka duszpasterska nad Polakami na Węgrzech do 1939 roku
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Szymański, Józef
    Polskie duszpasterstwo w Budapeszcie sięga 1897 r., kiedy w dziesiątej dzielnicy Köbánya rozpoczęto odprawianie w niedziele i święta mszy św. dla robotników polskich. Miejscem skupiającym Polaków była kapliczka na placu Kápolna ufundowana przez włoską rodzinę Contich. Tymczasowe duszpasterstwo z upoważnienia węgierskich władz kościelnych prowadził ks. K. Benedikovics, później ks. W. Hawliczka – Słowak. Zmiany w organizacji polskiego ośrodka duszpasterskiego przyniosła w 1905 r. wizyta w stolicy Węgier abp. Józefa Bilczewskiego – metropolity Lwowa. Z jego upoważnienia od 1908 r. wśród 30 tys. Polaków posługę duszpasterską podjął ks. Wincenty Danek. W 1910 r. duszpasterstwo polskie otrzymało oficjalny tytuł: Polski Urząd Kuratorski. Dla realizacji określonych przedsięwzięć doraźnie powołano wówczas wiele instytucji społecznych: Komitet Budowy Kościoła, Stowarzyszenie Budowy „Domu Ubogich”, później stowarzyszenie „Schronisko”. Przy kościele na Kőbánya działało Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Żeńskiej i „Stół Polski” pw. św. Stanisława Kostki. W 1925 r. rozpoczęto budowę kościoła, który 17 sierpnia 1930 r. konsekrował kard. A. Hlond. Obok kościoła polskiego pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy przy Ohegy u. 11 wybudowano schronisko dla starców i plebanię. Do pracy wśród węgierskiej Polonii angażowali się kapłani z różnych zakonów i zgromadzeń zakonnych, salezjanie, paulini, a także siostry elżbietanki z Poznania. Ponadto duszpasterz polskiego kościoła bardzo często zapraszał do swojej parafii kapłanów z Polski: do wygłoszenia rekolekcji, pomocy w okresie Bożego Narodzenia i Wielkiego Postu.
  • Item
    Catherine O’Donnell, Jesuits in the North American Colonies and the United States: Faith, Conflict, Adaptation, Koninklijke Brill NV, Leiden, Netherlands 2020
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Nabożny, Marcin Krzysztof
  • Item