Roczniki Nauk Społecznych, 2022, T. 50, nr 3: Obszary przemian ról i relacji rodzinnych

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/4430

Browse

Browsing Roczniki Nauk Społecznych, 2022, T. 50, nr 3: Obszary przemian ról i relacji rodzinnych by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 14 of 14
  • Item
    Cracow Students’ Opinions on Family and Marriage
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Szast, Mateusz
    This paper concerns family, in particular its essence, functioning and the basic assumptions of functioning in the opinion of contemporary young people. These issues are not sufficiently represented in research papers, but it is worth looking at them in a general manner, which is done here. The purpose of this essay is to present issues raised by Cracow youths concerning the contemporary family and its functioning. It is not easy to answer this question due to social, mental and economic changes affecting the shape and functioning of modern families. The research material used for this analysis comes from the surveys conducted in late May and early June 2020 among university students from Cracow.
  • Item
  • Item
    Przejawy zjawiska parentyfikacji wśród dzieci ukraińskich na skutek migracji i uchodźstwa
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kopczak-Wirga, Anna; Kasperska-Kurzawa, Kamila
    Celem opracowania jest wstępna odpowiedź na pytanie: Jakie czynniki sprzyjają, a jakie mogą zapobiec zaistnieniu zjawiska odwrócenia ról (parentyfikacji) w ukraińskich rodzinach uchodźczych mieszkających w Polsce? W pierwszej części artykułu wyjaśniono zjawisko parentyfikacji, następnie ukazano genezę wybuchu wojny hybrydowej na Ukrainie. W kolejnej części tekstu przedstawiono metodologię eksploracyjnych badań jakościowych – wywiad pogłębiony (wśród ukraińskich matek) i wywiad ekspercki (wśród terapeutów zaangażowanych w pomoc ukraińskim rodzinom). Przeprowadzono też analizę porównawczą omawianego kontekstu z wybranymi przypadkami parentyfikacji wśród migrantów w Europie. Badania wskazały dwa typy czynników: sprzyjające oraz zapobiegające pojawieniu się zjawiska konwersji ról społecznych między ukraińskimi dziećmi a ich matkami. Parentyfikacja wśród dzieci to złożony proces. Wyniki przeprowadzonych badań mają charakter hipotez i wskazówek dla dalszych badań.
  • Item
    Pandemia jako weryfikator więzi rodzinnych refleksje przedstawicieli czterech grup wiekowych
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kwak, Anna
    Pandemia koronawirusa zaburzyła życie w społeczeństwie. Restrykcje pandemiczne oddzieliły jednostki od środowisk społecznych i zawodowych. Rodziny zaczęły doświadczać bezpośrednich i niebezpośrednich efektów pandemii. Czy ta specyficzna sytuacja ma wpływ na więzi w rodzinie? Przedstawiana analiza zawiera wycinek szerszych badań, które objęły przedstawicieli czterech grup wiekowych: w wieku 13-15 lat, 19-23 lata, 45-59 lat oraz 65+. Z przeprowadzonych wywiadów wynikają ogólnie dwa stanowiska wskazujące na wzmocnienie więzi lub brak zmian. Zauważalne są zbieżności spostrzeżeń dotyczące wpływu pandemii, ale także zróżnicowanie związane z wiekiem badanych.
  • Item
    Ambiwalentne i problemowe relacje w sieciach krewnych: rekonesans
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Przybył, Iwona
    Artykuł prezentuje wyniki badań empirycznych na temat relacji ambiwalentnych i problemowych w sieciach krewnych kobiet i mężczyzn w trzech fazach życia: wczesnego dorosłego, dorosłego w średnim wieku i młodszego seniora, a także na temat tych ról rodzinnych, które są najbardziej narażone na doświadczanie ambiwalencji uczuć. Badania były prowadzone w 2021 roku na próbie 109 osób w wieku 20-69 lat, które umieszczały swoich żyjących krewnych w diagramach relacji bliskich emocjonalnie oraz problemowych. Relacje zostały wtórnie kategoryzowane jako wyłącznie bliskie, wyłącznie problemowe i ambiwalentne na podstawie pozycjonowania krewnych w diagramach. Uzyskane dane wskazują, że emocje w sieci krewnych różnią się w zależności od: stopnia pokrewieństwa, stopnia bliskości danej jednostki z krewnym/-ną oraz od fazy życia. Najbardziej narażone na ambiwalencję są diady: siostra–siostra, matka–córka, syn–ojciec, brat–brat, oraz relacja: syn–matka i siostra–brat. Ponadto, za problemowe uważane są relacje z ciociami i kuzynami. W ostatniej części opracowania podjęto próbę wskazania przyczyn „produkowania” ambiwalencji w tych węzłach sieci krewniaczej, wykorzystując m.in. teorię władzy-statusu Theodore D. Kempera.
  • Item
    Pandemiczne święta: typologia postaw Polek i Polaków wobec zmian w praktykach rodzinnych w kryzysie w świetle danych jakościowych
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Radzińska, Jowita; Pustułka, Paula
    Pandemia COVID-19 wymusiła zmiany w obszarze praktyk rodzinnych, w tym tych związanych z celebrowaniem świąt. Tradycyjne rytuały i utrwalone sposoby demonstrowania rodzinności musiały ulec natychmiastowym i często niechcianym modyfikacjom. Wyniki badania pokazują reakcje na te zmiany, które to objęły otwartość na nowe sposoby świętowania, ulgę związaną z pożegnaniem starych rytuałów, jak i negatywne oceny modyfikacji praktyk celebrowania. Analiza zmian rodzinnych praktyk związanych ze świętowaniem pozwoliła na stworzenie bardziej uniwersalnej typologii postaw wobec zmian praktyk rodzinnych w dobie kryzysów społecznych.
  • Item
    Modele funkcjonowania osób starszych w tym niesamodzielnych w rodzinie
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Adamczyk, Monika
    Celem artykułu jest ukazanie sposobów funkcjonowania osoby starszej w rodzinie ze szczególnym zwróceniem uwagi na aspekt opieki nad nią oraz na jej potencjał w obrębie rodziny. Problem badawczy, jaki został tu podjęty, zawiera się w pytaniach: Jakie znaczenie w życiu osób starszych ma rodzina? Jaką rolę odgrywają osoby starsze w rodzinie? Jak przebiega opieka nad osobami starszymi zależnie od przyjętego modelu sprawowania opieki w sytuacji niesamodzielności takiej osoby? Jaka forma zorganizowania życia na starość jest optymalna, czy osoby starsze powinny mieszkać z młodszym pokoleniem, czy też prowadzić samodzielne gospodarstwo domowe? W artykule wykorzystana została metoda analityczno-syntetyczna oparta na wybranej literaturze przedmiotu. Wnioski: Obserwowany zanik rodzin wielopokoleniowych, a także obniżenie jakości relacji międzygeneracyjnych doprowadziły do tego, że osoby starsze zostały odsunięte na margines życia nie tylko społecznego, ale często rodzinnego. W sytuacji braku samodzielności osoby starszej opieka nad nią przybiera coraz częściej formę instytucjonalną, do czego przyczyniają się uwarunkowania społeczno-kulturowe. Zarówno jednak dla osób starszych, jak i ich rodzin optymalnym sposobem funkcjonowania jest wspólne zamieszkiwanie lub też zamieszkiwanie w odległości pozwalającej na częsty bezpośredni kontakt.
  • Item
    Społeczeństwo polskie wobec uchodźców ukraińskich w pierwszym miesiącu wojny Rosji z Ukrainą w tygodnikach opinii na przykładzie „Polityki” i „Gościa Niedzielnego”. Komunikat z badań
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kindziuk, Milena
    Po trzydziestu dniach od ataku Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy granicę na całej długości z Ukrainy do Polski przekroczyło 2,5 miliona uchodźców. Celem niniejszego artykułu było zbadanie, w jaki sposób dwa polskie tygodniki opinii, mające największy nakład: „Polityka” i „Gość Niedzielny”, ukazały reakcje społeczeństwa polskiego wobec uchodźców ukraińskich w pierwszym miesiącu wojny. Podjęto też analizę zależności współwystępowania tekstów dziennikarskich z podejmowaniem inicjatyw państwowych oraz kościelnych odnośnie do pomocy uchodźcom wojennym, a także analizę dotyczącą problemów opisywanych w związku z tym na łamach wymienionych tygodników. Jako metodę badawczą przyjęto ilościową i jakościową analizę zawartości. Pomocniczo wykorzystano też metodę analizy kontekstu dyskursu prasowego. Na potrzeby badania opracowano klucz kategoryzacyjny i sporządzono kwestionariusz. Z tekstów opublikowanych w okresie badawczym na łamach tych pism wynika, że omawianej problematyki nie podjęto w równym stopniu, chociaż zamieszczono podobną liczbę tekstów. Z artykułów obu pism wypływa różny obraz społeczeństwa polskiego, który jednak pokrywa się z linią wydawniczą tych tygodników.
  • Item
    Zatrudnienie matek w niepełnym wymiarze czasu pracy – przykład Holandii i Polski
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Lipnicka, Magdalena
    Celem artykułu jest przedstawienie i porównanie danych odnośnie do zatrudnienia kobiet (w szczególności matek) w niepełnym wymiarze wraz z próbą sformułowania wstępnych uwag dotyczących interpretacji tych danych w Polsce i w Holandii. Zostały postawione takie oto pytania badawcze: Jak wygląda zatrudnienie matek w niepełnym wymiarze? Skąd mogą wynikać różnice pomiędzy Polską a Holandią? Jako metodologię zastosowano analizę porównawczą z wykorzystaniem danych zastanych. Na podstawie badań można wysnuć następujące wnioski: przypadek Holandii i Polski wydaje się potwierdzać, że kontekst społeczny i kulturowy ma duże znaczenie, jeśli chodzi o strategie łączenia roli matki i pracy zawodowej. Matki w Holandii pracują przede wszystkim w niepełnym wymiarze, zaś Polki bardzo rzadko korzystają z takiej możliwości, decydując się albo na pracę w pełnym wymiarze, albo rezygnując z zatrudnienia w ogóle.
  • Item
    Relacje w rodzinach zastępczych
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kulesza-Woroniecka, Iwona
    Celem artykułu jest ukazanie obrazu relacji, jakie łączą rodziny zastępcze i powierzone ich opiece dzieci. Tekst zawiera rozważania dotyczące znaczenia wzajemnych relacji, jakie nawiązują się między osobami (parą małżeńską) tworzącymi rodzinę zastępczą, i powierzonymi ich opiece dziećmi, które najczęściej wywodzą się z rodzin głęboko dysfunkcyjnych i mają problemy w nawiązywaniu pozytywnych relacji interpersonalnych. Podstawę badań stanowi 16 wywiadów przeprowadzonych z rodzinami zastępczymi w okresie od kwietnia do września 2021 roku. W badaniach uwzględniono rodziny zastępcze niespokrewnione i rodziny zastępcze zawodowe. Analiza zgromadzonego materiału wykazuje, że w obrębie rodzin zastępczych między rodzicami i powierzonymi im na wychowanie dziećmi zawiązywane są pozytywne relacje osobiste, czego efektem jest wzajemna akceptacja uczestników tych relacji, umiejętność prowadzenia harmonijnego życia rodzinnego, jak również trwałość tych relacji.
  • Item
    Młody człowiek nie pachnie współczesnością. O portretowaniu postaci w filmie Jana Komasy na podstawie obrazów „Boże Ciało”, „Miasto 44” i „Sala samobójców”
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Sławek-Czochra, Małgorzata
    Celem artykułu jest ukazanie ciągłości gatunkowej portretu w kolejnym medium oraz wskazanie nowych jego cech i elementów na podstawie trzech obrazów w reżyserii Jana Komasy: Boże Ciało, Miasto 44 i Sala samobójców. W badaniach zastosowano analizę zawartości, analizę porównawczą oraz analizę struktury dzieła filmowego. Wykorzystano również nurt semantyczny, wskazujący na znaczenie portretu w filmie. Powyższa analiza pokazała, iż portret filmowy opierający się na elementach języka filmowego nadal ma wiele wspólnego z klasycznym portretem malarskim czy fotograficznym. Charakteryzuje bohatera, jest jego podobizną, opisem, a jednocześnie dla akcji filmu jest elementem dramaturgicznym. Sposób jego wykorzystania wzmacnia styl estetyczno-gatunkowy filmowej opowieści, a portrety są nie tylko rejestracją wizerunku postaci, ale mają funkcje artystyczne.
  • Item
    Blaski i cienie życia rodzinnego w lockdownie. Przemiany wybranych funkcji rodziny
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Szaban, Dorota; Trzop, Beata
    Celem artykułu jest charakterystyka życia rodzinnego w czasie pandemii SARS-CoV-2 i wskazanie zmian tradycyjnie definiowanych funkcji, jakie rodzina pełni wobec swoich członków. Zostały postawione następujące pytania badawcze: Jak zmieniły się traktowane tradycyjnie, dominujące funkcje rodziny? Jakie komponenty szczególnie podkreślił czas pierwszych pandemicznych restrykcji w tym zakresie? Podstawę empiryczną stanowią narracje mieszkańców województwa lubuskiego, zebrane metodą autoetnograficzną w okresie pierwszych tygodni trwania lockdownu z powodu rozpowszechniania się koronawirusa. Zebrano łącznie 87 opowieści od badanych w trzech kategoriach społecznych: uczniów i studentów, osób aktywnych zawodowo i seniorów. Na podstawie badań można wysnuć następujące wnioski: chaos organizacyjny, złamanie dotychczasowej rutyny i schematów pozwoliły wyeksponować kilka cech charakteryzujących funkcje rodziny, ujęte zbiorczo przez Tomasza Szlendaka w 2015 roku. Analiza wypowiedzi badanych pozwoliła wskazać kierunki zmian aktywności rodzin na rzecz swoich członków w obszarze opiekuńczym, emocjonalnym, socjalizacyjnym, rekreacyjno-towarzyskim i kontrolnym. Osią wspólną tych zmian jest doświadczalny i namacalny brak dotychczasowej swobody wyboru oraz możliwości realizacji bezpośrednich kontaktów.
  • Item
    Nauka zdalna a życie domowe. Analiza praktyk, taktyk i wartościowań na przykładzie studentów z Opola
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Krasnodębska, Anna; Łukasiuk, Magdalena
    Artykuł podejmuje temat interferencji studiów zdalnych i życia domowego w pandemii COVID-19. Rozważania bazują na ankiecie przeprowadzonej wśród studentów Uniwersytetu Opolskiego na przełomie 2020 i 2021 roku. Autorki analizują praktyki i taktyki stosowane przez studentów w celu zarządzania nowymi, czasem konfliktowymi obowiązkami i aktywnościami. W szerszym planie podjęta zostaje refleksja nad zmianami w istocie domowości, jakie wprowadziła nauka zdalna.
  • Item
    Rodzina w kulturze indywidualizmu – percepcja instytucjonalnych form wsparcia
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Gagacka, Maria
    Celem niniejszego opracowania jest analiza wpływu orientacji indywidualistycznej jednostek na poziom aprobaty dla programów umacniania rodzin, szczególnie Programu Rodzina 500+ jako nowego instrumentu polityki rodzinnej wspierającej rodziny w wypełnianiu ich funkcji. Głównym problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie: Czy w ocenie polityki rodzinnej i wybranych instytucjonalnych instrumentów wsparcia dominuje przekonanie o jej prorozwojowych i inwestycyjnych funkcjach? Istotne jest także, czy wprowadzenie nowych programów pomocowych przyczynia się do poprawy funkcjonowania rodzin i umacnia tradycyjny model rodziny. Empiryczną podstawą prezentowanej analizy są badania własne autorki nad wpływem państwa na lokalną politykę społeczną przeprowadzone na przełomie roku 2021/22 metodą ustrukturyzowanego wywiadu kwestionariuszowego. Zebrane dane opracowano statystycznie z wykorzystaniem programu Statistica 8.0. Przedstawione wyniki badań zarówno własnych, jak i ogólnopolskich potwierdzają tezę o zasadniczej zmianie oczekiwań w zakresie polityki państwa. Pozytywnie odbierane jest przede wszystkim oddziaływanie programu na warunki materialne rodzin. Widoczne jest przekonanie o konieczności wsparcia wszystkich rodzin, a nie tylko tych najniżej sytuowanych. Jednocześnie, co wykazały zaprezentowane analizy, opinie w sprawie kierunków wsparcia rodzin i ich efektywności są mocno zróżnicowane. Orientacja indywidualistyczna części Polaków w znaczącym stopniu determinuje niechęć do wspierania zarówno kulturowo ukształtowanego modelu rodziny, jak i rodzin w wypełnianiu ich społecznych ról.