Browsing by Author "Otrębski, Wojciech"

Now showing 1 - 20 of 23
  • Item
    Are they ready? Moderators of the correlation between work affect and job satisfaction felt by teachers of inclusive and special schools
    (Termedia Publishing, 2022-03-11) Otrębski, Wojciech
    Background: The study aimed to determine to what extent emotions experienced at work are predictors of the level of teachers’ job satisfaction. The moderating role of the type of school – inclusive and special – for this correlation was also analysed. Participants and procedure: The study involved 214 teachers at three levels of inclusive and special schools (primary, middle and high) attended by pupils with special educational needs. The respondents represented various age groups. The study used the Work Affect Scale and the Satisfaction with Job Scale. Results: The results clearly suggest that the emotions teachers experience at work are a strong predictor of their job satisfaction – positive emotions imply high job satisfaction whereas negative emotions imply low job satisfaction. This regularity exists in both the responding teacher groups. It was determined that the type of an institution does not significantly affect the above predictive attribute of organizational work affect. Conclusions: Positive work-related emotions and average and high job satisfaction felt by ca. 2/3 of the responding inclusive and special school teachers suggest that both these groups are fully ready for high-quality education for all.
  • Item
    Development and Validation of the Moral Sensitivity Inventory for Intellectually Disabled Persons
    (2020-06-15) Otrębski, Wojciech; Sudoł, Agnieszka
    This article presents the Moral Sensitivity Inventory, a unique reading-free tool for evaluating the moral sensitivity of people with intellectual disability. Moral sensitivity, one of the four components of Rest’s Four Component Model of Morality (1994), is thought to influence moral behavior. The Moral Sensitivity Inventory is intended for people aged 16–30 years with mild or moderate intellectual disabilities. The Moral Sensitivity Inventory is comprised of 10 stories with pictures illustrating the aspects of morality, which are grouped into six categories: responsibility; respect for the common good and the property of other people; harming other people; seeking and seeing the good in others; conformance to principles and norms; understanding. The Moral Sensitivity The inventory identifies competences and gaps in moral sensitivity, which makes it a helpful tool for educating and social rehabilitation of people with intellectual disabilities. The overall reliability of the tool was .89 and the reliability of individual stories ranged from .87 to .90.
  • Item
    Diagnoza psychologiczna w procesie rehabilitacji kompleksowej osób z niepełnosprawnością
    (Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, 2017-12-30) Otrębski, Wojciech; Wiącek, Grzegorz; Mariańczyk, Katarzyna
    Praktyka rehabilitacyjna tworzy sytuację, w której szczególnie oczekiwa- ne jest myślenie i działanie transdyscyplinarne. To znaczy takie, w którym specjaliści swoje działania podejmują na bazie stanu wiedzy gromadzone- go nie tylko przez jedną dyscyplinę (np. psychologię), ale wiele obszarów wiedzy (Otrębski i Wiącek, 2014). Szukając obszarów, które powinny być wiodącym źródłem informacji dla psychologów zaangażowanych w proces rehabilitacji, należy wskazać jako podstawowe teorię rehabilitacji, teorię diagnozy psychologicznej i psychologię rehabilitacji. To tam znajdujemy wskazania co do zakresu i przebiegu diagnozy psychologicznej w rehabi- litacji, w tym zasady adaptacji/dostosowania i konstrukcji wykorzystywa- nych narzędzi. W niniejszym rozdziale prezentowane jest, wypracowane przez au- torów, podejście do procesu diagnozy psychologicznej w rehabilitacji, jak i przykłady dobrych praktyk w zakresie adaptowania/dostosowywa- nia i konstrukcji narzędzi wykorzystywanych w psychologii rehabilita- cji. Wyjaśniamy, w jakim zakresie zasady konstrukcji narzędzi diagno- stycznych dla psychologii mogą i powinny być zastosowane w adapta- cji, dostosowaniu i konstrukcji narzędzi psychologicznych stosowanych w rehabilitacji. Ilustrujemy to wybranymi przykładami metod przez nas opracowanych, tzn. baterią testów REHAB1 (Witkowski et al., 2015) obejmującą: Skalę AS-5-R (Skala Aktualizacji Siebie), Skalę URK-R (do badania psycho-społecznych problemów osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego), Skalę PCH-R (do badania psycho-społecznych problemów osób doświadczających chorób przewlekłych) oraz IWM (do badania wrażliwości moralnej u osób z niepełnosprawnością intelektualną), a także dwoma metodami z zakresu rehabilitacji zawodowej: IPCZ (In- wentarz preferencji czynności zawodowych osób z niepełnosprawnością umysłową) i SPSP (Skala przystosowania do sytuacji pracy osób z nie- pełnosprawnością umysłową) (Otrębski et al., 2012) oraz przykładami innych narzędzi, takich jak System Oceny Zachowań Adaptacyjnych (ABAS-3 – Harrison i Oakland, 2015).
  • Item
    Differences in Sexual Behavior of Teenagers and Young Adults with Cerebral Palsy: The Role of Sexual Needs and Sexual Esteem
    ("Sexuality and Disability", 2018, 4(36), s. 33-46, 2018-12-30) Czapla, Klaudia; Otrębski, Wojciech
    Sexuality is an inherent attribute of all human beings regardless of their race,religion and the level of physical fitness. The way it is perceived and manifested is determinedby a number of biopsychosocial factors. In some people, including persons with cerebralpalsy, the factors and their influence are rooted in the psychophysical condition of the humanbody. The aim of this study was to answer the question about how the levels of sexual esteemand sexual needs differentiate the sexual behaviors of young people with cerebral palsy. Thestudy being presented was conducted with 62 young persons with cerebral palsy (half womenand half men), who were selected using purposive sampling. They were aged 15–25 yearsand were individuals without cognitive difficulties. The research tool used was the CerebralPalsy Individual’s Sexual Behavior Questionnaire developed by the authors. The findings ofthe study showed that half of the participants engaged in various sexual behaviors from thelist that was presented to them. The frequencies of these engagements depended on the levelsof their sexual esteem and sexual needs. Persons characterized by high levels of sexualesteem and sexual needs (much fewer than those with the low levels of both characteristics)engaged in sexual behaviors significantly more frequently. The most frequent among themwas direct engagement in sexual activity (petting and sexual intercourse;pB.001) and thenexposure to sexually explicit magazines or films (pB.05).
  • Item
    Edukacja zawodowa i zatrudnianie osób niepełnosprawnych umysłowo w Polsce. Czy jest szansa na pomyślne przejście ze szkoły na rynek pracy?
    (Wydawnictwo KUL, 2012) Mariańczyk, Katarzyna; Otrębski, Wojciech
    Osoba z niepełnosprawnością umysłową podobnie jak osoby sprawne podejmuje rozmaite życiowe przedsięwzięcia. Jedną z ważnych sfer funkcjonowania każdego z nas jest odnalezienie własnego miejsca w obszarze pracy zawodowej. Uzyskanie i utrzymanie zatrudnienia to jeden z kluczowych czynników rehabilitacji zawodowej i aktywizowania osób z niepełnosprawnością umysłową. Tymczasem osoby te doświadczają w tym zakresie wielu trudności. Ukończenie szkoły i zdobycie zawodu to dopiero początek trudnej zawodowej drogi. Z tego powodu we współczesnej, światowej literaturze poświęca się dużo uwagi zagadnieniu tranzycji, przejścia osób niepełnosprawnych umysłowo z systemu edukacji na rynek pracy (McDonnell, Hardman, 2010; Davies, Beamisch, 2009; Schwarz i in., 2006). Analizuje się w tym kontekście różne czynniki sprzyjające lub utrudniające ten proces, na przykład związane z funkcjonowaniem osoby niepełnosprawnej umysłowo, ze środowiskiem szkolnym, rynkiem pracy, możliwościami realnego uczestnictwa w życiu zawodowym, a także umiejętnościami, kompetencjami, zainteresowaniami. W polskich warunkach wspomniany proces tranzycji dokonuje się pomiędzy środowiskiem szkolnym – mającym ochronny charakter – a realiami niełatwego rynku pracy, zwłaszcza dla osób niepełnosprawnych. Ważne jest zatem poznanie tych czynników, które sprzyjają pomyślnemu przejściu osób z niepełnosprawnością umysłową ze szkoły do aktywności zawodowej. Podejmując się głębszej refleksji nad tym zagadnieniem w odniesieniu do osób niepełnosprawnych umysłowo w Polsce, w niniejszym artykule postawiono pierwszy krok na drodze do osiągnięcia tego celu, tzn. dokonano przeglądu współczesnych badań dotyczących edukacji i zatrudnienia osób z niepełnosprawnością umysłową w Polsce. Artykuł ukazuje rzeczywistość edukacyjno-zawodową tych osób, warunkującą ich aktywność jako pracowników, a przez to wpływającą także na ich jakość życia, a zwłaszcza na poziom życiowej samodzielności i niezależności.
  • Item
    Interakcyjny model rehabilitacji zawodowej osób z upośledzeniem umysłowym
    (Wydawnictwo KUL, 2007) Otrębski, Wojciech
    Człowiek i praca to dwa terminy, które w najbardziej ogólny sposób mogłyby charakteryzować przedmiot zainteresowali autora niniejszej publikacji. Jest tu jednak analizowana specyficzna relacja miedzy człowiekiem i pracą, która wymaga uszczegółowienia każdego z tych terminów. Doprecyzowując termin człowiek, należy zaznaczyć, że interesuje nas grupa osób wyróżniająca się z całej reszty społeczeństwa tym, że stwierdzono u niej stan upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim lub umiarkowanym. Orzeczenie o stopniu upośledzenia umysłowego podkreśla, że wśród wielu charakterystycznych cech, jakie osoby te posiadają, są tez informacje o tym, że doświadczają one trudności w funkcjonowaniu poznawczym, emocjonalno-motywacyjnym i adaptacyjnym. Ograniczenia te stanowią przeszkodę w spontanicznym i naturalnym nabywaniu umiejętności pełnienia równych ról społecznych, w sposób kompetentny i zgodny ze standardami oraz oczekiwaniami społecznymi. Dotyczy to także roli pracownika. Pojawia się wiec konieczność zastosowania wobec tych osób działań wspierających procesy, które nie mogą toczyć się prawidłowo, samodzielnie na drodze rozwoju. Wsparcie to nazywane jest ogólnie rehabilitacja, a jej szczegółowy aspekt poświęcony wspieraniu nabywania kompetencji w zakresie roli pracownika - rehabilitacja zawodowa. Praca dla każdego człowieka, niezależnie od jego sprawności, stanowi wartość (Nosal 1977). Nie tylko dlatego, że pozwala na uzyskanie środków materialnych do życia, daje szanse obecności w grupie rówieśniczej, umożliwia nawiązanie znaczących dla każdego relacji osobowych, ale przede wszystkim dlatego, że poprzez prace człowiek rozwija i doskonali głownie siebie, a w dalszej perspektywie także świat zewnętrzny (Gałkowski 1986). Człowiek działając, czyli mając możliwość przekształcania lub tworzenia czegoś, jednocześnie doświadcza i stwierdza, że coś dzieje się wewnątrz niego. Podstawowym celem podejmowania pracy jest wiec rozwój człowieka (Dyczewski 2004). Praca ma dopomagać człowiekowi, aby stawał się lepszy, duchowo dojrzalszy, bardziej odpowiedzialny (Jan Paweł II 1979). Osoby niepełnosprawne bardzo często pozbawione są możliwości pracy, pełnienia roli pracownika i doświadczania jednocześnie wszystkich wartości z tego faktu płynących. Wskazując przyczyny takiego stanu rzeczy, zauważa się, ze na- leża one do samej osoby, jak i do jej środowiska (mikro-, mezzo- i makro-) społecznego. Coraz czyściej podkreśla się też konieczność analizowania możliwości podejmowania pracy przez osoby niepełnosprawne w modelu interakcyjnym, czyli współzależności osoby i środowiska (Bańka 1989, 1998, 2001). Doprecyzowując przedmiot zainteresowali, należy zauważyć, że w grupie osób niepełnosprawnych, w tym również tych z upośledzeniem umysłowym, relacja człowiek-praca ma szanse zachodzić skutecznie i efektywnie, jeżeli miedzy nimi pojawi się celowe, dobrze zorganizowane i odpowiedzialnie prowadzone działanie, nazywane rehabilitacją, zawodowe}. Relacja ta wówczas będzie miała takie elementy, jak: człowiek niepełnosprawny, rehabilitacja zawodowa, praca. Rehabilitacja zawodowa jest działalnością stosunkowo młoda, ale posiadającą już znaczny dorobek teoretyczny i efekty praktyczne (Majewski 1995, 2006; Brzezińska, Woźniak, Maj 2007; Giermanowska 2007). W ostatnich dziesięcioleciach pojawiały się różne koncepcje teoretyczne i modele realizacji działań rehabilitacyjnych. Celem podjętych analiz teoretycznych i badan empirycznych było zweryfikowanie zasadności stosowania modelu interakcyjnego w rehabilitacji zawodowej osób z upośledzeniem umysłowym. Osiągniecie tego celu możliwe było dziewki dookreśleniu przestrzeni teoretycznej jako podstawy realizacji działań rehabilitacyjnych w tym modelu i przeprowadzeniu badań empirycznych, weryfikujących zasadność takiej organizacji wspierania procesu uczenia się pełnienia roli pracownika przez osoby z upośledzeniem umysłowym. Byś może niektórych czytelników dziwić będzie określenie osoba z upośledzeniem, umysłowym, konsekwentnie używane w niniejszej monografii. Zauważa się kilka powodów, dla których nie dano się ponieść fali politycznej poprawności, lansowanej przez niektóre gremia brytyjskie, amerykańskie czy nasze krajowe. Od wielu lat mamy okazje obserwować ewolucje wyjaśniania konceptu teoretycznego upośledzenia umysłowego, ze szczególną wnikliwością przyglądając się zmianom proponowanym w 1992 i 2002 roku przez Amerykańskie Towarzystwo Upośledzenia Umysłowego (American Association on Mental Retardation - AAMR), opisanym w dwóch kolejnych podręcznikach (edycja IX i X), czy Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (American Psychiatric Association - APA), prezentowanych w kolejnych wydaniach klasyfikacji: DSM III; DSMIII-R; DSM IV. W pracach tych widoczne są ogromne wysiłki, które maja doprowadzić do rewolucyjnej zmiany i zaprzestania widzenia stanu upośledzenia umysłowego tylko i wyłącznie przez pryzmat nieprawidłowego funkcjonowania intelektualnego. Obowiązujący aktualnie model ekologiczny konceptualizacji tego pojęcia, podkreślając konieczność współwystąpienia interakcji poziomu intelektualnego i zaburzeń w funkcjach adaptacyjnych, wydaje się najlepszym z możliwych do osiągnięcia przy współczesnym stanie wiedzy. Jednocześnie przez ostatnie kilka lat, głownie w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, zaczęły pojawiać się głosy o rzekomej negatywnej konotacji pojęcia upośledzenie umysłowe i konieczności zmiany na mniej dokuczliwe (niepełnosprawność intelektualna; niepełnosprawność umysłowa). Naciski były tak silne, ze doprowadziły do daleko idących zmian w polityce edycyjnej wielu czasopism naukowych o zasięgu międzynarodowym, weryfikacji misji wielu organizacji, czy wreszcie do zmian nazw niektórych z nich. Bliżej obserwowano proces zmiany nazwy AAMR na AAIDD (American Association on Intellectual and Developmental Disability) - Amerykańskie Towarzystwo Intelektualnej i Rozwojowej Niepełnosprawności. Jak dotąd we wszystkich tych poczynaniach nie znaleziono wystarczająco silnego argumentu merytorycznego przemawiającego za koniecznością wprowadzenia zmian także w polskim nazewnictwie. Po pierwsze, pojęcie upośledzenie umysłowe nie ma rażąco negatywnej konotacji w języku polskim (w przeciwieństwie do pojęć: debil, idiota). Po drugie, stało się ono terminem poniekąd urzędowym, wykorzystywanym w prawodawstwie polskim. Po trzecie, zastanowić się należy, czy zastępując go terminem niepełnosprawność intelektualna, tak naprawdę nie zaprzeczamy idei wiodącej modelu ekologicznego upośledzenia umysłowego, zasygnalizowanej powyżej, a szczegółowo przedstawionej w punkcie drugim rozdziału I. I wreszcie argumentem ostatnim, przesądzającym o odrzuceniu zbyt pochopnego naśladownictwa gremiów międzynarodowych, jest wydany ostatnio przez AAIDD Podręcznik użytkownika (Schalock i in., 2007), wyjaśniający model ekologiczny rozumienia upośledzenia umysłowego wszystkim tym, którzy chcą go respektować w swoich działaniach na rzecz tej grupy osób. Otóż są tam używane równorzędnie pojęcia upośledzenie umysłowe/niepełnosprawność intelektualna. Efektem pracy autora jest niniejsza monografia, której struktura zaplanowana została z myślą i troska o jej czytelników - zarówno tych, którzy dbają o najlepsze i silne umocowanie teoretyczne podejmowanych w ramach rehabilitacji zawodowej działali, jak też i tych, którzy koncentrują się na wskazaniach praktycznych, poszukując możliwości doskonalenia swoich oddziaływań. Praca składa się z ośmiu rozdziałów, bibliografii dokumentującej źródła i aneksu prezentującego szczegółowo niektóre wyniki badan. Pierwsze trzy maja charakter teoretyczny. Przedstawiane są w nich koncepcje i podejścia wyjaśniające zasadność konstrukcji interakcyjnego modelu rehabilitacji zawodowej osób z upośledzeniem umysłowym dostępne na gruncie współczesnej teorii rehabilitacji i psychologii. Poprzez wyjaśnienie specyfiki funkcjonowania psychospołecznego grupy osób z upośledzeniem umysłowym oraz zarysowanie dotychczasowego stanu wiedzy o ich aktywności zawodowej i środowiskach rehabilitacji szczególna uwaga została zwrócona na element podmiotowy i kontekstualny proponowanego przez autora interakcyjnego modelu rehabilitacji zawodowej. Rozdział czwarty ma charakter metodologiczny, w którym wyjaśniony jest problem, problematyka szczegółowa, opisana grupa i wykorzystane metody. Kolejne trzy rozdziały prezentują efekty prowadzonych badan empirycznych, weryfikujących zasadność zastosowania modelu interakcyjnego w rehabilitacji zawodowej osób z upośledzeniem umysłowym. Odzwierciedlając zaproponowane przez Brzezińskiego (1989) poziomy analiz, najpierw osobno udział każdej ze zmiennej niezależnej w zmienności zmiennej zależnej, a następnie jej zmienność ze względu na interakcje zmiennych niezależnych, wyniki w nich prezentowane odpowiadają jednocześnie na pytania badawcze, sformułowane jako problem i problematyka szczegółowa. Ze względu na liczbę uzyskanych danych empirycznych i złożoność poziomów prowadzonych analiz nie do końca zachowano zasadę, że jeden punkt odpowiada na jedno pytanie problematyki. Celowo wyodrębniono osobne rozdziały dla prezentacji wyników zmiennych podmiotowych i kontekstualnych, dzięki czemu uzyskano większą klarowność prezentowanych danych. Rozdział osmy natomiast z jednej strony wyakcentowuje zasadność i trafność zastosowania modelu interakcyjnego w rehabilitacji zawodowej osób z upośledzeniem umysłowym w kontekście efektów empirycznej weryfikacji, z drugiej zaś podjęta jest w nim próba dookreślenia wkładu efektów prowadzonych analiz w teorie rehabilitacji i psychologii rehabilitacji oraz wskazówki praktyczne dla koniecznych zmian w realizacji tego procesu. Jestem winien czytelnikom jeszcze jedno wyjaśnienie. Niektórzy zauważą z pewnością podobieństwo części treści prezentowanych w niniejszej pracy do tych zawartych w książce Osoby z upośledzeniem umysłowym w sytuacji pracy (Otrębski 2001), która wydana została jako efekt grantu wydawniczego PFRON. Pragnę podkreślić, ze jedynie rozdziały II, IV i V niniejszej pracy zawierają cześć treści z poprzednio wydanej książki, ale w zupełnie nowym ujęciu redakcyjnym. Pozostałe natomiast są materiałem nowym. Kończąc, chciałbym serdecznie podziękować tym wszystkim, którzy angażując swój czas i wysiłek, współpracowali ze mną w równych etapach powstawania tej monografii. Moim koleżankom i kolegom, pracownikom Instytutu Psychologii KUL, pracownikom Ośrodka Obliczeniowego KUL i Wydawnictwa KUL. Szczególne podziękowania kieruje do recenzentów: Prof. dr hab. Władysławy Pileckiej i Prof. dr. hab. Stanisława Kowalika, których ocena pracy utwierdziła mnie w przekonaniu o konieczności zajmowania się zagadnieniem w niej prezentowanym, a sugestie i propozycje zdecydowanie wpłynęły na jej jakość. Serdecznie dziękuje też wszystkim moim bliskim i przyjaciołom - nie sposób ich tu wymienić - którzy z wielkim zaangażowaniem, szczególnie w chwilach trudnych, wspierali mnie nie tylko organizacyjnie, ale przede wszystkim modlitwą w mojej intencji.
  • Item
    Jestem dorosły - chcę pracować. Program wspierający młodzież z niepełnosprawnością umysłową w procesie przejścia z edukacji na rynek pracy
    (Europerspektywa, 2012) Otrębski, Wojciech; Wiącek, Grzegorz; Domagała-Zyśk, Ewa; Sidor-Piekarska, Bożena
  • Item
    Kultura współpracy w zespołach zadaniowych i profesjonalnych
    (Wydawnictwo KUL, 2008) Otrębski, Wojciech
    Konsekwencje dokonujących się w Polsce po 1989 roku przemian ekonomiczno-społecznych nie zawsze wzbudzają nasz zachwyt. Jako badacz funkcjonowania jednostki i grupy ze szczególną troska obserwuje zmiany zachodzące w życiu osoby oraz ich wpływ na funkcjonowanie społeczności i odwrotnie. Dotyczą one wszystkich mieszkańców naszego kraju bez względu na płeć, wiek, wykształcenie, status społeczny czy ekonomiczny. Nie wszyscy natomiast radzą sobie z nimi na tyle dobrze, aby zmiany te odczuwać jako prorozwojowe, motywujące do aktualizacji siebie. Są wśród nich i tacy, którzy nie wytrzymując tempa i nie radząc sobie z napięciami związanymi z biegiem współczesnego życia, nierzadko zasilają, stale zwiększającą się, grupę osób marginalizowanych. Jedna z grup marginalizowanych są niewątpliwie osoby niepełnosprawne, szczególnie w kontekście ich aktywności społecznej i zawodowej. Na szczęście są też i tacy, którzy bardzo świadomie przeciwstawiają się narzucanym współcześnie wzorcom postępowania i bazując na dostępnej wiedzy oraz zdroworozsądkowym rozumieniu świata, propagują i sami stosują w życiu odpowiednie reguły postępowania, umożliwiające rozwój każdemu człowiekowi. Jednym z obszarów życia jednostki, który wydaje się szczególnie dotknięty wspomnianymi konsekwencjami zmian, jest działanie i praca. Praca rozumiana nie tylko jako działalność zawodowa, ale szerzej, jako wszelka aktywność człowieka prowadząca do osiągnięcia określonego celu. Można zaryzykować stwierdzenie, że okres przemian spowodował powrót do dyskusji nad natura człowieka pracy. W kontekście działania/pracy pojawia się pytanie, co jest bardziej pierwotne dla osoby ludzkiej: rywalizacja czy współpraca. Obserwując wzorce, jakie przenoszone są współcześnie na grunt polski z tak zwanej kultury Zachodu, można dojść do wniosku, że jej rozwój następował głownie dlatego, iż jednostki ja tworzące kierowały się przede wszystkim rywalizacja a nie współpraca. Wsparcie dla tego wniosku płynie również z tego, że jednocześnie pojawia się w naszym kraju, szczególnie wśród „głodnych" sukcesu bardzo młodych i młodych ludzi, coraz liczniejsza grupa zwolenników walki o przetrwanie. Ciągła rywalizacja i myślenie jedynie o indywidualnych korzyściach z własnej działalności/pracy staje się dla wielu z nich główną wartością życia. Aktualna wiedza, szczególnie ta ujawniająca dorobek filozofów i antropologów, historyków myśli społecznej i kultury, teologów, psychologów i socjologów, a także dokumentująca empiryczna weryfikacje socjo-psychologiczną pozytywnych i negatywnych konsekwencji współpracy oraz rywalizacji dla funkcjonowania jednostki, jak i grupy (rodziny, społeczności, szkoły, organizacji), zdecydowanie podważa zasadność powyższego wniosku. W niniejszym artykule podejmę próbę przybliżenia dostępnych mi informacji uzasadniających tezę, że to nie rywalizacja a współpraca jest pierwotnym zachowaniem człowieka, przynoszącym mu możliwość rozwoju osobowego, aktualizacji siebie, poczucie satysfakcji, maksymalizacje jego potencjalności i tym samym najlepiej służącym rozwojowi społeczeństw tworzonych przez jednostki.
  • Item
    Measurement tools of autism syndrome severity and selected neurocognitive processes in individuals with ASD
    (2017-05-08) Krzysztofik, Karolina; Otrębski, Wojciech
    According to the latest theories explaining the pathomechanism and course of autism spectrum disorder (ASD), this disorder is characterized by abnormalities in the development of neurocognitive processes, such as executive functions, “theory of mind”, cognitive style, or sensory integration processes. The structure of these processes is not homogenous, which has implications for measurement methodology. The type of indicators of the course and development level of neurocognitive processes analyzed by a researcher entails the need to choose an appropriate measurement tool. The behavioral indicators (verbal and nonverbal behavior of the participants) are measured with the use of observation sheets. On the other hand, the neurophysiological indicators are measured with the use of high-technology equip-ment, such as: computed tomography (CT), functional magnetic resonance imaging (fMRI), or eye tracker. By systematizing the tools most often used by researchers to measure sensory integration processes, the level of development of “theory of mind” and empathizing skills, as well as autism severity in individuals with ASD, the article reveals the relationship between the formulated hypothesis and the type of measured indicators of the abovementioned vari-ables. It therefore suggests that a project of research should be set by the investigator within a methodological approach that is relevant for the verification of the formulated hypothesis.Key words: Autistic Spectrum Disorder, methods
  • Item
    Moral Sensitivity of Young People with Intellectual Disability – Its Role in The Process of Their Education
    (Foxton Books, 2022) Otrębski, Wojciech; Czusz-Sudoł, Agnieszka
    According to Heller and Życiński (1980) the primary regulator of human behaviour is the system of values therefore its development should be in the centre of all educational and upbringing measures. Our focus here is on moral sensitivity understood as the ability of an individual to see social situations from the perspective of moral good and moral evil that represent values embodied in moral norms adopted by the world and internalised by humans as the principles of conduct. The main research question was the following: How morally sensitive are persons with ID and how is their sensitivity associated with the degree of intellectual disability and gender? A non-probability sample 267 of Polish residents aged 16-30 years with mild (58.42%) or moderate (41.58%) intellectual disability was assembled. Men and women were almost in equal proportion. The Moral Sensitivity Inventory (MSI; Otrębski, Sudoł, 2020) has been used to measure the moral sensitivity of people with ID. It consists of 10 illustrated stories presenting typical social situations containing moral dilemmas, and an evaluation form. The tested person’s task is to answer the following question “Who, in this story, did something right or wrong, and what was that?” and to indicate as many moral elements in the story and the picture as they can. The results imply that the study participants had different ability to discern moral good and moral evil. They were more sensitive to the manifestations of good and evil bad associated with Understanding one’s behaviour and its impact on others (more than one-fourth of them had high scores) and less perceptive of those relating to Respect for others’ property and Conformance to principles and norms. The results of the study expand the knowledge of the overall moral sensitivity of persons with intellectual disabilities.
  • Item
    Nadzieja podstawowa oraz jej zróżnicowanie u więźniów. Wskazania do pracy socjalnej i pastoralnej
    (Wydawnictwo Liberi Libri, 2022) Otrębski, Wojciech; Śliwak, Jacek; Sztobryn, Sylwia
    Osadzenie w zakładzie karnym stanowi moment przełomowy w życiu człowieka. Nadzieja podstawowa, jako ważny zasób osobowy usprawniający adaptację, wydaje się kluczowa zarówno w procesie radzenia sobie z sytuacją trudną przez więźnia, jak i w jego resocjalizacji. Celem badania było ustalenie poziomu nadziei podstawowej w grupie mężczyzn osadzonych w zakładzie karnym typu zamkniętego oraz wskazanie istotnych czynników jej zmienności u badanych. Przebadano grupę 80 mężczyzn w wieku 22–77 lat (M = 38, SD = 12,47) przebywających w zakładzie karnym typu zamkniętego. W badaniach wykorzystano Kwestionariusz nadziei podstawowej – BHI-12 oraz Ankietę danych demograficznych – skonstruowaną przez autorów. Uzyskane wyniki wskazują przeciętny poziom nadziei podstawowej u badanych mężczyzn osadzonych w zakładzie karnym. Wysokość wyroku oraz recydywa stanowią czynniki istotnie różnicujące poziom nadziei podstawowej w badanej grupie. Istotnie wyższą nadzieją podstawową charakteryzowały się osoby z niskimi wyrokami oraz przebywające w zakładzie karnym po raz drugi. Uzyskane rezultaty i wyciągane wnioski mogą być ważną wskazówką dla pracy socjalnej i duszpasterstwa więziennego.
  • Item
    Przepis na rehabilitację. Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością
    (Harmonia Universalis, 2016) Otrębski, Wojciech; Mariańczyk, Katarzyna
    Potrzeba transdyscyplinarnego myślenia i działania w obszarze rehabilitacji jest dziś oczywista dla coraz większej liczby badaczy zjawiska niepełnosprawności i przebiegu procesu rehabilitacji oraz całej rzeszy specjalistów praktyków zaangażowanych w ten proces. W pierwszym tomie serii Przepis na rehabilitację. Metodologie oraz metody w badaniach i transdyscyplinarnej praktyce rehabilitacyjnej (2014) prezentowane były konsekwencje podejścia transdyscyplinarnego dla metodologii badań naukowych i metodyki pracy rehabilitacyjnej. Za sprawą przekazywanego czytelnikom drugiego tomu chcemy włączyć się w trwający od wielu lat dyskurs dotyczący potrzeby i konsekwencji wczesnej interwencji i stymulacji rozwoju dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością. Na nasze zaproszenie do współpracy w realizacji tego zadania odpowiedziało wielu badaczy i spora grupa praktyków działających w tym obszarze rehabilitacji. Efektem współpracy jest kolejna z serii monografia wieloautorska, w której prezentujemy szereg informacji z zakresu: diagnozy oraz wczesnego wspomagania dzieci niepełnosprawnych w rozwoju, wychowania i nauczania, wsparcia rodzin z niepełnosprawnymi dziećmi i ich funkcjonowania w środowisku rówieśniczym. Transdyscyplinaryzm w badaniach i praktyce rehabilitacyjnej stanowi duże wyzwanie dla wszystkich realizujących to podejście. Zmagania te szczególnie widoczne są w piśmiennictwie naukowym, kiedy ścierają się ze sobą metodologie różnych dyscyplin (np. prawo, nauki o zdrowiu, nauki społeczne). Prezentacja pozytywnych efektów tych zmagań, czyli tak zwanych dobrych praktyk, jest jednym z celów, które stawiamy sobie, realizując projekt Konteksty Psychologii Rehabilitacji. W zakresie piśmiennictwa naukowego szczególną rolę odgrywają recenzenci. Dlatego chcielibyśmy bardzo mocno podkreślić wagę przygotowanych recenzji poszczególnych rozdziałów w niniejszej pracy zbiorowej. Grupa współpracujących z nami recenzentów w sposób bardzo precyzyjny wskazywała autorom mocne i słabe strony ich tekstów, często także projektów badawczych, będących ich podstawą. Autorzy natomiast z dużą troską i odpowiedzialnością podejmowali się rewizji swoich materiałów. Cały proces recenzji środowiskowych zdecydowanie podnosi jakość badań naukowych, jak również raportowania ich efektów. Bardzo serdecznie dziękujemy autorom i recenzentom za udział w naszym projekcie. Dziękujemy też wszystkim autorom tekstów za zaangażowanie we wspólną realizację jednego z głównych elementów misji projektu Konteksty Psychologii Rehabilitacji, czyli promocji transdyscyplinarnego podejścia do rehabilitacji osób z niepełnosprawnością w badaniach naukowych i praktyce rehabilitacyjnej.
  • Item
    Przepis na rehabilitację. Metodologie oraz metody w badaniach i transdyscyplinarnej praktyce rehabilitacyjnej
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Otrębski, Wojciech; Wiącek, Grzegorz
    Osoby z niepełnosprawnością są częścią naszego społeczeństwa od zawsze, jednak w perspektywie historii ludzkości fakt ten został dostrzeżony przez szerokie kręgi społeczne stosunkowo niedawno. Zjawisko niepełnosprawności i funkcjonowanie osób niepełnosprawnych ma wiele aspektów. Nie zawsze wszystkie one były w równym stopniu ważne dla profesjonalistów. Aktualne standardy zajmowania się problematyką niepełnosprawności akcentują ścieżkę podejścia wielodyscyplinarnego. Ta wielość punktów widzenia, a także warsztatu badawczego różnych dyscyplin naukowych, zajmujących się poznawaniem zjawiska niepełnosprawności i wspomaganiem funkcjonowania osób niepełnosprawnych (rehabilitacją), nierzadko niesie ze sobą ryzyko eklektyzmu, czy wręcz pomieszania pojęciowego i teoretycznego, z oczywistą szkodą dla praktyki rehabilitacyjnej. Coraz bardziej popularnym i uznawanym modelem uporządkowania wielostronnych działań jest podejście interdyscyplinarne. Zakładając korzystanie z metodologii różnych dyscyplin naukowych oraz łączenie ich osiągnięć poznawczych, niesie tym samym możliwość poszerzonego ujęcia zjawisk złożonych, takich jak niepełnosprawność czy rehabilitacja. Jeszcze dalej na drodze starań o kompleksowe i w ten sposób bardziej adekwatne ujęcie analizowanych zjawisk jest podejście transdyscyplinarne. Jego istotę stanowi korzystanie z dorobku i możliwości poszczególnych obszarów wiedzy w celu stawiania problemów i poszukiwania odpowiedzi wykraczających poza obecny podział na dyscypliny nauki czy praktyki, w naszym przypadku – rehabilitacyjnej. Podejście transdyscyplinarne dotychczas widoczne było przede wszystkim w praktyce rehabilitacyjnej, szczególnie mocno w sytuacji niepełnosprawności sprzężonych. Rzadziej natomiast stosowane jest ono w badaniach naukowych. Integralne widzenie i rozumienie osoby zmusza nas jednak do poszukiwania przestrzeni teoretycznych umożliwiających aplikację transdyscyplinarnego podejścia i konstrukcję spójnej metodologii badań w rehabilitacji. Rehabilitacji uwzględniającej wieloaspektowość funkcjonowania każdego człowieka. Zachowując świadomość potencjalnych trudności i ryzyka takich działań na terenie nauki, chcemy zwrócić uwagę na wartość podejścia transdyscyplinarnego. Przy zachowaniu właściwego rygoru teoretycznego i metodologicznego w poszczególnych dyscyplinach nauki, a także w badaniach, bazująca na ich wynikach transdyscyplinarna praktyka rehabilitacyjna może skutkować szerszą i bardziej adekwatną działalnością na rzecz osób niepełnosprawnych, która jednocześnie pozostanie mocno osadzona na gruncie aktualnej wiedzy naukowej. W kontekście powyższych refleksji, z radością przedstawiamy monografię wieloautorską, która jest jednym z początkowych efektów realizacji przez zespół Katedry Psychologii Rehabilitacji KUL projektu pod nazwą Konteksty Psychologii Rehabilitacji. Realizując to zadanie zaprosiliśmy do współpracy grono znakomitych teoretyków i badaczy z zakresu rehabilitacji, a także liczną grupę praktyków. Zgromadzony materiał został podzielony na kilka części zorganizowanych tematycznie. Pierwszą z nich stanowią opracowania opisujące podstawowe problemy w aktualnym stanie wiedzy na temat rehabilitacji osób z niepełnosprawnością. Kolejne części monografii prezentują opracowania poświęcone tematyce określonych grup osób niepełnosprawnych, a więc osób z niepełnosprawnościami zmysłowymi, chorobą psychiczną, niepełnosprawnością umysłową, niepełnosprawnością ruchową i somatyczną, a także z deficytami neurologicznymi, zaburzeniami mowy oraz niepełnosprawnością wieloraką. Książkę kończy zbiór prac poświęconych zagadnieniom metodologicznym i proceduralnym w praktyce rehabilitacyjnej. Zróżnicowana tematyka zamieszczonych rozdziałów, w naszej ocenie, stanowi duży walor niniejszej monografii. Także określone, indywidualne odniesienie każdego z Autorów do płaszczyzny metodologicznej i metodycznej, która jest osnową tej publikacji, wzbogaca treści o kolejne wymiary prezentowanego zjawiska rehabilitacji i niepełnosprawności. Pozostaje naszą głęboką nadzieją, że oddawana w ręce Czytelników książka będzie służyć lepszemu programowaniu i przebiegowi tak badań, jak również praktyki rehabilitacji w perspektywie transdyscyplinarnej. Przede wszystkim z korzyścią dla odbiorców tych działań, a więc osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Serdecznie dziękujemy za przyjęcie zaproszenia do współpracy wszystkim Państwu autorom tekstów. Specjalne podziękowania kierujemy do Państwa recenzentów, których bardzo wnikliwe recenzje zdecydowanie udoskonaliły treść poszczególnych rozdziałów.
  • Item
    Przez języki świata do pracy. Nowe idee w rehabilitacji zawodowej osób niewidomych i słabo widzących
    (Wydawnictwo KUL, 2008) Marek, Bogusław; Otrębski, Wojciech; Rodziewicz, Barbara; Sękowski, Tomasz; Szubielska, Magdalena; Torój, Małgorzata; Trojanowska-Bis, Agnieszka
    Choć w tych kilku cytatach (tłum. własne) otwierających opublikowany w 1995 roku dokument Komisji Europejskiej „White Paper on Education and Training”4 nie ma wzmianki o osobach niepełnosprawnych, oczywistym jest, że jednoznacznie określają one związek pomiędzy dostępem do edukacji i równością szans wszystkich członków ‘społeczeństwa wiedzy’ a znalezieniem pracy. Nie jest przypadkiem więc, że te właśnie elementy – dostęp do edukacji i specjalistyczne przygotowanie nauczycieli stały się punktem wyjścia dla programu „Per Linguas Mundi ad Laborem”, którego nadrzędnym celem było zwiększenie szans na zatrudnienie osób z dysfunkcją wzroku – niewidomych i słabo widzących. W sytuacji gdy w Polsce zatrudnia się obecnie zaledwie 10 % osób z dysfunkcją wzroku, z czego tylko 5% funkcjonuje na otwartym rynku pracy – o 20% mniej niż w większości krajów Unii Europejskiej (Czerwińska, 2006a), potrzeba podjęcia próby stworzenia projektu, przyczyniającego się do zmiany tej sytuacji była oczywista. Przepustką, zwiększającą szansę osób niewidomych i słabo widzących na znalezienie pracy miała być, zgodnie z założeniami projektu znajomość języka angielskiego, stanowiąca coraz częściej jedno z podstawowych wymagań stawianych przez pracodawców. O rażących zaniedbaniach w tym zakresie pisano już wcześniej (Marek, 1994a, 1994b, 1999, 2000, 2002, 2004, 2005a, 2005b), ale choć nikt nie kwestionował predyspozycji osób niewidomych (takich jak: dobrze wyszkolona pamięć, słuch i koncentracja) niezwykle przydatnych w nauce języków obcych, a także w pracy (na przykład tłumacza kabinowego), powtarzane od kilkunastu lat apele o stworzenie skutecznego systemu edukacji językowej osób niewidomych, pozostawały bez echa. Realizowany od 1992 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim program „Angielski dla Niewidomych” przez wiele lat był jedyną systematyczną próbą przeciwstawienia się oczywistej dyskryminacji dzieci i młodzieży z dysfunkcją wzroku w zakresie dostępu do nauki języka angielskiego. W tym miejscu też studenci anglistyki zdobyli praktyczne umiejętności niezbędne do pracy z niewidomymi uczniami. Sądząc po osiągniętych rezultatach i oddźwięku społecznym jaki wywołał program „Per Linguas Mundi ad Laborem”, można uznać za udaną, prowadzoną na znacznie szerszą skalę, próbę całościowego i skoordynowanego potraktowania problemu. Komponenty programu – przygotowanie nauczycieli, kursy językowe, dostosowanie materiałów dydaktycznych i specjalistyczne zaplecze techniczne stworzyły uczestniczącym w przedsięwzięciu osobom z dysfunkcją wzroku, niezwykle korzystne warunki do pogłębienia znajomości języka angielskiego. Wsparcie udzielane przez doradców zawodowych i udział grupy psychologów badających i określających zmiany w kompetencjach i świadomości uczestników kursu sprawiły, że projekt „Per Linguas Mundi ad Laborem” z pewnością uznać można za ważne, interdyscyplinarne wydarzenie, wyjątkowe na skale europejską. Przedsięwzięcie to stanowić może model do kontynuacji i rozszerzenia na inne dziedziny wiedzy i szkoleń dla osób niepełnosprawnych. Taki między innymi cel przyświecał autorom podejmującym pracę nad przygotowaniem niniejszej publikacji, adresowanej do nauczycieli, pracodawców, instytucji i organizacji zainteresowanych problemami edukacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Poza tym praca kierowana jest, przede wszystkim, do wszystkich osób, dla których dysfunkcja wzroku stanowi barierę dla planów i marzeń o rzetelnym wykształceniu, pracy i samorealizacji. Dotychczas w rehabilitacji zawodowej osób z dysfunkcją wzroku nie ujmowano w tak znacznym stopniu oczekiwań pracodawców z otwartego rynku pracy, co do najbardziej preferowanego zakresu kompetencji potencjalnego pracownika. Przygotowanie do efektywnego odnalezienia się osób słabo widzących i niewidzących na otwartym rynku pracy wymusza na organizujących i realizujących działania rehabilitacyjne w zakresie przygotowania zawodowego, respektowanie tych wymagań. Jednym z nich jest określony poziom znajomości języków obcych. Rozumienie nauczania języka angielskiego jako integralnego elementu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób z dysfunkcją wzroku stanowi swoiste novum w podejściu do całościowej rehabilitacji tych osób. Aby możliwe było uchwycenie dodatkowych korzyści płynących z uczestnictwa w kursie językowym w ramach projektu „Per Linguas Mundi ad Laborem” (tzw. rezultatów miękkich), które wzmacniają proces rehabilitacji beneficjentów, prowadzono wszechstronne badania psychologiczne w aspekcie funkcjonowania psychospołecznego osób z dysfunkcją wzroku. Pomiar dokonywany był dwukrotnie w momencie rozpoczynania i ukończenia kursu językowego, tak by można było sprawdzić, czy wystąpiły zmiany w zakresie badanych poszczególnych funkcji. Badania wykonano w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II oraz w Polskim Związku Niewidomych w Warszawie. Z racji niedoboru tego typu badań prowadzonych w kontekście rehabilitacji osób niewidomych i słabowidzących, opis przebiegu, metodologii i wyników badań własnych prowadzonych w ramach Projektu stanowi znaczącą część tej publikacji. Dzięki zaprezentowaniu uzyskanych wyników w zakresie rezultatów miękkich czytelnik ma okazję poznać zakres możliwych zmian związanych z poddaniem się tego typu działaniom rehabilitacyjnym. W pierwszym rozdziale książki skoncentrowano się na przedstawieniu założeń, celu oraz sposobu realizacji projektu. Każdy z podrozdziałów opisuje osobny aspekt funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących oraz aktualny stan wiedzy odnośnie podejść do rehabilitacji. Rozdział ten zawiera opis możliwości edukacyjnych w zakresie języka angielskiego, doradztwa zawodowego osób niepełnosprawnych w tym z dysfunkcją wzroku oraz psychospołecznego funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących w wymiarze umiejętności poznawczych, osobowości oraz funkcjonowania społecznego i zawodowego. Rozdział drugi został poświęcony omówieniu metody badań rezultatów efektów miękkich . Przedstawiono w nim: opis badanej grupy, metody użyte do diagnozy poszczególnych wymiarów funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących oraz procedurę badań. W trzecim rozdziale przedstawiono wyniki prowadzonych badań. Szczegółowa analiza zawiera opis zmian w funkcjonowaniu poznawczym, jakościowych zmian w zakresie dyspozycji osobowościowych oraz zmian w psychospołecznym funkcjonowaniu uczestników projektu. Ostatnią część stanowią wnioski dla praktyki rehabilitacyjnej w wymienionych obszarach funkcjonowania osób niewidomych i słabo widzących.
  • Item
    Psychosocial problems experienced by patients depending on Crohn’s disease activity: an exploratory study
    (2022-01-02) Otrębski, Wojciech; Krupa-Nowosad, Monika
    Introduction The aim of the study was to assess the effect of Crohn’s disease (CD) activity and factors such as having a job, a family, or a partner on the severity of psychosocial problems experienced by them. Hypothesis: H1: CD patients who have a partner assess their psychosocial problems as less severe compared with those who do not have a partner; H2: CD patients who have a job assess the severity of psychosocial problems as statistically significantly lower than those who are out of work; H3: High activity of Crohn’s disease is statistically significantly associated with greater severity of psychosocial problems in CD patients. Material and methods Adults with Crohn’s disease, 79 women and 33 men, aged from 18 to 67 years. The activity of the disease was determined using the Crohn’s Disease Activity Index (CDAI) and the severity of psychosocial problems was assessed by the Psychosocial Problems Scale. Results Patients with high and low activity of Crohn’s disease were affected by psychosocial problems in various spheres. The intensity of psychosocial problems was significantly related to the patients’ labour market status and the severity of the disease symptoms. Conclusions A thorough understanding of the spectrum and severity of psychosocial problems faced by persons with Crohn’s disease is necessary for healthcare professionals to be able to professionally address their various needs and increase their acceptance of their condition.
  • Item
    Religijne strategie radzenia sobie z doświadczaniem własnej niepełnosprawności
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Irzyk, Maria; Otrębski, Wojciech
    Osobie z niepełnosprawnością bardzo często trudno jest zaakceptować fakt niepełnosprawności i siebie jako osoby niepełnosprawnej. Określa ona siebie jako posiadającą więcej cech negatywnych i nierzadko koncentruje się na własnych ograniczeniach. Nie postrzega niepełnosprawności jako cechy, którą posiada i która w sposób pozytywny odróżnia ją od innych ludzi. Zaistniałą sytuację życiową interpretuje raczej jako trudną, niezrozumiałą i stresogenną, a nie jako zadanie, z którym należy się zmierzyć. Brak kontroli nad niepełnosprawnością i świadomość własnych ograniczeń wzbudza przekonanie, że indywidualne możliwości są niewystarczające, aby można było samodzielnie sprostać trudnościom wynikającym z sytuacji niepełnosprawności. Napięcie emocjonalne stwarza sytuację stresową. W celu polepszenia swojego funkcjonowania osoba stosuje strategie radzenia sobie ze stresem. Coraz częściej do ich grona zalicza się także strategie religijne, ponieważ to właśnie religia uznawana jest za istotny czynnik w nadawaniu sensu i celu życia w doświadczaniu niepełnosprawności (Janocha, 2011; Orkan-Łęcka, 1980; Talik, 2009). Przeprowadzone badania mają na celu z jednej strony przybliżenie koncepcji religijnych strategii radzenia sobie i rozszerzenie świadomości psychologów w zakresie zróżnicowania możliwych do stosowania przez jednostkę strategii radzenia sobie, a z drugiej – pomoc w pracy z osobami niepełnosprawnymi, szczególnie nad: kształtowaniem u nich pozytywnego obrazu Boga, przystosowaniem do sytuacji niepełnosprawności oraz tworzeniem indywidualnych, a przede wszystkim skutecznych strategii radzenia sobie ze stresem, aby ostatecznie osoby te miały możliwość optymalnego funkcjonowania – rozpatrywanego w sensie całościowym. Badania zostały przeprowadzone na terenie dwóch województw – podkarpackiego i lubelskiego. Uczestniczyły w nich osoby wierzące z niepełnosprawnością ruchową (kobiety i mężczyźni) w wieku 18-57 lat. Badani udzielali odpowiedzi na pytania znajdujące się w metryczce oraz ustosunkowywali się do twierdzeń Skali Religijności Personalnej, Skali Akceptacji Niepełnosprawności oraz Skali Religijnych Strategii Radzenia Sobie. W niniejszym artykule najpierw przedstawimy kontekst teoretyczny omawianego tematu, następnie wyniki przeprowadzonych badań empirycznych i dalej analizy i interpretację uzyskanych wyników.
  • Item
    Sexual self-esteem and sexual needs of young adults with cerebral palsy
    (2014-12-30) Czapla, Klaudia; Otrębski, Wojciech
    Sexuality is an important part of human existence, irre-spective of race, religion or level of physical fitness. It can, however, be treated and exhibited by individuals in very different ways. The place of sexuality in a person’s life, and in the way it is materialised, is determined by a number of biopsychosocial factors. For some, the presence of these factors and their influence is not a matter of choice. They may arise as a consequence of the psychophysical condi-tion of their organism. People with motor disabilities un-doubtedly belong to this group. The study was carried out in Poland on a group of 61 peo-ple with roughly equal proportions of men and women. Subject selection was non-random; every subject was di-agnosed with cerebral palsy (CP) and was aged between 15 and 25. All of the subjects had normal levels of intelli-gence. Two methods were used in the study: Sexual Self-es-teem Scale and Sexual Needs Scale. The results in terms of sexual self-esteem and sexual needs allowed two different subgroups of subjects to be distin-guished (H – with high scores; L – with low scores). The analysis of significance levels of the differences in terms of sexual self-esteem and sexual needs between subgroups H and L confirmed the clear distinction between each of the subgroups’ clinical pictures (p < .001) in 20 out of 21 of the analysed aspects. Falling in love was the only matter that did not differentiate the subgroups.conclusionsThere is a clear polarization of the results. Only 1/3 of the respondents had high sexual self-esteem and sexual needs. The remaining 2/3 reported having a rather low sexual self-esteem and low levels of needs with regards to their own sexuality. It needs to be stressed that CP-affected youth, similarly to their peers, may need support in discov-ering their sexuality and satisfying their sexual needs (2/3 of the respondents). The specifics of the range of support should take into account the aspects highlighted by the lit-erature as associated with the causes of disability and con-texts of psychosocial functioning of individuals with CP.
  • Item
    Stan wiedzy oraz model dotychczasowej praktyki kształcenia ustawicznego i aktywności zawodowej dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Otrębski, Wojciech
    Jednym z zadań realizowanych w ramach projektu „KUL – uczelnia bez barier” było utworzenie w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II uniwersyteckiego Centrum Doskonałości – transdyscyplinarnego zespołu, badaczy i specjalistów praktyków, prowadzących badania aplikacyjne w dwóch szczególnie ważnych dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną (NI) obszarach. Pierwszym z obszarów jest, praktycznie nieobecne aktualnie w polskim systemie edukacji, sformalizowane kształcenie ustawiczne (kształcenie przez całe życie) tej grupy osób, realizowane przez placówki szkolnictwa wyższego (znane w przestrzeni międzynarodowej jako idea Think College). Drugim obszarem jest strategia zwiększająca wykorzystanie potencjału zawodowego, jaki posiadają dorosłe osoby z NI, w celu skutecznej ich tranzycji do rynku pracy (znane w przestrzeni międzynarodowej jako Think Work). Dostępne od wielu dekad wyniki analiz prowadzonych w zakresie rynku pracy wskazują jednoznacznie, że głównymi uwarunkowaniami sukcesu w realizacji kariery zawodowej przez osoby młode, wchodzące w dorosłość i poszukujące miejsca pracy, są: kwalifikacje zawodowe i kompetencje miękkie – umiejętność nawiązywania i podtrzymywania relacji pracowniczych oraz pełnienia roli pracownika. Wśród młodych dorosłych część to „populacja specjalna”, najczęściej są to młodzi dorośli z różnego rodzaju niepełnosprawnościami. Zdecydowana większość z tych osób młodych nie ma dużych przeszkód w nabyciu kwalifikacji zawodowych oraz kompetencji miękkich umożliwiających im realizację własnych celów w zakresie kariery zawodowej. Natomiast osoby z niektórymi niepełnosprawnościami (np. choroby i zaburzenia psychiczne, autystyczne spektrum zaburzeń, niepełnosprawności rozwojowe, niepełnosprawność intelektualna) nie są w stanie realizować celów swoich karier zawodowych bez uzyskania specjalistycznego wsparcia. Specjalistyczne wsparcie konieczne jest już na etapie edukacji szkolnej i dalej w podejmowaniu ról zawodowych oraz prób samodzielnego dorosłego życia. Potrzeby wyznaczające zakres i poziom tego wsparcia są bardzo zindywidualizowane i mają dynamiczny charakter, co oznacza, że nie może ono być zaplanowane raz na resztę życia osoby. Potrzeba dużej indywidualizacji wsparcia i jego stała dynamika to są podstawowe wyzwania dla zespołów opracowujących strategie jego realizacji. Niniejsza monografia prezentuje efekty prac dwóch zespołów specjalistów skupionych wokół powołanego Centrum Doskonałości, jeden z nich skupił się głównie na możliwości organizacji w Polsce sformalizowanego kształcenia ustawicznego dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną (NI). Chodzi o implementacji idei Think College w kształcie inkluzywnych programów kształcenia osób z NI, realizowanych przez placówki szkolnictwa wyższego. Drugi zespół specjalistów, skupił się na przeglądzie istniejących strategii wsparcia realizacji kariery zawodowej przez dorosłe osoby z NI poszukujące pracy w myśl idei Think Work i podjął próbę opisu modelu takiej strategii z uwzględnieniem polskich realiów. Zdając sobie sprawę, że jest to pierwszy głos w debacie o kształceniu ustawicznym osób niepełnosprawnych intelektualnie w placówkach szkolnictwa wyższego w naszym kraju i kolejny w debacie o efektywności strategii wsparcia tranzycji osób NI do rynku pracy, zapraszam do dyskusji i wspólnego namysłu nad doskonaleniem już istniejących rozwiązań.
  • Item
    Standardy przebiegu oceny funkcjonalnej oraz planowania wsparcia edukacyjno-specjalistycznego
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Otrębski, Wojciech; Mariańczyk, Katarzyna; Amilkiewicz-Marek, Agnieszka; Bieńkowska, Katarzyna Ita; Domagała-Zyśk, Ewa; Kostrubiec-Wojtachnio, Beata; Papuda-Dolińska, Beata; Pisula, Ewa
  • Item
    Sytuacja psychologiczna osób z niepełnosprawnością na rynku pracy. Badania percepcji pracodawców, pracowników i poszukujących pracy
    (Instytut Rynku Pracy - Fundacja Nowy Staw, 2008-12-30) Otrębski, Wojciech; Rożnowski, Bohdan
    Dynamicznie zmieniający się współczesny rynek pracy stanowi obszar wielu działań mających na celu wspieranie zatrudnienia szczególnie tych osób, które mają małe szanse na podjęcie pracy . Skuteczne oddziaływanie w tej dziedzinie wymaga oparcia się na rzetelnej diagnozie potrzeb osób wymagających pomocy i uwarunkowań, w jakich będzie ona realizowana . Starannie prowadzone bada- nia naukowe mogą niewątpliwie takiej wiedzy dostarczyć . Rok 2007 ogłoszony był Europejskim Rokiem Równych Szans, czyli czasem szczególnego zainteresowania i realizacji działań skierowanych w stronę grup marginalizowanych . Od wielu dziesiątków lat zalicza się do nich także osoby z niepełnosprawnością . Obserwacja różnych analiz wskazuje jednoznacznie, iż jednym z obszarów, w którym mamy do czynienia z dość widoczną dyskrymi- nacją osób niepełnosprawnych jest ich aktywność zawodowa . Osoba niepełnosprawna jako jeden z uczestników rynku pracy w wielu sytu- acjach pozbawiona jest równego dostępu do zatrudnienia oraz odpowiedniego do potrzeb wsparcia w jego pozyskaniu i utrzymaniu . Nierzadko spotyka się też z bardzo negatywnymi postawami społecznymi zarówno pracodawców, jak i pracowników sprawnych . Poszukując możliwości zmiany tej niekorzystnej sytuacji osób niepełnosprawnych Instytut Rynku Pracy – Fundacja Nowy Staw w Lublinie przygotował i zrealizował projekt w ramach programu EUROPEJSKI ROK RÓWNYCH SZANS DLA WSZYSTKICH (ERRSW) 2007 . Niniejsza książka jest efektem badawczej części projektu, która pozwoliła na rozpoznanie i opisanie wzajemnego spostrzegania się przez poszczególnych uczest- ników rynku pracy (pracownik z niepełnosprawnością, pracownik sprawny i pra- codawca) oraz wynikających z tych spostrzeżeń stereotypów jako jednej z głów- nych przyczyn niepowodzeń w realizacji zatrudnienia osób niepełnosprawnych . Projekt realizowany był przez zespół psychologów – naukowców z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz pracowników i wolontariuszy Instytutu Rynku Pra- cy pod kierunkiem Konrada Konefała . Nad prawidłowością analiz statystycznych czuwał Grzegorz Wiącek z Katedry Psychologii Rehabilitacji KUL . Książka składa się z czterech rozdziałów . Dwa pierwsze przybliżają podsta- wy teoretyczne prowadzonych badań . Trzeci rozdział wyjaśnia metodologię, prezentuje grupę i zastosowane metody . Natomiast w czwartym rozdziale szczegółowo opisane są uzyskane wyniki . Całość pracy kończą wnioski z badań i spis bibliograficzny .